Staatkundig overzicht.
BUITENLAND.
Belgie.
Frankrijk.
Spanje.
Duitschland.
den mond te voorkomen; deze doek werd verbor
gen onder eenige lauwerbladerenwelke het
gelaat als een krans omringden; het lichaam daarna
op het bed gelegd en zorgvuldig toegedekt.
Zoo was het lijk des konings Zondag middag
ten twee uren voor de beambten van het paleis
te zien. Weinig veranderd vonden dezen hun
mee;ter daar, uitgestrekt op het groote ledikant
in de gewone slaapkamer des konings.
Deze kamer is een ruim vertrek, eenvoudig,
bijna sober gemeubeld; ebbenhouten stoelen met
blauw chits overtrokken, een dito behang, geven
aan dit vertrek in het paleis den naam van de
blauwe kamer, dezelfde kamer waar de koning
bij zijn aankomst op het Loo, na zijn huwelijk
te Arolsen, gewoou was des avonds thee te drin
ken met de koninginals de sta tszaken waren
afgedaan en het gewone hofgezelschap was ont
bonden.
De jeugdige koningin Wilhelmina is niet bij het
lijk van naar vader toegelaten, maar liet bloemen
uit harr eigen tuin vergaren en op het doodsbed
spreien.
De laatste oogenblikken des konings moeten
blijkbaar weinig pijnlijk zijn geweest.
Hij is zacht ontslapen.
Ook in zijne laatste levensdagen was hij betrek
kelijk kalm en rustig.
Na den nacht van Donderdag op Vrijdag j.L
is de koning niet meer bij kennis geweest; maar
dat laatste oogenblik gaf nog getuigenis van den
sterken wil en van de onverzettelijkheid, die altijd
liet kenmerk van 's konings karakter is geweest.
Ook toen waakte van den Bosch aan zijne
sponde. Verscheidene uren achtereen had de ko
ning stil en rustig neer gelegen. Eensklaps be
gon hij zich te bewegen en aanstalten te maken
om op te staan. Van den Bosch schikte het bed
terecht en trachtte den hoogen lijder tot kalmte
te brengen.
Maar dit baatte niet. Niet een forschcn greep
wierp den koning de dekens ter zijde en voor
dat ae kamerdienaar er op beducht was, stond
hij recht overeind voor het ledikant.
Zelfs toen maakte zijn forsche gestalte nog
indruk.
De koning was weinig vermagerdzijn voeten
echter waren gezwollen en belemmerden hem in
de poging tot loopen, die hij toen aanwendde.
Van den Bosch schoot toe en wilde den ko
ning beduiden, dat hij zich weer rustig neer
moest leggen. Met een krachtig gebaar wees de
koning hem terug.
„Wie beveelt hier, gij of ik
Dit zijn de laatste woorden geweest, die de
koning heeft gesproken.
Schuchter gaf Van den Bosch ten antwoord
„Uwe majesteit en die alleen," terwijl hij den
koning ondersteunde.
Toen, ziende dat de pogingen om te gaan ijdel
waren en dat de koning gevaar liep te vallen,
voegde Van den Boscli er bij„Maar uw ka
merdienaar weet, dat een koning niet vallen mag,"
er. een lakei wenkende, legde hij met behulp van
deze, den inmiddels weder willenloos geworden
lijder neder op het ziekbed, waar deze onmid-
pelijk insluimerde.
Van tijd tot tijd werd de koning na dat oogen
blik nog wakker, maar van zijne omgeving her
kende hij niemand meer. Hij heelt ook niet meer
gesproken en naar de verschijnselen te oordeelen,
ook geen doodstrijd gekend.
De eerste verschijnselen van zijne ontbinding,
die Dr. Vlaanderen aanleiding gaven om nog Za
terdagavond hulp te ontbieden waren een klam
zweet, dat zich om den mond des konings begon
te vertoonen.
Reeds Zondagmorgen ten 81/* uur verspreidde
zich om het Loo en te Apeldoorn het bericht dat
de slag gevallen was.
Op dat uur werd namelijk den genoodigden
tot den kerkdienst in de hofkapel, waarbij proi.
Beets zou voorgaan, door drie beambten van het
paleis aangezegd, dat de dienst was afgekondigd.
Tot dien hotdienst werden gedurende de laatste
weken achtereenvolgens elke week uitgenoodigd
diegenen van de ingezetenen, welke daartoe het
verzoek hadden gedaan en die daarvoor dan, als
zij aan de beurt waren, een kaart ontvingen.
In Apeldoorn en om het Loo verschenen spoe
dig de eerste vlaggen halfstok en toen ds. Hat-
tink" in de Hervormde kerk den preekstoel be
klom. was de doodstijding, al was zij dan ook
nog slechts officieus, reeds zoo zeker, dat hij zijn
tekst kon wijzigen en zijn preek hield naar aan
leiding van 1 kon: 2 vers 10: *en hij ontsliep
met zijne vaderen."
Den burgemeester van Apeldoorn werd ten 12
ure olïïcieele aanzegging gedaan en werd de dood
des konings aangeteekend in de registers van den
burgerlijken stand. Eigenhandig schreef de ko
ningin verscheidene telegrammen aan hare naaste
betrekkingen. Aan het telegraafkantoor op het
Loo en in Apeldoorn lagen binnen enkele oogen
blikken stapels telegrammen aan regeeringsper-
sonen, dagbladen en particulieren. Onmiddellijk
werd naar Amsterdam om hulp geseind en wer
den vier ambtenaren naar Apeldoorn gezonden
en een viertal telegraafdraden tusschen het Loo
en Amsterdam in dienst gesteld. Tot in den na
middag bleven die draden voortdurend in ge
bruik.
Zoo groot was de toevloed van telegrammen
dat het officieele bericht aan den burgemeester
van Amsterdam eerst te een uur aankwam.
Uit vertrouwbare bron wordt vernomen dat
het vorstelijk overschot hoogst waarschijnlijk
Maandag 1 December, des ochtends half 12 per
extra trein naar Den Haag zal worden overge
bracht. Denzelfden dag zullen de koningin en de
koningin-weduwe te l03/4 uur in de residentie
aankomen met haar gevolg, om aldaar dan ge-
ruimen tijd te verblijven.
Zondagavond 30 November heeft een plechtige
lijkdienst op het Loo-paleis plaats, waarvoor ar.
Beets uitgenoodigd is de lijkrede te houden. Het
geheele personeel is daarbij uitgenoodigd.
Nader meldt men ons, dat de begrafenis van
Z. M. den koning vermoedelijk op Dinsdag 9
December zal plaats hebben.
De gepens. luit.-generaal jhr. G. M. Verspijck,
adjudant-geneneraal van wijlen Z. M. den koning,
en'jhr. J. H. van Capellen vice-admiraaladj.-
gener.ial der marine en chef van het militair huis
van wijlen Z. M. zullen, naar men bericht, naar
Berlijn en St. Petersburg vertrekken om aan de
keizers van Duitschland en Rusland het be
richt van het overlijden des konings over te
brengen.
Behalve de departementen van algemeen be
stuur hebben ook de verschillende staats- en
rechtscolleges den rouw aangenomen.
Ook ten paleize Het Loo wordt op het condo
leance-register druk geteekend door velen uit den
omtrek.
Maandag heeft de schilder D. Josselin de Jong
op last van Hare Majesteit eene crayon-teekening
gemaakt van het hoofd van den overleden ko
ning. Het gelaat heeft zijne rustige uitdrukking
behouden.
Het stoffelijk overschot van Z. M. den koning
is gisteren avond gekist en is gekleed in admi-
raalsuniform der marine.
Het overschot is eerst gelegd in een looden
bekleedsel, rustende in een eikenhouten met
zwart laken bekleede kist; in beiden is ter hoog
te van het hoofd een glasruit geplaatst, opdat het
gelaat zichtbaar blijve; deze kist wordt later ge
huld in een mahoniehouten hulsel op zilveren
leeuwenpooten.
Nader wordt vernomen, dat II. M. de koningin
regentes met de jonge koningin Wilhelmina a.s.
Maandag 1 Decemberdes voormiddags ten ü1/»
ure van het Loo zullen vertrekken naar 's Ilage
terwijl het stoffelijk overschot des konings ten
half twaalf ure met een rouwtrein naar de resi
dentie wordt overgebracht, zoodat de droevige
stoet fusschen 2 en 3 ure in Den Haag zal aan
komen.
Men verneemt thans, dat de plechtige teraarde
bestelling op 4 December zal plaats hebben.
Men verzekert, dat in het paleis te 's Ilage ge
legenheid aan het publiek zal worden gegeven om
een blik te werpen op 's konings lijk.
Van het Loo wordt gemeld
De kisting van het stoffelijk overschot van den
koning is gisteren avond geschied buiten tegen
woordigheid van II. M. de koningin en H. M. de
koningin-regentes, maar in bijzijn van enkele
hofdignitarissen en den arts Van Vlaanderen. De
kist is daarna overgebracht naar de groote zaal
van het paleis, als eenvoudige rouwkamer inge
richt en wordt heden door den minister van
justitie verzegeld.
Het bericht van het overlijden van koning
Willem III der Nederlanden, den laatsten
mannelijken telg uit een zoo roemrijk ge
slacht heeft voor zoover wij er uit de
reeds ontvangen buitenlaudsche bladen over
kunnen oordeelen ook in het buitenland
grooten indruk gemaakt. Immers men weet
hoe nauw volk en vorst in Nederland zijn
saamverbonden, hoe de vorst er immer heeft
gedeeld zoowel in het leed als in de vreugde
der natie en hoe deze laatste immer heeft
geweend met het rouwdragend hof en ge
juicht en gejubeld als de vorst reden bad tot
verheugenis. Men wijst er op, dat koning
Willem III geen vorst is geweest, van wiens
groote daden op het slagveld de historie zal
weten te verhalen, maar dat hij voor zijn
land zich heeft getoond een goed en recht
vaardig vorst, het illustre hoofd der dynastie
van Oranje, Willem den Zwijger waardig,
gestreng zich houdende aan de grondwet en
dat hij steeds volgens het Fransche spreek
woord is geweest de vorst, die wel regeert;
maar niet heerscht, die zijn land steeds waar
dig heelt weten te vertegenwoordigen en den
wil van de meerderheid der natie ten uit
voer bracht.
In Belgie, waar de sporen van de veree-
niging met het Noorden nog immer niet
gansch en al zijn uitgewischt, heeft de tijding
van Koning Willems overlijden voornamelijk
een diepen indruk gemaakt, men brengt in
de Belgische bladen ook in de Fransch-
gezinde in herinnering, welk een schoone
ontvangst den kleinzoon van Willem I in
Belgie's hoofdstad is ten deel gevallen, toen
hij in 1885 met zijn jonge gemalin het Bel
gische koninspaar een contra-visite bracht.
Als een overwinnaar werd koning Willem
ontvangen in zijn geboortestad; nimmer is in
Belgie een buitenlandsch vorst zulk een ont
vangst bereid aldus zeide men.
Het doet den waren Nederlander goed dit
alles te lezen en te herlezen, al valt 't niet
te loochenen, dat het 't harte pijnlijk treft
in droeve tijden terug te denken aan dagen
van vreugde.
Wij kunnen niet uitroepen „le roi est mort,
vive le roi" (De koning is dood, leve de
koning maar wij kunnen ons nauwer scharen
om de jeugdige koninginne Wilhelmina, vóór
enkele uren nog kroonprinses, de eenige en
teedere loot van den ouden, van zijn kroon
beroofden stam.
De Luxemburgsche bevolking toont zich
mede zeer getroffen. De lecïen van de
regeering met eene deputatie uit de kamer
zullen aan de begrafenis deelnemen. Eene
proclamatie, onderteekend door alle ministers,
is uitgevaardigd, waarin zij hulde brengen
aan de nagedachtenis van den vorst. Daal
de mannelijke linie van het roemrijke huis
van Oranje is uitgestorven, wordt geconsta
teerd, dat de kroon met vol recht overgaat
op hertog Adolf van Nassau. Het land van
Luxemburg vertrouwt zich ten volle aan den
nieuwen souvereinwaarvan het ridderlijk
karakter bekend is. Deze week nog zal de
groothertog den eed afleggen.
De Fransche kamer van afgevaardigden
heeft de begrooting van onderwijs nagenoeg
onveranderd aangenomen en is daarna over
gegaan tot die van schoone kunsten.
Op het bureau der kamer is nedergelegd
het verdrag met den koning van Dahomey.
In art. 1 verbindt zich de koning van
Dahomey Frankrijks protectoraat over Porto
Novo te zullen eerbiedigen en zich van eiken
strooptocht op dat gebied te zullen onthoud in.
In art. 2 neemt Frankrijk op zich jaarlijks
20.000 fr. te betalen aan den koning, die
het tolkantoor van Kotonou, dat tot nu toe
in zijne handen was, aan Frankrijk aistaat.
In den moord gepleegd op den Russischen
generaal Seliverstoi, is nog immer geen licht
gekomen ten minste niet zooveel als de po
litie wel zou wenschen. Padlewski schijnt
reeds sinds Woensdag over de grenzen te
zijn. Ongelukkig wordt de moord beschouwd
als een politieke misdaad en Padlewski alleen
als net werktuig, dat ten uitvoer heeft ge
bracht wat anderen hadden beraamd en welke
anderen 't in hun eigen belang en dat van
hun zaak beter en veiliger achtten, dat de
generaal van het wereld tooneel verdween,
die, toen hij in functie was, meer dan 12000
personen van beide seksen naar Siberien
moet hebben gezonden, zonder eenigen vorm
van proces. Te Petsburg schijnt men ook
niets in zijn schik te zijn huiszoekingen en
zelfs arrestatien van verdachten zijn daar aan
de orde van den dag.
Het blijkt, dat professor Koch, aan wien
door alle bladen in woord en beeld om strijd
hulde wordt gebracht wegens zijne zegen
rijke ontdekking, dezer dagen bij keizer
YVilhelm eene langdurige audiëntie heeft ge
had en daarin breedvoeriger mededeelingen
betreffende zijne ontdekking heeft gedaan,
waarna de keizer hem het grootkruis der
Orde van den Rooden Adelaar heeft ter hand
gesteld. Dit is eene hoogst buitengewone
onderscheiding, te meer omdat prof. Koc.h
nog in geen klasse van die orde was benoemd
en dus in eens de hoogste heeft gekregen.
Na de audiëntie is prof. Koch ook bij de
keizerin ontvangen.
Hetzelfde nummer van den Reichsanzeiger,
dat de benoeming van Koch bevat, maakt
ook den tekts openbaar der correspondentie,
tusschen Duitschland en Engeland gewisseld
betreffende Zanzibar.
Volgens de Norddeutsche is ook met Frank
rijk eene overeenkomst getroffen, waarbij het
protectoraat van genoemde mogendheid over
Madagascar door Duitschland wordt erkend
en Frankrijk zijne goedkeuring verleent aan
de jongste Duitsche inbezitneming in Oost-
Afrika.
Uit het Zwitsersche kanton Tessino komt
thans eindelijk de welkome tijding, dat de
verzoeningscommissie uit beide partijen, die
te Bern wordt gehouden, een vergelijk heeft
tot stand gebracht, en wel op den grondslag
eener evenredige vertegenwoordiging van
beide partijen.
Ongelukkig komt terzelfder tijd uit Belin-
zona bericht, dat de voorzitter des Tessijn-
sche liberale Unie, de heer Luigi Vassali,
in een bosch bij Riva, aan het meer van
Lugano, in zoo zwaar gewonden toestand is
aangetroffen, dat men voor zijn leven vreest.
Er wordt bijgevoegd, dat men hier hoogst
waarschijnlijk met eene politieke wraakne
ming te doen heelt.
In Italië hebben Zondag de verkiezingen
plaats gevonden voor de kamer van afge
vaardigden en het succes der regeering is
niet twijfelachtig, ja, men meent zelfs dat de
meerderheid van Crispi nog zal toenemen.
Crispi zal de overwinning niet aan zijn rede
voeringen te Florence, Palermo en Turyr. te
danken hebben, maar aan de houding van
een groot deel der kiezers, die liever gansch
en al neutraal blijven, dan saam te gaan met
de radicalen; 't zijn dezulken, die Crispi's
politiek noodlottig achten voor het land, maar
die het bewind der radicalen nog gevaarlijker
heeten. Bovendien onthouden zich de clerica-
len op hoog bevel van het Vaticaan van
deelneming aan de stemming en evenzeer
de socialisten, wijl zij geen geschikte candi-
daten konden -'inden, 't Is dus eene over
winning bij gebrek aan strijders, deFranschman
noemt zoo iets ten minste „une victoire faute
de combattants." De nederlaag der radicalen
belooft een geduchte te zijn,
Onder de gekozenen te Rome bevindt zich
ook de Irredentist (voorstander der annexatie
van Oostenrijk-Italie) Barzilai. Dit feit gaf
aanleiding tot een reeks van manifestatien.
Koning Humbert van Italië behoort tot
die vorsten, welke zich hoogst zelden over
den algemeeuen politieken toestand uitlaten
en wiens woorden diensvolgens van grooter
gewicht zijn dan die van vorsten en staats
lieden, welke minder spaarzaam zijn met hun
manifestatien. 't Is bij gelegenheid van den
verjaardag van koningin Margaretha, dat
koning Humbert den lof heeft gezongen van
zijn bondgenoot keizer YVilhelm van Duitsch
land, wiens vredelievendheid hij boven allen
twijfel verheven achtte.
Volgens bericht uit New-York hebben de
invoeren verleden week 9,945.277 dollars
bedragen, waarvan 1,984,836 voor geweven
goederen.
Het Braziliaansch congres heeft eene com
missie benoemd, belast met het onderzoek
van een ontwerp grondwet voor de Brazili-
aansche republiek. Het congres verdaagde
zijne zittingen tot dat de commissie haar
rapport zal hebben overgelegd.
I' 1 -Jü-l?11]!
De koning heeft onmiddellijk op het be
richt van den dood van den koning der
Nederlanden de garden-partij, die tegen Maan
dag was vastgesteld in de serres van het
kasteel te Laeken, laten afzeggen.
De minister van buitenlandsche zaken Chi-
may, heeft dadelijk na ontvangst der droeve
tijding een bezoek van rouwbeklag gebracht
aan den gezant baron Gericke van Herwijnen.
De afgevaardigde Saint-Germain heeft, al
dus wordt gemeld, een wetsvoorstel inge
diend, waarbij bepaald wordt, dat alle vreem
de verzekeringsmaatschappijen de toestem
ming der regeering moeten vragen, en de
helft der inkomsten van haar Fransche agent
schappen in Fransche effecten in de staats-
depotkas moeten deponeeren. Dit voorstel
treft voornamelijk de Amerikaansche verze
keringsmaatschappijen, zoodat het als een
soort represaille tegen de Mac Kinley-bill
beschouwd kan worden.
De kardinaal Lavigerie heeft aan de
geestelijkheid in zijn diocees den tekst doen
toekomen van de toespraak, die hij dezer
dagen gehouden heeft op een door hem aan
den staf der officieren van het Fransche es
kader in de Middellandsche zee eti aan den
prefect en andere overheidspersonen aange
boden feestmaal. In den geleidenden brief
geeft hij aan zijne geestelijkheid te kennen,
dat zij die toespraak zeker in de Algerijnsche
bladen gelezen hebbenmaar daar de open
bare meening terecht er eene groote betee-
kenis aan hecht, en de bladen allicht door
eene fout van den verslaggever op een of
ander punt minder juist kunnen zijn, zoo stelt
hij er prijs op dat de authentieke tekst on
der hare oogen komt. Zooals gij ziet, voegt
hij er bij, is hetgeen ik gesproken heb de
trouwe weerklank van de leer, door Leo XIII
verkondigd.
Ten bewijze dat .de republiek niet nood
zakelijk tegen den katholieken godsdienst
gericht is, wijst de kardinaal op Ecuador,
waar de republiek een door en door katho
liek karakter heeft, en op de Amerikaansche
Unie, waar de vrijheid der kerk in geen en
kel opzicht wordt aangerand. Is de geeste
lijkheid eenmaal toegetreden tot de republiek
in Frankrijk, dan kan zij bijdragen om er die
groote conservatieve en nationale partij te
vormen, welke alleen in staat is den strijd
vruchtbaar te maken, aan de regeering duur
zaamheid te geven en het voor ons allen
noodzakelijke vertrouwen naar buiten in te
boezemen. „Het zou een allerbetreurens-
waardigst schouwspel zijn, indien wij voort
gingen in ons oogenschijnlijk stilzwijgen en
onze schijnbare onverschilligheid tegenover
alle tegen de kerk reeds gerichte of nog te
beramen aanslagen. Het zou eene eeuwige
schande wezen voor ons allen, bisschoppen,
priesters, geloovigen, indien wij niets be
proefd hadden ter verdediging van het ge
loof tegen de bouwvallen, die zich opeenhoo-
pen, en alzoo de kerk in Frankrijk lieten on
dergaan voor ds magere voldoening van ons
al meer en meer verwijderd te hebben van
de wenschen des lands en de partijen te
volgen, van welke verscheidene leden, hoe
achtenswaardig voor het overige ook, hunne
onmacht hebben doen zien."
De kardinaal verlangt dat de pastoors den
officieelen tekst zijner toespraak in het ar
chief van huu kerspel nederleggen.
Volgens de Matin zijn er 125000 exem
plaren gedrukt van een manifest, waarin de
lottlingen tot oproer worden aangespoord.
Maandag, Dinsdag en Woensdag zijn zij in
pakken van 2000, 4000 en 5000 stuks, al
naar gelang van de grootte der gemeenten,
verzonden. Thans moeten er nog slechts
5000 over zijn, behalve die, welke voor de
Parijsche kazernes in veilige handen worden
bewaard. Alle mogelijke voorzorgsmaatregelen
waren genomen en tevergeefs heeft de poli
tie, die Woensdag gewaarschuwd werd, ge
tracht de geheime drakkerij te ontdekken of
de verspreiding tegen te gaan.
De commandant van den kruiser „Infante
Isabelle," van Montevideo teruggekeerd, is
te Cadix gearresteerd, beschuldigd van niet
getrouw de instructies te hebben nageleefd,
die hem door den minister van marine ten
opzichte van de Argentijnsche republiek wa
ren verstrekt.
Alle avondbladen, van de radicale at tofc
die van de reactionaire richting toe, spreken
onvoorwaardelijk hunne waardeering uit voor
de strikt constitutioneele gedragslijn,die wijlen
koning Willem III altijd gevolgd heeft, en
roemen de groote persoonlijke genegenheid
welke hij bij zijn volk genoten heeft, 's Ko
nings vroegere, weiuig Pruisischgezinde ge
voelens worden slechts ter loops aangeroerd,
met de opmerking dat in de laatste jaren
zijne betrekkingen tot het hof van Berlijn
meer vriendschappelijk zijn geworden. De
Vossische Ztg. prijst de goedhartigheid en
mildheid van den overledene en zijn meer
dan alledaagsch talent voor muziek. De
National Ztg. zegt dat de dood van Willem
III geen einde gemaakt heeft aan een door
groote daden in oorlog of vrede met roem
gestempeld levenmaar ook de donkere
schaduwen welke menige schitterende vor
stelijke loopbaan verduisteren, worden in de
zijne gemist. Hetzelfde blad merkt nog op,
als een buitengewone samenloop van omstan
digheden dat er tegenwoordig in drie ko
ninkrijken van Europa, in Spanje in Servie
en in Nederland, kinderen van 4 tot 14 jaren
de kroon dragen. De Nordd. Allgemeine
Zeitung zegt aan het slot van haar artikel;
»In de verstandige vaderlandsliefde van het
Nederlandsche volk ligt een waarborg, dat
een staat, die in de geschiedboeken der Eu-
ropeesche beschaving zulke roemvolle blad
zijden vult, voort zal gaan een steunpilaar
van orde en vrede in Europa te wezen."
