Nummer 57. Donderdag 22 Juli 1897. 20" Jaargang. Toegewijd aan Handel, Industrie en Gemeentebelangen. m Gedwongen winkelnering. ANTOON TIELEN Staatkundig overzicht. UITGEVER- Waalwijk. - .v»tiy»iui>T-ncrju.'y.».-nMiw>»>^/.T^r»a^a^«.iii«imi ■■■■wmm.Mi imw^ti1ntniw«—a«——I—a—W—1—MM—»»P—ii.|iuiiiii>«WPi|npiiiaWWHPWWIB> Mo van het Zuiden, isclic cd Lanptraatschc Courant, vtrxa ri .vj;mol;^ac^^;.CT Dit Bind verschijnt Woensdag- en Zaterdagavond. A b o n n e m e n t s p r ij s per 3 maanden 1' 1, Franco per post door het geheele rijk i" 1,15. Brieven, ingezonden stukken, gelden enz., franco te zenden aan den Uitgever De inspecteurs van den arbeid hebben een verslag hunner bevindingen aan de regeering verzonden. Menig euvel wordt daarin aange wezen. Voor ditmaal vestigen wij de aaudacht op hetgeen de heer dr. H. F. Kuijper, in specteur in de 1ste inspectie (Noordbrabant en Limburg) over de gedwongen winkelnering, voornamelijk in het schoenmakersbedrijf, schrijft „Bijna iedere schoenmakersbaas is win kelier die het niet is, houdt er zich uit beginsel buiten of meent daardoor ook de beste knechts te kunnen krijgen, zoodat ik eene enkele maal in een courant schoenma- kerskoechts gevraagd zag onder nadrukkelijke vermelding, dat er geen winkel gehouden werd. In de meeste dorpen van de Langstraat, waar hoofdzakelijk de schoenmakerij bestaat, komen die winkels nagenoeg huis aan huis voor: daar zijn altijd kruidenierswaren, dikwijls ook nog ellewaren te koop. Is een werkgever tevens bakker, of heeft hij een bakker onder zijne verwanten of begunstigers, dan is er ook roggebrood en mik te krijgen. Een contract bestaat dan doorgaans tusschen patroon en bakker, welke laatste het brood tegen lageren prijs levert, dan waarvoor de patroon het den werkman aanrekent doorgaans het rog gebrood 2 en de mik 2l/2 cent minder. Door die winst geven de patroons voor schadeloos te moeten worden gesteld voor de risico, die zij bij afrekening met hunne knechts zouden beloopen. Het gebeurt ook dat de werkgevers zich met het doen wasschen en strijken der vrouwenmutsen belasten en dat de kleederen in een door den patroon aangewezen kle dingmagazijn aangemeten en vervaardigd worden, zoodat mannen reeds van hoogen leeftijd zich nog met een bon van den baas naar een kleermaker, soms in eene verwijder de stad, hebben te begeven." Na vervolgens opgemerkt te hebben, dat de gedwongen winkelnering gaandeweg een waar schrikbewind is geworden, zoo dat b. v. niemand den inspecteur een brood van de soort, waarover geklaagd werd,* durfde ter hand te stellen, gaat deze aldus vourt „Ik weet dat briefjes van ontslag, nagenoeg op staand,en voet en midden in den winter, door den patroon in het winkelboekje bij de verrekening op het einde der week eenvoudig ingevoegd, den werkman te huis werden ge zonden. Eenmaal betrof het een man, die bijna 20 jaren onafgebroken, dus den besten tijd van zijn leven, voor denzelfden patroon en zonder eenige aanmerking had gewerkt oorzaak was niet voldoende inkoop van win kelwaren en eene opmerking in gepasten vorm over de qualiteit van geleverde boter. Door wat leder te koopen en de daaruit ge maakte schoenen in andere plaatsen met veel moeite aan den man te brengen, kon hij zich nog voor armoede bewaren. üe qualiteit echter, maar vooral ook de prijs laten zeer dikwijls en zeer veel te wen- scheu over. Als algemeen resultaat van velerlei onderzoek kan ik mededeelen, dat de qualiteit dikwijls beneden die in gewone winkels en de prijs meestal verre daar boven staat. Er zijn mij o.a. voorbeelden vau nabij bek nd, dat de boter, op de z.g, botermijn ad 60 ets. door den patroon-winkelier ingekocht, voor het dubbele deu werkman in rekening werd gebracht. Eene enkele maal was de boter op de mijn zoo slecht, dat niemand dan eene enkele winkelierster haar wilde koopen, die er bij opmerkte, dat zij onder de werklieden toch nog wel haar weg zou vinden. Schoen- makersfournituren, een artikel van dagelijksch verbruik, worden ook te duur berekend, naar mijn schatting wel 25 pet. Sommige winkels houden er twee prijzen op na, een voor afrekening, d. w. z. hoofdzakelijk voor de arbeidersenkele voorbeelden zijn klosjes gareu 5 en 7^/a ct., suiker 24 30 a 32 ct., rijst 8 en 12 ct., terwijl in ellewaren nog veel grooter verschil wordt gemaakt. De berekening Advertentiën 1 7 regels f0,60daarboven 8 cent per regel, groote letters naar plaatsruimte. Advertentiën 3raaal ter plaatsing opgegeven worden Smaal berekend. Advertentiën voor Duitsch- land worden alleen aangenomen door het advertentiobureau van Adolf Steiner, Hamburg. Reclames 15 cent per regel. is, dat een patroonwinklier ongeveer f 1 per week en per knecht verdient en er zijn pa troons met 60 tot 80 knechts. Ook werd ik nog op andere wijze woeker winst ten koste der arbeiders gewaar. Een stikmachine, zoo werd mij medegedeeld, kost f 95 bij wekelijksche afbetaling van f' 1, ter wijl voer zulk een machine die reeds gedu rende 5 jaren gebruikt was, door den patroon nog steeds 50 ets. huur per week werd af gehouden. Een man, die met 2 volwassen zoons voor 3 bazen werkte, ontving van de 12 13 gulden loon, er slechts 3 in geld; naar schatting zou hij zonder gedwongen winkelnering wel f 1,50 kunnen uitsparen. Kortom, wanneer een knecht van de 5 a 6 gulden weekloon, waarvoor gemiddeld 12 uren daags flink doorgewerkt moet worden, er D/g 2 in specie krijgt, kan hij nog zeer tevreden zijn. Des winters, wanneer de knechts bij geen ander werk kunneu krijgen, stijgen de prijzen in den regel nog. Al komen er, gelijk de inspecteur erkent, onder de winkeliers-weikgevers ook humane patroons voor, toch zegt hij „Er is gaandeweg en bijna algemeen een wrok ontstaan tusschen baas en knecht, die alleen nog door dwang in toom wordt ge houden, maar die zich tegenover mij soms uog wel op kalmen, meestal toch op bitteren toon openbaarde. Van geen werkman, en ik heb er honderden bedaard en kalm gesproken, ging ik heen of het was dezelfde verzuchting „ja als de winkelnering nog eens werd afge schaft, maar dat kwaad krijgt men er nooit uit!" De inspecteur eindigt aldus „Ten slotte kan ik toch nog op eenige licht punten wijzen zeer invloedrijke personen hebben met mij en door mij het onhoudbare van den toestand ingezien ik vlei mij zelfs dat de ergerlijkste misbruiken gaandeweg zul len verdwijnen en aan de woekerwinst althans een einde zal worden gemaaktreeds zag ik de winkelnering op enkele plaatsen ver dwijnen en daarvoor kwamen zelfs zeer goede instellingen in het belang van den werkman in de plaats. Toch zoude ik meenen dat alleen door wettelijke bepalingen op de meest afdoendewijze aan de gedwongen winkelnering een einde kan worden gemaakt.» Het bovenstaande zou ons, als wij het toch niet reeds wistenkunnen leerendat er ook in het schoenmakersvak euvels bestaan, die dringend voorziening behoeven. En met die voorziening mag niet gedraald worden, want het socialisme, dat reeds lang op onze gemeente loert, maar tot nu toe geen succes heeft gehad, rust niel; zoo is verleden week onderstaand stiooibiljet hier algemeen ver spreid Schoenmakersgezellen Vereeniging „Streven naar Verbeteringte Hotter dam. Groote openbare vergadering op Zondag 18 Juli 1897, s namiddags 121/2 uurop de bovenzavl van den heer Hanegraaffaan 't Plantsoen- te 's Hertogenbosch. Besj)roJcen zal worden Het nuttige en nood zakelijke van het vereenigen der schoenmakers- gezellen. Vakgenooten „Gelijk in alle vakken de toestand der arbeiders van dag tot dag achteruitgaat en met den ondergang bedreigd wordt door steeds opvolgende verlaging der loonen, zoo beginnen zich ook in het schoenmakersvak deze treu rige toestanden op eene onrustbarende wijze te openbaren. Ieder werkman voelt dezen drukkendeu toestand allengs vermeerderen. De levensvoorwaarden, een raenschwaardig L estaan, worden van lieverlede voor hem tot een minimum gebracht. Ieder werkman weet en erkent dat deze toestand onhoudbaar wordt, dat er verbetering moet komen Hoe deze tot stand te brengen Een eerste ver- eischte, om op dien weg te geraken, is Vereenigen. Dit middel is éénig, en noodza kelijk, en wel zoo éénig, dat er zonder orga nisatie van den werkman, voor hem onmoge lijk verbetering kan komen. Het is hiervoor, dat bovengenoemde vereeniging op Zondag 18 Julï'a.s. eene openbare vergadering zal houden, om alle schoenmakers-gezellen op te roepen tot het bijwonen daarvan, waar hen het nuttige en noodzakelijke van vereenigen duidelijk zal worden uiteengezet, opdat zij daardoor worden aangespoord om zonder uitstel zich aan te sluiten om ook te dezer stede een Vereeniging op te richten waarbij alle Schoenmakers-gezellen zonder uitzoude- ring zich kunnen aansluiten. Komt dan allen trouw op, gij Vakgenooten beseft uw eigen belang en dat uwer gezinnen Komt, allen op ter Vergadering Sluit u aan Organiseert u en uw toestand kan verbeteren. In eensgezindheid en solidariteit ligt uwe macht." Deze oproeping is zeker Diet geschied met het doel om de gezellen tot tevredenheid te stemmeu met de bestaande toestanden. Nu dat is zoo zeer niet noodigwij keuren volkomen goed, dat zij trachten hun toestand te verbeteren, mits dit geschiede zonder hulp der sociaal-democraten en in overleg met de patroons. Want zeker is 't, dat hier de schoenmakersbazen er veel erger aan toezijn, dan 't meerendeel van hun knechts; wil men dus den toestand dezer laatsten verbeteren, dan moet men beginnen met te trachten den toestand der bazen dat wil zeggen van de industrie beter te maken. Hierover in een volgend nummer. De crisis in de Oostersche quaestie is bezworen Dat wil niet zeggen dat er op 't moment geen Turk meer in Thessalie is; dat Abdul Hamid 't voor lief neemt met wat de mogend heden, waarnemende de belangen van Grie kenland, hem maar geven willendat het capitulatiën-vraagstuk volkomen is opgelost enz. enz., doch 't beteekent, dat sultan Abdul Hamid effectief heeft ingebonden, dat hij zijn obstructie-taktiek, welke zich 't duidelijkst uitte in zijn rondschrijven aan de hoofden van staat, er aan geeft, des groot viziers oppositie a outrance ten spijt In de eerste nieuwe samenkomst tusschen de gezanten en Tewflk-pacha ten huize van Oostenrijk-Hongarije's gezant baron Von Calice, heeft de laatste namens den sultan verklaard, dat deze ir. beginsel de vredes voorwaarden dermogendheden aannam, bereid was ze formeel en officieel aan te nemen. Nu was Tewfik-pacha wel bij voorbaat ge prepareerd door de gezantschappen op een belangrijk besluit tegenover Turkije, voor 't geval voor de samenkomst van Donderdag geen voldoend antwoord was gegeven, doch die bedreigingen hebben reeds heel veel van haar kracht verloren, zooveel, dat de gezan ten zelf verbaasd staan, als ze eenig resultaat opleveren. Wie schetst dan ook hun verbazing toen Tewfik-pacha in hun midden verscheen niet alleen, doch een verklaring aflegde iu boven- gameiden zin bovendien. Natuurlijk bleef men schijnbaar kalm en rustig, zooals 't diplomaten voegt, doch in werkelijkheid was men verrast en verblijd, hoezeer overtuigd dan ook dat er nog heel wat te bedisselen zal zijn en hoezeer overwegend de mogelijk heid, dat er van Turksche zijde nog wel een beetje gemarchandeerd zal worden. Vanwaar deze plotselinge frontverande- rinS Niet de zuivere overtuiging, dat Turkije de mogendheden er toch niet toe zou krijgen de grondbeginselen der onderhandelingen te wijzigen, heeft de heeren te Konstantinopel plotseling zoo handelbaar gemaakt er moet pressie van buiten-af zijn uitgeoetend. Doch door wie Er wordt gesproken van een beslissend op treden van Duitschlauds keizer, natuurlijk door middel van zijn gezant baron Von Saurna Jeltsch. 's Keizers eerste telegram aan Abdul Hamid, als antwoord op diens rondschrijven aan de staatshoofden direct, waarin de sultan heel handig manoeuvreert met de openbare meening, het fanatisme en een te verwachten revolutie bij ontruiming van het op Grieken land heroverde gebied, liet aan klaarheid nog al iets te wenschen, er waren velerlei uitleggingen voor te vinden bij Wilhelm II niet ongewoon Zoo meende de sultan, dat hij van Duitsch- land niet alleen niets te vreezen had, doch zelfs op steun zou kunnen rekenen. Aldus scheen 't evenwel geenszins bedoeld te zijn aan isolement heeft de keizer een broertje dood en zoo werd dan, gezien het vast besluit der andere mogendheden om zoo noodig maatregelen toe te passen en dit tot allen prijs willende voorkomen, baron Saurma in last gegeven onomwonden ten paleize te Konstantinopel te verklaren, dat Turkije zich moest schikken naar de beslissing der mo gendheden. 't Was een hard gelag voor Abdul Hamid, doch 't moest Nader blijkt nog dat juist op 't middaguur Vrijdag ten paleize te Konstantinopel werd ontvangen een telegram, dat aan klaarheid en beslistheid niets te wenschep liet. Nu was men ten paleize reeds vrij wel gezind tot concession geleidelijk kreeg men de overtui ging dat alle vertragingen en diplomatieke zetten,weinig of niets meer zouden vermogen. Het telegram kwam dus wel op 't juiste moment. Dadelijk werd Tewfik-pacha er op uitge zonden om den gunstigen ommekeer ter kennis te biengen van de vergaderde gezanten, te midden van welker samensprekingen hij als eeo bom neerviel met de mededeeling, dat de regeering in aanmerking nemende de verlangens van Europa, twee hooge militaire ambtenaren had belast met een hernieuwd onderzoek der quaestie op nieuwe grondsla gen, rekening houdend met de wenschen der mogendheden. Met de gezanten zou dus werd er besloten een samenkomst plaats vinden tusschen de militairen voornoemd en Tewfik- pacha en wel iu de kiosk van Tophané. Dat zou wezen Zaterdag 1.1. in den namiddag om 2 uur en inderdaad is men aan het re dekavelen gegaan en onder goede voor uitzichten, wat blijkt uit alles, uit den toon der officieuse pers niet het minst. Toch moet men niet te stellig rekeneu op de ongestoorde, gladde afwikkeling op korten termijn het is heel wel mogelijk en zou zelf zijn overeenkomstig de Turksche gebruiken datals vergoeding voor de tegemoet koming inzake de grensregeling, de eisch der oorlogsschatting verhoogd word van 4ya millioen op 7 millioen pond een truc, waardoor de mogendheden wel niet gepakt zullen worden Terugnemen met de eene hand, wat men heeft gegeven met de andere 't is zuiver Turksch, doch de gezanten zijn bij de pinken en zullen voor tegemoetkoming aan hun eischen geen dwaze concessien verleenen op ander gebied Inmiddels schijnen de Turken op Kreta nog heel ongegeneerd hun gang te gaan. Christenen wilden levensmiddelen in de stad Kanea brengen, maar werden door muzulmannen geplunderd en mishandeld. Op het aandrin gen van de Europeesche admiraals is er een ernstig ouderzoek ingesteld en zijn reeds eenige opstokers in hechtenis genomen. De vertegenwoordigers der vreemde mogendhe den hebben daarbij gedreigd, hun troepen te zullen terug trekken en de stad te beschieten indien de muzulmannen zich weder aan een christen, althans aan een der Europeesche manschappen vergrijpen. In het geschil omtrent het Hawaï eiland blijft Amerika het antwoord aan het pio-

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Echo van het Zuiden | 1897 | | pagina 1