Rummer 48.
Zondag 15 Juni 1902.
25e Jaargang.
Toegewijd een Hendel, Industrie en Gemeentebelengen.
Eerste Blad.
VERSLAG der Kamer van Koophandel en Fa
brieken te Waalwijk, betreffende den toestand
van den handelde scheepvaart en de nijverheid
over het jaar igoi.
Dit nummer bestaat uit
twee bladen.
I: Advketbntiën 1—7 regels f 0.60 daarboven 8 cent per regel, groots
Dit Blad verschijnt Woensdag- en Zaterdagavond. ji jj X T G K V E 11 ]etters uaar plaatsruimte." Advertentiën Smaal ter plaatsing opgegeven,
Abonnementsprijs per S maanden f0."5. |1 T 1 WQr(ien jjmaal berekend. Voor plaatsing van een groet aantal regels «n
Franco per post door liet gelieele rijk f 0.90. 1 j^f J. Q; O M 1. £*4 L -L jl; advertenties bij abonnement worden speciale zeer voordeelige contracten
Brieven, ingezonden stukken, gelden enz., franco te zenden aan den 4 WIJK 1 gesloten. Reclames 15 cent per regel,
Uitgever. ;-;.y
cn scheen- -er de
ondernemingen van Nijverheid voor handel en scheep „er
zullen
1901 weer
JUgemeene Beschouwingen.
Wij schreven het jaartal 1879. De Kamer van Koop
handel en Fabrieken, opgericht bij Koninklijk besluit van
8 September 1877, Staatsblad No. 7, gaf haar eerste
jaarverslag.
Op bladz. 8 en 9 van dit verslag lezen wij aangaan
de den toestand der leerlooierijen en schoenmakerijen,
deze twee hoofdbronnen van bestaan, in onze gemeente
en een groot deel der Langstraat, onder meer het
volgende:
>De gedrukte toestand der leerlooierijen is, naar het
oordeel der Kamer, hoofdzakelijk het gevolg van
»overproductie daarbij staan de prijzen van het leder
>in geen verhouding tot die der ruwe huiden.
Hoewel de Schoenmakerijen, waarvan er steeds meer
machinaal worden ingericht niets minder produceerden
,dan voorheen, is de afneming beduidend minder dan
>vorige jaren, een gevolg van den belangrijken invoer
suit Duitschland en Engeland.
sDe Kamer vreest dan ook, dat, zoo de invoerrechten
»op in het buitenland gemaakte schoenen en leestklaar
schoenwerk niet aanmerkelijk worden verhoogd, de
schoenmakerij in deze streek zal achteruitgaan."
Toch behoorde het jaar 1878, waarover geno
verslag loopt, alsmede de eerst volgende jaren, nog
tot het z. g. gulden tijdperk der schoenen- en lederin
dustrie.
Deze retrospectieve beschouwing leert ons alzoo, dat
de mensch geneigd is tot klagen, en de toestand
eener industrie zeer langzaam haast onmerkbaar ver
ergert of verbetert. Met ernst kan dus de vraag ge
steld worden. Is de toestand der lederindustrie wer=
kelijk zoo slecht dat er reden tot ernstige bezorgheid
voor de toekomst bestaat
Hierop moeten wij tot onze spijt bevestigend ant
woorden.
De winsten van het schoenwerk bijv. zijn nauwe
lijks een derde meer van hetgeen zij waren vóór 25
jaren de fournituren zijn duurder dan ooit, de pro
ductie wordt telken jare aanzienlijk grooter, de uit
voer wordt belemmerd, terwijl de invoer van bui-
tenlandsch fijn schoenwerk tengevolge onzer vrije
handelspolitiek, nog immer aanzienlijk is; het cie-
diet wordt door de afnemers bijna willekeurig
gerekt. Ook voor de leerlooierijen gelden nagenoeg
dezelfde klachten en bezwaren. De schoen-en leder
fabrikanten, beducht voor het hun dreigend gevaar en
bevreesd voor een totalen ondergang hunner indus
trie, hebben zich vereenigd tot bonden, welke alles
doen wat strekken kan tot opheffing of vermindering
der malaise. In de volgende hoofdstukken vindt de
aandachtige lezer een resumé van al hetgeen door
deze Vereenigingen reeds is beproefd cn ondernomen.
Mogen hunne pogingen spoedig met een goeden
uitslag bekroond worden, en een voor beide industrieën
voordeelig tarief van verhoogde invoerrechten weldra
kracht van wet erlangen.
Misschien zal het dan niet meer noodig zijn de loo-
nen der werklieden te verlagen en zal de Gedwongen
winkelnering1welke, dank zij het tot stand komen
van groote fabrieken toch reeds binnen engere gren-
grenzen, hier althans, beperkt wordt, wellicht geheel
kunnen worden opgeheven. Het doet ons genoegen
te mogen constateeren, dat ondanks den slechten gang
der genoemde bedrijven, ondanks de maatregelen
waartoe sommige fabrikanten tot handhaving hunner
zaak gedwongen waren, de goede verstandhouding tus-
schen patroons en werklieden hier blijft voortbestaan,
en beiden elkanders diensten naar behooren waardeeren.
De Kamer betreurt het echter, dat de ingezetenen on,
zer overigens zoo nijvere en voortvarende gemcente-
»zich blijven bepalen tot hetzelfde bedrijf of dezelfde
industrie en het aloude spreekwoord »als het getij
verloopt, verzet men de bakens" nog zoo weinig door
hen wordt toegepast.
Onze gemeente, zoo bij uitstek gunstig gelegen a n
spoor- en tramwegen, begrensd door eene reeds aan
merkelijk verbeterde haven, biedt voor ontwikkeling ol
vaart eene uitmuntende gelegenheid aan.
Waar zijn de energieke jongelieden die hier he
eerste voorbeeld van willen4 en durven
geven
Evenals vorige jaren heerschte ook in
groote bedrijvigheid in de bouwkundige vavs.cn
Verscheidene burgerhuizen, talrijke arbeiderswoning
weer eene machinale leerlooierij en eene sc .ïoenma v
kwamen tot stand.
Daarbij werd en wordt nog druk gewerkt aan de
gebouwen der Levensverzekering-Maatschappij oor
Braband," die een waar sieraad der gemeente zul
len, alsmede aan de nieuwe St. Antoniuskerk, we ve 11
de maand April van dit jaar gereed kwam en vooi
den Eeredienst werd geopend. In de nieuwe paroc n
heerscht thans reeds vrij groote bedrijvigheid, en alles
doet vermoeden, dat de gemeente zich daar spoec ïg
zal uitbreiden. Boerderijen en andere woonhuizen kwa
men reeds tot stand, terwijl naar men ons meldt aan
vragen naar bouwterreinen voor industneele doeleinden
gedaan zijn. ,T,
Ook werden geopend de gebouwen der Waterleiding.
Hierdoor is Waalwijk in het bezit gekomen van eene
inrichting, die het niet genoeg apprecieeren kan zui
ver drinkwater toch is een der voornaamste factoren
voor de volksgezondheid, en een der beste middelen
om de typhus, die in het afgeloopcn jaar hier ver
scheidene personen aantastte, met vrucht te bestrijden
en te weren. Daarbij verleent de waterleiding, de
ondervinding heeft het reeds geleerd uitstekende
diensten bij het blusschen van brand en bij an dei e
noodzakelijke of nuttige werkzaamheden. Wij twijfelen
dan ook niet, of binnen een niet al te lang tijdsverloop
zullen de meeste inwoners van hier en de aangrenzende
gemeenten wel aangesloten zijn. Reeds nu het ge
tal aansluitingen vrij groot.
Verder werden in gebruik gesteld de nieuwe school
lokalen bij de Eerw. Zusters, waardoor het aanvanke
lijk onderwijs aldaar beter tot zijn recht kon komen.
Vooral op het gebied van onderwijs gaat onze ge
meente sterk vooruit.
Zoowel het onderwijs bij de Eerw. Zusters als aan
de openbare school wordt steeds meer dienstbaar ge
maakt aan de behoefte voor het dagelijksch leven.
Het laatste vooral is door de schenking van Mr. v.
Cooth in staat gesteld breeder dan vroeger de vleugels
uit te slaan.
De renten van het kapitaal en de landerijen, moeten
volgens testamentaire beschikking van den erflater aan-
gewend worden tot verbetering en uitbreiding van het
onderwijs, en vooral voor herhalings-onderwijs in den
uitgebreiden zin van het woord.
Reeds werden door Burgemeester en Wethouders de^
personen aangewezen die met 't geven van den herhalings
cursus een proef zouden nemen. Naar men ons meldt"
slaagde deze cursus, welke slechts drie maanden duren
kon, buitengewoon naar wensch en voorziet begrijpe
lijkerwijze dit onderwijs in eene sinds lang gevoelde
behoefte. Er bestaat dan ook geen twijfel of het aan
tal deelnemers dat thans reeds 51 bedroeg zal bij de
opening van den nieuwen en volledigen cursus bedui
dend grooter zijn.
De drukte op het Expeditie-Kantoor van V an Lend
Loos, als lactorij der Staatsspoorwegen was in het
afgeloopen jaar weer beduidend grooter dan in het vo
rige. Naar men ons uit goede bron meldt bedroegen
de ontvangsten circa f 900. meer dan in 1900. Ook
op het post- en telegraafkantoor vermeerderde de
drukte en de beweging. Verscheidene rubrieken geven
alweer verhoogde cijfers te aanschouwen.
Belangrijke vooruitgang in het vervoer van personen
en goederen valt mede waar te nemen, op de lijnen
der Staatsspoorwegen en op de tramlijnen 's-Bosch—
Heusden grens Waalwijk en TilburgWaalwijk. Vooral
de eerstgenoemde tramlijn kan bogen op aanzienlijk
grooter ontvangsten dan voorheen, waardoor tevens het
bewijs geleverd is, van welk nut deze tramlijn voor onze
gemeente zijn kan.
De Kamer blijft daarom de hoop voeden, dat ge
noemde tram onder voor de gemeente voordeelige
conditiën en met inachtneming der gewenschte
veiligheidsmaatregelen spoedig door de Groote
straat rijden zal. Onze scheepvaart in de ha
ven, welke dit jaar reeds een belangrijken voor
uitgang toont, zal dan hoogstwaarschijnlijk nog
drukker worden, waardoor meerdere baten als haven
en kaaigelclen in de gemeentekas zullen vloeien.
Het correspondentschap der Nederl. Bank ziet ieder
jaar de drukte vemeerderen.
De toestand van den landbouw en veeteelt was ook
dit jaar weer niet ongunstig. De sanitaire toestand
van den veestapel was over het geheel zeer goed. Er
wordt echter geklaagd, dat het drinkwater voor het
vee in den polder nu en dan veel te wenschen over
laat en het dringend noodzakelijk wordt te voorkomen
dat het vuile water van vele fabrieken nog lan
de slooten der weiden verontreinigt. Het gras
een goed beschot, terwijl de kwaliteit te loven
ger
gaf
viel.
Verder kwamen in den loop des jaars tot stand,
Kamers van Arbeid voor schoen- en lederindustrie.
Het spijt ons echter te moeten vermelden, dat de be
langstelling zoowel van arbeiders als van patroons voor
deze nuttige instellingen al bijzonder klein was. Mis
schien ook is dit gebrek aan belangstelling toe te
schrijven aan de onbekendheid met het doel, waarvoor
deze Kamers in het leven zijn geroepen. Ihans
echter heeft de Kamer voor de schoenindustrie hare
werkzaamheden begonnen.
Moge spoedig blijken dat zij voor onze industrie
goede vruchten afwerpt.
Aan het einde dezer beschouwingen kunnen
wij niet nalaten een woord van dank te brengen
aan hen, die ons bij het samenstellen van dit
verslag met hunne inlichtingen ter zijde stonden.
Wij betreuren echter, dat zoo velen ondanks her
haald vriendelijk verzoek, niets van den gang
van hun bedrijf ons kenbaar maakten. Van ver
trouwelijke mededeelingen welke dikwijls voor een
goeden blik in den algemeenen toestand, zoodrin
gend noodzakelijk zijn, hebben wij nimmer mis
bruik gemaakt en zullen dat in de toekomst evenmin
doen. Daar de Kamer van Koophandel het volgende
jaar een kwarteeuw bestaat, hebben wij het plan opge
vat een historisch-critisch overzicht van den toestand
van onze gemeente in het bijzonder, en der Lang
straat in het algemeen, en van de handelingen der
Kamer gedurende de laatste vijf en twintig jaren, in ons
volgend verslag den belangstellenden aan te bieden.
Wij ontveinzen ons geenszins de moeiten en bezwaren
aan de samenstelling van zulk een omvangrijken arbeid
verbonden, doch vleien ons gaarne met de hoop, dat
de industrieelen van hier en elders bereid zullen zijn
ons vooral tijdig hun goede en gewaardeerde inlichtin
g-en te verstrekken.
Rijksnormaallessen.
Uit het verslag omtrent den toestand der Rijksnor
maallessen alhier, gedurende het afgeloopen schooljaar
1901—1902, zijn wij in staat gesteld het volgende mede
te deelen.
De cursus ving aan op den len April 1901 met 31
mannelijke en 8 vrouwelijke kweekelingen. Drie van
de mannelijke kweekelingen legden met goed gevplg
het examen af als onderwijzer en tevens in de vrije-
en ordeoefeningen der gymnastiek, één vrouwelijke dat
voor nuttige handwerken.
In den loop van het schooljaar verlieten 4 mannelijke
en 1 vrouwelijke kweekeling de inrichting. Twee dezer
zetten hunne studie in eene andere richting voort.
Op 31 December was het getal kweekelingen 24
mannelijke en 7 vrouwelijke terwijl de voorbereidende
klasse toen 7 leerlingen telde. Op de oproeping tot
inschrijving van nieuwe leerlingen, meldden zich aan 10
jonge lieden, n.l. 3 voor de normaallessen en 7 voor
de voorbereidende klasse. Op één na konden allen
worden toegelaten. De nieuwe cursus voor 1902 is 1
April geopend met 25 mannelijke en 8 vrouwelijke
leerlingen, de voorbereidende klasse met 8 leerlingen.
Terwijl het aantal leerlingen op de meeste normaal
lessen elders beduidend is verminderd, bij enkele zelfs
zoozeer, dat zij door de Regeering moesten worden
opgeheven, is het getal aan deze inrichting vrijwel
constant gebleven.
Wij hebben daarom grond te mogen hopen dat de
inrichting te Waalwijk in het middelpunt der Langstraat
in stand zal blijven, of bij een eventueele reorganisatie
van de opleiding der onderwijzers het allerlaatst voor
opheffing in aanmerking zal komen.
Het onderwijs, gegeven door elf heeren en eene
dame wordt allerwege geroemd en vindt steeds meer
en welverdiende waardeering.
Teekenschool te "Waalwijk.
Omtrent de gemeentelijke teekenschool kunnen wij,
ingelicht door het verslag der Commissie het volgende
mededeelen.
De opening van den cursus 1901 1902 had als naar
gewoonte plaats den eersten Maandag van October en
wel met een getal van 67 leerlingen onder welke 37
inwoners en 30 uit naburige gemeenten. Het aantal
leerlingen was dus 12 minder dan in 1900.
Van het het getal leerlingen was de indeeling als
volgt
Handteekenen 41 leerlingen.
idem toegepast op het schoenmakersbedrijf, 10.
Bouwkunde 16.
De leerlingen behoorden tot de volgende ambachten
of beroepen timmerlieden 16, smeden 4, koperslagers
3, metselaars 4, huis- en decoratieschilders 16, schoen
makers 14, 1 tuinier en 9 zonder beroep.
Met vreugde constateeren wij, dat het aantal leerlin
gen voor het teekenen in verband
met het schoenvak zich in meer be
langstelling gaat verheugen. Met vol
doening eveneens mogen wij getuigen
van de vorderingen der leerlingen,
dank zij hun werklust en betoonden
ijver, dank zij de toewijding enden
tact der heeren onderwijzers.
Tot onze groote spijt kon de
Directeur wegens ongesteldheid de
school niet geregeld bezoeken. Hij
werd echter tot ons aller bijzondere
tevredenheid vervangen door zijn
zoon, oud-leerling der school, wien
het gelukte de akte voor het teeken-
onderwijs te behalen en daardoor vol
gens de wet op het L. O. gerechtigd
was les te geven.
In den loop van den cursus werd
de school bezocht door den heer H.
J. de Groot, Inspecteur van het mid
delbaar onderwijs, welke autoriteit
zoowel over het onderwijs als over
de leermiddelen zijne tevredenheid
betuigde.
Een drietal door Z.E. aanbevolen
werken en modellen voor rechtlijnig
teekenen zijn bereids aangeschaft en
in gebruik genomen.
De Commissie hield hare vergade
ringen in de lokalen van het schoolge
bouw, en hare leden bezochten meer
malen afzonderlijk de school.
De cursus werd op gebruikelijke
wijze den 26 Maart gesloten.
Naar men ons nog meldt bestaat
bij de onderwijzers dezer inrichting het
ernstige voornemen om bij genoegzame
medewerking van het gemeentebe
stuur en voldoende deelneming der
leerlingen, ook in den zomer een tee-
ken cursus te geven, en wel gedurende
4 dagen per week van 's morgen»
half zeven tot 8 uur. Wij van onzen
kant juichen dit plan toen en hope,
dat het zich verwezenlijken zal, over
tuigd als wij zijn, dat teekenen steeds
onderhouden moet. worden, wil de
hand haar. eenmaal verkregen vastheid
en vaardigheid, en het oog zijn scher
pen juisten blik en zijn capaciteit ia
het meten behouden. Hoewel geen
bevoegden hebben wij altijd teekenen
beschouwd als een soort schrijven,
dat eveneens onophoudelijke oefening
vcreischt en wij beamen daarom ten
volle de uitspraak van een groot
Franschman, die zeide
Le dessin est l'écriture des objets,
comme l'écriture est le dessin des
lettres.
fabrieks- en Handwerks-
nijverheid.
Schoenmakerijen.
De toestand der schoenmakerijen
is in het afgeloopen jaar weer niet
gunstig geweest.
Te meer doet het ons leed dit te
moeten constateeren, wijl de inzet van
het jaar zoo bijzonder goed was. In
de eerste maanden toch was er eene
sinds jaren niet gekende drukte.
Bijna alle fabrikanten hadden groote
verzendingen, en de commissies bleven
aanhouden tot in de maand Juli. Toen
echter trad opeens de reactie in, en
werd aan alle goede verwachtingen
den bodem ingeslagen.
Bestellingen bleven uit, geen noe
menswaardige partijen werden meer
verzonden, de fabrikanten moesten
gestadig blijven zolderen, zo'odat bij
het einde van het jaar overal groote
voorraden schoenwerk aanwezig we
ren.
Enkele fabrikanten die over geea
bedrijfskapitaal beschikken of het ren
teverlies, veroorzaakt door het opsta
pelen, niet konden doorstaan, zagen
zich genoodzaakt groote partijen met
uiterst kleine winsten, somtijds met
verlies zelfs van de hand te doen,
terwijl sommige zoogenaamde kleine
bazen hun bedrijf moesten staken. In
het begin van dit jaar kwamen de
orders wel weer druk af, nog. zelfs
drukker dan in 1901, doch zij konden
^stS^ÊWOSr'^- 3flHffiCTffg3WS«ii^""
aanwy wtfwwwwm
Wnliijksrkf m Ltisslraalsrkr Courant