Nummer 16. Zondag 22 Februari 1903. 26 Jaargang. j 111 n yiii'r ui vu Toesewiid aan Handel, Industrie en Gemeentebelangen. Eerste Blad. AKÏOON T I E L E N, Bit nummer bestaat uit TWEE BLADEN. Gemeente -Gasfabriek. Uitgever: WAALWIJ K. BIJVOEGSEL. -nare ;y» aygirai :'^^T3Q^- BEBT. ïTJESBi nwm—iuwKJPUffyigRf^—|gg De Echo van het Zuiden WaalvUkscke aatsche Courant ■wm~imr iiiwiniiiiiw»i"ini ir-1Tf—f>—'ui—* jnfi) 'TJT 172".'TT'-''.m*?***^M*fg**%yi'*'* 's—1— Dit Blad verschijnt Woensdag— en Zaterdagavond. A b o n n e m e n t s p r ij s per 3 maanden f 0.~5. Franco per post door het geheele rijk f 0.90. Brieveningezonden stukken gelden enz., franco te zenden aan den Uitgever. Advertentie* 1—7 regels f 0.150 daarboven 8 cent per regel, groote letters naar plaatsruimte. Adverteutiën Smaal ter plaatsing opgegeven, worden id maal berekend. Voor plaatsing van een groot aantal regels en advertenties bij abonnement worden speciale zeer voordeelige contracten gesloten. Reclames 15 cent per regel, HL Bijlage B, geeft ons vervolgens een rap port van den Directeur der gasfabriek aan den Raad. Aan den Raad der gemeente Waalwijk. Ingevolge eene uitnoodiging van den Edelachtbaren Heer Burgemeester dezer Gemeente, om uw geacht college van advies te dienen in zake het door uwen adviseur den Edelachtbaren heer Jac. van Rijn Sr. te Venlo, uitgebracht rapport, betreffende den toestand en de Exploi tatie der Gemeente-gasfabriek alhier, beb ik de eer net volgende onder Uwe aandacht te brengen. Alvorens Uwen adviseur in zijne alge- meene beschouwingen en details op den voet te volgen, wenschte ik Uw College op de eerste plaats mede te deelen, dat eene aandachtige lezing van genoemd rapport mij den indruk heeft gegeven, dat het bewuste betoog niet geheel van partijdigheid is vrij te pleiten en heelt een desbetreffend onderzoek tot de wetenschap gebracht dat de Naamlooze Vennootschap Watergas Maatschappij systeem Dr. KramersAarts kiachtig wordt gesteund door de heeren Jac. van Rijn Jr. te Maastricht als gedelegeerd Commissaris en Jac. van Rijn Sr., Burge meester te Venlo als adviseur. Overigens munt het rapport uit, door veel te zeggen doch niets te bewijzen en zal bij iederen onpartijdigen beoordeelaar het vermoeden doen ontstaan, dat een zondebok moet gevonden worden, waar voor uit den aard der zaak niemand beter kan figureeren dan de Directeur van het bedrijf. En nu ter zake 1 Om duidelijk te doen uitkomen dat het gas verbruik door particulieren te dezer plaat se verre beneden het gemiddelde van andere plaatsen blijft, heeft uwe ad viseur een staatje opgemaakt, waarvan mij de waarde in sterke mate betwist baar voorkomt. Is het in 't algemeen voor een vreem deling zeer moeilijk een oordeel te vel len omtrent de draagkracht voor inge zetenen eener gemeente, nog te meer zal dan de waarde van bedoeld staatje dalen, wanneer de cijfers daarin onjuist zijn voorgesteld en b.v. voor Waal wijkBesoijen slechts ongeveer 3500 ingezetenen, met hunne huizen en werk plaatsen in de nabijheid van het gasbui- buizeunet gelegen zijn, een cijter wordt aangegeven van 6500, terwijl b v. voor Oosterhout inet eene bevolking van ongeveer 1.09U0 inwoners, op bedoelden staat slechts een zielental van 6685 voorkomt. Kan ik door voorenstaande derhalve met feiten de ouwaarde vau bedoelden lijst aantoonen, zoo kan toch m. i. dergelijke groepeering van cijfers geen juist beeld geven van de voortvarendheid van een gasbedrijf, daar op het meerdere ot mindere gasverbruik door particulieren zoovele verschillende factoren hannen invloed doen gelden, dat om met enige juistheid conclusie te kunnen trekken, deze factoren eerst in lmune ouderdeelen dienden te worden onderzocht en vastge steld. Of het nu taktiek mag genoemd worden, zoo maar op lossen bodem zijn stellingen op te bouwen en de directeur eener gasfa briek eenvoudig af te maken omdat de iugezetenen niet meer gas wenschen te gebruiken, laat ik vrij aan het waardeerend oordeel van uwen Raad over. Ik acht mij niet geroepen in het wegen van dergelijke onjuiste theoretische beschou wingen dieper door te dringen, doch wensch U nog even te wijzen op eene tegenspraak van Uwen adviseur, waar ZEd. wil aantoo nen dat in de Gemeente waar de gasprijs het laagst is, ook het verbruik het hoogst moet zijn. Als voorbeeld wordt hier aangehaald de gemeente Purmerend met een gasprijs van 8 ets. en een verbruik per inwoner van 69 Ms gas per jaar, terwijl toch volgens het staatje de gemeente Zierikzee met een lageren gasprijs van 67x/j| ct. het gasver bruik per inwoner slechts tot 33 M8 kon opvoeren. Dit laatste alleen ter overtuiging dat de bewering van uwen adviseur alle degelijke grondslag mist en dat derhalve het maken van conclusieën zonder nader onderzoek, op zijn zachtst uitgedrukt onoordeelkundig moet worden genoemd. Dat de veronderstelling van Uwen advi seur, als zou de kwaliteit van het geleverde gas, te wenschen overlaten, op nonsens berust, zal ik evenals zijne verkeerde ge volgtrekking omtrent het te hoog gasver bruik in verband met de drukking trachten aau te tooneu. Zooals Uwen adviseur opmerkt worden aan onze fabriek grondstoffen van uitmun tende hoedanigheid verwerkten moet daaruit m. i. worden afgeleid, dat ook producten van uitstekende, kwaliteit gefabriceerd kun nen worden. Vergelijkt men verder de opbrengst aan gas per 100 kilo verwerkte kolen met andere fabrieken, die gas van ongeveer 16 kaarsen en 5000 calorieën leveren, dan kan daaruit evereens de gevolgtrekking gemaakt worden dat het Waalwijksche gas, daarmede minstens in kwaliteit gelijk moet zijn. Dat eene kleine gasfabriek niet over die hulp middelen kan beschikken, welke eene groote re fabriek tot onderzoek van het ges ten dienste staan ligt voor de hand, doch dit feit staat vast en kan door uwen adviseur niet worden weersproken, dat bij eene be trekkelijke lage oventemperatuur waaronder aan onze fabriek in den regel wordt ge distilleerd en bij gebruik van beste grond stoffen, het voor een gasfabrikant bijna onmogelijk is, om gas van inferieure kwalite t te fabriceeren. Op welken grond nu de veronderstelling van den heer Van Rijn rust als zou door onze fabriek gas worden afgeleverd dat niet billijke eischen voldoet Eenvoudig hierop, dat de inwoners niet meer gas verbruiken. ZEd. geeft geen zweem van bewijs van heigeen hij neerschrijft ot 't moet zijn eene bedekte verdachtmaking dat moedwillig lucht met het gas zou worden vermengd er alzoo afgeleverd. En hiertegen wensch ik ten sierkste te protesteeren en acht ik mijn eergevoel te hoog om op dergelijke verdacht makingen nog verder van antwoord te dienen. Verder geelt uwe adviseur in zake gasdruk iu verband met het buizennet het bewijs ZEd. willens of onwillens de zaken in een verkeerd daglicht plaats. Primo wordt toch beweerd dat de capa- citiet van het buizennet onvoldoende is en volgt daar direct op dat de drukking niette min te hoo g is. Zoolang de drukking in het buizennet te hoog is bestaat er naar mijne meening geen motief tot vergrooting der capaciteit. Verder kan te groote druk king voor de verbruikers nooit een nadeel zijn, wijl deze het in de hand hebben door het instellen der toevoerkraan de drukking naar willekeur te regelen, integendeel is bij het gebruik van gasgloeilicht hooge drukking ten sterkste aan te bevelen, wijl daardoor per eenheid8gasverbruik een groote licht sterkte wordt verkregen. Niet door Hefner kaarsen wordt hier te lande de lichtkracht van het gas bepaald, doch wordt nog steeds de Engelsche parle— mentkaars als eenheid gebruikt. Ik ben het vervolgens in zooverre met uwen adviseur eens, dat wegens het veelvul dig gebruik van gasgloeilicht eene lichtsterkte, van 14 Engelsche kaarsen voldoende moet worden geacht, doch kan mij overigens niet verklaren hoe niettegenstaande onze licht sterkte geregeld hooger is, ZEd. kan spreken over onvoldoende kwaliteit, üe veronderstel ling raakt kant noch wal en is eenvoudig uit de lucht gegrepen. Volgens uwen advi seur moet verder de kwaal gezocht worden in de stokerij en in de geringe capaciteit van het buizennet. Op welke wijze het buizennet eenigen invloed kan uitoefenen op de kwaliteit van het gas, zal iederen deskundige wel «en raadsel blijven en door uwen adviseur wel niet worden aangetoond, blijlt derhalve de regeling ir. de stokerij. Ik hob hiervorens reeds medegedeeld dat de temperatuur onzer ovens eer te laag dan te hoog is, zoodat mindere kwaliteit gas is uitgesloten. Met alle respect voor den heer Van Rijn, had men toch mogen verwachten, dat ZEd. de opgeworpen beschuldiging door bewijzen zou staven, of acht ZEd. het mogelijk eene fout dat op eene kleine fabriek, waar mees tentijds slechts één persoon in de stokerij werkzaam is, de inanupulatie bij de behan deling der ovens niet zoo vlug wordt uit gevoerd als zulks op groote fabrieken met volledige machines en talrijk personeel het geval is. Trouwens het laden der retorten heeft met de kwaliteit van het gas niet veel uit te staan, wijl niet eerst de lichtgevende gassen uit de kolen ontwijken, doch een voudig water en teerdampeu, die op de lichtsterkte van het gas volstrekt niet in— fluenceeren. In tegenstelling met de bewering dat een exhauster voor onze fabriek minder wen schel ijk wordt geacht staat het feit, dut het productiecijfer, juist door toepassing van den Exhauster belangrijk stijgt, daar wegens het opheffen van den druk op de retort- wanden, de gasverliezen in de fabriek tot een minimum cijfer beperkt blijven. Overigens doet de motor niet uitsluitend dienst tot het drijven van een exhauster, doch tevens tot het regelmatig oppompen van gaswater, waardoor de gaszuivering ten sterkste wordt gebaat. Dat aan eene kleine gasfabriek, wegens de geringe gasproductie in de zomermaanden, het cokes verbruik voor verhitting der retor ten aaumerkelijk hooger moet zijn dan aan eene groote gasfabriek, zal ieder deskundige direct toegeven. Dit euvel is nu eenmaal niet te vermijden en kan daarvan do Di rectie allerminst een verwijt gemaakt worden. Slechts door bevordering van het gebruik van daggas, kan dit cokes -verbruikscijfer worden gereduceerd. Wat betreft het gebruik van drie soorten gaskolen zoo werd de keuze daarvan feitelijk door het college van Burgemeester en Wethouders bepaald. Men zou het vooroordeel van den heer Van Rijn tegenover de duurdere Engel sche gaskolen met grond mogen veron derstellen, onbekend maakt onbemind. De ligging der stad zijner inwoning geeft hiervan het bewijs. Welke grootere voordeelen zouden volgens zijne bewe ring de groote gasfabrieken van Ne derland, met het gebruik van Duitsche gaskolen wel kunnen behalen Overigens verdient het aanbeveling zich niet tot ééne soort gaskolen te bepalen, om in geval van force-majeur aan ééne mijn, beter gezegd, het groote Duitsche kolen-syndicaat daarvan niet geheel afhankelijk te worden. Of de Directie der Waalwijksche gasfabriek momenteel aan goede handen is vertrouwd, de beantwoording dezer vraag laat ik met vertrouwen aan de prudentie van Uwen Raad over. Het zal wel niet worden weersproken dat ik met de fabriek die aanvankelijk zeer primitief was ingericht, moeilijke tijden heb doorworsteld, doch dat ik mij steeds volgaarne heb gewijd aan de belangen der gasindustrie in 't alge meen en voor de Waalwijksche gasfa briek in 't bizonder. Met genoegen kan ik dan ook con- stateeren dat onze gasfabriek sedert eenige jaren een tijdperk van bloei is ingetreden en het gasverbruik gedurende het laatste viertal jaren met ongeveer 60% is toegenomen, dit blijkt uit de toename der dagproductie waar de heer van Rijn nog spreekt van een maximum M8, dit reeds is M8. (zie het bij dagproductie van 7 50 geklommen tot 1000 voegsel). Wat verder betreft de verschillende toestellen voor de gasfabricage, stem ik gaarne met Uwen adviseur in, dat de capaciteit der stokerij te wenschen overlaat en heb ik dan ook bij brief van den 19 Maart 1902 reeds voorstellen tot uitbreiding en verbetering bij het Dagelijksch Bestuur ingediend, waaraan tevens door mij reeds een begin van uitvoering is gegeven. De bewering echter dat de overige apparaten der fabriek niet ten volle aan hun doel beantwoorden, mist allen grond en kan ik hier tegenover stellen, dat behalve de fabrieksmeter die dezer dagen zijn maximum meetvermogen heelt be reikt, de capaciteit van de overige toe stellen voldoende is voor eene productie van 1500 M8 .per etmaal, of voor eene jaarlijksche productie van 300000 M8 gas eu kan door bijplaatsing op de daarvoor gereserveerde en gefundeerde ruimte, gelijk reeds dc fabrieksleiding is gelegd op hel dubbele vermogen worden gebracht. De begrooting over 1903 is reeds geba seerd op een jaarproductie vau 196000 M3 gas, terwijl deze over dit jaar 19-5000 Ms bereikt. Wat van den exhauster is gezegd laat ik geheel voor rekening vau uwen adviseur, het toestel is niet nieuw meer en is indertijd geconstrueerd op een doorlaat- verrnogen van '240 M3 per uur. Dat het door uwen adviseur voorgestelde, kapitaal voor uitbreiding der fabriek op verre na niet behoeft te worden aangewend eischt wel geen nader beloog, althans zekei niet wanneer men de in het rapport voor gestelde oveubouw wil opvolgen, waarmed ik vermeen thans van dit onderwerp als voldoende enin alle opzichten toegelicht te kunnen afstappen, om nader nog even t< behandelen de quintessence van de zaak nl. het voorstel tot overname onzer fabriek door de Watergas-uiaatschappij systeem Dr Kramers en Aarts. Vreemd moet het eenieder voorkomen die geheel onpartijdig het rapport des Ileeren Jac. van Rijn leest, dat ZEd. olschoo beslist tegenstander van liet verleenen eener concessie aan particulieren, op grond vau de vele nadeeleu daaraan voor eene Ge meente verbonden, toch kan goedkeuren de Gemeente Waalwijk aan handen en voeten gebonden aau een concessionaris over leveren. Ongeacht de uadeelen welke iu 't algemeen aan het verleenen eener concessie als hier bedoeld voor eene gemeente ver bonden zijn en als voldoende bekend, hier niet breedvoerig behoeven behandeld te worden, acht k het mij ten plicht Uwen Raad iu hoofdzaak in kennis te stellen met de uadeelen aan de gasfabricage volgens het systeem Dr. Kramers en Aarts verbonden, zoowel voor de gemeente als voor de gas- verbruikers afzonderlijk. Bedoeld watergas bezit zooals het wordt gefabriceerd geen lichtgevend vermogeu, lu-eft een soortelijk ook alle branders, die voor steenkolengas eenmaal zijn ingericht naar de eischen van het watergas moeten worden gewijzigd of vernieuwd. Evenmin kan ook door de gasmotoren die kracht ontwikkeld worden, welke bij steenkolengas wordt verkregen en zal het arbeidsvermogen bij gebruik van watergas net ongeveer 25°/0 dalen. De geheele methode van watergasberei— ding naar het systeem Dr. Kramers en Aarts, is ten slotte gebaseerd op kleine proefnemingen en moet de praktijk nog loeren in hoeverre dit. systeem in 't alge meen aan de verwachtingen zai beant woorden. Na Uw Geacht College verder de ver zekering te hebben gegeven, dat ik steeds gaarne mijne beste krachten zal blijven wijden aan den bloei van het Gemeente bedrijf, waarin ik reeds gedurende een twintigtal jaren niet zonder strijd heb ge arbeid en steeds de belangen der gemeento in ieder opzicht heb behartigd en voorge staan, zoo blijt ik gaarne tot nader ge- wenschte inlichtingen bereid eu teeken met de meesle gewicht 50% hoo_er dan steenkolengas, geelt ze*r giftige eigenschappen die bij even lueele ontsnapping de noodlottigste gevolgei kunnen hebben en heeft een verhittings- waarde van slechts 2500 caloriën tegenover 5000 calorien bij steenkolengas. Nu kan dit watergas lichtgevend gemaakt worden door carbiratie met benzol, het ver krijgt daardoor echter geen hooger warm te- vermogen, dan maximum 3000 caloriën en blijft daardoor belangrijk beneden de waarde vau het steenkolengas. Ofschoon dus dit gas mogelijk een cent per kub. Meter billijker zal geleverd worden dau hel tegenwoordige steenkolengas, zoo staat daartegenover een grooter verbruik voor een zelfde nuttig el" zullen derhalve de rekeningen van de ver bruikers belangrijk stijgen. (Zie berekening van den adviseur 70 lant. enz. 45000 M8). Tevens mag niet uit het oog verloren worden dat wegens de mindere waarde eu hel grootere soortelijk gewicht alle buislei dingen eu verbrandingstoestellen binnen de gebouwen een doorstroouiingsvermogen moe ten hebben van het dubbele en zullen der halve deze buisleidingen eu toestellen, zoo Hoogachting, De Directeur der Gasfabriek, J. VAN Dl JOK, Waalwijk, den December 1902. In het antwoord op het rapport van den heer van Rijn, wordt U gewezen op de bijlage die hierbij wordt gevoegd en die ik om het gewicht dei zaak hoogst noodig acht. Ten einde U met juistheid van cijfers aan te tooneu, dat de Gemeente Gasfabriek in haar bedrijf geen verlies, doch winst heelt bezorgd en dat deze winst naar mate den verkoop van gas zich heeft uitgebreid, grooter is geworden doch door Uwen Raad tot een minimum werd gewenscht, zijn steeds de gasprijzen daarnaar geregeld. Het heeft bij sommigen uwer mogelijk het vermoeden gewekt, dat door mij minder juiste Winst- en Verliesrekeningen zijn opgemaakt, althans te oordeelen naar de uitgaven der Gemeente-Ontvangersrekening, die^zelfs in 1901 hooger bleken te zijn dan de ontvangsten, terwijl toch de Winst- en Verliesrekening een kapitaal van f2673,59 voor afschrijving bood, waarvan slechts f 1000,00 voor verplichte aflossing, zoodat f 1673,59 als winst kon worden beschouwd. Zooals uit de rekening blijkt, heeft de Gemeente een verbruik van gas, meierhuur, gasleidingen, Cokesverbruik van alle Gem. gebouwen en voor onderhoud en bedien! g der lantaarns en meer andere uit de fabriek geleverde goederen over 1901 genoten, tot een bedrag van f 2560,75l/i Trekt men nu de overgebleven f 1*73,50 dan zal bovenstaande volgens de boekhouding bedragen f 887,1 U'/s Vergelijkt men de Gemeente-ontvangers rekening in ontvangsten uitgaaf, dan komt er ongeveer een gelijk bedrag aan te kort. Nu komt er onder de uitgaven op Ge meente-Ontvangers rekening, een post van geleverde gaskolen en meters over 1901 voor, van f 1664,93 welke in 1900 zijn lieverd en in de boekhoudig iu het jaar waarin deze goederen zijn geleverd zooals behoort, opgenomen, terwijl op Gemeente ontvangers rek. voor geleverde kolen m 1901 zijn overgebracht tot een bedrag van f936,75 op 1902. Alzoo een nadeel op die rekening voor 1901 tot een bedrag van f724 18. Op deze wijze krijgt men altijd verschil in eindcijfers op de fabrieksbut k- houding, waar men wel rekening mag houden met het verbruikte en met de voorraden, doch niet met het aange kochte, evenmin als met splitsingen der rekeningen of overbrenging van het eene op liet andere jaar, kan hierin wel wijziging die duidelijker is gebracht worden. Van het door den Gemeente-Ontvanger

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Echo van het Zuiden | 1903 | | pagina 1