No. 7*
Zondag 13 September 1903
26 Jaargang
Tweede Blad.
WJUW1JMB BRIEVEN.
LANDBOUW
I
ü'l
r
Macedonië.
BINNENLAND.
BUITENLAND.
Rusland.
Zij die zich voor
het Volgend kwartaal
abonneeren, ontvan
gen de in deze maand nog^ ver
schijnende nummers GRATIS.
monumentaal gebouw is het, zoowel uit als
inwendig. En de wordings geschiedenis
dezen nieuwen tempel van licht en
van
XVI.
Zooals onze lezers, die de gebeurtenissen
van den dag bijhouden weten, is er dezer
dagen in de hoofdstad des lands een inter
nationaal congres geweest van godsdienst ig-
vrijzinnigen. Het ligt natuurlijk niet in
onze bedoeling, hier ter plaatse in te gaan
op de verschillende referaten, door de con
gressisten uitgesproken. Wij zouden hiervan
alleen willen zeggen, dat de tijden, waarin
men de beginselen het luidst belijdt, vaak
die zijn, waarin zij op de meest straffelooze
wijze worden geschonden. Doch deze teere
quaestie na verder daargelaten wenscheu we
alleen even te wijzen op een frappante eigen
aardigheid van een Amerikaansche congres
sist, die natuurlijk mede aanzat aan den
disch van geleerdheid in dat stille en
eenzame kerkgebouw ter verduwing voor
gezet. Deze vrije Broeder Jonathan trok
n.1. heel gemoedelijk zijn jas uit en volgde
zoodoende rustig en zonder blikken ot blozen
lii zij'.V-overhemd de lang niet //hemdsmouw
achtige" verhandelingen over de //moderne
theologie".
Verbeeld u, een Nederlandsch predikant,
in zijn hemdsmouwen op een vergadering
van moderne theologen" Zouden de couranten
niet volstaan van zulk een onvergeeflijk ver
grijp tegen hel decorum. Ja, zouden niet enkele
onb.irmhartigen zicht fluisteren, dat de man
rijp was voornu, de lezers begrijpen
het wel. Doch nu het een Amerikaan was,
nu was het een orgineel denkbeeld, om met
die tropische warmte, welke er dien Woens
dag heerschte, zijn jas uit te trekken. Ja,
ja," zoo gaat het in onze lieve vaderland
alles, wat hier van buitenland geimporteerd
wordt, zelfs onhebbelijke manieren, is goed,
is orgineel, is beter dau al het mlaiiclsche.
Waarachtig op dat gebied, zijn wij nog het
hina" van Europa.
Nog een eigenaardigheid van een Broeder-
Jonathan. tevens congressist' Een collega
van me verhaalt, dat hij in den tram dien
heei naast zich had zitten, met een demi-tje
aan van dandy-lengte, waaronder een lange
gek b ede jas, zoodat de panden van deze er
ver onder uitstaken, dus juist op een manier
als we op de Waalwijksche markt de varkens
hoeren wel eens zien uitgedost, 11.1. een korte
blauwe kiel over een langeren zwarten jas.
Doch ook dit wasmade in Amerika en
dus(conclusie al wederom aan de
lezers
Ten slotte om dan maar verder van
dil congres en zijn congressisten af te stappen
hadden ook veel bekijks de godsdienstig-
vrijzinnigen uit Voor-Indië, die gekleed
waren in kaftons en lange gewaden. Zij, die
weten, wat Arasterdamsche nieuwsgierigheid
is, kunnen zich wel voorstellen, dat deze
menschen voortdurend van een kijkende en
opmerkingen-makende menigte omringd waren
Terwijl we nu toch met onze gedachten
in de hoofstad verwijlen, willen we de lezers
niet vermoeien met ze weer naar een andere
plaats te voeren, maar blijven we ditmaal
eens op ons voorgeschoven terrein om eens
een praatje te houden over enkele wiuter-
amuseiuenten, daar den uitgaanden deiie-n
winter aangeboden.
En d m moet ons onraiddelijk van 't hart
dat de eischen van het publiek op dit ge
bied in de laatste kwari eeuw zeer zijn ge
wijzigd. Immers nog een vijftiental jaren
ttuug, ging men 't liefst naar een goede
//komedie." Stukken als /Maria Stuart" en
Marie Antoinette" en klassieke treurspelen
trokken toen, maar kom daar nu eeus om.
liet is een merkwaardig, doch tevens be
droevend verschijnsel, dat de schouwburgen
juist dan zoo goed als ledig zijn als er een
degelijk toonee'.stuk word opgevoerd, degelijk,
zoowel naar inhoud als vorm. Het uitgaande
publiek den goeden niet te 11a gesproken
ziet liever kluchten van den meest lichtzin-
nigen aard, zooals die b.v. in „Frascati"
worden opgedischt. Eu boven alles hebben
de voorkeur luchtige liedjes in de café-
chantans of losbeenige danseressen. Hoe
anders te verklaren, dat in onze goede hoofd
stad specialiteiten theaters zoo lucratief zijn
Beschouw het Rembrandt theater I Een
luchtigheid? Een terrein waaraan wegens
de kostbaarheid geen groot magazijn aan
durfde wordt aangekocht en in een paar
maanden omgeschapen tot een specialiteiten
theater, dat met de beste van het buitenland
kan wedijveren. Avond aan avond is hel
tot aan den nok gevuld. En 't opvallendste
van heel deze geschiedenis Ecnige maanden
van 't jaar straat 't gebouw en daarmee de
onderneming renteloos, en toch schijnt dit
alles niet te deeren. Deze tijd wordt zelfs
besteed, om het inwendig te restaureeren op
een wijze, welker onkosten door een leek op
honderden kon geschat worden. En in de
de buurt verrijst een nieuw theater, even
eens een monumentaal gebouw, het welbe
kende „Flora" dat na zijn afbranden als
een tooverpaleis uit zijn puinhoopen zal op
staan.
Zijn dat geen raadselachtige resultaten r
Er is echter nog meer. Voor 't circus
Carré, waar Frits van Haarlem met zijn
specialiteiten-gezelschap, zijn tent heeft op
geslagen, verdringen zich avond aan avond
honderden liefhebbers, om te mogen genieten
van al het schoone daar gegeven. E11 in
de stadsschouwburg? Als er geen abonne
mentsvoorstelliug is, klinken de stemmen der
tooneelspelers hol door de bijna ledige ruimte.
Moet dit verschijnsel ook al toegeschreven
worden aan de zenuwachtige en ongedurige
stemming, welke het geheele tegeuwoordige
menschengeslacht vooral in groote steden,
belieerscht Hoe dit nu verder ook zij,
aan amusementen op tooneel- en vocaal
gebied zal het in dezen winter niet ontbreken.
Oordeele: Twee opera's „De Nederland-
sche opera," d.i. de oude van den Heer van
der Linde, die echter zelf naar Amerika is
getogen en die van de combinatie Pauwels-
Örelio, die in het paleis van Volksvlijt op
treedt en in Noord-Brabant hoogst waar
schijnlijk in het Concertgebouw van 's-Her-
logenbosch het oude, roemruchtige tehuis
van de Bossche liedertafel. Verder het Ne
derlandsch Tooneel in de stadsschouwburg
op het Leidsche plein de Ned. Tooneel-
vereeniging, welke in haar krachtige dagen
van zich deed spreken door het opvoeren van
de stukken van Heyermans en „last not
least" het Haarlemsche Tooneel dat wel te
Haarlem gedomicileerd is, doch te Amster
dam kantoor houdt. We noemden daar zoo
even de stukken van Heyermans. Veleu
onzer lezers kennen er wellicht enkele, als
„'t Ghetto," „T Zevende Gebod," „Op hoop
van Zegen," welk laatste zelfs in 't buiten
land zoo'11 opgang maakte. Wenscht u een
kort oordeel over deze? Wat tooneeltech-
niek betreft, zitten ze uitstekend in elkaar,
ook werden ze schitterend gespeeld trouwens
Heyermans schreef elke rol voor een bepaald
tooneelist doch de inhoud over 't al
gemeen immoreel.
Eu nu nog het Haarlemsch tooneel
Hieraan is onze grootste acteur, de Heer
Louis Bouwmeester, verbonden. Dezer dagen
vierde hij wederom zijn triumphen als „shy-
lock" in den „Koopman van Venetië" en als
/Koning Oedipus" in „Oedipus." Wilt ge
werkelijk iets moois zien, dan ga daar heen
als dergelijke klassieke stukken gegeven
worden.
Ten slotte hebben we nog in Amsterdam
de troepen, welke winter en zomer door
spelen, doch deze zijn uit den aard der zaak
minder van gehalte en lijden dientengevolge
een kwijnend en onzeker bestaan.
Ziedaar, waarde lezers, een causerie over
de wiuter-amusementen in de hoofdstad. Wij
zijn zoo vrij geweest, enkele subjectieve
opmerkingen er aan vast te knoopen. En
waarom dit alles
Och, in een „Brief uit het Noorden" mag
toch ook wel eeus iets voorkomen op dit
gebied. Wij treden hiermede wel wederom
op het terrein van den Amsterdainschen
briefschrijver, dochAmsterdam ligt
voor onze lezers toch ook in het Noorden
en wat de eene zegt, behoeft de andere niet
mede te deeleu. BovendieD, voor hen van
onze lezers, die wellicht dezen winter eens
een uitstapje naar „Groot Mokum" wenschen
te maken, moge dit nog een spijskaart op
het gebied van het daar aangeboden amuse
ment zijn, welke een „kunst diner a la carte"
mogelijk maakt en welke hen tevens kan
waarschuwen voor minder aangename ge
rechten op dit gebied.
VI.
maia jiourra'-t-on
supposar, q i en ai' peu de
temps, et pour huit jours scu-
leraent, il eortirait de ce petit
coin de terre, ayant cor.tre vous
des élements de temperatures,
lea plus contraires, une organi
sation pareille, C'eat prodigieux.
Aldu3 een Franschman over de Waal
wijksche tentoonstelling in z'11 brief aan den
heer Klijberg- Pemot. En we kunnen hem
in deze. uiting van bewondering gerust be
schouwen als de tolk van de ontelbare vreem
delingen, die deze dagen Waalwijk bezocht
hebben. We zijn dan ook fier geweest op
onze tentoonstelling, trotsch op onze jeugdige
krachten, die in korten tijd zooveel schoons
tot stand brachten. Voor een vreemdeling
waren de echte Waalwijkers die dagen ge
makkelijk te kennen, als ze daar rondliepen
over 't terrein roet zelfvertrouwen en vol
daanheid op 't gelaat, alsof ze tot de be
zoekers zeggen wilden „Ziet ge, we zijn
heel blij, dat ge gekomen zijt, maar ge
wordt ook rijkelijk voor uwe moeite be
loond".
Ik zal mij niet wagen met een beschrij
ving te geven van de grootsche machinehal
met de nieuwste machines, van de prachtige
gebouwen daarachter met de solide en fijne
collectie schoenen en met de degelijke le
dersoorten, van de doelmatige restaurants,
van de in al haar soberheid zoo sierlijke
muziekkiosk en dat juweel van een tentje,
de champagnebar. Hoe des avonds vooral
bij de heerlijke muziek en de tooverachtige
verlichting het geheele terrein, zoo heel
mooi afgesloten door de kermesse d'été,
veel had van een sprookjesland, dat hebben
we allen opgemerkt en daarvan hebben we
allen genoten. Ik kan niet heter doen, dan
iedereen aanraden zich een paar fofografiëu
aan te schaffen, opdat de herinnering aan
deze roemvolle dagen bij ons allen steeds
levendig blijve. Maar gedrongen voel ik
niet gezien had, was nog sterk tegen zoo'11
weeldeartikel.
Wie weet hiervan 't ware
IT.
naar Weeuen terugkeert om den Czaar te
I ontvangen.
om een woord vau hulde en dank ie
OBSERVATOR.
me,
spreken tot het kranig comité en allen, die
bijgedragen hebben tot het buitengewone
succes der tentoonstelling. Zij hebben ge
toond wat wilskracht on volharding vermag;
zij hebben wederom bewezen, dat moed en
ondernemingsgeest de stoutste plannen kun
nen verwezeulijken. En meent nu niet
dat deze grootsche krachtsinspanning hen
heeft uitgeputNeen, het is een reuzen
sprong gefeest, waardoor zij zich geworpen
hebben op een hoogvlak van ernstig willen
en onvermoeid streven. Waalwijk weet nu,
vau wie het z'11 heil te verwachten heeft.
De jongeren en hiertoe behooren ook
de meer bejaarden met een jeugdig hart -
zij zullen Waalwijk vooruit helpen. Bij
hen zullen we voortaan aankloppen, wan
neer we iets belangrijks en nuttigs te vragen
hebben, dat de ouderen ons vroeger steeds
lebben geweigerd. Want Waalwijk moet
vooruit, en „Waalwijk vooruit" zal Waalwijk
vooruit helpen.
„Waalwijk 1903". In gloeiende letters
schitterde het den laatsten tentoonstellings
avond boven 't terrein. Zoo moet deze
glorievolle tijd in onae gedachten blijven,
opdat we later met recht kunnen zeggen
in 1903 ging de schitterende zon van
voorspoed en geluk weer stralend boven
Waalwijk op. Daarom zullen alle oprechte,
volbloed Waalwijkers zich vereenigen onder
bovenstaande leus, en zoo zullen zij in tijd
van nood de noodige stuwkracht leveren,
die ons vroeger zoo dikwijls ontbroken
heeft, toen de. omstandigheden een flink en
doortastend optreden noodzakelijk maakten.
Op deze manier zullen zij ook in den geest
handelen van de vergadering, waaruit de
eerste tentoonstellingsplaiiLeu ontsproten
zijn. Wij wenschen hun nu reeds het
beste succes.
Gelukkig dat Waalwijk zich verheugen
kan in T bezit van een burgemeester als
Ridder de van der Schueren, die ook nu
weer bij gelegenheid van de tentoonstelling
getoond heeft, hoe de Waalwijksche belangen
hem ter harte gaan. We zijn er van over
tuigd, dat elke verbetering ook in de toe
komst een krachtigen steun in hem zal vinden.
Laten we daarom onze burgemeester hoog
houden.
En nu wilde ik wel eens iets vragen.
Men heeft mij verteld, dat 't comité, uit
vrees dat Waalwijk nooit een kiosk zou
bezitten, de tentoonatelliugskiosk aan de
gemeente heeft aangeboden. Hierop moet
echter de gemeenteraad, getroffen door zoo
veel edelmoedigheid, besloten hebben het
aanbod niet aan te nemen, maar te trach
ten de kiosk van 't comité te koopen.
Slechts een der raadsleden, die de kiosk
Chilisalpctcr iu het najaar.
Vele voorname landbouwgewassen,o. a.de
wintergranen worden in het najaar, dus nog
voor den winter, gezaaid. Het doel, dat de
landbouwer met deze vroegere uitzaaiing be
oogt, is blijkbaar alleen dil, dat de gewassen
reeds zoo vroeg mogelijk kunnen profitee-
ren van de voorjaarswarrate, opdat de rijp
heid van het gewas niet te laat kome, zoo
niet uitblijve. Onze zomers zijn nu eenmaal
niet lang en de landbouw heeft daarmede
rekening te houden.
Toch komt het mij voor, dat zeer vaak
de landbouwers het doel, dat men met een
uajaarsuitzaaiing beoogt, uit het oog verlie
zen. Als het zaad maar in den grond zit, is
men tevreden. Het zaad klemt van zelf en
de plantjes groeien ook van zelf, zoo rede
neert men. Maar, hoe komt dan, zoo
raag ik vragen, dat het zoo vaak
gebeurt, dat men in het voorjaar moet zeg
gen, dat (1e tarwe slecht staat, dat de rog
ge den winter slecht heeft doorgemaakt enz.
Zou dit feit algemeen zijn en een noodzake
lijk gevolg onzer winters? Zoo ja, dau werd
bet tijd, in overweging te nemen, de teelt
der zomergewassen meer uit te breiden en
lot ontwikkeling te brengen. Maar de zaak
is anders. Onze winters veroorloven zeer goed
het uitzaaien van verschillende landbouwge
wassen in den herfst, als de boer zijn land
en zijn gewas slechs met de grootst moge
lijke zorg en volgens de best bevouden me
thodes behandelt. Daartoe is neodig, zooals
reeds vaker is gezegd, dat men het krachtig
ste zaad kieze, dat me niet te dik zoo
mogelijk op rijen zaaie, en dat men ook in
den herfst kunstmest gebruike.
Laat ik ditmaal een enkel woord zeggen
over het gebruik van chilisalpeter in ,1 na
jaar. Ik begin met een waarschuwing, die
eigenlijk onnoodig is: „gebruik van deze
meststof niet te veel in den herfst," maar
ik voeg er bij „doch gebruik ze". Het zaad,
dat in 't najaar ontkiemt, moet voér den
winter nog een krachtige plant worden, In fst
met lange wortels. De tijd daarvoor is kort,
maar wat aan tijd ontbreekt, moet aan snel
heid gewonnen worden. En dat kunt ge,
door een weinig chilisalpeter direct 11a het
zaaien, of zoodra de planten uitkomen, over
het land uit te strooien. Het is algemeen
bekend, dat het salpeter krachtig en snel
werkt. Welnu, véér den winter zult gij door
het salpeter den krachtigen groei bevorderd
hebben en deze krachtige planten zullen den
couden winter kunnen doorstaan. Het chili
salpeter lost zich, zooals ook bekend is, op
in het bodemwater en komt de jonge wor
teltjes gedeeltelijk ten goede, doch gaat met
dit bodemwater voor een ander deel naar
beneden. Doch, niet zéo snel of de wortel
tjes bereiken dit nog, al groeiende. Het wor
telgestel wordt, juist door dit zoeken naar
voedsel in diepere lagen, grooter en sterker.
Daarvan is weder het vroeger en breeder uit
stoelen het gevolg.
Geeft dan de stalmest geen voldoende
stikstof? Zij zou die zeker kunnen geven,
als er genoegzaam tijd voor was en de tem
peratunr boog genoeg om de salpetervorming
in denstalmest mogelijk te maken. Maar dat
is juist niet het geval. De stalmest begint
eerst later te werken. Op de stikstof, die
daarin aanwezig is, valt voor de eerste groei
periode niet te rekenen, tenzij het najaar
ongewoon warm is, op welke ongewone om
standig wij natuurlijk niet mogen bouwen.
Van Konstantinopel uit zijn gistereu
nacht twee regimenten cavalerie per spoor
naar Adrianopel vertrokken om de posten
aan de grenzen te versterken.
üe consuls der mogendheden te Salo
nika hebben bij de gezanten te Konstant -
nopel aangedrongen op de uitzending van
oorlogschepeu in verbaud met door hen ge
koesterde vrees voor dynamietaanslagen. -
Een nieuw treffen heeft den 6en dezer
plaats gehad te Klisoera. Een sterke bende
opstaudelingen tastte de '1 urksche troepen
aan, die de stad hadden bezet. Versterking
werd in allerjjl gezonden en 11a een scherp
gevecht werden de opstandelingen terug e—
slagen. Aan beide zijden werden hevige vc 1
liezen geleden.
Een consulair verslag uit Saloniki zegt
dat driehonderd opstandelingen te Zelenitz
in het district Kastoria door de Turksche
soldaten zijn vermoord na omsingeld te zijn.
Vier schepen van het Middellandsche
Zee—eskader onder bevel van den vice admi
raal Jauiéguiberry. hebben last gekregeu zich
gereed ie houden om naar den Levant te ver
trekken ter beschermiug van Fransche burgers.
De twee oorlogschepen die naar de
Levant zullen vertrekken, om de Fransche
burgers te beschermen, zijn de Latouche
Tréville en Du Chayla. Een van de twee
vertrekt morgenochtend.
Reisplan vau den Czaar. Uit Peterburg
wordt gemeld, dat het reisplan van den Czaar
voorloopig aldus is vastgesteld. Den I4en of
15en gaat hij naar zijn aangetrouwde familie
te Darmstadt. Op het eind der maand waar
schijnlijk den 24en, vertrekt hij naar Stier
marken om met keizer Frans Jozef te gaan
jagen. De Czaar is nu nog aan het jagen, en
zijn reis naar Darmstadt moet er ook nog
af. Na het Oostenrijksche uitstapje komt de
Czaar In Darmstadt terug. Daar blijft hij tot
achter in October. Op zijn vroegst verwacht
men hem den 23en October te Rome, maar
in elk geval voor den 3len.
Het bezoek van den koning van Italië aan
Parijs schijnt tusschen 12 en 18 October te
vallen. Hij kan dus bijtijds terug zijn om zijn
Russ schen gast te ontvangen.
Met dit bericht is eenigszins in strijd wat
men uit Boedapest meldt, nl. dat Frans Jo
zef daar den 21en komt en eerst den 29en
WAALWIJK, 12 Sept. 1903.
Onze Burgemeester.
De Edelaclitb. Heer Burgemeester, K. A. M.
ridder de van der Schueren, is gisteren met
verlof vertrokken.
Voor een maand heeft ZEdelachtb. de
gemeente verlaten, om eerst te vertoeven op
»Huize de Hofstede» Raalte.
Een welverdiende rust na de vermoeiende
dagen.
A. N. B. v. S.
Zooals onze lezers weten hield de A. N. B.
v. S. wederom een algemeene vergadering te
Waalwijk, op 31 Augustus 1.1.
Tijdeus de vergadering werd het volgende
telegram aan H. M. de Koningin verzonden
Hare Majesteit de Koningin der
Nederlanden,
Het Loo.
De bond vau Nederlaudsche Schoenfabri
kanten, vergaderd op de Tentoonstelling vau
Schoen- en Lederindustrie te Waalwijk biedt
Uwe Majesteit op Hoogstdeszelfs verjaardag
zijne eerbiedige wenschen aau.
TRAVAGLINO,
VOORZ1TTKR.
Waarop bet volgende antwoord werd ont
vangen
Travaglino, voorzitter bond van Nederl.
Schoenfabrikanten
Waalwijk.
Hare Majesteit de Koningin draagt mij op
u allen Iloogstderzelver dank over te brengen
voor aangeboden gelukwenschen.
Adjudant van dienst,
VAN GEEN.
Boerenboud.
In eene op 10 September bij den heer Jan van
Schijndel te Baardwijk gehouden algemeene
vergadering van den N. B. G. Boerenbond is
besloten tot het oprichten eener onderlinge
paardenverzekering.
Opgave werd gedaan voor coöperatieve aan
koopt van hulpmeststoffen. Nieuwe leden
aangenomen. Abonnementen voor het weekblad
en den almanak van den Boerenbond voor
1904 werden opgegeven.
Politiesakcn.
Wat kan voortkomen uit vrouwentwist
bleek Maandag alhier. In de dijkmijn kregen
vrouw D. en vrouw P. twist, wat gepaard ging
met de gebruikelijke beleedigende woorden. D.
en P. trokken ieder voor hunne ga partij wat
ten gevolge had, dat P. oen wond in de
linkernand werd toegebracht wat deze zijne
tegenpartij terugbetaalde door hem met eene
viu eene wond op het hoofd toe te brengen.
Vronw D. met de mishandeling, haren man
aangedaan niet ingenomen zijnde, nam de
kachelpook ging naar de woning van P. en
rekende mot dat voorwerp aldaar met hem
af en Bloeg daarna nog een paar glasruiten in.
De politie heeft de zaak in handen, zoodat
zij thans de vereffening van de Justitie te
wachten hebben.
Lezen.
Nu de lange avonden wederom 't in
land komen en daarmede de tijd van
lezen aanbreekt, achten wij het wel
▼an belang te wijzen op eene mooie
gelegenheid voor eenieder om 't Dezit te komen
van goede en goedkoope romans.
Een begin is reeds gemaakt, met de «Roman
bibliotheek voor iedereen" en_ daarop wilden
op
wij de attentie vestigen. Voor slechts 10
centen is men in de gelegenheid de beste en
boeiendste roman in eigendom te krijgen, liet
is een uitgave van de firma C. Misset Doetm-
cliem en men kan de boeken afzonderlijk en
IL{ y
1
1 .li.
I
i'