Summer 43.
Zondag 27 Mei 1906.
29e Jaargang.
(II
Toegewijd aan Handel, industrie en Gemeentebelangen.
waarin opgsnomen DE NQQBwDBIlABANTSCHE POST.
Eerste Blad.
HEI KIESRtCHIÏRAAGSTUK.
DE KUNSTRIJDER.
i
AN TOON TIELEN,
Dit nummer bestaat
uit DRIE Bladen
i tg ever:
FEUILLETON.
fJF
Courant
Dit Blad verschijnt Woensdag- en Zaterdagavond
Abonnementsprijs per 3 maanden f0.~5.
Franco per post door het geheele rijk f 0.90.
Brieveningezonden stukken gelden enz., franco te zenden
Uitgever.
den
WAALWIJK. Telefoonnummer 38.
Advrrtrnhbn 17 regels f Ü.60 daarboven 8 cent per regel, groote
letters naar plaatsruimte. Adverteutiën Smaal ter plaatsing opgegeven,
worden 2maal berekend. Voor plaatsing van een groot aantal regels en
advertenties bij abonnement worden specific zeer voordrelige contracten
gesloten. Reclames 15 cent per regel.
VII. [Slot.)
In dit slotartikel wenschen wij, alvo
rens deze reeks te sluiten met een kort
resumé van het verhandelde, nog op
ééne zaak te wijzen, n 1. op het al of
niet aanbevelenswaardige van den wet-
telijken kiesplicht.
Op den Limburgschen Katholiekendag
van 1904 is de wettelijke kiesplicht door
een der inleiders aangeprezen en door
de vergadering met bijna algemeene
stemmen aanvaard.
Nu moet hier onmiddellijk bijgevoegd
worden, dat de invoering van dezen
maatregel daar vooral werd aanbevolen
als verweermiddel tegen het drankmis
bruik bij verkiezingen. Hoewel wij nog
niet direct kunnen inzien, dat wettelijke
kiesplicht op de verkiezings-drankpractij-
ken een grooten invloed ten goede zal
uitoefenen, zal hij toch, in onderling ver
band met andere maatregelen, zeer ^eker
zijne diensten kunnen bewijzen. Men be
denke b. v. dit alleen, dat een kiezer
dan niet meer door het aanbieden van
eenige borrels of glazen bier naar de
stembus behoeft getrokken te worden.
Al zal dus wettelijke kiesplicht bis ge
noemd verweermiddel niet geheel on
doelmatig zijn, toch meenen wij zijn
werking meer in uitgebreidere^ zin te
moeten beschouwen, vooral in verband
met de eventuëele invoering van de
evenredige vertegenwoordiging. Gelijk
uit ons laatste artikel ten duidelijkste
blijkt, is 't bij invoering van dit stelsel-
noodzakelijk, dat elke partij haar uitge
bracht stemmencijfer zoo hoog mogelijk
opvoert. De categorie der »thuisblijvers"
moet dus dan zoo klein mogelijk zijn,
ja, indien 't bereikt kan worden, tot nul
gereduceerd. En wat zien we nu bij
iedere verkiezing? Dit, dat juist onder
de voorstanders van recht en orde de
meeste thuisblijvers zijn. Bij de laatste
gemeenteraadsverkiezing in de hofstad
brachten de katholieken en anti-revolu-
tionnairen op hun candidaat 1200
stemmen uit, terwijl de katholieken in
dat district het alleen tot 1800 hadden
kunnen brengen. Is zoo iets niet diep
te betreuren En beschouwen we nu eens
even in verband met het aantal kiezers
het aantal uitgebrachte stemmen in enkele
districten in Noord-Brabant en Limburg
bij de jongste algemeene verkiezingen
voor de Tweede Kamer.
Bergen-op-Zoomuitgebracht 4009 --
aant. kiezers 7219.
Oosterhoutuitgebracht 4459 aant.
kiezers 6784.
Zevenbergenuitgebracht 4513
aant. kiezers 7754.
Tilburguitgebracht 4543 aant.
kiezers 6459.
Eindhoven uitgebracht 4865 aant.
kiezers 6812.
Den Bosch uitgebracht 2662 aant
kiezers 5341.
Maastricht uitgebracht 3516 aant
kiezers 5960.
Gulpenuitgebracht 4949 aant.
kiezers 7028.
Dat geeft dus in dit achttal districten
een thuisblijversgetal van 20,841. En
wanneer men nu hierbij bedenkt, dat 't
grootste gedeelte van deze thuisblijvers
katholieken zijn, dus voorstanders van
recht en orde, dan geeft dit getal toch
wel een treurigen kijk op de politieke
activiteit van onze geloofsgenooten.
Nu weten wij wel, dat door velen in
onze districten aangevoerd wordt>Och,
onze candidaat komt er toch wel", maar,
afgescheiden, dat dit praatje zelfs bij
het meerderheidsstelsel, ook niet voor
de sterkste partij in het district, geldt,
nog onverantwoordelijker wordt het, ja
zelfs politiek-onzedelijk, als de evenre
dige vertegenwoordiging is ingevoerd.
Dan hadden immers stel, dat het
quorum 8000 is en dat erbij deze 20841
stemmen 16000 katholieke waren (zeker
CRIMINAAL-NOVELLE.
NAAR HET DUITSCH
DOOR
J. M. S.
(12) VIII.
„En als ik nu eens op niets inging
„Dan dwingt u tr mij toe, de rechten
mijner vrouw gerechtelijk te doen uitmaken.*
„Wees nu toch eens verstandig bad de
koopman. //Ik ben direct bereid, u als mijn
compagnon in mijn zaak te nemen.*
„Dank u Ten eerste is mijn naam
mij hiervoor te lief, als dat ik he.ui vereeuig
met den uwe aan de firma verbonden zie en
ten tweede heb ik eeu gruwelijken afkeer
van koopmanszaken te doen.*
Heinecke dacht eenige oogenblikken na,
dan zei hij. „Ik kan de zaak draaien en
wenden, zooals ik wil, er blijft mij niets
anders over, dan op uw voorwaarden in te
gaan.*
z/Dat noem ik nu eens verstandig gespro
ken. Mijne eerste vordering is f 18000,
om mij volgens mijn stand in te richten.*
Hedenmiddag om 12 uur zal u de som
worden uitbetaald.*
En vóór dien tijd rijdt u met mij naar
een notaris, om uw testament geheel ten
gunste van Berta te laten maken.
„Ook dat bracht de koopman met moeite
er uit.
Met een „tot straks dan verliet de
baron het kantoor..
Heinecke, alleen achter gebleven, balde
niet te hoog genomen) - deze thuis-
16000 0 .ij
blijvers voor ons ^k> zetels doen
verloren gaan.
En bovenstaande slaat maar alleen op
deze 8 districten.
Hoe zal het dan zijn over de 100 dis
tricten in ons land
Men kan hier nu wel tegen aanvoeren,
dat niet een wettelijke dwang verande
ring in dezen abnormalen toestand dient
te brengen, maar wel wat ons be
treft, een breede en algeheele ontplooiing
van een krachtig katholiek politiek leven,
doch, hoewel wij toegeven, dat dit de
hefboom moet zijn tot het omhoogvoe-
ren van onze politieke actie, lauwen en
onbereikbaren zullen er altijd blijven en
deze moeten dan. door de zoet gedwon
gen worden.
»Kiesrecht is kiesplicht", is bij invoe
ring van het evenredigheidsstelsel, dat
noodwendig alle hens op het dek roept,
niet meer eene leuze, die alleen moreel
verplicht, maar ook eene, die uit den
geest van de dan vigeerende wet voort
vloeit. Bovendien, als het in de toekomst
komt en binnen korten of langen tijd
zal het hiertoe komen tot gelijk-alge-
meen, rechtstreeksch, geheim kiesrecht,
dan verleent de Staat niet meer, zooals
nu, naar willekeurigen maatstaf het kies
recht, dan zullen wij ook niet meer ken
nen aangifte-kiezers, maar dan legt de
wet aan eiken staatsburger het kiesrecht
op en dan ook heeft diezelfde wetgever
het recht wettelijk te eischen, dat de
gelijkberechtigde burgers hun wettelijken
kiesplicht nakomen. Het komt ons voor,
dat dan ook juridisch de quaestie zuiver is.
Trouwens, waar wij bij invoering van
den leerplicht zagen, dat ook hiert eene
moreele verplichting tfoor wettelijke
dwang gesactionneerd werd, daar lijkt
het ons al is kiesplicht dan niet zóó
verstrekkend als leerplicht ook van
dit precedent-standpunt uit, dat >wet-
telijke kiesplicht* bij invoènng van E.Y.
een dwangmaatregel genoemd mag wor
den, die mede eea eisch is voor goed
en rechtvaardig staatsbestuur. Boven
dien, wie zal die dwangmaatregel treffen
krampzinnig zijn vuisten en mompelde wan
hopig voor zich heen „Och, had ik toch
die misdaad niet begaan
IX
Zes weken waren sedert het huwelijk ver-
loopen. Het huis van den koopman bood
eeu levendiger schouwspel dan vroeger, want
de baron hield er van, bijna dagelijks groo-
tere of kleinere partijen te geven. Viel het
in den beginne op, dat de jonge vrouw zoo
weinig er aan deelnam, langzamerhand ge
wende men hieraan.
Berta had gehoopt in Zenobia een trouwe
vriendin te hebben, doch het mei'je bewaarde
eene hoogst opvallende terughoudirg. Uren
lang kon ze doelloos het raam uit zitten
staien en tranen parelden aan haar wimpers,
zoo dikwijls zij naar het plein keek waar
het circus gestaan had.
Was het de onweerstaanbare trek naar
het oude nomadenleven, die liet hleeke meisje
telkens aangreep of was het wat anders
Berta spande alle mogelijke pogingen in,
om het kind cp andere gedachten te bren
gen, het mocht haar echter niet baten.
Óp zekeren dag klaagde Zenobia over
hevige pijn in de borst zij kon haar bed
niet verlaten en de dokter verklaarde, dat
de val van 't paard haar toch inwendig
gekneusd moest hebben, welk gebrek zich
nu openbaarde.
Het arme kind zei thans, na herhaald
aaudringen, dat zij reeds lang pijn geleden,
had, maar dat zij tot nu toe niets had dur
ven zeggen.
De dokter schudde, bedenkelijk met het
hoold en beloofde, avonds nog eens terug
te komen.
Den geheelen dag week Berta niet van
het ziekbed van de lijdendevoortdurend
Voor de goedgezinden bestaat hij een
voudig niet, die gaan tochalleen de
lauweren en laksen zullen hem voelen
en voor die is beslist, buiten de orga
nisatie, nog een prikkel meer noodig.
Ook materieel zullen in de toekomst de
arbeiderskiezers er geen nadeel bij heb
ben. Bij het ziekcngeldartikel van het
arbeiderscontract is immers bepaald, dat
er geen verlies van loon zal plaats heb
ben bij verzuim van tijd voor de uit
oefening van het kiesrecht. Nu is dit
ontwerp nog wel geen wet, doch alles
wijst er op, dat vóór de kiesrechtvoor-
stcllcn aan de orde zullen komen, deze
sociale wet wel in het staatsblad zal
hebben gestaan.
Summa-summarum, wij zijn voor de
invoering van wettelijke kiesplicht*, ja
zouden dezen maatregel noodwendig
willen vastgeknoopt zien aan het even-
redigheidsstel en nóg vaster aan het
algemeen, gelijk, rechtstreeksch en ge
heim kiesrecht. De vrees, dat onze
actie bij de verkiezingen er dan minder
op zal worden, behoeft o. i. ook niet te
bestaan, daar het dan voor onze propa
gandisten zaak zal zijn, dien uitersten
dwang minnelijk te voorkomen en zij
bovendien nog werk genoeg zullen heb
ben, om vooral de lauwe kiezers voor
te houden op wie zij hun stem moeten
uitbrengen.
En thans rest ons nog een kort over
zicht van het verhandelde in ons zeven
tal artikelen. Wij meenen dit niet dui
delijker te kunnen doen, dan dit te
geven aan de hand van de vier vragen,
in ons eerste artikel gesteld.
1. Kunnen de katholieken in de ge
geven omstandigheden het algemeen
kiesrecht aanvaarden ]a, zoowel prin
cipieel als opportuun, kunnen zij in de
gegeven omstandigheden het gelijke,
algemeene, rechtstreeksche en geheime
kiesrecht aanvaarden.
2. Zoo ja, achten zij dan correctie
ven noodzakelijk, en welke r Correctieven
zijn o. i. noodzakelijk en wel de vol
gende
De Eerste Kamer worde rechtstreeks
gekozen, doch met hoogeren leeltijds-
koelde zij liet vreeselijk verhitte voorhoofd
af met koude compressen.
In de kamer naast het ziekenvertrek
de baron met eenige zijuer vrienden.
was
grens, zoowel voor de kiezers als de
gekozenen. Tevens krijge de Eerste
Kamer het recht van amendement.
Het kiesrecht zij niet meervoudig,
maar enkelvoudig, zoodat elke kiezer
slechts ééa stem uitbrengt.
3. Zijn zij, onder ieder beding, tegen
vrouwenkiesrecht
Neen, de katholieken behoeven niet
onder ieder beding tegen vrouwenkies
recht te zijn.
De eindregeling, alleen ongchuwden
of allen (met uitzondering van de nood
zakelijke categoriën), blijve voorshands
onbesproken, doch alsnog zijn wij be
slist tegen verkiesbaarheid der vrouwen
in onze openbare bestuurslichamen, dus
wel actief vrouwenkiesrecht, maar geen
verkiesbaarheid.
4. Zijn zij voor of tegen evenredige
vertegenwoordiging
De katholieken dienen o. i. beslist
voor evenredige vertegenwoordiging te
zijn. De voordeelen van dit stelsel over
treffen ontegenzeggelijk de nadeelen.
Wil het zich echter in al zijn volheid
ontplooien, dan diene hieraan vastge
knoopt te worden de »wettelijke kies
plicht.*
Ziedaar ons standpunt. Wij meenen
hiermede de lijn getrokken te hebben,
waarlangs onze kiesrechtactie zich dient
te bewegen, willen wij gelijken tred
houden met het democratisch marsch-
tempo, dat inzake kiesrecht hoogstwaar
schijnlijk in de toekomst zal aangenomen
worden. Wij weten wel, dat wij hierbij
bladen als De Tijd. j),
Etmbodc en Grondwet niet aan onze
zijde hebben. Ook dient afgewacht te
worden, dat de door den Algemeenen
Bond van R. K. Kiesvereenigingen te
benoemen Commissie met haar voor
stellen zoo ver zal gaan, doch wij achten
ons al dubbel beloond als door onze
artikelen de lezers zich eenigermate in
de gecompliceerde quaestie hebben kun
nen inwerken, zoodat zij met eenige
kennis van zaken het komende rapport
dier commissie in hufine kjfeSJtfr genUi
gen kunnen behandelen.
De gastheer, die van Zenobia nooit eenige
notitie genomen had, bekommerde zich ook
thans niet over het zieke kind. Zijn vrien
den echter, tot wie het ziektegeval was
doorgedrongen, interesseerden zich voor het
kind en spraken er over. Vooral een oude
heer, die 9inds eenigen tijd veel in den
„huize Heinecke* kwam, vernam met heel
veel belangstelling naar het geval.
Berta liet de geestelijke roepen, die haar
destijds van raad gediend en haar huwelijk
ingezegend had. Bij de komst en het vrij
lange bezoek van den priester bleek, dut
Zenohia'b grootmoeder het kind goed in zijn
godsdienst onderwezen had. Met innige
vroomheid ontving liqt arme meisje de laatste
heilige Sacramenten,
Het was een roerend schouwspel.
De dokter hield Zenobia, terwijl hij haar
met zijn arm ondersteunde, zittende in haar
bed. Op den achtergrond zaten eenige
heeren uit het gezelschap, waai ouder ook de
bewuste oude geknield te bidden. Berta
lag aan 't voeteinde van 't ledikant innig
voor de zieke te bidden.
Nauwelijks had de priester de heilige han
deling verricht, of der zieke oogopslag werd
matter. Slap liet zij het hoofd tegen den
schouder vau den dokter rusten en begon
onsamenhangende woorden te fluisteren. De
koorts scheert in hevigheid toe te nemen.
Berta zat daar met gebogen hoofd, toch
ontging haar de bewegingen en woorden
der zieke niet.
„Daar is hij alweer, die vreeselijke man
riep de zieke wat luider uit, en doodsbenau .<d
staarde zij voor zich heen. „Hij gaat uaar
den kelder daar ligt een lijk, een man
Het zwakke, lichaam zenuwschok te hevig.
„Hij begraaft den doode, en diens kleeren
neemt hij mee.*
Verwonderd luisterde Berta toe. Een
bange onverklaarbare vrees kwam in haar
op. Vragend zag zij den dokter aan.
Deze fluisterde: „liet kind ijlt.*
Zenobia richtte zich met al de inspanning
van hare laatste krachten op. Ongetwijfeld
had zij de woorden van den dokter verstaan.
„Neen, neen,* antwoordde ze, „het was
in de eerste dagen, dat ik in dit huis ver
toefde ja, ja, de kleeren liggen verborgen
in de blauwe kamer en hij wien ze
toebehoorden, is in den kelder begraven.*
Nu kon Berta zich niet langer meer in
houden.
„Spreek, kind,* drong ze aan, heb je wer
kelijk gezien? Wie was die maii Mijn
echtgenoot soms?
De zieke schudde met het hoofd en zonk
toen krachteloos in de kussens terug.
Berta wilde haar vragen herhalen, doch
de dokter gaf haar een wenk, de zieke niet
meer toe te spreken.
„Het loopt hier af* zei hij en, terwijl de
priester de gebeden der stervenden bad,
volgde de dokter met opmerkzaamheid den
polsslag der zieke. Vijt minuten later klonk
het ernstig van zijn lippen: „Het kind is
dood.
X.
De brievenbesteller ging dagelijks meer
malen het huis Heinecke in en uit. Gewoonlijk
had hij slechts brieven voor den koopman
en diens schoonzoon, thans echter bra;ht
hij er ook twee mede voor mevrouw de
Met verklaarbare nieuwsgierigheid bekeek
de jonge vrouw de adressen. Hoe klopte
I haar het hart, toen zij in het eene de hand
erkende van dan man, met wien zij gehoopt
iad als haar echtvriend door hel leven te
gaan. De 'filters dansten voor haar oogen.
„Zou hij teruggekeerd zijn? mompelde zij.
Vlug opende zij den brief een vreugde-
schieeuw ontsnapte haar lippen.
Daar stond het met zyo eigen sympathiek
handschrift geschreven
„Ik weet alles, wat je, in den lijd van
mijne afwezigheid overkomen is. Je brief,
waarin ge mij mededeeldet, dat ge een anderen
levensgezel gekozen hadt, bereikte mij te
Cairo. Doch' ik was er niet toornig om,
want mijn hart zei rnij, dat men u tot dit
huwelijk gedwongen had. Ik bid God, dat
hel u goed moge gaan, en wil de Voorzienig
heid, dat wij nog eens vcreenigd worden,
welnu ik blijf je trouw tot mijn jongsten
Snllf' THEODOOR.
„Wat een edel mensch!* riep Berta uit.
„En dien moest ik opofferen voor1*
Zij voleindigde de zin niet.
Peinzend brak ze ook den tweeden brief
open. Zij moest zich zelve dwingen tot
oplettendheid. Dit schrijven bevatte alleen
de volgende woorden
„Oprechte vrienden houdeu een waakza-m
oog op alles, wat a betreft. Slechts nog
een korten tijd hebt U te lijden. Tracht het
mogelijk te maken, hedenmorgen tusschcu
elf en twaalf uur de „Breede Straat* op en
neer te wandelen en u zult meer vernemen.
„EEN TROUW VRIEND.*
Berta draaide den brief iu haar hand heen
m weer. Zij wist niet, wat zij van deze
uitnoodiging tot een rendez-vou? moest denken.
Zorgvuldig sloot ze na eenige oogenblikken
beide brieven op in een geheim vakje van
haar schrijftafel en, nauwel'jks was zij hier
mede gereed, of de baron trad binnen.
(Wordt vervolgd.)
