Toegewijd aan Handel, Industrie en
Gemeentebelangen.
Eerste Blad.
,fj Nummer 82
Donderdag 15 October lti08
31e. Jaargang
AIT00
T IE L E N,
DK
Dit nummer bestaat
uit TWEE Bladen
Werkeloosheid.
HET GEHEIM
VODDENRAPER
"~LANDB0UW~^
en,
V
V
V
FEUILLETON.
BUITENLAND.
België.
IJ 1 T G R V E K
WA A I. W IJ K.
tie.
VAN DEN
RAOÜL DE NAVERY.
HOU-
'itch-
AP-
5N.
•ijzen.
/erga
geheim
f
r H. O.
üeductif)
gs in uw|
l. s. be-
ïn voot
Met een
instem-'
burge«f
:r laatste
Z.Edel-
ver eene
len weg
s Waal
bij kun-
rrijpelijk
ffijkbaar
over te
en bleef
rijpelijk,
iet door
op de
moeite,
Moet
n, moet
>o nood-
achter
tot op-
rovincie
htingen
ook hier
'oor zijn
'den ter
n waar-
:isch in
te.
worden
uit hun
a Dat
ederora
iam zijn
:ns flink
nnende
met de
ken is
en toch
or onze
belang
iruimte
Waahvpsclic ra
Oil Blad verschijnt Woensdag- en Zaterdagavond.
b o n n e m e n t s p r ij s per 3 maandeu f 0."5.
?ramo per port door het geheele rijk f 0.90.
Brieveningezonden stuiken gelden enz., franco fe zender'
Uitgever.
ï?i dr.-
Telefoonnummer 38.
Courant,
- iV,r.w,WBy.WJ|,, ,,u J|,„_ i_jLM.ji.jm J_L 1>.I!
Advkrtïntiën 17 regels f 0.60daarboven 8 cent per regel, grootc
letters naar plaatsruimte. Advertentiën Smaal ter plaatsing opgegeven,
worden 2maal berekend. Voor plaatsing van een groot aantal regels en
advertenties bij abonnement worden speciale zeer voordeelige contracten
gesloten. Reclames 15 cent per regel.
en den
der bo-
ummer
moeten k
it deze
rkwam
iterdag
kwam,
mouce
ïdrukt
aak. is,
in te
i
1
j—im ■UJIinpWii i i—
Een brandend vraagstuk tegenwoor
dig 1 Onze regeering schijnt dit ook te
gevoelen, men schrijft tenminste de in-
lichtingeu, welke op 't oogenblik van
hooger hand dienaangaande aan de
burgemeesters der voornaamste gemeen
ten in den lande gevraagd worden aan
den minister van Landbouw, Nijverheid
en Handel toe. Te verwonderen is 't
j niet, dat 'n zorgende rijksregeering maat
regelen overweegt ter leniging van de
zen modernen socialen noodtoestand.
Wij zeggen modernen socialen noodtoe
stand en we meenen met recht. Immers,
nooit was 't vraagstuk der werkeloosheid
door z'n grooten omvang van zoo'n
overwegende beteekenis als thans. In
alle landen is 't aan de orde of dwingt
het tot voorziening. Wat mag toch wel
de oorzaak zijn, dat er thans zooveel
werkeloozen meer zijn dan vroeger
Natuurlijk is dit niet te wijten aan één
enkel feit of één bijzonderen toestand,
maar aan 'n complex van oorzaken aan
'n samenloop van omstandigheden. De
voornaamste van deze zijn wel de
heerschende malaise op elk gebied, 't
zoo groot aantal vakmannen, dat tegen
woordig om werk vraagt en 't stille
seizoen, dat telken jare voor steeds de
zelfde vakken, vooral de bouwvakken,
thans 'n aanvang heeft genomen. Dit
zijn de hoofdoorzaken, waarnaast natuur
lijk nog staan bijoorzaken als te weinig
energie van ons Hollanders, om z'n geld
in zaken en ondernemingen te steken
en 't op de lange baan houden van
gemeentelijke, provinciale en rijkswer
ken. Wat nu de tweede, door ons ge-
noemde oorzaak betreft 't zoo groot
aantal vakmannen, dat tegenwoordig om
werk vraagt, zij opgemerkt, dat sommi
gen deze als 'n onafwijsbaar gevolg be
schouwen van onze vele ambachtsscho
len, die er thans in ons land bestaan.
Deze vormen maar aldoor timmerlieden,
metselaars, smeden, meubelmakers, schil-
Van „DE ECHO VAN HET ZUIDEN".
NAAR HIT FRANSOH VAN
ders enz. zeggen zij, zonder dat daar
tegenover staat 'n gelijke toename van
werk. De conclusie, hieruit te trekken,
zou zijn sluit 'n aantal onzer ambachts
scholen en de toestand wordt weer nor
maal. We gelooven, dat deze i edenee-
ring geen steek houdt. Zeker, er kan
op 'n gegeven oogenblik overvloed zijn,
maar dat zit 't hem dan niet zoozeer in
dien toevoer. Immers, de goed onderleg
de vakman raakt niet zoo licht lang
werkeloos. Neen. de oorzaak van die
vele liefhebbers voor de handwerksvak-
ken moet gezocht worden in den weini
gen aftrek van onze jongens naar den
landbouw, ja, zelfs zoons van landbou
wers zien we niet naar 't ploegijzer,
maar naar den hamer of den troffel
grijpen. Natuurlijk moet dit worden toe
geschreven aan den minder loongeven-
den arbeid bij den landbouw. En als
we dan ook lezen, dat in sommige
streken boerenknechts niet meer loon
hebben dan 60 of 70 c. per dag, dan is
't waarlijk niet te verwonderen, dat 'n
boerenarbeider voor z'n jongen uitziet
naar iets beters.
Hoe dit echter nu ook zij in 'n
zoo kort bestek als dit artikel kan men
niet in de fijnste details afdalen men
zoekt naar verbetering in dezen onge-
wenschten toestand. En dan worden
als geneesmiddel aangewezen 't veize-
ringsstelsel tegen werkloosheid. Men
kent dienaangaande het Gentsche stelsel
of 't Noorsche stelsel, 't Gentsche stel
sel de organisaties scheppen een ver
zekeringsfonds en dit worde gesteund
door gemeente, provincie of rijk is o. i.
nog 't beste, maar niet voldoende. Van
daar, dat de regeering 'n enquête instelt,
om te zien, of er ook algemeene wette
lijke maatregelen in deze genomen kun
nen en moeten worden. Tot zoover is
't dus afwachten, wat uit deze enquête
groeien kan. Te hopen is 't zeer zeker,
dat er iets gevonden wordt, om de kwaal
der werkeloosheid zooveel mogelijk te
genezen. Iets anders is 't echter, of er
niet onmiddellijk iets daadwerkelijks in
dezen gedaan kon worden. En dan
meenen wij van wel. Men cordeele
In den Haag b.v. moet er gebouwd
worden 'n Hoogere Burgerschool, 'n ge
bouw voor 't nieuwe archief'n abattoir
verbouwing de Scheveningsche haven
llei op-
.nten.
riwche
or liet
bruikt,
h *11 del
ERDE
Ledi-
lilderd
iwetkl,
Wio-
i goed-
£eil en
39.
f i verkeert in levensgevaar,
antwoordde de moeder eenigszins bevend, ik
neb za verkocht om de medicijnen te kunnen
betalen.
Wat zegt ge
Ik heb ze verkocht en dit is de eerste
maal, dat die prulschriften tot iets nuttigs
geweest zijnB
Ach, ongelukkige, rampzalige vronw 1
nep Moureau uitgy hebt geen vertrouwen
m mij gestold, gy hebt mij verraden, mij
verkocht voor een paar frank Geld maar ik
zou geld gevonden, ik zou er om gebedeld
hebben als gij het zoo noodig hadtIk had
daar een waarde van duizenden frank, ja van
millioenen 1 Nog weinige maanden en gij zoudt
m overvloed gebaad hebben. Maar gij hebt
die misdaad niet durven plegen, niet waar?
Want het zon eene misdaad zijn Het is de
helft van mijn leven de arbeid was mijne
kracht, mijne hoop, mijne ziel, mijn alles
«Christiaan zag zijne vrouw verwilderd aan,
en schudde haar zoo zenuwachtig de hand,
dat zy het van pijn bijna uitschreeuwde.
Ik zou alles hebben kunnen verduren,
snikte Rosa, maar het gold het leven van ons
kind
«Christiaan begreep niet, luisterde niethij
zocht.
het maar; gij hebt ze
om mij de belofte af te
Kom beken
slechts verborgen,
dwingen, dat ik weer aan het werk zal gaan,
niet waar O zeg dat het zoo is 1 Welnu I
ik ga Maandag stellig aan het werk 1 Maak
nn een einde aan mijne onzekerheidwant mijn
hoofd dreigt te barsten, ik word krankzinnig.
«Christiaans stem klonk hol, bij sidderde
over zijn geheel lichaam en zijne cogen rolden
woest in hnnne kassen.
»N* eerst begreepj Rosa den omvang der
ramp, die haar boven het hoofd hing, en in
angst vroeg zij zichzelve af, of ze, om baar
kind te redden, niet haren echtgenoot had
opgeofferd.
sLangzaam zonk zij voor Christiaan op do
knieën en zag hem sprakeloos aan.
De werkman omklemde zijn hoofd met beide
handen, als ware hij bevreesd, dat het van
toorn zou bersten. Een doffe kreet steeg uit
zijne beklemde borst op, hij waggelde op zijne
beenen en zeeg onder een wilden schaterlach,
op eenen stoel neder.
Krankzinnighuilde Rosa, mijn man is
krankzinnig 1....
XVIII. REGINA
«By het slaken d«r woorden «mijn man is
krankzinnig!" dacht Rosa niet aandosmarte-
lijke gevolgen en het onherstelbare van die
rampzij geloofde dat de overmatige droef
heid voor eene wijl zijn denkvermogen geschokt
had, en hij na eenige rust wel weer tot het
bewustzijn zou komen en bernsten in hetgeen
met meer ongedaan gemaakt kon worden.
vDoodelijk verschrikt boog zij zich over den
ongelukkige, liet zijn hoofd in haren arm
rusten, en begon hem opbeurend toe te
spreken
Komaan, zeide zij, bedroef u toch niet
zoo uitermate, uwe papieren zijn misschien
nog niet verloren. Ik zal den koopman op-
zosken, hem de papieren weer afkoopen. Als
gij wilt, zal ik uit werken gaan, om voor ons
den kost te verdienen, en dan kunt gij naar
hartelust te huis arbeiden, uwe modellen ver.
vaardigen, uw berekeningen opnieuw maken,
vinden wat gij tot dusverre nog niet gevonden
hadt. Er zal wel een of ander schrander
ondernemend, schrander, rijk man te vinden
zijn die u begrypt. Gij zult misschien rijkdom
en aanzien verwerven.... 't zou de eerste maal
moet uitgebreid worden en 'n plein moet
er bestraat worden. En inplaats dat de
leden van den Raad met deze zaken af
maken, brengen zij hun tijd door met
dien vol te praten over.... principiën-
reiterel en laten deze werken, die mis
schien aan de meeste werkloozen in den
Haag werk konden geven, jaren in voor
bereiding liggen. En zoo 't in den Haag
toegaat, zoo gaat 't wellicht in vele
groote steden en ook in de raadzaal
van provincie en rijk.
Stel daar nu tegenover, wat er b v.
in Berlijn geschiedt. Daar zal men dezer
dagen beginnen aan 'n heirbaan van ruim
'n uur lang, van de Brandeburgerpoort
naar Potsdam. Die heirbaan wordt weer
'n straat van ongeveer 50 a 60 M. breed,
geheel geasphalteerd en met plantsoen
en bloemen en 'n tramlijn, envoor
't grootste gedeelte is er nog geen huis
aan gebouwd. Aan hoepel handen zal
dat geen werk geven Ja, maar, dat is
Berlijn zal men zeggen. Heel goed,
doch dat ontslaat ons niet van den
plicht, om ook voortvarend te zijn met
onze betrekkelijk kleinere werken.
Werkelijk, wij gelooven dat veel aan
de groote kwaal der werkeloosheid te
verhelpen was, als onze Hollandsche
langzaamheid wat minder in practijk
werd gebracht.
En zou hier ook niet veel gedaan
kunnen worden in verband met de wo
ningwet. In vele steden en groote dor
pen is groot gebrek aan nette arbeiders
woningen. Welnu, waarom niet meer
bouwvereenigingen opgericht, die niet
alleen déligent blijven, maar 't ook wer
kelijk zijn. In verband hiermede worde
opgemerkt, dat wij, hoewel tot op zekere
hoogte de aangegeven redenen van het
Plaatselijk Comité der K. S. A. eerbie
digende, toch meer activiteit in deze
wel gewenscht achten. Echter niet al
leen in het Waalwijksche PI. C., maar
in alle. Want is er een sociale wan
toestand, die de volle actie dier comité's
in beweging moest zetten, dan is 't wel
de tegenwoordige noodtoestand, door de
groote werkeloosheid van thans gescha
pen. Doch de ontplooiing van die
volle actie wordt ook tegengehouden
door de fout, welke thans bij de door
werking der K. S. A. langzamerhand
aan 't licht komt, 'n fout, hier niet met
niot zijn dat een eenvoudig werkman beroemd
eu millionnair wordt. Ik heb verkeerd tegen
over u gehandeld, Christiaan, ik beken het, ik
heb er berouw over.
«Een zware zucht steeg uit de borst van
den krankzinnige op.
Zie hernam Rosa, wij vrouwen hebben
slechts zorg voor lichamelijke behoeften. Wij
maken ons ongerust zoodra er geen geld meer
in de kas is. Voor mij zelve was ik echter
niet bezorgd, eene vronw, die goede handen
nan het lijf heeft, kan altijd met werken den
kost verdienen... Maar dat onnoozele kindl...
voor haar, voor haar alleen, heb ik die fout
begaan om ons kind te redden zou ik
Die vrouw is mijn beulmompelde
Christiaan met een doffe stem.... als ik werkte
zweefde zij om mij heen als een booze geest
en het was mij, als poogde «ij de cijfers uit
mijne hersenen te rukken.
bVertwijfelend wrong de krankzinnige de
Imndeu en barstte in een akelig gejammer uit.
«Rosa riep om hulp; Melanie, de dochter
vao de buurvrouw, die de medicijnen gehaald
had snelde toe, en Rosa deelde haar de toe
dracht der zaak mede.
o— Ik moet tot eiken prijB den vodden
koopman weervinden, besloot zy, in de bunrt
zal men mij wel eenige inlichtingen weten te
geven.... Om Godswil: pas een uurtje op mijn
kind en mijne armen man, dan ga ik naar
hem uitzien.
Ga gerust uit, zoek waar gij kuntik
zal hier blijven tot gij terugkomt.
«Rosa ging heen. Zij ondervroeg alle buren
zij trad alle winkels binneD, niemand kende
het adres van den koopman. Na drie uur
zoekens, kwam zij zonder iets ontdekt te
hebben, uitgeput van -vermoeienis te linis; zij
vleide zich echter met de hoop, dat Christiaan
intnsschen wat tot bedaren zou zijn gekomen.
Toen zij de kamer binnentrad, liep Melanie
met het kind op de armen neuriënd heen en
wedtr, terwijl Christiaan met een stuk houts
kool berekeningen op den wand schreef en er
figuren op teekeude.
«Hy scheen don terugkeer zijner vrouw niet
op te merken en ging met zijne bezigheid voort.
»Bij dat opzicht liet Rosa zich snikkend op
'n enkel woord te noemen, maar die
later door ons wel eens in 'n afzonder
lijk daaraan gewijd artikel behandeld
zal worden. Wij willen cr thans alleen
dit van zeggen, dat die Comité's, ondanks
dat remmende gebrek in de organisatie,
toch nog wel wat meei werk van konden
maken, in elk geval, meer zakelijke en
moreele stuwkracht er achter konden
zetten.
Ten slotte, om te resumeeren, veel
ware reeds voor de heerschende wer
keloosheid gedaan, indien vele werken,
waarvoor de gelden reeds uitgetrokken
en aangewezen zijn, niet langer uitge
werkt op stads-, provinciale ot rijks
bureaus bleven liggen, maar werden
uitgevoerd en vooral in den tijd, dat 't
particuliere werk uitgeput of zoo goed
als afgedaan was. Dat zou werkelijk
een practische vorm van sociale actie
zijn, die meer gaf dan a). dat mooie ge
schrijf en gedebatteer over dit of dat
stelsel van verzekering tegen werkeloos
heid of de ellenlange betoogen, zoowel
mondeling als schriftelijk, over deze en
gene.... principiën-reiterei. Het echte
Hollandsche woord aanpakken4 is hier
één der beste geneesmiddelen. Wii
hopen, dat onze regeering ook dien kant
uit wil met hare spoed-enquête.
Hoe de landbouw en veeteelt tn een dorp
tot grooten bloei kan komen.
Weinige jaren geleden was Wouw
in Noord-Brabant gelegen tusschen Roo
sendaal en Bergen-op-Zoom een
plaatsje in landbouwkringen even weinig
bekend als vele andere. Tegenwoordig
hoort men het herhaaldelijk noemen en
aanhalen als een der welvarendste land-
bouwdorpen op bet zand van Noord-
Brabant- Naar aanleiding van de onlangs
gehouden landbouwtentoonstelling te
's-Bosch schreef men deze week:
uit Wouw (we noemen maar de minst
gunstige streken) is er beste haver en
rogge, ja zelfs uitmuntende tarwe
Met die minst gunstige streken bedoelt
de verslager zeker zandstreken», want,
nogmaals, Wouw ligt op het zand. Het
zanddorp Wouw zond dus op de ten
toonstelling uitstekende haver, rogge en
tarwe.
eenen stoel nedervalleu. Melanie troostte haar
naar haar beste vermogen, trachtte haar moed
in te spreken, en ziende dat er geen geld was
om zelfs het lioogstnoodige te koopen, Btelde
zij haar vijf-en-twintig frank, een gedeelte van
haro spaarpenningen ter hand.
»Den vrijen tijd, waarover Melanie kon
beschikken, benuttigde zij om werk te gaan
zoeken voor de ongelukkige vrouw, en deze
ving nu een levenswijze aan, waarvan de eene
dag even treurig was als de andere.
BChristinan was irderdaad geheel krank
zinnig. Maar tot boete voor hetgeen Rosa
hare misdaad bleef noemen, wilde zij zelve
hem verzorgen mot al de liefde en voorko
mendheid eener christelijke echtgenoote.
«De ongelukkige deed trouwens niemand
leed, hij klaagde zelfs niet moer. Verdiept in
eindelooze berekeningen, teekende en schreef
hij onafgebroken, en bedekte tallooze vellen
papier met schetsen van machienen, raderen
en waggons. Rosa dioeg zorg eiken dag zijnen
voorraad papier te vernieuwen, Het was bijna
de eenige uitgave voor den waanzinnige
want hij at weinig en was onverschillig voor
hetgeen hem werd voorgezet.
«Toen de .kleine Regina iets ouder was
geworden, werd zij belast met de zorg voor
den waanzinnige. Het arme kind wist niet
wat krankzinnigheid was, maar daar zo haren
vader altijd zoo treurig zag, vatte zij een
innig medelijden voor hem op. De zucht om
alles na te doen, die de kindsheid nis aange
boren is, dreef Regina aan na te bootsen wat
haar vader deed, en zoo kon zij ongemerkt
schrijven en teekenen.
«Het was een allerliofst klein meisje, met
een lachend engelenkopje en krullende haren.
Zij was ongemeen schrander voor haren leef
tijd en leerde lezen, zonder dat zij later zelf
wist hoe. Aan ieder vroeg zij om eene les en
deed dit zoo ongekunsteld, dat geen een der
medebewoners van het huis haar zulks wei
gerde of haar afwees.
»Een Bchilder van talent, die op de eerste
verdieping woonde, liet haar eens poseeren
voor eene echilderij de Opdracht van Maria
in den Tempel, en schonk haar een goudon
Napoleon, omdat zij zoo stil had gezeten.
Regina gaf 't goudstuk aan hare moeder.
Eenige weken geleden deelde ons de
verslaggever der Zevenbergsche land
bouwtentoonstelling mede, naar aanlei
ding van den uitslag der vee-bekronin
gen >inderdaad, het vee in Noord-
Brabant mag tegenwoordig gezien wor
den het zand ging echter met de prijzen,
d. w. z. met de hoogste prijzen naar
huis. Wouw won het van de klei. Hieruit
ziet men weer, dat men ook op het
zand wel goed vee kan houden*. De
vraag kan gesteld worden, hoe het
komt, dat de genoemde streek tegen
woordig op het gebied van landbouw
en veeteelt zulk een voorname plaats
inneemt. Er zullen misschien vele redenen
zijn. Doch een dezer mag zeker gezocht
worden in het feit, dat in Wouw en
omstreken sedert jaren veel kunstmest
gebruikt wordt, met name kali. Ge zult
misschien vragen, waarom ik kali in de
eerste plaats noem. Wel, Wouw ligt in
't zand, men heeft daar sinds jaren in
gezien, dat ze er geen kalizouten kooden
missen. En ten tweede, omdat ik toe
vallig zelf gezien heb, dat de kaïniet
er met heele wagonladingen, los op den
wagen, werd aangevoerd. Zou het toe
val zijn, vraag ik, dat de weiden in de
genoemde streek zee rijk met kaïniet
en andere kunstmest wordt bemest
en het vee uit die streek uitmunt,
zelfs prijzen behaalt, als het in het krijt
treedt met vee uit de kleistreek? Zou
het toeval zijn, dat de bouwlanden, het
haver-, rogge-, en tarweland met kunst
mest, in de eerste plaats met kali Ifc
zie hier wel degelijk verband. Men ge
bruikt in de streek van Wouw- enorm
veel kunstmest, men gebruikt er meer
dan op sommig ander gelijkwaardig
land, men vreest niet wat geld uit te
geven om genoeg kaïniet, patent-kali,
phoshorzuur en stikstofhoudende mest
stoffen te koopen, maar men wint er
dan ook uitstekende gewassen en houdt
er best vee, dat uitmunt door melkrijk-
heid en andere goede eigenschappen.
Nu de Belgische Congo een kolonie van
België ie geworden, moesten de ministerieele
departementen met een termeerderd worden,
doch deze zond het aan den schilder terng
met de boodschap, dat zij geene aalmoezen
aannam, zoolang zij nog door handenarbeid
in do behoeften van haar gezin kon voorzien.
«Rosa moest met naaien voor drie personen
den kost verdienen Zij zat van den vroegen
morgen tot den laten avond te arbeiden
zonder op te zien, en zoodra de schemering
begon ta vallen, stak zij de lamp aan en
naaide soms tot diep in den nacht voort.
Geen uur, geen minuut mocht er veiloren
gaan daarom moest Regina het eten leeren
koken. Er werd overigens niet veel kennis
toe vereisohthet inaal van den arme is zoo
eenvoudig 1 Christiaan zat den geheelen dag
te teekenen, en als hij van zijne bezigheid
afgeroepen werd om aan tafel te komen, at
hij werktuigelijk, terwijl hij met den top van
zijnen vinger allerlei denkbeeldige figuren op
de tafel schetste.
«Soms verhelderde eene schemering van
rede zijn beneveld gehengon dan zoent hy
in de geheele kamer rond, trok alle laden en
kasten open, terwijl hy met klagende stem
riep
Mynó papieren 1 mijne papieren 1
«Op zekeren dag was hij geheel alleen
Rosa bracht werk te huis en Regina was naar
schoolde zinnelooze hervatte ijlings zynt
nasporingen.
«Hij scheen zeer in zijn schik, dat men
hem alleen had gelaten, want hy wroef van
tijd tot tijd vergenoegd in de handen, als
ware hij verzekerd dat hij iets gewichtigs zou
vinden. Hij was tot dusverre nog nooit onbe
waakt geweestwel kon hij steeds de kasten
openen, de laden doorsnuffelen en alle planken
afzoeken, maar nooit was hij in de gelegen
heid gesteld om bij een hangkasje te klimmen,
dat zeer hoog aan den muur was vastgehecht,
en waarin eenig oud speelgoed vnn Regina
bewaard werd. Sinds hij was beginnen te
zoeken en dit was nog niet lang had
hij zich in bet hoofd gezet, dat zijne papieren,
althans voor een gedeelte, in dat kastje ver
borgen waren, maar hij wachtte zich wel er
iets van te laten blijken, uit vrees, dat een
ander ze eruit mocht halen.
(Wordt vervolgd)