Nummer 79
Zondag 9 October 1910
Jaargang
Tweede Blad
Voof slechts 35 Cent,
Revolutie in Portugal.
ll
Kaart van Europa
I
Bij deze bieden wij onzen lezers een
extra buitenkansje aan.
Voor slechts 35 cent ge?en wij de zoo
bekende, uitstekend beoordeelde
door J. RINKE.
Deze kaart is plm. 90 bij 105 cM. groot
gedrukt op uitstekend papier in vele kleuren
en is werkelijk een pronkje van steendruk
kunst op kaartgebied.
Geen enkele courantenlezer kan zoo'n
kaart missen.
Haast u, want de voorraad is klein.
De Administratie.
Nog is de herinnering aan het schrik
kelijk bloedbad in de straten van Lissa
bon op Zaterdag 1 Febr. 1908 niet ver
vaagd, de herinnering aan den moord
op koning Carlos en zijn oudsten zoon
prins Luiz, of opnieuw vraagt de Por-
tugeesche hoofdstad de aandacht der
beschaafde wereld voor een treurspel,
waarbij het koninklijk huis de lijdende
rol schijnt te vervullen.
Naar luidt van de berichten, die
sluipwegen naar
is de revolutie,
geruimen tijd vrees
Hoog bovenop het
langs zonderlinge
hier doordrongen,
waarvoor men al
had, uitgebroken
koninklijk paleis is de koninklijke stan
daard neergehaald en vervangen door de
republikeinsche vlaggroen en blauw-
Het paleis is omsingeld het wordt door
oorlogsschepen op de Taag liggend be
schoten. En de jonge koning De Daily
Mail meldt, dat hij gevangen genomen
is, doch dit bericht is nog niet beves
tigd. Zit hij nog in het paleis, waarom
heen thans een verbitterde strijd wordt
gevoerd tusschen de aanhangers der
republiek, die talrijk zijn in Portugal en
die van lieverlede een groot deel van
het leger en nagenoeg de geheele vloot
op hun hand hebben weten te krijgen
en zij, die het koningschap trouw ge
bleven zijn, ondanks de gevaren De
linkeroever van de Taag schijnt in han
den der revolutionnairenhet is een
kwestie van tijd misschien en de geheele
stad is in hun bezit.
Maar.. we dienen voorzichtig te zijn
met het maken van veronderstellingen.
Het telegrafisch verkeer is onderbroken
en zelfs de officieele vertegenwoordigers
van Portugal in het buitenland hebben
geen bevestiging kunnen krijgen van de
telegrammen, die langs draadloozen weg
de wereld ingezonden zijn. Reeds gister
avond was alle telegrafisch verkeer met
de Portugeesche hoofdstad onderbroken
en ook reden er geen treinen meer van
en naar Lissabon. Men vermoedde, neen
vreesde toen al, dat er iets ernstigs aan
de hand was.
Want geheel onverwacht komt het
uitbreken van de revolutie niet. De lucht
was er zwaar van onweerswolken... Het
heet zelfs, dat de onderhandelingen met
verschillende vorstelijke huizen, die ge
schikte candidaten voor een huwelijk
met koning Manuel telden, telkens af
gesprongen zijn, omdat men den zetel
naast den jeugdigen souverein wel een
onzekere plaats vond voor een prinses,
die in noordelijke landen rustiger leven
gewend is.
De voorgeschiedenis der revolutie.
Om precies de oorzaken voor de hui
dige revolutie bloot te leggen, zouden
we nog vei der terug moeten gaan dan
tot den koningsmoord, nu twee en een
half jaar geleden. Al vele jaren vóór
dien aanslag was de regeering om beurten
in handen geweest van twee partijen,
de regeneradores eri de progressisten.
Deze twee partijen, in beginsel wel be
doeld als groepen van bepaalde staat
kundige kleur, waren ontaard :in groepen
staatsmannen, die niet veel anders dan
hun eigen belang zochten
De twee groote partijen gaven elkaar
na eenigen tijd regeerens de teugels
over zij legden zich er niet op toe als
oppositie te waken tegen uitspattingen
van de tijdelijk aan het bewind zijnde
partij, maar zij hielpen elkaar weder-
keerig in het handhaven van een
toestand, die voor de particuliere kas
van vrienden en magen der politici
zeer voordeelig, maar voor de landskas
verderfelijk was. Verkiezingen loopen
in Portugal, waar tachtig percent der
bevolking niet lezen of schrijven kan,
als regel uit ten gunste van de partij,
die aan het roer is. Deze ongelukkige
politieke verhoudingen hebben groote
ontevredenheid gewekt, ontevredenheid
die telkens werd gevoed door de onver
antwoordelijke fraaie voorwaarden, die
plachten te worden toegestaan aan de
maatschappij, die het tabaksmonopolie
pachtte. Zoo was er een krachtige repu
blikeinsche partij ontstaan, die duurzame
verbeteiing onmogelijk achtte zonder
afschaffing der monarchie.
Hoe koning Carlos in dien toestand
verbetering heeft willen brengen door in
1906 de regeering op te dragen aan
Franco, destijds buiten de beide hoofd
partijen staande hoe Franco, aan alle
zijden door de republikeinen gedwars
boomd, en bij een verkiezing van een
meerderheid in het parlement beroofd,
de Cortes 11 Mei 1907 naar huis zond
en een dictatorschap instelde, het is nog
van algemeene bekendheid.
Maar het dictatorschap van Franco
bracht de gemoederen niet tot rust. Al
trachte hij aan de eene zijde orde te
brengen in den financieelen chaos, aan
den andere kant gooide hij het geld aan
hooge officierstraktementen weghij
legde de drukpers aan banden en schor
ste de grondwettige rechten. En de haat,
die allengs tegen Franco ontstond, droeg
zich als vanzelf over op den koning, die
den dictator door dik en dun de hand
boven het hoofd hield.
Uit dien tijd dagteekenen tal van
complotten, gericht tegen het leven van
den vorstde politie vond telkens bom
men- en wapenbergplaatsen. Zelfs kwam
een vooraf opgemaakt plan om een re
volutie te verwekken, in het laatst van
Januari 1908 tot uitvoering, doordien op
verschillende punten van de stad een
aanval op de politie werd gedaan. Doch
het plan was te overijld uitgevoerd de
uitvoering had eerst in den nacht van
28 op 29 Januari moeten geschieden op
het signaal van een kanonschot, gelost
door een oorlogschip in de Taag. En
zoo werden de hoofdaanleggers van het
complot gevangen genomen.
Of de moord op koning Carlos en
kroonprins Luiz, die drie dagen later
plaats had het werk is geweest van het
zelfde revolutionnaire complot, valt niet
met zekerheid te zeggen. De drie eigen
lijke daders zijn gedood door de lijf
wacht des konings en de medeplichtigen
heeft men nooit in handen kunnen krijgen.
Het leger deed volledig zijn plicht en
een opstand brak niet uit.
De regeering van koning Manuel,
die door den plotselingen dood van zijn
vader en zijn oudsten broeder op 18-jari*
gen leeftijd tot de regeering werd geroe
pen, scheen aanvankelijk de rust in het
land te doen wederkeeren. Franco kreeg
geen aandeel meer in de regeeling de
gehate man ging buitenslands en na ge
houden verkiezingen werd een grond
wettig ministerie ingesteld.
Allengs echter kwamen er weer mis
standen aan den dag, die de politieke
gisting weer sterk deden teonemen, Eerst
werden er, een jaar na de boven beschre
ven gebeurtenissen, een aantal bewind
mannen hopeloos gecompromitteerd door
een suikerschandaal op Maderia, en een
jaar later, in het afgeloopen voorjaar,
s.'ruikelde het geheele ministerie-Beirao
over de kwestie van het Credito Predial
is een soort officieele hypotheekbank,
aan welks hoofd Luciano de Castro, hoofd
der progressistische partij stond, met nog
andere kopstukken dier partij. Maar nu
werd eensklaps ontdekt, dat er vijfjaren
lang hevig aan die bank geknoeid was
de consternatie, die dit verwekte, leidde
door de politieke kleur der bewindsman
nen tot een politiek schandaal. Want
allengs was Portugul weer teruggekeerd
tot het oude stelsel, dat tot den moord
op koning Carlos aanleiding gafregener
adores en progressisten wisselden elkaar
wel aan de regeering af, doch beiden
hadden maar een program te weten
het land ten bate van hun eigen aanhang
te exploiteeren.
Men mag nu wel met zekerheid aan
nemen, dat de revolutionairen er in ge
slaagd zijn, zij het na een hardnekkigen
strijd met de trouwgebleven troepen,
heer en meester te worden in een groot
deel van Portugal's hoofdstad Lissabon
om zich ook in het bezit te stellen van
het koninklijk paleis, dat langen tijd door
de bergartillerie onder s konings oom,
den hertog van Oporto, werd verdedigd
tegen de aanvallen van de rebelsche troe
pen en de oorlogsschepen in de Taag.
En ten bewijze, dat de opstandelingen
er geen gras over laten groeien, kan
dienen, dat alreeds een voorloopig minis
terie door hen gevormd is, en dat een
der hunnen is opgetreden als civiel-gou-
verneur van Lissabon, in welke functie
hij een lang-ademige proclamatie tot het
volk heeft gericht. (Zie hieronder.)
De voorloopige regeering is samenge
steld uit Theophile Braga, minister-pre
sident, Alfonso Costa, justitie, Bernardino
Machado, buitenlandsche zaken, Bazili
Elles, financiën, Antonio Luis Gomes,
openbare werken, kolonel Baretto, oorlog
Antonio José Almeida, binnenlandsche
zaken, Amaro Azevedo Gomes, marine,
Eusebio Leao, civiel gouverneur van Lis
sabon.
Toch de strijd is nog lang Diet ten
einde, al hoort men allerwegen in Lissa
bon juichkreten op de republiek en al
nemen dekopstokken der republikeinsche
partij alvast de allures aan van hen, die
de lakens kunnen uitdeelen. Wel hebben
zich in den loop van den dag gisteren
verschillende troepenafdeelingen o. a. de
troepen die op het Dom Pedroplein ge
kampeerd waren, bij de opstandelingen
aangesloten, doch in het centrum der stad
houdt nog een flinke troepenmacht stand,
die het koninkrijk, om niet te zeggen den
koning trouw is gebleven.
Bovendien komen uit andere deelen
van Portugal geen berichten, die op een
aansluiting der bevolking bij de partij der
revolutie wijzen. Oporto, waar de koning
zich nog in de sympathie van een groot
deel der bevolking verheugde, doch waar
ook tegelijk het centrum van de revolu
tionaire partij is geweest, voor men het
naar de hoofdstad dorst overbrengen,
schijnt rustig. Alleen in de aan de over
zijde van de Taag liggende dorpen Bar-
reiro en Sesubal worden de menschen
door de revolutiekoorts aangetast.
Aan de eenigszins verwarde en elkaar
telkens herhalende berichten van wat er
verder gebeurde, ontleenen we het vol
gende
Dra 'na de eerste bloedige botsingen
tusschen revolutionnairen en politie wer
den de troepen opgeroepen, doch deze
voldeden niet aan het bevel, evenmin
als een deel der oorlogsschepen Dat
was Maandagavond. Gedurende den nacht
werd voortdurend geschoten met gewe
ren en kanonnen en tegen den ochtend
nam het vuren nog toe.
De schepen der oorlogsvloot, die zich
aan de zijde der opstandelingen hadden
geschaard, begonnen de revolutionnairen
te land bij te staan door een bombare
dement op de regeeringsgebouwen te
openen. Vooral het arsenaal moest het
ontgelden, maar ook het koninklijk paleis
Necesidades. Om acht uur 's morgens
sloten zich de op het Pedioplein gekam
peerde troepen bij de opstandelingen
aan onder gejuich der bevolking keer
den zij naar de kazernes terug.
Er wordt in de berichten telkens ge
sproken van twee oorlogsschepen, die
aan de zijde der revolutionnairen ston
den. De rol, die de andere hebben ge
speeld, is niet recht duidelijk. Zij schij
nen zich niet te hebben verweerd. De
troepen, die trouw waren gebleven, had
den zich in het centrum der stad terug
getrokken.
Om elf uur veertig heesch het volk
de republikeinsche vlag op het arsenaal
en het stadhuis. De schepen der revo
lutionnairen begroetten de vlaggen met
artillerie salvo's, 's Middags hield Eusebio
Leao, leider der republikeinen, staande
op het balkon van het stadhuis, een
rede, waarin hij aan de zorg der burgers
de politie en de handhaving der orde
in de stad aanbeval.
lEerbiedigt'', zoo zeide hij, »den alge-
meenen en den particulieren eigendom
en spaart het leven van allen, wie zij
ook mogen zijn". En hij vervolgde al
dus »De republiek is edel, grootmoedig
en groot
De menigte juichte hem opgewonden
toe.
Het bombardement der oorlogssche
pen werd intusschen voortgezet. Vooral
werd het vuur gericht op de ministeries
rondom het Handelsplein en op het
paleis Necessidades, welke gebouwen
belangrijke schade bekwamen de toren
van het Necessidadespaleis werd vernield.
Zoo eindigde de eerste dag van den
opstand. Van Dinsdag op Woensdag, te
middernacht, waren de opstandelingen
gekampeerd op de heuvelen bij de avenue
Liberdade. Zij poogden het centrum van
de stad te naderen, maar werden terug
gedreven door de aan de monarchie
trouw gebleven troepen. Toen deze
troepen de kazerne van het èerste regi
ment artilllerie voorbijtrokken, welke
kazerne door de aanhangers van het
burgerbewind was bezet, werd zij door
de opstandelingen ontruimd.
Nog voortdurend hoorde men geweer-
en kanonvuur. Doch men onderscheidde
niets, want het electrisch licht brandde
niet meer in de stad.
Het spreekt vanzelf, dat het vechten
en het schieten overal tal van slacht
offers maakten. Hoeveel zal voorloopig
wel niet vastgesteld kunnen worden. Men
spreekt van een honderdtal dooden. De
ambulancewagens van het Roode Kruis
en de reddingswagens van de brandweer
doorkruissen de stad in alle richtingen
en nemen de gevallenen op ten einde
hen naar de ziekenhuizen of, zoo zij
overleden zijn, naar het lijkenhuis te
vervoeren.
Gistermorgen scheen de laatste fase
van den strijd nabij. Van de oorlogs
schepen >Adamartor" en »St. Raphael1
alsmede van de marinierskazerne »Mean-
tara" wapperde nog altijd de roode vlag.
De veldartillerie bracht een saluut, aan
de nieuwe rood-groene nationale vlag
die op het stadhuis was geheschen. De
republikeinsche vlag woei van alle open
bare- en ook van talrijke particuliere ge
bouwen.
Het gewapende volk, zich met de troe
pen verbroederend, doorkruiste de straten
onder het zingen van de Portugeesche
Marseillaise, die het Portugeesche volks
lied wordt. De Bank van Portugal had
eveneens de republikeinsche vlag uitge
stoken.
Woensdag 5 October werd de vol
gende proclamatie verspreid
Volk van Portugal I
Het volk, het leger en de vloot heb
ben de republiek uitgeroepen.
De dynastie der Braganza's, die het
land zooveel kwaad gedaan en voort
durend den maatschappelijken vrede
verstoord heeft, zal voorgoed uit Por
tugal worden verbannen.
Deze grootsche gebeurtenis, waardoor
ons door zijn moed legendarisch ge
worden vaderland wordt bevrijd, vervult
alle vaderlandlievende harten van ons
ontembaar volk met trots en verrukking.
Zoo is dan voor goed een einde ge
maakt aan de slavernij van ons land, en
een weldoend beeld van een bewind
van vrijheid reist, lichtend in zijn reine
wezen, voor ons op.
Burgers, de ure die wij beleven is een
belooning van alle smart die wij geleden
hebben. Deze ure moet het begin wezen
van een tijdperk van strenge zedelijk
heid en vlekkelooze gerechtigheid. Wij
willen van onze offervaardigheid voor
het vaderland den grondslag van ons
politiek program, en onze edelmoedig
heid tegenover de overwonnenen den
grondslag van ons zedelijk program
maken.
Burgers. Moge slechts één belang,
het belang van het vaderland u bezielen,
en slechts één verlangen, het verlangen
om groot te zijn, ons vereenigen. De
republiek heeft vertrouwen in het volk
vertrouwen dat het de maatschappelijke
orde zal handhaven, eerbied hebben
voor de gerechtigheid en zich wil
wijden aan degemeene zaak der vrijheid.
Bevestigt met liefde en offervaardig
heid het werk van de Republiek Portugal.
Braga, de president der voorloopige
regeering, heeft het volgende manifest
uitgevaardigd
Aan het leger en de vloot
De voorloopige regeering der Repu
bliek groet de troepen van land- en zee
macht, die met het volk de republiek
hebben gevestigd voor het geluk van
het vaderland.
Zij heeft vertrouwen in de vaderlands
liefde van allen, want de republiek is er
voor allen Zij hoopt, dat de officieren
van leger en vloot, die deel hebben ge
nomen aan de omwenteling zich aan het
hoofdkwartier zullen aanmelden om op
hun eer in te staan voor de volstrekte
trouw aan het nieuwe bewind.
Middelerwijl moeten de revolutionairen
al hun stellingen ter verdediging en
bevestiging van de republiek handhaven.
Generaal Carvalhaes is benoemd tot
bevelhebber van de divisie Lissabon.
Een omstandig verhaal over het uitbreken
der revolutie.
De speciale correspondent van de
»Daily Chronicle* te Lissabon zendt het
volgende omstandig verhaal over de re
volutie.
De revolutie kwam onverwachts, zelfs
voor den Republikeinschen Raad. De
massa van het volk was onverschillig
en nam weinig deel aan de gevechten,
die in hoofdzaak werden geleverd tus
schen de loyale en de oproerige troe
pen. De loyalisten, vooral de gemeen-
telijke garde, vochten dertig uren laDg
met merkwaardige dapperheid, doch zij
werden steeds minder in aantal en wer
den ontmoedigd door gebrek aan geest
drift van de zijde der officieren, van wie
er velen heimelijk met de republikeinen
sympathiseerden. Eindelijk liep een groot
deel der troepen naar de republikeinen
over.
Het uitbreken der revolutie was een
volkomen verrassing voor de regeering.
Het smeulende vuur ontvonkte door den
moord op Bombarda door een officier,
die een vurig royalist was. Men
gebruikte dien moord als een wapen
om het volk in den avond van den 3
dezer tot ongeregeldheden aan te zetten
Eerst werd het oproer onderdrukt, doch
daarna begaven de oproerlingen zich
naar de artilleriekazernes. De artilleristen
sloegen aan het muiten, namen de offi
cieren gevangen, deelden geweren onder
de burgers uit en bemeesterden vier
veldkanonnen in het verschanste park.
Onmiddellijk werden, volgens een voor
af beraamd plan, de telegraafdraden
doorgesneden en de spoorwegverbindin
gen verbroken. Andere regimenten sloe
gen aan het muiten, schoten de officie
ren dood en slaagden er in. zich bij de
artillerie aan te sluiteD, vóór de regee
ring de gemeentelijke garde had kunneu
posteeren.
De militaire commandant van Lissa
bon en vele officieren waren te Cascaes
en de koning dineerde met Fonseca ten
tijde van het uitbreken der revolutie.
Vandaar de verwarring in de gelederen
der royalisten. Ondertusschen landde de
marine-officieren, stegen op de paarden
der rijtuigen, braken door de linies der
royalisten heen, sloten zich bij de re
bellen aan en gingen de sergeants ver
vangen, die tot nu toe de troepen aan
voerden. Een onsamenhangend vuren
had gedurende den nacht van Maandag
plaats. Bij het aanbreken van den dag
trok het leger der oproerlingen naai het
paleis van Necessidades, doch werden
daar ontvangen door het vuur der ma
chine-geweren van een infanteriebrigade
die het palies verdedigde, maar einde
lijk in wanorde vluchtte.
Velen werden gevangen genomen. Bij
zonsopgang heschen de matrozen der
marinekazernes de republikeinsche vlag.
en zonden detachementen uit, om de
paleis-brigade van achteren aan te vallen.
Tegelijkertijd heschen drie oorlogs
schepen de republikeinsche vlag en los
ten saluutschoten Een verwoed gevecht
aan boord van de Fernando eindigde
met het tijdelijk neerhalen van de vlag
der oproerlingen.
De Kruisers Rafael en Adamastor
stoomden de golf over langszijde het
vlaggeschip Dom Pedro, van waar nog
de koninklijke vlag woei, doch de Dom
Pedro vuurde niet. Toen de kruisers te
Alcantare waren aangekomen, openden
zij het vuur op het Koninklijk paleis.
Het tweede schot sloeg den Koninklijken
standaard neer, de andere gingen verder.
Koning Manuel legde de grootste dap
perheid aan den dag. Hoewel velen in
zijne omgeving vluchtten weigerde hij te
gaan, doch eindelijk verliet hij het paleis
lachende en onder het rooken van een
cigaret.
De vlucht was nog vernederender ge
worden door het ultimatum der republi
keinen in den ochtend van Dinsdag, toen
zij zijn troonsafstand eischten vóór vier
uren 's middags. De republikeinen zoch
ten hem op de Sao Paolo, doch de com
mandant weigerde hen aan boord te laten.
De kruisers bombardeerden het mini
sterie van oorlog en marine, waardoor
de ambtenaren aan hunne lessenaars
gedood werden, en eenige gemeente
gebouwen.
Talrijke toeschouwers en royalistische
troepen brachten de veldkanonnen naar
het Dom Pedro-plein.
Twee schoten troffen de kanonniers
van de Rafael, die onmiddelijk ant
woordden.
Nadat de Rafael zich terugtrok, bom
bardeerde zijn sterkere consort Adama-
ster het citadel van San Jorge en hoe
wel het bombardement niet veel onheil
aanrichtte, werd het groote garnizoen
ontmoedigd en heschen de royalisten de
Echo van het
