Nummer 100.
Zondag IT December 1911. 34 Jaargang
Derde Blad.
De Handelsschool in de
Staten.
9t
In het nummer van 1
Januari zal gelegenheid zijn tot
het plaatsen van Nieuwjaarswen-
schen tegen de geringe som van
30 cent. Geen betere gelegenheid
om vrienden, bekenden, begunsti
gers een heilgroet te brengen
daar een annonce in dit blad, dat
in de Langstraat en omgeving
door duizenden gelezen wordt, in
elke plaats honderden lezers telt.
Deze annonces worden tot
ZATERDAG 30 December ten
10 uur vm. ingewacht.
Zooals wij nog in een gedeelte van
onze vorige oplaag konden mededeelen
is het adres van Waalwijk inzake sub
sidie Handelschool aangehouden.
Nadat de Voorzitter, de Commissaris
der Koningin. Mr. A. C. J. Baron Van
Voorst tot Voorst, mededeeling had ge
daan dat Ged. Staten gezien het besluit
in 1904, daarna nog eens bevestigd in
1905, geen vrijheid hadden gevonden een
besluit te nemen alvorens de vergadering
te hebben gehoord, nam mr. Smits van
Oijen het woord.
Spreker zei, dat toen hij gelezen had
rapport no, 33. hij toen twee gewaar
wordingen kreeg. De eerste gewaarwor
ding was verwondering, niet bewonde
ring en de tweede gewaarwording was
teleurstelling. Na lezing van al die on
samenhangende achter elkaar geplaatste
volzinnen, begreep hij er uit. dit de af-
deelingen de subsidie-aaavragen met
groote meerderheid hadden verworpeD
en desondanks brengt de commissie va».
Rapporteurs geen conclusie. Een lid
van de commissie van rapporteurs is het
om een afwijkend voorstel te doen, doch
dan mag men een beredeneerd overzicht
verwachten van de motieven der afwij
zende conclusies. Hier hebben wij echter
geen sylabe, zelfs niet eens een tegen
spraak van wat in de afdeelingen is
aangevoerd.
Na eenige zinnen uit het verslag van
de commissie van rapporteurs staande
op de blaaz. 5 en 6 te hebben besproken
zegt spreker de aanvrage van Breda
buiten bespreking te zullen laten om
alleen over die van het gemeentebestuur
van Waalwijk te spreken, die begonnen
zijn met te vragen een subsidie van
f 1390 en dit nu ineens hebben opge
voerd tot een bedrag 2800 En wat is
dit voor een school. Feitelijk niet anders
dan een amphibie, een school met meer
uitgebreid Lager onderwijs met eenige
handelsvakken erbij. Bovendien, als zulk
een school reeds f 2800 kost, wat moet
het dan wel niet kosten als alle groote
steden, Breda, 's Bosch, Eindhoven. Til-
burg, die scholen in opfima forma heb
ben Maar er komt nog meer. Elke
M. U. L. O. school en 3- en 5- jarige
Hooger Burgerscholen zullen komen om
een tegemoetkoming van 25% in de
kosten vac leeraars en dan geloof ik
dat het de provincie geen f1500 zooals
aanvrager zegt, zal kosten, maar toch
f 30.000, neen ik geloof dichter bij de
waarheid te zijn, als ik zeg dat f 40 a
f 50.000 zal kosten.
Er komt nog iets bij. Behoort het
Handelsonderwijs bij Blnnenlandsche
Zaken of bij het departement van Land
bouw. Spreker wil het in een hand houden
Hij begrijpt ook niet hoe men aan deze
vraag gekomen is. Er is een aparte in
specteur voor handelsonderwijs. Overi
gens meent hij dat de zaak nog te weinig
is geregeld om er nu op in te gaan.
De minister heeft in uitzicht gesteld sub
sidie aan bijzondere handelsscholen. Als
men nu deze openbare neutrale handels
school subsidieerde, dan zou Waalwijk
wel eens bedrogen kunnen uitkomen.
Immers in art. 45 bis van de Wet op
het m.o. staat, dat de provincie noch
gemeente een bijzondere H. B. S, mag
subsidieeren. Als dit wordt uitgebreid tot
de handelsschool, die ook onder mid
delbaar Onderwijs gerekend kan worden
zou men dan niet bedrogen uitkomen.
Bovendien, men kan een handelscursus
bouwen op een 3 jarige H. B, S. en die
kan men niet subsidieeren-
Voorts'kan spreker geenszins onder
schrijven wat de inspecteur Dr. Fockens
in zijn rapport beweert, n.l. dat het sub
sidieeren van handelsonderwijs in onze
provincie slechts peuterwerk Is. Spreker
betwijfelt of een dergelijk woord in ee*
rapport, een officieel stuk, thuis behoort.
Bovendien is de bewering ook geheel
onjuist, want het zijn juist die cursussen
welke in het belang der kleine luiden
zijn terwijl de groote handelsscholen
alleen bereikbaar zijn voor meer gegoe
den, die hun kinderen daar tot hun 17e
jaar of nog langer kunnen laten leeren,
wat juist de middenstand niet kan laten
doen. Driejarige H. B. S. en dan twee
jaar handelsschool kunnen de midden
standers niet bekostigen.
Intusschen zegt spreker niet afkeerig
te zijn van subsidie, mits er maar ge
lijkheid komt tusschen bijsonder en open
baar onderwijs. Spreker wil geen open
baar onderwijs steunen dat later het
bijzonder handelsonderwijs zou dood
drukken. Is het handelsonderwijs een
maal vrij en is de gelijkheid verkregen
dan zal bij voor subsidie stemmen mits
geen 25 pCt. worde gegeven, want dan
zou het een ramp voor onze financiën
worden. Die zijn wel schitterend genoemd
maar tegen eeo uitgaaf van vermoedelijk
een halve ton kunnen wij niet.
De heer J.B. Timmermans betreurt het
zeer dat het adres van Waalwijk met
betrekking tot aanvraag van subsidie
voor een op te richten handelsschool
èn bij Ged. Staten, èn in de afdeelingen
een minder gunstig onthaal heeft ge
vonden en nu weet door den geachten
afgevaardigde uit Eindhoven, Jhr. Mr.
Smits van Oijen, tot zijn groot leedwezen
bovendien geheel wordt afgebroken,
hierop zal hij echter niet verder ingaan.
Zelden werd een onderwerp vóór het
ter behandeling de Staten bereikte, zoo
van alle zijden bekeken en beoordeeld,
als het onderhavige. Hij zou dus kuD-
nen volstaan met hier eenvoudig de
verklaring af te leggeD dat hij de strek
king der adressen Breda en Waalwijk
gaarne zal steunen. Maar hij wil de zaak
toch nog eveD bespreken naar aanleiding
van het verslag der commissie van Rap
porteurs. Hij schaart zich aan de zijde
van hen, die terecht zeggen, dat het
dringend noodig is den steeds meer en
meer in 't gedrang komenden midden
stand door alle mogelijke en gewettigde
middelen ter hulp te komen Tot een
dier machtige hulpmiddelen behoort
voorzeker goed handelsonderwijs. Nu
moge het waar zijn dat er hier en daar
kleine cursussen reeds verrezen, dank
zij den steun der provincie, en dat die
cursussen inderdaad veel nut stichten,
dit neemt naar sprekers vaste meenlng
ecther niet weg, dat in enkele belang
rijke industrieele centia, als Eindhoven,
Waalwijk en nog op een paar plaatsen
meer, b.v. in het Westen der provincie
scholen moeten verrijzen, waar het han
delsonderwijs wetenschappelijk in den
meest ruimen zin, wordt gegeven. In het
rapport wordt terecht gezegd, dat de
meeningen zich snel wijzigen, hij stemt
dit toe, dus late men dan de bakens
verzetten vóór het getij verloopt. Spre
ker herhaalt dat hij met overtuiging en
klem het verzoek van Waalwijk onder
steunt.
Indien de meerderheid dezer vergade
ring onverhoopt zich daarmede niet kan
vereenigen, meent spreker te mogen
aanraden de zaak aan te houden tot de
zitting van het volgend jaar, dan kan
ze nog eens rijpelijk overwogen worden,
terwijl er in dien tusschentijd wellicht
uitzicht komt dat ook de in het rapport
aangehaalde kwestie van subsidieering
van het bijzonder handelsonderwijs door
de Regeering tot oplossing zal zijn ge
bracht.
De heer Mr. Loeff alsnu het woord
voerend, zegt dat ook hem het rapport
verrassingen heeft gebracht. Spreker is
lid van een afdeeling geweest, waarin
men eenstemming rechtvaardig heeft
geacht het afwijken van het besluit van
1904 geen subsidie aan handels
scholen, alleen aan cursussen de mo
tieven van 1904 zijn anders dan nu. In
1904 waren de Ged. Staten niet onsym
pathiek jegens het voorstel EindhoveD.
Spreker meent daarom dat Ged. Staten
hadden moeten antwoorden op de vraag verleenen om zich te bekwamen, als er Bos. VaD Wijnbergen, Nouweos Meeuw
gingen heeft deelgenomen en niet tot. middenstand,
het afwekend besluit heeft m egewerk
In 1904 was de commissie van Rap
porteurs de aanvrage ook sympathiek
gezind, wat hij nader uiteenzet. Doch
concludeerde die commissie, daier geen
subsidie moest worden gegeven. Echter
niet op principieelc, doch op opportunï-
teitsgronden, wijl men geen middel
baar onderwijs ooit had gesubsidieerd
en het ook niet wilde. Spreker acht dit
theorie. Wat is een naam. Men noemt
het middelbaar onderwijs, vakonderwijs,
practisch onderwijs of gefingeerd m. a
hoofdzaak echter is, dat er een groot,
een zeer groot te kort is in dezen. Bo
vendien, de Regeering noemt ook het
ambachtsonderwijs middelbaar en dan
hebben wij reeds de eerste stap gezet
toen wij dit subsidieerden. Maar wat
doet dit alles er toe, de vraag is maar,
is er behoefte aan de handelsschool en
dan antwoord ik volmondig ja. De mid
denstand heeft er behoefte aan, de kern,
het ruggemerg der maatschappij. Talrijk
zijn degenen die vroeger een zelfstandig
bedrijf hadden en nu werklieden zijn
geworden. Als wij dien middenstand
kunnen releveeren, zijn wij daartoe ver
plicht.
Er komt ook een groote aandrang in
die richting, wat blijkt uit de verschillende
adressen van s'eun. Dus de omstandig
heden leiden er toe om terug tekomen
op de beslissing van 1904. Dat is geen
inconsequentie maar het verzetten van
de bakens als het getij verloopt. In 1904
was de toestand der financiën onzeker.
De Voorzitter van mijn afdeeling, de
heer Bressers de trouwe waker over de
provinciale schatkist, heeft in een vorige
vergadering erkend, dat de finantieele
toestand der provincie gezond is In 1904
was dat anders, toen was de toestand
tier financiën onzeker. Het Wilhelmina
kanaal was er toen waarvan men niet
wist waarmede men af zou zijn, maar
nu, is de toestand in verhouding schit
terend. In 1904 was de paardenbelas
ting aan 't -verdwijnen en wist men niet
wat er voor in de plaats zou komen.
Nu is er een weggeld dat f 35000 meer
opbrengt en al moet men nu daarom
niet goedgeefs worden, wél moet wor
den gedaan wat hoogst wenschelijk, wat
noodig is.
Wil spr. nu daarom dadelijk de aan
vraag van Waalwijk inwilligen, neen
met het oog op het groot aantal te ver-
wachtrn aanvragen $n omdat wij aan
het bijzonder onderwijs niet de pas
moeten afsnijken, wil spreker reglemen
teeren onder welke voorwaarden en tot
welke grens een subsidie kau worden
verleend. Daarom w'l hij de aanvrage
van Waalwijk renvoijeeren naar Ged.
Staten ten einde een algemeene regeling
voor te bereiden Spreker stelt daarom
de volgende motie voor.
De Provinciale Staten, vergaderd
enz.
Overwegende, dat het in het alge
meen wenschelijk is, dat aan het han
delsonderwijs in onze provincie een
meerdere subsidie worde verleend dan
thans wordt gegeven io den vorm
van sub*idie aan de handelscursussen;
Overwegende, dat het gewenscht
kon zijn, alvorens meerdere subsidie
te geven te onderzoeken of de gren
zen waarbinnen, de voorwaarden waar
onder en de omstandigheden waarin
het subsidie verleend zal worden niet
behooren te worden vastgelegd in een
reglement
Overwegende, dat over de aanvrage
Waalwijk niet eerder behoort te worden
beschikt, dan wanneer met eenige ze
kerheid blijken kan, welke aanvragen
om subsidie van bizonder onderwijs
cn particulieren te wachten zijn,
Besluit
de aanvrage van Waalwijk te ren-
voyeeren naar Ged Staten opdat na
bovenbedoelde zekerheid verkregen
te hebben in een volgende zitting op
de aanvrage Waalwijk nader van ad
vies kunnen dienen.
Ter staving van deze motie wijst spre
ker er op, dat voor landbouw onderwijs
f 25000 subsidie wordt gegeven, voorts
wordt ruime subsidie verleend aan het
ambachts en teekenonderwijs. Dus de
De heer van Hout, afgevaardigde van
Helmond zegt dat de taal, door de vo
rige sprekers gevoerd, hem uit het hart
is gegrepen omdat zij verdedigden den
middenstand- Hij brengt hun daarvoor
zijn oprechten dank.
Edoch, met de aanhandige adressen
kan hij niet ten volle meegaan omdat
daarin geen rekening is gehouden met
het standpunt dat de middenstand om
trent het handelsonderwijs heeft inge
nomen.
Spreker wijst er op dat deze stand,
daar even door Mr. Loeff nog zoo juist
de kern genoemd, op een vergadering
nog kort geleden hier te 'sBosch gehouden
met algemeene stemmen besloten heeft
dat het particulier initiatief in deze den
voorrang hebben moet. En dit is ook
het juiste standpunt, want richt de mid
denstand die zelf in dan worden ze ge
maakt volgens de behoeften van de
practijk. Doet Regeering of gemeente
het dan is men afhankelijk gesteld aan
een leerplan dat niet altijd aan de prac
tijk voldoet. Bij het ambachtsonderwijs
is het noodig gebleken, dat er vakmen-
schen bij waren, doch ook bij het han
delsonderwijs is zulks noodig.
Spreker wijst er verder op, dat door
mr. Loeff er op gewezen is, dat er schoen
makerspatroons afgezakt zijn naar het
proletariaat, doch of dit nu een gevolg
is dat die measchen geenhandelsonder-
wijs hebben genoten betwijfelt hij zeer
Veeleer zou hij het willen toeschrijven
aan gebrek van goed vakonderwijs. Goed
vakonderwijs hebben ze noodig zooals
c?Je de Hanze in Drunen en Oisterwijk
geeft. De subsidie gegeven aan derge
lijke vak- en ambachtsscholen komt niet
alleen ten goede aan den werkman doch
ook vooral aan den middenstand. Spreker
zegt het overigens eens te zijn met de
motie Loeff, die thans gelegenheid geeft
de zaak nog eens grondig te onderzoe
ken.
Hier zou ik kunnen eindigen zei spreker
ware het niet dat ik nog even wilde
neerkomen op het schrijven van den
inspecteur Fockens. Hij betreurt het dat
deze het werken in die richting in Noord
brabant peuterwerk durft noemen, want
daarmede heeft hij aan zeer velen die
met groote toewijding hun krachten geven
aan de handelscursussen, een slag in
het aangezicht gegeven.
Hij noemt het peuterwerk, maar dat
peuterwerk komt dan toch maar ten
goede van duizenden, die het 't meest
noodig hebben, terwijl hij den inspecteur
durft zeggen, dat de Handelsschool te
Waalwijk slechts voor enkele meerge
goeden van nut kan zijn.
Neen, mijnheer de Voorzitter peuter
terwerk is 't zooals de inspecteur Mr
Fockens de handelscursussen van de
R K. Hanze tegenwerkt- Peuterwerk is
het, dat zij een aanvrage om subsidie
voor een handelscursus te Goirle heeft
afgewezen onder voorwendsel van on
voldoende voorbereiding, terwijl de cur
sus al twee jaren liep en de aanvrage
verzonden was op 23 Maart, terwijl de
termijn 1 Mei is.
Peuterwerk is het, dat de inspecteur
de aanvrage om subsidie van de R- K
Hanze te Loon op Zand en Kaatsheuvel
plaatsen gelegen onder den rook van
Waalwijk heeft afgewezen, wijl er
geen behoefte aan handelsonderwijs zou
zijn. Is het niet vermakelijk te zien hoe
diezelfde inspecteur, die in Kaatsheuvel
en Loon op Zand, plaatsen in de onmid
delijke omgeving van Waalwijk, geen
handelsonderwijs noodig acht, dit wel
noodzakelijk acht in Waalwijk, In een
neutrale school.
Spreker protesteert daarom tegen de
woorden van den heer Fockens en zegt
dat het hem genoegen heeft gedaan
eenige grieven tegen dien ambtenaar te
luchten.
De heer mr. van den Biezen bespreekt
het handelsonderwijs als bizonder onder
wijs. Het moet bizonder onderwijs zijn
steunen op het particulier initiatief. Ten
bewijze daarvan voert spr. het Rapport
aan van de Staatscommissie voorden mid
denstand, een gemengde commissie, met
aan het hoofd Tutein Nolthenius en als
I deren over de te steilen eischen kunnen
(Applaus.) oordeelen
middenstand wordt zeer karig bedeeld, j secretaris mr. Anne Anneraa. Verder had
Wat zal het dan baten aan al die instellin- den er zitting in menschen van erkende
dat het particulier initiatief moet ge
handhaafd en gesteund worden en dat
het de voorrang moet hebben
Het is niet, zegt de commissie, te
doen om de enkele guldens, welke de
particulieren bijeenbrengen, doch meer
omdat op deze wijze de noodlge voeling
blijft bestaan theorie en praktijk, de
natuurlijke belangstelling van het publiek
gaande wordt gehouden en tevens toe
zicht en controle wordt uitgeoefend door
de direct belanghebbenden, omdat aldus
de eenvormigheid vermeden wordt, die
zoo licht ontstaat, waar een centraal
gezag voorschriften geeft, voorschriften,
die dikwijls getuigen van een te groot
vertrouwen in eigen inzicht. Dat het
vooral hierom nog noodig is, dat onaf
hankelijke deskundigen door hunne on
dervinding, het vakonderwijs behoeden
kunnen tegen vervreemding van het
practisch leven.
Wanneer wij dat lezen, mag er geen
twijfel bestaan of het handelsonderwijs
moet zijn bitonder onderwijs. Dan alleen
kan het vertrouwen wekken bij den mid
denstand. Hoe kan het vertrouwen wek
ken, als handelscursussen worden opge
richt door den zeergeleerden heer dr.
P. Fockenshoe vertrouwen wekken,
als op een handelsschool als die te
Breda worden benoemd twee onderwij
zers van het Nut, twee uitstekende on
derwijzers overigens, doch waar de ka
tholieke middenstand van Breda moeilijk
vertrouwen in stellen kan. Neen, het
handelsonderwijs moet in handen der
particulieren blijven
De heer De Vlam zegt voorstander
van middelbaar onderwijs te blijven,
maar nu er een ander licht op is geval
len- nu hij hoort dat openbaar onder
wijs den pas afsnijdt aan bijzonder on
derwijs, nu is zijn meening gewijzigd,
hij vraagt of mr. Loeff met zijn motie
bedoelt, dat Ged. Staten zullen wachten
met hun advies, totdat subsidie aan bij
zonder onderwijs mogelijk is.
De heer Mr. Loeff merkt op dat dit
indirect al in de motie staat, maar wil
er gaarne, als men ze niet duidelijk
genoeg acht, er nog aan toevoegen
en of ook aan deze laatsten subsidie
van het Rijk zal kunnen worden ver
leend.
De heer Beerends, Voorzitter van de
commissie van Rapporteurs dankt voor
de mooie verdediging van haar rapport
(gelach) en zegt dat de commissie ook
met de motie Loeff kan meegaan.
Op de bewering van het lid, den heer
van Hout, die het adres o.a. bestreed
op grond dat een handelschool zooals
Waalwijk wenscht op te richten, niet
genoegzaam ten goede zou komen aan
den middenstand, antwoordde onze af
gevaardigde de heer Timmermans, dat
hij met bevreemding kennis nam van
deze verklaring en dat de middenstand
evenals de kleine burgerstand in onze
streek er heel anders over denken.
Verder maakte de heer Timmermans
den heer van Hout, die meer schijnt te
voelen voor vakscholen zooals te Drunen
en Oisterwijk zijn tot stand gekomen,
opmerkzaam dat Waalwijk zijn Rijks
vakschool krijgt voor het schoenmakers
en leerlooiers bedrijf met een daaraan
verbonden proe station, dat de gemeente
Waalwijk daaraan een offer brengt tot
de kapitale som f 40.000, zonder eenige
subsidie uit de Provinciale kas, en dat,
indien Waalwijk deze belangrijke som
niet had aangeboden, hoogstwaarschijn
lijk de vakschool niet zou zijn tot stand
gekomen.
De Voorzitter zegt uit de gevoerde
besprekingen de gevolgtrekking voor
Ged. Staten te kunnen maken, dat de
Staten willen terugkomen op hun ziens
wijze van 1904 en 1905 en het handels
onderwijs willen steunen zoowel ten
plattelande als overal waar geen vol
doende scholen bestaan om in het on
derwijs te voorzien en dat daar een
reglement voor moet worden gemaakt.
Hierna wordt de motie Loeff zonder
Hoofdelijke stemming aangenomen.
Hiermede is de zaak een stadium van
rust ingetreden, maar wij meenen hulde
te moeten brengen aan de Statenleden
de heeren Timmermans en Mr. Loeff
voor hunne zakelijke en warme verde-
of er niet moet worden afgeweken van
het besluit van 1904, nu zij dit niet
hebben gedaan wil spreker dit alsnog
doen en kan dit met de meer vrijheid,
wijl hij in 1904 niet aan de beraadsla
gen voor den werkman subsidie te gaan bekwaamheid en au'ortieitA^.lberse, diging der belangen onzer gemeente en
omgeving.
Den hevigen strijd die voor en na de
indiening van de adressen is gevoerd
in aanmerking genomen, kunnen we
voorloopig te*vreden zijn.
Laten wij in goed vertrouwen en in
hope leven voor de naaste toekomst.
niet is een goede middenstaad die aan sen. c.a.
dien werkman een goede werkplaats kan Deze commissie
verleenen.
Daarom mag niet meer worden ge
wacht met subsidie te verleenen aan de
komt tot de con
clusie dat het vakonderwijs de taak is
van het particulier initiatief
dat de middenstander beter dan an-
N I