iVi^maier 101
Zondag 15 December 1912.
35 Jaargang
Tweede Blad,
ROOAYZEFD
De beste Kinderfeep,
LANDBOUW.
Advertentiën.
SUNLIGHT
STOKPAARDJES
Reelamo
Nierzand^Mergruis, I* ier-
en Blaassteen.
OOGENBLIKKEN OM UIT
te blazen zijn alleen mogelijk
wanneer Sunlight Zeep wordt
gebruikt. Zij bespaart tijd
want
de zuiverste zeep doet het werk.
De landbouw van vroeger, van 40 a
jaar geleden en die van tegenwoor
dig verschillen zeer veel. We behoe
ven zelfs niet zoover terug te gaan. De
noderne landbouw dateert eigenlijk
van 25 jaar geleden. Als een boer
itgenwoordig siechts zooveel oogstte als
vader het deed, dan kwam hij er
:iet. Toch zijn er zulke landbouwersnog
«1, al worden ze zeldzaam, maar zij wor-
icn tot de ouderwetschen gerekend. De
noderne landbouw dagteekent van den
tijd der invoering van de scheikun
de meststoffen, van den zoogenaam-
:en kunstmest. De boeren, die tegen
ïoordig hun kunstmest gebruiken, ha-
in jaarlijks niet zooveel uit den grond
ils mogeiijk is. zij voeren den landbouw
tiet intensief. Vroeger gaf men zoo nu
d dan wel eens wat, om daardoor den
odem voor een zeker aantal jaren
vruchtbaar te maken. Tegenwoordig be
mest men het land jaarlijks, om den
iarlijkschen oogst te vergrooten. En bij
coelmatlge bemesting levert die moder-
:e bemestlngswijze weer groote winsten
>p. Onder de verschillende scheikundi-
meststoffen neemt het chilisalpe-
tr een eerste, zoo niet de allereerste
laats in. Het is speciaal met de chili-
'alpeter dat men de gewasssn tot snel-
:n en krachtigen bloei dwingt. De land-
wer, die zijn bedrijf zoo krachtig
elijk wil voeren, moet ook groote
ntiteiten chilisalpeter gebruiken,
merkt, dat het best in de groote,
telvarende landbouwplaatsen in ons
ad, waar dit zout in enorme hoeveel-
en besteld wordt. Men merkt 't o.a.
i de streken, waar de suikerbietenteelt
en landbouw beheerscht. Geen enkel
t bietenverbouwer zal het durven wa-
suikerbieten te verbouwen, zonder
gewas met chilisalpeter te bemesten,
t zijn juist deze groote landbouwers
in hun bedrijf het noodige kapitaal
en stekeD, om hun winsten jaarlijks
verdubbelen, ja te verdrievoudigen,
kleinere boeren dienden zich aan
te spiegelen en eveneens te trach-
hun bodem jaarlijks tot grootere op-
gst te dwingen. Lectuur over het
ruik van chilisalpeter is er genoeg,
let is nu voor den landbouwer een tijd
'in rust. Dat hij dien benutte, om wat
fer zijn vak te lezen. Indien hij boekjes
M. wenscht over bemesting in 't al-
emeen, over het gebruik van cbilisal-
Wer in bet bijzonder, laat hij die dan
fagen aan „de Salpeterdèlègatie te Ant
werpen, Keizerstraat 48» Men zendt ze
em gewoonlijk om niet. Hij zal dan
eeren, dat de boer, om vooruit te ko-
Deo, anders moet bemesten, dan zijn
ader of grootvader deden.
W Staten van Noordbrabant Najaars
zitting 1912.
Op ons verzoek zijn wij welwillend in
|aat gesteld het interessant rapport der
Jtnmissie van Rapporteurs onderwerp
Natuurschoon* in onze kolommen op
lemen.
Aan de Staten van Noordbrabant'
®jj besluit Uwer Vergadering van den
n dezer werd naar de zes afdeelingen
verzonden ten fine van rapport Nr. 20!
van de lijst van stukken.
Bij het afdeelingsonderzoek gaf dit
aanleiding tot de navolgende beschou
wingen en opmerkingen
Verscheidene leden betreurden het,
dat Gedeputeerde Staten vermeend heb
ben aan Uwe Vergadering te moeten
voorstellen afwijzend te beschikken op
het adres van de vereeniging tot be
vordering van het vreemdelingenverkeer
te Oisterwijk om deze provincie te doen
deelnemen in de rentelooze eerste hypo
thecaire obligatieleening, groot f 125000
dienende voor aankoop van de schoone
bosschen en vennen Van den Hondsberg
te Oisterwijk, uitgeschreven door de
Vereeniging tot behoud van natuurmonu
menten in Nederland
Zij konden zich toch niet vereenigen
met den door Gedeputeerde Staten aan-
gevoerden grond, dat het niet op den
weg der Provincie ligt geldelijk te onder
steunen pogingen, aangewend tot behouo
vau natuurschoon binnen haar gebied.
Zeker ligt het niet op den weg der
Provincie om al wat strekken kan, tot
behoud van natuurschoon binnen hare
grenzen, geldelijk te steunen evenmiD
als het op haren weg ligt om elk gebouw,
dat mooi is, door het verstrekken van
geldelijke bijdragen in stand te houden.
Maar even waar als het is, dat het
wel op haren weg ligt om door geldelijke
bijdragen in stand te houden werkelijke
monumenten van kunst, zooals Uwe Ver
gadering toonde te beseffen door bijdra
gen te verleenen tot het herstel van de
Kathedraal van den Bosch, De Lieve
Vrouwekerk van Breda, den toren van
Oirschot, enz., allen monumenten van
kunst, zooals er bijna geen in ons Vader
land worden aangetroffen, zoo ligt het
ook op haren weg door geldelijke bijdra
gen in stand te hcuden een natuurmonu
ment, dat, naar het oordeel van erkende
deskundigen, de bosschen en vennen van
den Hondsberg ongetwijfeld zijn en waar
van men in ons land de weergade ook
bijna niet vindt.
Zij beriepen zich daarvoor op hetgeen
Jac. P. Thijsse, een bekend plantkundige
en natuuronderzoeker, daarover on'angs
als volgt schreef in de N. Rotterd. Ct.
(van 5 October 11.):
»Meerenen bosschen zijn in ons land een
«zeldzaam artikel. De plassen in Hol-
«landsch-Friesche laagveengebled zijn èf
«omgeven door grasland öfze hebben riet-
«zoomen met daarachter en daartusschen
>die aardige bloemrijke kreupelboschjes
»van elzen en esschen, met bramen en
«kamperfoelie omstrengeld en met bijna
«onbegaanbaren trilbodem van zegge-
buiten en mos-
«De Oisterwijksche vennen echter,
«hebben hun heuvelachtige oevers be-
«groeid met statige dennen. Meen echter
«niet, dat we daar niets anders hebben
«dan dennen en water Rondom sommige
«van die vennen, om het Choorven wel
«het meest, heeft zich de heele planten-
«wereld verzameld van de natte hei eD
«het veenmoeras, oeverplanten en water-
«planten in eindelooze verscheidenheid,
«zoodat daar van de vroege lente tot in
«den laten herfst allerlei bloemenpracht
«te genieten valt. Op indrukwekkende
«wijze ontplooien zich hier varens, van
«allerlei soort. Het mooist zijn nog de
«koningsvarens, met hun forsch en breed
«gebladerte. Deze koningsvaren hoort
hier echt thuis en vermenigvuldigt zich
«niet alleen langs de vennen, maar ook
«langs de greppels in het hooger gele-
«gen dennenbosch.
«Naast de trotsche varens zouden we
«het nederig veenmos haast over het
«hoofd zien, dat vlak bij den grond zijn
«edelweisachtige toppen vertoont en
«groene franjes uitzendt over het water.
«Toch is dit plantje een van de aller-
«belangrijkste van de geheele wereld,
«een veroveraar te land en te water, de
«vormer van de hooge vennen. Het
«Choorven met name is werkelijk een
«buitengewoon rijk openluchtmuseum,
«waar binnen een klein bestek de plan-
«tenwereld van -bosch en heide en veen
«vereenigd zijn.
«Brabant ligt nog voor een groot deel
«woest, maar ik weet geen enkele plek
zoo getuigt Thijsse waar in zoo
«kleine ruimte zooveel belangrijks bijeeD
«groeit en waar tegelijk zoo mooie wan-
«delingen zijn, op een zoo gemakkelijk
bereikbare plaats.
Dit is het oordeel van een plantkun
dige en natuuronderzoeker. Niet anders
oordeelt een schilder, en nog wel een
die er woont (A. Jurriaan Zoetmulder,
in Van Onzen Tijd).
«Is het eigenlijk niet de groote beko-'
«ring van de Oisterwijksche bosschen
zoo vraagt hij dat de wegen welkr
«er doorheen leiden, nog niet tot keu-
«rige wandelpaden zijn afgesleten O,
«dat heerlijke dwalen langs die smalle
«paadjes, glad van dennennaalden, die
«stijgen en dalen en zich verliezen tus-
«schen de oude stammen 1 Ge loopt en
«loopttot op eens voor U de
«boomen wijken, het lucht-blauw straalt
«boven het opene, straalt in het ven
«dat daar, droomstil, alles rust tusschen
«z'n grillige oevers. En dit is de groote,
«zeer bijzondere schoonheid van deze
«Brabantsche natuurde prachtige ver-
«eeniging van woud en water. Er zijn
«vele van deze vennen en bijna alle zijn
«ze van geheel verschillend karakter en
«omgeving.
«Er zijn er, waar het bosch als in
«doorgedrongen is. Eng omsloten door
«het hooge hout en den weelderigen plan-
«tengroei, verheffen zich ook uit het
«water dan de slanke dennen. Andere
«liggen, meeren gelijk, wijd uit, en aan
«hun ver vaneen liggende boorden, staat
«donker, hoog en sterk, het rijzige
«geboomte.
«Het is er plechtig stil, ook bij het
«ruischen der boomentoppen, dat wordt
«lot een vroom gemurmel; het is een
«oord van comtemplatie. Er is grootsch-
«heid en innigheid, 'n sprekend zwijgen
>'n ingehouden jubel. Er doorstroomt U,
«ik weet niet welk gevoel van rust, van
«bijna filosofische kalmte dat zwijgende
«groote water, waarop slechts hier endaar
«als een kostbaar siersel de blanke water-
«leliën drijven, doch dat door geen boot
«ooit doorklieft wordt, en waarom heen,
«als een trouwe wacht, de eiken en den-
«nen en beuken en berken zich In dich-
»te gelederen hebben geschaard, als
«wilden ze het onttrekken aan profane
«blikken het lijkt een symbool van vol-
«maakt evenwichtige in-zich-zelf gekeerd
«heid. Men begrijpt zoo goed dat in
«zulk 'n romantisch-poetisch miilieu Sche
«pers zijn Bragi geplaatst heeft. Mijme-
«rend aan den oever laat ge uw ge-
«dachten willig teruggaan, eeuwen en
«eeuwen en uw verbeelding bevolkt.het
«bosch met oerkrachtige, onbeschaafde,
«primitieve bewoners dezer streken. ïm-
«mers, zóó hebt ge U het tooneel van
«hun leven en dagen wel voorgesteld... I
«Ziet, aan die romantische vennen kunt
«ge U 'n oogenblik dichter, romanschrij
«ver, kunstenaar voeleD, en is dat niet
«het criterium van een met bijzondere na-
«tuurschoonheld begenadigd plekske
«gronds En mag men overal elders
«naar grootere grootschheid, overweldi-
«gender majesteit in Gods schepping
«gaan zoeken, 'n inniger ontroerend,
«zuiverder genot kan men al niet sma-
«ken dan in de zwijgende eenzaamheid"
Waar zulke tot oordeelen bevoegde
mannen zich op die wijze over de pracht
en de schoonheid van de bosschen en
vennen van den Hondsberg uitspreken,
daar valt niet te betwijfelen of die zijn
een wezenlijk natuurmomument en ver
meenden de leden, hier aan het woord,
daarom met volle overtuiging pogingen
te mogen wagen om dat natuurschoon
voor onze provincie tebehouden.
Want slaagt de Vereeniging tot be
houd van natuurmomumenten er niet in
om volteekend te krijgen de eerste hy
pothecaire obligaiieleening, welke zij tot
behoud van het langoed den Hondsherg
heeft uitgeschreven dan is dat heerlijke
en prachtige landgoed onherroepelijk
tot ondergang gedoemd.
Immers het is sinds eenigen tijd het
eigendom van een BrabantschLimburgsch
consortium van houthandelaren, dat reeds
een aanvang heeft gemaakt met op de
gedeelten van het landgoed, die het verst
van Oisterwijk zijn verwijderd, het daarop
staand hout te vellen en die alzoo ge
heel kaal te maken.
Men moet het daarom zeer waardee-
ren, dat voorbedoelde Vereeniging, die
bijna uitsluitend uit niet-Noordbrabanters
bestaat, tracht het mooiste gedeelte van
den Hondsberg, ter grootte van 100 H.
A., voor ondergang te behoeden.
Doch het blijve niet bij deze platoni
sche waardeering, zooals Gedeputeerde
Staten in hun schrijven aan Uwe Ver
gadering doen.
Uwe Vergadering moet ook metterdaad
toonen, zoo meenden de leden, hier aan
het woord, dat het er prijs op stelt, dat
voor Noordbrabant behouden blijft het
schoonste, het meest aantrekkelijke deel
van den Hondsberg, «daar waar, om met
van Anstruwe in Eigen Haard te spre
ken, tusschen de met bosschen bedekte
heuvelen de drie schilderachtigste ven
nen, het van Esscheveo, het Witven en
het Choorven in hun sprookjesachtige
schoonheid zijn gelegen-
Men late zulks toch niet alleen over
aan niet-Noordbrabanters en een zwakke
gemeente als Oisterwijk is, want dan zal
de onderneming niet slagen en dit te
meer, omdat het van slechten invloed
zal zijn op de volteekening der leening,
als de provincie niet goed voorgaat.
Het is^dus, zoo meenden deze leden,
aan de provincie om ook door daden te
trachten dit natuurmonument te behou
den en te toonen, dat ook zij er prijs
op stelt, dat binnen haar gebied een
natuurmonument in wezen blijft.
Veel risico is daarvan voor de pro
vincie niet te duchten, daar toch de
leeoing welke gezegde Vereeniging heeft
uitgeschreven, eene eerste-hypothecaire
is, te vestigen op een landgoed van on
geveer 100 H.A. grootte en af te lossen
in het tijdsverloop tusschen 1923 en 1967.
Alleen zal de provincie gedurende den
tijd, dat hare obligaties niet zijn uitgeloot,
de rente daarvan moeten derven, doch
dit is voor haar van weinig beteekenis.
Meerbedoelde leden waren om al deze
redenen van oordeel, dat Uwe Verga
dering zal handelen in het welbegrepen
belang dezer provincie met te besluiten,
dat zij voor een bedrag van f 5000.in
meergezegde leening zal deelnemen.
Vele andere leden waren daarentegen
van meening, dat het ingaan op het
voorstel van voorbedoelde leden voor
de provincie een precedent zoude schep
pen, waarvan de gevolgen voor haar niet
zullen zijn te overzien en dat nu de raad
van de gemeente Tilburg, die na Ois
terwijk het meeste belang heeft bij het
behoud van den Hondsberg, afstemde
het voorstel van zijn dagelijksch bestuur
om voor een bedrag van f 5600.in
de leening deel te nemen, het bewijs is
dat het behoud van den Hondsberg niet
kan geacht worden een provinciaal be
lang te zijn.
Eerstbedoelde leden voerden hiertegen
weder aan, dat tegen het streven om de
kunstmonumenten in onze provincie te
behouden, vroeger wel hetzelfde bezwaar
zal zijn aangevoerd als dat hetwelk nu
wordt opgeworpen tegen de pogingen
om een natuurmonument in onze pro
vincie van den ondergang te redden.
Eenieder juicht het thans toe, dat,
dank zij ook de subsidies der provincie,
kunstmonumenten als de Bossche St.
Janskerk en de Bredasche O- L. V.
Kerk voor ondergang behoed zijn en
zoo zal het in de toekomst zeker ook
gaan, als met behulp der provincie voor
haar een natuurmonument als de Honds
berg zal behouden blijven
Waar het gold monumenten van kunst
heeft Uwe Vergadering steeds weten te
vereenigen de belangen van de kunst
met die der schatkist van de provincie
men kan er dus ook op rekenen, zoo
betoogden deze leden, dat Uwe Verga
dering zulks eveneens ten aanzien der
natuurmonumenten zal weten te doen.
En wat nu betreft het votum van den
Tilburgschen gemeenteraad, zoo wezen
deze leden er op, dat een minder juist
inzicht van de meerderheid van een ge
meenteraad in hetgeen het werkelijk be
lang zijner gemeente is, geen maatstaf
mag wezen voor UWe Vergadering bij
het nemen eener beslissing over het
aangevraagd subsidie.
Uwe Vergadering zal toch zelfstandig
hebben te beoordeelen of het al dan
niet een provinciaal belang is, dat het
mooiste plekje der provincie voor sloo-
ping behoed blijft.
Ook werd nog door eenige leden te
gen het uitgesproken denkbeeld, dat het
op den weg der provincie ligt om mede
te werken tot het in stand houden van
natuurmonumenten aangevoerd, dat het
begrip natuurmonument niet is een al
gemeen vaststaand begrip, zoodat het
natuurschoon, dat de een zal beschouwen
een natuurmonument te zijn, volgens
een ander zulks niet zal wezen, zoodat
het ook daarom voor de provincie ge
vaarlijk zal zijn ten deze een precedent
te stellen.
Anderzijds werd daartegen weder op
gemerkt, dat hetzelfde bezwaar zich voor
doet ten aanzien van de bouwwerken
en dat evengoed als men zich te dien
aanzien gerustelijk kan verlaten op het
oordeel van kunstkenners van gezag,
men zulks evenzeer kan doen ten opzichte
van het natuurschoon, zoodat gevaar van
het stellen van een precedent niet te
vreezen is.
Uwe commissie van Rapporteurs is
eveneens ten deze verdeeld.
Drie leden harer verklaarden zich toch
voor het voorstel van Gedeputeerde Sta
ten, terwijl de drie overigen zich ver
klaarden voor het voorstel van de min
derheid der afdeelingen om de provincie
tot een bedrag van f 5000.in meer
bedoelde leeuing te doen deelnemen.
Aldus gerapporteerd, 4 December 1912.
Wanneer de nieren niet in orde zyn, kan
het zich voordoen, dat hrf urinezuur, het
welk dan niet uit het lichaam wordt ver
wijderd, zich afzet in de nieren of het nierbek
ken. Naar gelang van de grootte dezer
aizpttingen apreekt men van nierzand, gruis
of steen. Zoo lang de nieren niet goed werken,
vermeerdert de afzetting op de reeds gevormde
stukje* voortdurend en kuunen deze zich tot
een aanzienlij ke grootte ontwikkelen. Ni-rzand
en gruis knnneu met de urine het lichaam
vei laten. Grootere stukjes blijven dikwijls in
de blaas achter en vormt n blaassteenen. Ook
kunnen zij verstopping der urinewegen ver
oorzaken en menigmaal wordt een operatie
noodzakelyk.
Het is daarom van veel gewicht in te
grijpen, zoodra gij vervohijnaelen van boven
genoemde ziekte opmerkt, als een gevoel van
zwaarte en drukking in de lendenen, zoodat
men te dezer hoog'e behoefte aau steun
heeft bij het loopen en zitten. De urine laat
een fijn zand achter en de nacht-urine is
dik en bevat een rood bezinksel. Het water
komt soms druppelsgewijze,onophoudelijk heeft
men aandrang en een branderige pijn, ook
pijn in deu rng van boven naar beneden en
gericht naaar de blaasstreek. B-gint nog
heden met het gebruik van Foster's Rugpijn
Nieren Pillen, bet speciale niergeneesmiddel
hetwelk aan de nieren haar oude kracht
hergeeft en haar in staat stelt om de onzui
verheden, welke uw lijden veroorzaken, af te
voeren. Zij grijpen uw kwaal in haar wortels
aan.
Te Waalwijk verkrijgb. bij Wed. Orie-
Dumoulin, Markt. Toezending geschiedt
franco na ontv. v. postwissel it f 1.75 voor één
f f 10.voor zes doo-
zen. Eischt de echte
Foster's Rugpijn Nieren
Pillen, weigert elke doos,
die Diet voorzien is van
nevenstaand handels-
■uut merk. 3093
DRAISMA-VAM'
VALKENBURG'S
LEVERTRAAN-!
LEEUWARDEN®
2809
Verkrijgbaar te
Waalwijk by A. VAN HIL8T.
Besoijen a H. BOTH.
Capelle C. VOS-v. Gbnt.
Drnnen i «J. E. IJPELAAR—
v. D
Raamsdonk B Wed. G. KONINGS.
Sprang p A. GEEN EN
Vlijmen B P. VAN WaLDEREN.
Waspik C. VAN BAVEL.
Vian Bergmann&G Arnhem
de Firma Wed. TIELEN,
Grootestraat, - Waalwijk.
en bij J. HAMBURG, coiffror,
^rooteairaat, 2825 Waalwijk
Echo van het Zuiden.
1244
WlBL
ulterat ralld en weldoend voor Iedere revocllee huid, voer-
treffelijk /oor een zacht blank teint
Alleen echt met bovenstaand Etiket
p. St 30 cte. verkrygbaar byi
