Tweede Blad. Provinciaal Nieuws Tentoonstelling vakschool Drunen. SUMMER 55 DONDERDAG 10 JULI 1913. 36e JAARGANG. De tentoonstelling, georganiseerd door het bestnur van de vakschool, die Zondag en Maandag in een der zalen yaD de jongelingen-Congregatie, is ge houden, is in alle opzichten geslaagd, ja heeft zelfs de stoutste verwachting overtroffen. Het bestuur, bestaande uit de heeren H- v. d. Geld, Voorzitter, L. Bataille, Secretaris, P. Boom, M. Elshout, I'. Klerks en C- Vesters, bijgestaan door den directeur H. Brok en den leeraar P. van Venrooy, heeft werkelijk eer van haar werk gehad en dient reeds vooraf een woord van hulde te worden gebracht voor al hetgeen zij in het belang van deze gemeente en gemeentenaren heeft gedaan. Het eere comité bestond uit de heeren De Ed.Achtb. Heer C. van Huiten, burgemeester van Drunen, Voorz. De Ed.Achtb. Heer Van Breugel, Burgemeester van Elshout. De Ed.Achtb. Heer J. A.J. van Heijst, Burgemeester van Baardwijk. De ZeerEerw. Heer J. H. Selten, Pastoor en Deken van Drunen. Mr. J. A. Loeft", 's Hage- M. A. C. Canters, Notaris Drunen. Voordat de tentoonstelling voor het publiek werd geopend, werd het vverk van de leerlingen door eene commissie van beoordeeling, bestaande uit de heerenH. Klerx-Dekkers, Baardwijk, J. E. IJpelaar-van de Wiel, Drunen, H. Donkers, Baardwijk, P. Elshout, Drunen en J. Pulles, Drunen, aan eene strenge keuring onderworpen. Zooals een der jury-leden ons ver zekerde was het lang geen gemakkelijke taak, want alle leerlingen hebben werk gemaakt, dat de bewondering van elk vakman afdwingt. Ongeveer 1 uur opende de Voorzitter de heer van der Geld, de bijeenkomst en sprak als volgt Mijne heeren Het is mij als voorzitter der Vak school een bijzonder voorrecht, eene groote eer deze, voor genoemde school zoo gewichtige bijeenkomst te mogen openen en U allen namens het Bestuur een hartelijk welkom te mogen toeroe pen. Welkom op de le plaats ZeerEerw heer Deken en Ed.Achtb. Heer Burge meester van Drunen als vertegenwoor digers van het geestelijk en burgerlijk gezag van onze gemeente. Wij verheugen ons in hooge mate om de eer van Uwe tegenwoordigheid, te meer, omdat waar geestelijk en burger lijk gezag hand aan hand gaan en zich als om strijd beijverd hebben hunne belangstelling bij deze gelegenheid te toonen, daarin voor ons een waarborg ligt opgesloten voor Uwen steun bij ons verder streven niet alleen, maar ook, omdat dan bijzonder mag verwacht wor den, dat die steun rijke vruchten zal opleveren. Welkom weled. Heer Verberk als vertegenwoordiger van het Hoofdbestuur der Hanze in het Bisdom 's Bosch, de voorman onzer middenstandsvereeniging die steeds met zooveel belangstelling het werk onzer vakschool heeft gadege slagen en gevolgd en dje ook heden door Uwe tegenwoordigheid daarvan weder blijk geeft. Ook Uwe tegenwoor digheid stellen wij op zeer hoogen prijs. Welkom Heeren leden Van het Be stuur der Gemeente Drunen en heeren leden van de Commissie van bevorde ring. Uwe tegenwoordigheid verheugt ons zeer Welkom leden der Hanze, afd. Dru nen die met zoo groote bereidwilligheid aan onze oproeping hebt voldaan om deze plechtigheid met uwe tegenwoor digheid te willen oplusteren. Welkom allen die door Uwe aanwe zigheid Uwe belangstelling hebt getoond. Aan deze woorden van welkom meen ik ook eenige woorden van dank te moeten toevoegen. Dank aan de Hooge regeering des lands, aan de Staten van Noord-Brabant en aan den raad onzer gemeente die ons in staat stelden de Vakschool voor de Schoenmakerij te stichten waarvan wij voor het eerst de verkregen resultaten aan het oordeel van het publiek gaan onderwerpen. Dank den ZeerEerw. Heer Deken en het Bestuur der Congregatie voor de bereidwilligheid waarmee zij deze zalen voor de tentoons'elling heb ben afgestaan. Dank den Ed. Achtb. Heer van Huiten Burgemeester van Dru nen, voor de welwillendheid waarmede gij ons verzoek hebt ingewilligd deze tentoonstelling te willen openen. Dank aan de commissie van beoordee ling voor oen ijver en nauwgezetheid waarmede zij xlch van haar taak heeft gekweten. Dank den HoogEd achtb- Heer Mr. Jan A. Loeff, den Zeereerw- heer Deken en den Ed.Achtb. Burgemee ster van Drunen, den WelEd. Heer M. A. C. Canters, den Weleerw. Heer Huijbers, Geestelijk adviseur onzer Hanze, de Ed achtb. Heeren van Heijst en van Breugel Burgemeesters van Baardwijk en Elshout en den Welea. Heer Verberk v. d. Bosch, die voor deze gelegenheid een medaille hebben beschikbaar gesteld. Dank aan allen die op eenige wijze hebben medegewerkt om de op handen zijnde tentoonstelling goed te doen sla- gen. Hiermede geef ik het woord aan den Ed. Achtb. Heer Burgemeester vao Hui ten, met het verzoek de tentoonstelling te wilen openen. Nadat door Harmonie en Liedertafel eenige nummertjes waren ten gehoore gebracht, nam de EdelAchtb. heer G. van Huiten het woord en sprak als volgt: M. Ruim 3 jaren geleden werd de vak school voor Schoenmakers in deze ge meente geopend. De tijd heeft geleerd en de ondervinding heeft bewezen, dat deze vakschool is een leerschool waar in den kortst mogelijken tijd leerlingen tot uitstekend bekwame vakmannen worden opgeleid. Had ik destijds de eer de vakschool te openen, vandaag heb ik het aangeoame voorrecht eene tentoonstelling te openen van werkstukken uitsluitend vervaardigd door leerlingen der vakschool. Het bestuur daarvoor mijn dank. Heeft deze tentoonstelling uit den aard der zaak niet zulk een grooten omvang, het doel is er niet minder om en getuigt van de vooruitstrevende richting. Ik durf dan ook voorspellen, dat in een niet ververwijderde toekomst op nationale of internationale tentoonstelling zal prij ken het schoeisel vervaardigd door leer lingen en oud-leerlingen der Drunensche vakschool. Ik hoop dat deze tentoonstelling vol doening mag schenken aan de ontwer pers, leerzaam mag zijn voor de bezoe kers en mag strekken tot heil en welvaart van de schoenindustrie in het algemeen en van de Drunensche vakschool in het bijzonder. En thans verklaar ik de tentoonstelling voor geopend. Na deze rede, die met een daverend applaus -werd begroet, werd de tentoon stelling door de officieel genoodigden bezichtigd. Ongeveer half drie uur werd de ten toonstelling voor het publiek openge steld. Ondanks het slechte weer, waren de bezoekers, meest vakmannen natuurlijk, van verre gekomen om een en ander in oogenschouw te nemen enom er nog wat te leeren, want de school heeft, vooral onder de mannen van het vak een zeer goeden naam. Dat zij haren naam heeft gehandhaafd, bleek wel uit de bewondering van al die deskundigen. Niet alleen toch bleek het onderwerk tot in de perfectie te zijn afgewerkt, ook het bovenwerk, de coupe, alles was even keurig vervaardigd. Vooral ook de patronen, langs de wanden opgehangen, roemden men om het meest. Uit alles bleek dat de School onder zeer bekwame leiding staat. Om half zes had een concert plaats, welwillend aangeboden door de Harmo nie en Liedertafel der Congregatie. Door de harmonie werden op uitste kende wijze eenige mooie nummertjes ten gehoore gebracht. De harmonie, onder leiding van den heer G. de Leur, kan met de beste gezelschappen wed ijveren. Door de Liedettafel, directeur de heer Klerx, werd Neerlands Mannenzang ten gehoore gebracht. De heer Klerx heeft zijn mannen aan het houtje en weet er uit te halen wat er in zit. Een krachtig applaus bewees dan ook dat die medewerking op hoogen prijs worden gesteld. Door den Voorzitter werd daarna de feestelijke bijeenkomst met den Christe- lijken groet geopend. De secretaris deelde mede, dat van de heeren J. A. J. van Heijst, Baardwijk, M. van Hout, Helmond, J. v. d. Oudenhoven, Tilburg, J. de Pont, Tilburg en J H- Jansen te Nijmegen een schrijven is ingekomen dat zij zeer tot hun spijt, aan de uitnoodiging, om deze feestelijke opening bij te wonen, geen gevolg kunnen geven. Verder deelt de secretaris nog mede, dat ook door den Voorzitter een medaille is geschonken. Hij brengt hem daarvoor en voor de vele moeite die h;j zich voor de school troost, oprechten dank. De Voorzitter, daarna het woord ne mend, zei, dat voor eenigen tijd door het bestuur van de school een besluit was aangenomen om d< ze tentoonstelling te organiseeren. Tevens werd toen be sproken welke middelen moesten wor den genomen om de tentoonstelling te doen slagen en er zooveel als mogelijk is, de vruchten van te plukken. Mij werd dan opgedragen een kort woord te spreken over de geschiedenis der schoenindustrie van Drunen, in ver band met de vakschool alhier. Gij allen weet dat ik geen redenaar ben, daarom verzoek ik u eenige oogen- blikken geduld te hebben. Na mij zult ge het gekweel van den nachtegaal hooren, ik bedoel dan zal de WelEerw. Zeergel. Heer Dr. van Beurden, die ik een hartelijk welkom toeroep, u spreken over »Het Vakonderwijs." Voor honderd jaar geleden bestond Drunen uitsluitend uit eene landelijke bevolking. Wel waren er eenige bakkers, slagers, smeden, koperslagers, timmer lieden en kuipers, doch schoenmakers waren er eer. zestal Van een schoen industrie was nog geen sprake. De zes schoenmakers konden het heele dorp gemakkelijk van schoeisel voorzien. Ja, ze hadden zelfs zoo goed als niets te doen, want een schoen was toen ter tijd een groot weelde artikel, die slechts alleen door notabelen werd gedragen, en dan nog maar op Zon- en Feestdagen. Er waren toen ook nog maar vier mo dellen. Het bovenleer was van vetleer. In 1825 k 1830 begon de schoen makerij zich langzamerhand te ontwik kelen. In Waalwijk waren er toen reeds eenige bazen die niet hun werk per trekschuit, naar Holland gingen om daar hun producten aan den man te brengen. En ze hadden succes. Ze vonden er menschen die hun werk weer aan anderen verkochten en zoodoende kwam er veel vraag, vandaar dat er ook hier spoedig eenige begonnen te »bazen.» Het loon dat destijds aan de knechts werd gegeven bedroeg 37l/j cent voor het geheel gereed maken van de schoenen Een goede schoenmaker kon 3 schoenen per dag maken en verdiende aldus per week f3, een loon niet om van te water tanden. De behoeften echter waren heel wat minder dan tegenwoordig. Met een wambuis en een bombazijnen broek deed men een groot aantal jaren. Ook de dames waren met heel wat minder te vreden dan tegenwoordig. Ook het eten was minder. Boter en spek beschouwde men als overdaad. En toch scheen deze verdienste aan lokkelijk te zijn want de jongens van landbouwers werden schoenmakers. De eerste patroon die zich hier vestigde was L. Brok. Hij werkte met 3 knechts en eeu klompenmaker. De zaak ging best. In 1850 kwamen er meer bazen en daarmede breidde zich ook het aantal knechts uit. Ook het aantal modellen werd grooter en de schoenen werden niet alleen meer van vetleder gemaakt doch men kreeg lak- en wasleder, terwijl ook stof veel gebruikt werd. Het loon was inmiddels van 371 op 45 cents gestegen- De ontwikkeling van de in dustrie was toen wel het grootst. 30 a 40 jaar werden uitsluitend in de Langstraat mooie schoenen gemaakt en hier Drunen stond bekend als maker van fijn Heeren schoeisel. Van 18501875 was de aan was wel het sterkst. Zoo goed als alle landbouwers deden het schootsvel aan, zoodat in 1875 hier 60 patroons waren en 400 werklieden. In 1860 kwam hier de eerste stik machine. Een 3-tal patroons, de heeren Klerks, van Engelen en De Prins schaften er voor gezamenlijke rekening een aan. Hoewel de machine met geen groote sympathie werd begroet volgden er toch weldra meerderen. Ook de modellen van de schoenen ondergingen eene groote verandering en uitbreiding, terwijl de leersoorten ook fijner werden Men kreeg toen het geiten, chagrin en zee- hondenleer, zoodat daarvan fijnere schoenen werden gemaakt. Ook de leesten ondergingen eene groote ver andering en toen kwam ook het model met de hooge neus. Men begon hoe langer hoe meer een goede passende schoen te makeo. De patronen werden uit papier geknipt en daarna uit voering Zoodoende vond het werk nog altijd een groote aftrek. Er kwamen handen te kort. De patroons zette hunne ar beiders dan ook aan zooveel mogelijk te maken. Dit toch kwam èn den patroon èn den knecht ten goede. Enkele begonnen jammer genoeg te knoeien. Zij peinsden aldoor op middelen om nog meer geld te verdienen, Het spreekt haast vanzelf, dat onder zoo'n welvaart een flinke middenstand in het leven werd geroepen. Doch zooals het spreekwoord zegt: >het zijn sterke beenen die de weelde kunnen dragen* bleek waar te zijn. De kosten van onderhoud, ook van eten, werden grooter. Nu, daar was niets tegen, want voor dien tijd leed men gebrek. Doch er kwam meer. Was het voorheen eene zeldzaamheid een schoenmaker in een herberg te zien, nu zag men deze, behalve Zondags ook 's Maandags en Zaterdags in het café. 's Maandags werd de dag gewoon in ledigheid doorgebracht. Intusschen was ook de behoefte aan kleederen toege nomen. De kleederen werden gekocht van het geld dat den patroon voorschoot soms niet werd terugbetaald. i Zoo kwam het dat het loon niet meer I toereikend werd. Ook de patroons werden drukke her bergbezoekers.Velen werden dagelijksche bezoekers. Het kon natuurlijk niet anders of de zaken moesten daaronder lijden. De kosten werden opgedreven, aan minder soliede afnemers werd geleverd, zoodat er gevoelige verliezen werden geleden, tengevolge waarvan velen het hoofd niet meer boven water konden houden. Toch bleef de vraag naar werk lieden bestaan. In 1880 kwam een don kere wolk den horizon verduisteren. Toen kwam Oostenrijk met zijn Weener schoenen op de markt en bracht ons eene geduchte concurrentie. Vanaf dien tijd begon hier de schoenmakerij te kw.jnen. De afzet ging niet meer zoo vlot. Erkend moet echter worden, dat de concurrentie het werk op een hooger peil heelt gebracht. Oostenrijk leerde ons veel. De patroons hier schaften nieuwere leesten aan, de patronen werden volgens een ander systeem gemaakt, kortom alle zeilen werden bijgezet om ons niet door den vijand te laten ver drijven. Intusschen was de tijd van zorgeloos heid voorbij gegaan. Dat was noodig ook, want spoedig kwam ook Engelanc vooral met kinderwerk op onze markt Het Oostenrijksche schoeisel begon hier weer te verdwijnen om plaats te maken voor het Amerikaansche machi nale werk. Hoewel de prijzen van dit schoeisel hoog waren, drukte het toch onzen handel ten zeerste. Dit werd nog erger toen Duitschland met goedkooper machinaal werk hier kwam. Kort nadien werden in de Langstraat, voornamenlljk in Waalwijk machinale fabrieken opge richt. Men meende toen dat het hand werk heelemaal ging verdrongen worden. Velen maakten zich daarover angstig en werden landbouwer. Vroeger werden de jongens opgekweekt bij de werklieden. Het leestklaar maken vorderde 3'/2 uur en was voor een be~ jaard man zelfs vervelend. Daarom werd daar een jongen voor genomen die be halve dat, moest wiegen en boodschap pen doen. Zoo'n jongen was, er be stond toen nog geen schoolwet, gewoon lijk 10 jaar. Op 15 a 16 jarigen leeftijd begon zoo'n jongen al kinderwerk te maken. Zijn plaats werd dan weer door een jongere kracht ingenomen. Het aan- leeren vorderde wel langen tijd, doch men leerde het vak ook grondig. Toen de concurrentie, met Oostenrijk en En geland kwam maakten de patroons de knechts er opmerkzaam dat zij niet er van gediend waren dat zij er jongens op nahielden. Het werk moest fijn zijn Daarmede was het vonnis geteekend Schoenmaken werd niet meer aangeleerd De tijd leerde intusschen dat het handwerk niet geheel door het machi nale werk werd verdrongen. Nu begon er behoefte aan goede schoenmakers te bestaan. Het bestuur van de Hanze besloot in 1909 subsidie aan te vragen aan gemeente, rijk en provincie voor de oprichting van een vakschool. Den 10 Mei daaraanvolgend kon reeds de school worden geopend, dank het ijverig pogen van den heer J. H. Jansen wien ik daarvoor gaarne warme hulde breng (Bravo's) Het bestuur was al spoedig van mee ning, dat het niet voldoende was dat de jongens een 3-jarigen cursus volgden in het maken van schoenen, maar dat zi zich ook nog moesten bekwamen in het lezen, rekenen en schrijven. De jongens moeten daarom gebruik maken van het herhalingsonderwijs, profiteeren van den handelscursus, die weldra door gebrek aan belangstelling zal moeten worden opgeheven. Profiteert daar toch van jongens. Vaders, zendt toch uwe jon gens naar deze nuttige inrichtingen heen. Hoe velen hier in onze gemeente zagen zich eene goede positie ontglippen, alleen omdat zij hoewel goed vakman zijnde, niet genoeg waren onderlegd. Werkt u op, dan zult gij eerbied af dwingen bij den patroon en hij zal u daarvoor, zooveel als hij kan, verhooging van loon geven. Luid werd deze interessante en be vattelijke rede toegejuicht. verandering daarin moest komen. En dat kan door het oprichten van vak scholen. Het oprichten van dergelijke scholen is niet zoo moeilijk als er maar samenwerking. Spreker wijst er op hoe Belgische patroons hun werklieden, die vakcur sussen volgen, steunen in vele opzichten. Ook wijst hij nog op het groote nut van de electriciteit voor het klein bedrijf. Na allen te hebben aangespoord zich in de middenstands vereeniging te or ganiseeren, eindigt spreker zijne rede, die langdurig werd toegejuicht. De heer Schoenmakers, Vice-Voor- zitter van het Hoofdbestuur der Hanze, dankt voor de uitnoodiging en wenscht het bestuur van Drunen geluk met dit behaalde succes. Hij brengt ook hulde aan den Burgemeester die reeds meer malen blijk heeft gegeven den midden stand krachtig te steunen, daar waar hij kan. Hierna werden door den WelEerw. Heer Huijbers de prijzen uitgereikt. Tot ieder winnaar sprak Z.Eerw. een aan moedigend woord. De uitslag was als volgt le prijs, le klas Andr. van Drunen. 2e prijs, le klas le prijs, 2e klas 2e prijs, 2e klas 3e prijs, 2e klas le prijs, 3e klas 2e prijs, 3e klas 3e prijs, 3e klas Verder deelt hij P. van Oers Jac. v. d. Put. M Tack. F. Tack. W. v. d. Wiel. Chr. Schapendonk J. Verhoeven, mede dat aan W. Pulles, die nog slechts een 6 a 7 weken op de school is, een aanmoedigingsprijs is toegekend De ZeerEerw. Heer Deken hierna het woord verkrijgend, wenscht de jongens geluk met het succes dat zij vandaag hebben behaald en spoort de jongens die geen prijs hebben behaald aan om te blijven ijveren, om later bekroond uit het strijdperk te treden. Hij brengt ook een woord van dank aan de leeraren en aan het bestuur van de school voor alles wat zij hebben gedaan. Nog drukt hij de jongens op het hart om steeds hun best te doen en trouw ook de lessen van het herhalingsonder wijs te blijven volgen. De heer Verberk uit 's Bosch wijst op de noodzakelijkheid den midden stander om de credietbank van de Hanze te steunen. De Voorzitter dankt alle sprekers, waarna door harmonie en liedertafel nog menig mooi nummertje werden ten gehoore gebracht. Den volgenden dag werd de ten toonstelling een geheelen dag door zeer druk bezocht 's \vonds gaf de Harmonie en Lieder tafel een concert dat door velen werd bijgewoond. Door den WelEerw. Huijbers werd een woord tot opwekking gesproken. Dank bracht hij vooral aan den Voor zitter die bewezen heeft, dat geen moei ten hem te veel is, daar waar het de bloei en groei van de vakschool betreft. Daarna werd door den Voorzitter, een woord van dank gebracht aan allen die tot het welslagen van deze werkelijk zeer interessante tentoonstelling iets hebben bijgedragen, waarna de plechtig heid werd gesloten. Naar wij vernemen zal al het tentoon gestelde ook op de Tilburgsche tentoon stelling worden geëxposeerd Reeds is heden alles daarheen gebracht. Wij twijfelen er niet aan of ook daar zal het werk veel succes hebben, tot eere van bestuur en adviseur, de leeraren, maar niet 't minst van de leerlingen zelf. Hierna bekwam de WelEerw. ZeerGel. Heer Dr. van Beurden, geestelijk advi seur van De Hanze in het Bisdom van 's Bosch het woord en hield eene be langrijke rede over„Het Vakonderwijs." Hij wees er op, dat hij aan het vriende lijk verzoek van kapelaan Huijbers om hier eene spreekbeurt te komen ver vullen, geen weerstand kon bieden Spreker begon met er op te wijzen hoe vroeger in de middeleeuwen strenge eischen werden gesteld aan de vaklieden die zich als patroon wenschten te vestigen en hoe daardoor juist ook het geknoei kon worden geweerd. Later kwam het liberalisme dat de vrijheid kwam prediken Al spoedig bleek het een schandelijke misleiding te zijn geweest die z g. vrij heid, want vanaf dien tijd is de midden stand gaan kwijnen De vakkennis were op den achtergrond gesteld en daardoor ook begon men wantrouwen te stellen wat op afbetaling werd terugbetaald of in het vak. Allerwege zag men in, dat Waalwijk, 9 Juli 1913. Koopt niet in den vreemde, wat gij in Waalwijk even goed en even goedkoop kunt vinden. Benoemingen. Wegens vertrek van den WelEerw. heer Suijs, is aangesteld tot directeur der H. Familie, de weleerw. heer van Sambeek. Tot adviseur der R K. Propaganda- club en van de R. K. Volksbibliotheek is benoemd de weleerw. heer van Oor schot, onze nieuwe kapelaan: Voor de K. S. A. is tot nog toe nie mand aangewezen. De heer Nico Nieuwenhuijsen thans werkführer bij de firma Huiden en van der Heijden te Leeuwarden gaat met in gang van 21 Juli e.k. in gelijke betrek king over naar de N. V. Stoom- schoenenfabriek voorheen Jos. Groenen, te Besoijen. Jubileum. Het comité van oud-leerlingen ter viering van het gouden jubileum van soeur Rosalia is thans definitief saam- gesteld als volgt Dr. Jan van Gils, Jan van leisel, E. De Echo van het Zuiden. is Vcili 1ICI K C1U U4V UUU uoiiwvu J-i 2651 W. B.

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Echo van het Zuiden | 1913 | | pagina 5