Rummer 36 Zondag 6 Mei 1917. 40e Jaargang Toegewijd aan Handel, Industrie en Gemeentebelangen. Waalwl|ksche Stoomdrükkeri| Antoon Tielen Eerste Blad. De valsche Graaf. NOORD-BRABAND" WAALWIJK. Dit nummer bestaat uit TWEE bladen FEUILLETON. Bronnen van onderzoek. Maatschappij van Verzekering op het Leven. Dit Blad versch jjnt Woensdag- en Zaterdagavond. Abonnementsprijs per 3 maanden f 0.90. Franco per poat door het geheele ryk f 1.05- Brieven, ingezonden «takken, gelden enz., franco te zenden aan den Uitgever. UITGAVE Telefoonnummer 38. Telegram-AdresECHO. Prus ou Anvnmmiiv 12 cent per regel; minimum regal»; groet* letters naar plaatsruimte. Advertentiën 8 maal ter plaatsing opgegeven worden 2 maal betékend. Voor plaatsing van een groot aantal regels advertenties bij abonnement worden specialeseer voordeelige contract gesloten. Reclames 16 eent per sege KERK-ARCHIE VEN. Iets over de kerkelijke geschie denis van Waalwijk. II. Waalwijk was al vroeg een zeer aan zienlijke marktplaats. In 1541 dreigde echter de markt, wegens de vuylicheyt van den straten, verplaatst te worden naar het naburige Baardwijk maar nadat de inge»etenen van Waalwijk tot ster gr noten coste een cautsie oft steenwech aldaer hadden aangelegd, gelastte Keizer Karei V, dat de vreemde kooplieden hunne paarden, ,vee enz. uitsluitend te Waalwijk moesten ter markt brengen 2). Schutjes geeft voor het aanleggen dier straat een vroeger jaar op, n.l. 1526. Veel hadden de kooplui, die hunne waren uitstalden, echter te lijdon van de gauwdieven ende ander gespuys, die, vol gens oude rekeningen, de markt dikwijte zeer onveilig maakten. Dat er ia het begin der zestiende eenw (1526) een eenigszlnt vermaard klooster moet zijn geweest het convent van Nazareth bewijst het feit, dat een lid uit het doorluchtig Huls van Nassau, n.l. Maryen van Nassouwen, (achternicht van Prins Willem van Oranje), het niet beneden zich achtte daarin het ambt van priorin of klooster voogdes waar te nemen In 1526 waren er te Waalwijk, behalve het gemelde vrouwenklooster, 144 bewoonde huizen en 2 gasthuizen 4). Het einde der 16de en de eerste helft der 17de eeuw waren voor Waalwijk een tijd van onru6t en verwarring. In do eerste plaats komt daarvoor in aanmerking het feit, dat dit dorp en ook Besoijen en Sprang gedurende dien tijd vaak het hoofdkwartier 5) waren der Staatsche en misschien ook der Spaansche legers, op welker komst de burgers nu niet zoo bijster gesteld zullen geweest zijn. Ik heb Vas .DE EOHO VAN HET .ZUIDEN/' op mijne schrijftafel liggen een zeer leer zaam stuk een afschrift van een request van Sc houdt ende Borgemeesteren vuyten name der gemeene schamele ingesetenen van den dorpt van Sprange, dagtekenen de van het einde der 16de eeuw (1584) en gericht aan de Staten van Holland, waarin de suppliantee, jammerlijk wee- dagende, o.m. een opgave doen van de schade, door de inlegering en de stroop tochten der soldaten veroorzaakt, welke schade over één jaar beliep de toen zeer aanzienlijke som van bijna 1400 gulden. Sliet ten onrechte verzochten de reques- tranten aan de Staten om zulcke ordre te stellen,dat der supplianten dorpe nyet meer met soodanige inlegeringen ende vuytte- ringen mach werden belast end* bescka- dicht.Dit gold Sprang, maar met Besoijen tn vooral met Waalwijk was het niet beter gesteld. In de tweede plaats was de oorzaak dier verwarring te Waalwijk het opduiken der eerste „Heivormers" aldaar, van wie reeds de pastoor Johan Goossens 1574-1584) met leedwezen moest ge- tulgen, dat zij „de Hervorming begun stigden en in het bestuur der gemeente wisten in te dringen". 6) Dat de vrij talrijke Gereformeerden te Besoijen die verwarring en dien onrust gaande hielden, valt licht te begrijpen en blijkt ook eenlgszins uit mijn opstel over de eerste Gereformeerde school aldaar (1615). Baldadigheden en straatgevechten waren aan de orde van den da£. 7) De door de Synode van Dordrecht in 1619 ver oordeelde en door de Regeering verban nen Remocstrantscbe predikanten, die een tijdlang te Waalwijk een schuilplaats vonden 8), zullen die tweespalt wel niet hebben bezworen. Als een herinnering zij hier vermeld, dat genoemde predi kanten op eikaars welzijn en op dat van het gemeene land dronken uit een zilve ren beker, bekend onder den naam van de Waalwijksche Dijk. In 1730 of daar omtrent berustte deze historische beker onder den heer Paalus L o e ff, raad en burgemeester der stad Gouda. Of hi] nog in wezen is en waar hij thans berust, is m| geheel onbekend. Elders heb ik reeds naet een paar woorden er op gewezen, hoe Hugo de Groot bij zijne ontvluchting van Loevestein In 162 L een nacht heeft door gebracht in bet „Oude Schippershuis" aan de Waalwijksche haven. Tevens dient hier het minder algemeen bekende feit te worden medegedeeld, dat het te Waal wijk was, datFrederik Hendrik In 1626, bij monde ran de heeren v a n Essen, van Duivenvoor de, en vanHaersolt, werd in kennis gesteld met het besluit der Staten Generaal, waarbij hem de waardigheid van KapiteinAdnabaalGeneraal der Vereenigde Nederlanden werd opgedra gen. I0) Een gewichtig moment in de geschie denis van Brabant en dus ook In die van Waalwijk was het jaar 1629. Kort na de inneming van 's-Hertogenbosch door Frederlk Hendrik, werden door een klein getal Waalwijksche ingezetenen, die de ware Gereformeerde religie waren toegedaan, pogingen In het werk gesteld, om de parochiekerk in gebruik te ver krijgen, waarvoor de hulp der Hoog- Mogendca werd ingeroepen. Een gevolg hiervan was, dat de toenmalige predikant van Besoijen, Jeremlas Eckius (1626-1671), van den Raad van State volmacht ontving om in genoemde kerk en sommige omliggeade kerkea te gaan prediken. Deze volmacht, waarvan een authentieke cople berust la het archief van den Bosschen kerkeraad, door wijlen D r. Koch te Glnneken mij be reidwllUg ter inzage verstrekt luidde aldu9 Den Raedt van State der Ver- eenichae Nederlanden; Allen den gkenen, die dese sullen werden gethoont, Doen te weten. Alsoo by de Hoende MogHeeren Staten-Generaal der Vereenichde Neder landen goetgevonden ende geresolveert is, de respective kereken in de Meyerie van Shertogenbosch te doen versien met goede bequame predicantenende mitsdien den pastooren bij acte van den XXen der voorleden maent October door oose Gecommls seerden gelast ende bevolen is, hunne inhebbende kereken tot snlcken einde te ruymea, met consent omme hunne beelden ende dlergelyckc orna menten te llchteu, Soo ist, dat Wy ge- autkoriseerd ende gecommitteert hebbenen de authoriseeren ende gecommitteerden bij des e r e m 1 a s Heckius, predicant tot Besoyenom inde kereke te Waalwij'ck ende andere daeromtrent gelegene kereken te gaen predicken ende den waren Godes dienst te betreden. Lasten oversulex ende bevelen wel expresselijck den schout ende gerechte end* eenen yderen, die desen sal aengaen, den voorseyden Jeremlas Heckius de voorseide kereke ie WaeU wijck ende andere daer omtrent gelegen daartoe f openen of te doen openen, ende hem daerinne alle hulp ende bijstant bewysen, sonder eenich belethinder off moeyennisse aen te doenoff gedogen van iemants gedaan te worden, op pene van daerover gestraft te worden nae bekooren. Gedaan in Sgravenkage den XII en November X VN negenentwmich. Was geparagrap lieert P. v. W a 11 a, voor sitter. Onderstont geschrevenTer ordonnantie van den Raedt van State ende was ondertheykentIn absentie van den secretaris J. Eyckbergh. Ten selvtn dage onder gelycke para- phure ende signature gelycke Actens aio de voorgatnde gedepescheert voor de nae- volgende pi edicantent Voor Johannes Brae predican Opgericht 1843 Vorzekerd Kapitaal Reserve f 17.824.006.— f 2.663.649.- XVI. EEN STREEP DOOR DE REKENING. Lafaard I Lafaard/ herhaald»Mallorj. Nu ja, er sjjn tooh wel lafaard» in hat leger, aeide Suae ironisch. Nu ja er is overal kaf eador het korén aatwoardde kapitein Mallory gevat. Zon uw regiment niet naar Znid - Afrika gesonden worden vroeg mevrouw Ebury Da opinie is, dat wa kier anllsn blijven Dat is dan een meevallertje voor J asps r. Nogal, glimlaehta Mallory, dooh I •ntweek dan blik, dien mavronw Ehury op heaa wisrp en waarin varborgan spot lag. Op sijn kamer gekomen, zette kapitein Mallory uieh onmiddel$k aan het sebryvea. Het waa eau versosk aan zQu regimentscom mandant om het verleende verlof ta verlengen met 8 dagen. Daten brief frankeerde hij en daarep takelde hy een bediende, dis daarop veriabeoa. Desa brief most morgsueaktsné gepest worden, aorg er voor, beval by kortaf. Da lakei boog en vertrok. Mallory draaide daarna het slot om der kamerdeur, schoof een fauteuil bty het haard- ▼sir an schonk sith daarna aen whiekygree io. Zie soo, mompelde by, met een blik naar de vlammen, dit da houtblokken balakten, in sabt dagen kan veel gebeuren. Wellicht wordt ik in de gelegenheid gesteld dien Riohtrd Falcone, of den man die aiob daarvoor uit— goeft, naar de andere wereld te helpen. De kant is achoon, by is siek sa de doetoren geven onrustbarende beriobten. Als ik nu met •enige voorzichtigheid te werk ga, dan bereik ik wellicht mijn doeK Die aabt dagen ver lenging van verlof sullen mjj wel toegestaan worden. Maar dia vervloekte O'Sbea, overdacht by. Hy stond op. liep mot senuwschtige passen door het vertrek. Hij trad naar bet venster, tipte bet neergelaten gordijn met do hand weg en keek naar buiten. Het sneeuwt alweder, sride hy. Da wegen sullen er morgen niet beter op syn. En ik moet een heel»n afstand afleggen naar „Het wapen van Wales", die spelonk waar O'Shea sieb domceUie beeft gekozen. Die man kan m(j gevaarlijk worden. Vanavond dreigde al onthullingen te sullen doen, laakte hy too vecynig, toon ik hem met de gavangenia dreigde, 't Is aoo, als by spreekt, ben ik gecompromitteerd. Hij ging weder sitten, na bat haardvuur wat opgepookt te hebben. Als hst my eens gelukt, ols ik dien indringer daarboven eens maar neen, het is feitalyk ta gavaarlijk. De familie it my niet gesiud an vooral Sas» lebjjnt niets van my to moeten hebben. Zoo ik seas hoofd van hat geslaoht Paloone was dan ja. dan wellioht sau ik haar kunnen veroveren. Zo is lief, heerlijk moei ik. gek, bsn verliefd en boa meer sy mij treitert, hoe meer bet mij ooavuurt haar ala vrouw ta beaittan. O'Shaa wordt laatig oo ik besit geon gold om sija mond te snoeren. Dat dia aial niet begrijpt dat ik self gaarne iB Richard's plaats aen ays. Ik moat met kern korte metten moken, aoo ik mijn doel koh bereikt. Daie aanslag is nu gedeeltelik mislukt, doek Falooas ontlospt me niet. Denkbaar moet ik aag aija, dat men mij aiet haeft oatdekt. toen ik hem op dat aehet hagel trseteerde. Men moest het weten dat ik da atroopsr wae. Ia één teag ledigde hg syn groc en dircat eehonk hfj sija glas weder vol. Dat alleen geeft me kalmte, glimlachte hij. Mallory 't is wel ver met u gekomen Niet to voel kerel. Maar dat geeft lome aoarago, het laat u dirgeo doen, dia u anders efeehrikkaa. Langzaam ontkleedde bij sioh en weldra lag by ia diepea slaap versoskea. Den volgenden middag, terugkomende van •en wandeling door bet bosoh, overhandigde de bediende hem een telegram. Wanneer is dst gekomen, vroeg b]j, tegelijk aenuwaobtig de enveloppo opec- 80beurend. U wae ongeveer een uur vertrokker, mij sheer de kapitein. Vervloekt/ bralde eensklaps Mellory, toen hij het telegrem geleeen had. Wat ie er? mijnbeer de graaf. Wel vervloekt I De bsdieade keek onthutst Baar den kapitein, dia vloekend en raised naar ayn kamer ging. Daar gekomen overlas hij de tijding, dis luidde „Kapitein Mallory, kasteel Abbey t Zaterdagmiddag ia garnizoen terug. Rsgi- naeat vertrekt over 6 dsgm naar oorlogaterreia. Kolonel POWEL." Weder volgde aen rooke vloeken ca ia ztya woede wierp by een itoel omver- Daa setta hy aiob neer en met sfjn hoofd, steunende op beide banden, orerdaebt by wat kern te doen •tond. Hy sag tr gaen uitweg op. Terug kon hij niet, eonder deor iedereea als lafaard gebrand merkt te worden. Kon hy dan thana au het regiment naar Zuid-Afrika moest, aija ontslag nemen? Vsehtea meest hy tegea de Boeren tegen de Boeren, dia reeds aoovelea bedde» neergelegd..* aaa da overwinnende hand bloven. (Wordt vervolgd.) tot Sprangk, om te gaen prediken in de kereken van Loon ende Beeck. I3) Voor Petrus Portoalus pre dicant tot s- Gravenmoer, om te gaen prediken inde kereke tot Tilborch. Voor Wilhelmus Coromin, predicant tot Baertwijck, om te gaen pre diken tnde kereke van Drunen. Voor N. Groen, predicant tot Vliemen, om te gaen prediken inde kereken tot Cuyck ende Vucht, al mede ende andere daer omtrent gelegene kereken soo als de voorseyde Acte Mede la het archief van den Bosschen kerkeraad bevindt zich het orgloeele verslag; van hetgeen D s. Eckius te Waalwijk verrichtte en van wat hem overkwam, van welk verslag ik, alweder door de vriendelijkheid van D r. Koek, inzage heb kunnen nemen. Het is vau dezen inhoud lek onderschreven, last hebbende van de de G. M. om tot Waelwijek in de kereke te prediken ende daer toe den schout ende gerechte aan te spreken^ dat se de kereke souden openen ofte doen openen hebbe den schout tnde gerechte daer over aenghesproken en tnynen last geioont en versoght, dat sy volgens haeren last my daer in wouden behulpich wesen. De schout met sijn gereghte ghesproken heb bende, vonden haer daer over beswaert, alsoo daer over contrarie placaet van de Hertogtnne gecomen was, ende en witste niet, wat sy inde oaecke souden doen Verclareude, dat soe by aldien het van ymande conde gheschieden, dat de kereke gheopent wierde, dat sy haer daer met tegken en souden stellen, wanneer zy of de plaetse geen schaede en mochten hebben. Des Sondaes smorgens, ick siende dat in de saecke niet en wiert gedaan, ende ver- staen hebbende, dat de Heer ,4) van Wael wijek was van de Haegh ende van ghelicke de pastoir l5), die te voor en tot Breda geweest was, tliuys gecomen waren, hebbe ick my op wech gemaeckt, om haer oock daèr over aen te sfrecken ende af te vraghen of sy my geliefden den sluetelen over te leveren want ik wel zviste, dat sy de selve hadden, te meer also* my de koster verclaarde, dat de vieytt van de paap hem de sluetel hadde afgheJiaeli), doch onderweghen comende, wiert my van verscheijden per- soonen gheseyt, dat sy uut ghereden 7vartn, alhsrwel de pastoer noch binne de plaatse "was, soe daar nae bleek. I6) De saecke aldus -gelegen sijnde, beo lek wederom ghegaen ende do vrymoedlcheyt geno men om met een ladder duer een venster, dat met riet toe gebonden was, te»clim- men, ende van binnen de crammen van een slot ontween gheslaegen ende de du^r alsoe gheopent ende de clock gheluyt. De pastoer, hoorende de clock luyden, is met een groote mcnlcht van volck gecomen ende heeft daer over teghen mij gcprote9teert, zeggende, dat ick my daer in te bute ginck, nemende de kereke in met geweltdaer op ick hem antwoorde, dat lek niet tegenstande zijn protest met mijn saecke soude voort gaen, verhopende dat EEM my van dies wel souden uyt dragheo, die my daer gesonden hadden. Endo de paep vertrocken zijnde, hebbe lek aldaer den gods dienst gedaen, hebbende meer als over de twwhondert toehoorders, waer van de tachtentich wel waren tflt de plaetse van Waelwijek. Dit aldus ter memory ghestelt voor die gkene, die het E. E. M. sullen voordragen. Datum 20 November 1629. Geteekead :Jeremlas Eckius, predicant in Besoyen. Besoijen J, van der Hammen Nicz. Aanteekeningen. Ia het eerste gedeelte van mijn opstel was een drukfout geloopenIn 1848 werd niet het 250-jarig bestaan der Hervormde gemeente te Waalwijk her dacht, maar het 200-jarig 2) Zie„Catalogus van stukken van Besoijen, Waalwijk en Raamsdonk", afkomstig vas wijlen den heer Hendrik Veder te Rotterdam, en publiek ver kocht op Maandag en Dinsdag 10 en 11 September 1894. Zie ook: „Verslag omtrent do Oude Gemeente cn Waterschaps-archleven in Noord-Bra bant," door Mr. A. C. Bondam ('s-Her togenbosch 1885). Io „Bossche Bijdragen" verschijnt over eenige maanden een uitvoerig opstel over dit klooster van mijne hand. 4). Zie: >Telling der Huizen en Haardsteden in de stad en Meierij van 's Bosch*, uitgegeven doorj. van der Hammen Nicz. en August Sas- s e n. 5). Te Sprang berusten in het ge meente-archief hoogst belangrijke stuk ken over de oorlogszaken van dien tijd. 6). Zie S c h u t j e s, deel V, bl. 175. 7). Deze bewering is ontleend aan verschillende oude rekeningen. 8). Onder hen behoorde ook de be kende Samuel dePrlnce, tot 1G19 predikant te Baardwijk, wiens levens loop Ik Indertijd beschreef in >De Noord- brabautsche Post*. Zie >Neerlands Dis Plegtlgheden* door K. van Alkemade en Mr. P. van der Schelling, waar eok een afbeelding van den beker te zien is. Zie: >Algem. Gesch. des Vader lands! door J. P. A r c n d, deel III, bl. 50. In het origineel staat »M. H n y* gens«, doorgestreept. 12) Dat Is Hilvarenbeek. ,s) G. M. Groot Mogenden. u) Dat was :Jan van Leef- d a e 1. ,5) Rodolphus Zeegers was sedert 1626 pastoor te Waalwijk. 16) Dat is bleek. 17) Vermoedelijk een provlnciallsmus voer in of aan tweeën. De Ecno van het Zuiden, Waalwtjksehe en Langstraatsche Courant

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Echo van het Zuiden | 1917 | | pagina 1