Zondag 20 Mei 1917.
40e Jaargang.
Tweede Blad.
Gemengd Nieuws.
RECLAME.
BINNENLAND.
[jronnen van onderzoek.
kerk-archieven. n
Woorden voor Vrouwen.
Iets over de kerkelijke geschie
denis van Waalwijk.
van het Zuiden
III.
Uit mijo vorig opstel is dus gebleken,
I dt eerste maal, dat een Hervermd
j prfldlk&nt een predicatle hield in de
\Viilwijkscbe Roomsch-Katholieke pa-
rochiekerk aan de Haven, was ia Novem
i 5ir 1629.
Toch duurde het, begrijpelijker wijze,
„og tot 1648, voor dat die voor goed
,aB de Hervormden kwam. Io dat tfjds-
ïiileop van bijna 20 jareo (16291648)
wird de dienst deer de K&thelleke
gseetciykkeid echter, deer de onseker-
ieid der tijdsomstandigheden, slecbM
nar eegeregeld verricht. Toee was het
rctds duidelijk te voorsiee, dat de Katho-
Hiices bun aleuée, in 1475 gestichte
kerk|«beuw, sa het «ledigen an dea
SO-jsdgen oerlog zouden moeten ver-
litsa.
Vooral in den loogeoaamden »retor-
sietijd1620 jf 1640) was het lot
jtr Reomzchen la de Mele ij verre vaa
kroijdenswaari'ig. Ö.na. werden door de
Ststsn-Generaal de velgende >placatea>
tegea de >Papisten> uitgevaardigd:
t. 3 Januari 1630. >Placaet van dtm
>Rsedt van State, waer by de ingezetenen
«van de Meyerye van 's-Hertoge^ cnba
gelast werdt nlaroandts bevelen dan
,die van efte wegen hare Hoogh. Mog.
,4« heeren Staten Generaal der Ver
enigde Nederlanden, zoo in het geeste-
>lijcke als wereltlijcke te gehoorzamen:
»E a d e special ij ck dat de
>Roemsch* pastoren kier
sullen onthouden van kerekt-
ilijckt diensten, op poene
|,ran confislcatie van hunne
>partlculiere goederen en
'♦arbitrale correctie.
b. 3 Augustus 1630. »Placaet, waer
,bij geordonneert wordt het voorgaande
>plscaet strlctelyk na te komen de
,Ollcieren gelast de kereken in de
>Meyerye alomme te sluiten code niet
>te gedogen dat in de selve eealgen
1 >Pauselycken dienst gedaen werde.»
c. »Placaet van den 13 Maart 1631,
tinhoudende nader verbodt en de ordre
tsp het sluyten der parochie, klooster-
I tksreken en capellen in de Meyerye.»
d. 12 October 1633. »Placaet, waer
>k) allen ingezetenen van de Meyerye
tvan 's-Hertogenbosch gelast werdt de
.predikanten, predication, noch de toe-
thoordera van de Gerefornaeerde religie
tilet te molesteeren.»
t. 20 Juni 1634. »FUcaet bij wegen
P
I
8
I
tvan Retorsie, inhoudende nader
tverbod en ordre op het sluyten der
.parochie, kloosterkercken en capellen
in de Meyerye.»
Een van de bovenaangehaalde pla-
caten, namelijk het onder genoemde,
wil ik, ter verduidelijking van den toen-
aaligen toestand la deze streken, hier
eens afschrijven, al kan ik den lezer dan
niet beloven, dat ik hem op iets moois
of fijns onthalen zal. Het luidt aldus
>De Staten Generaal der Vereenigde
tNederlanden, allen den gtenen die
tdesen sullen slen of te hoeren lesen,
isalnt, doen te weetenAlsoo den
fijandt, na de victorie van 's-Hertogen-
tboscb, sich heeft laten gelusten voor
>te brengen sijne ongefundeerde prae-
ttensien over de Meyerye onder de
tvoornoemde stadt immediatelijck ge-
.hoorende, ende sich daer van in pos-
tsessie te stellen met onbehoorlijcke
.usurpatieo, soo wel in het geestelijck
tals In het wereltlijck, strydende alle
»het selve directelijck tegens het geene
.dat geduerende dese Nederlandsche
ooiogen deurgaens is geobserveert en
'gebruyekt*geweest, ten regards van de
«platte Landen, die na bepalinge der
>ProvlBclen en gedeelten van dien, met
'jurisdictie en ressort na het besit van
>de hooftsteden en vaste plaetsen zijn
'gcreguleert geweest, onder soodanigh
'bedingen van contributie, als men met
'den vijandt jegens sauvegarde heeft
'kunnen maken, die hij soude hebben
'vermegen te eysschen, naaer in plaetse
»van dien heeft hij gevordert syne
'praetense beden over de voornoemde
'Meyerye, ende mitsdien met datelijck-
'heijt gepooght Ons goed verkregen
'recht van souveralniteyt over de selve
'Meyerye te vernadeelën, die» Wij ge-
noodtsaeckt zijn geworden om het
»selve te maintineren tegen des vijandts
oaredelijckheijt, het middel van
retorsie by der handt te
»n e m e n Doch gelijck hij eerst met
onreden begost beeft, is bij oock met
oplnlatriteyt voortgevaren, klampende
>retorsien op retorsien, ende is eijndc-
•lijck uytgeborsten tot sulcken exces,
>dat hij jegenwoordigh doet halen alles
»wat geestelijck en wereltlijck is, sonder
»de luijden eenigen tijdt te geven, of
«reden van het gecne hij doet, uyt alle
«weloke proceduyrca klaerlijck af te
>nemen is, dat de Spaenscbe Rrgieiinge
»haer wèynlgh laet gelegen zijn aen de
conservatie van de ingezetenen ten
platten lande onder contributie, maer
»dat se liever souden slen, da: de selve
»in den grondt souden worden geruï-
neer', aleer se van hare onrechtmatige
usurpatien souden desloteren Soo
Wy, na voorgaende de liberatie, om
den tyandt tot reden te brengeD, goet-
geroadeo expresselijck te ioterdiceren,
gelijck Wy ioterdiceren mits desea,
vaen alle Roomsche geestelijcke per-
sonec, onse ingezetenen in de Meyerye
van 's-Hertogenboscb, eade alle andere,
die van buyter daer binnen souden
mogen komen, dat sy haer sullen
hebben te onthouden vaa alle exerci
tie van de Roomsche religie, eade dat
soo wel la particuliere huysen als in
kerekea of in andere publicque plaatsen,
op poene van arbitrale correctie, jegens
de traasgresseurs na gelegentheyt te
execateeree, en dat tar tijdt ea wyle
toe, dat den vijandt sal hebben gere-
stltaccrt de praedlcantea uyt de Meyerye
gehaelt, om aldaer te coatiaueeren dea
gedtsdieast, zijnde oase ia'entie aiet
da exercitie vaa de voorschreve Room-
scha religie ia de voorschreve onse
Meyerye varder verboden te houder,
als ter tydt ea wylen toe, dat de voor-
schreve restitutie sal «ija geschiedt
Zijnde oock oase meenlnge, dat de
Paepsche geestelijckheyt van plaatsen
onder ons resortereade, kamende ia
andere Quartlerea van dea vyaadt, om
de Roomsche religie te exerceren, in
•het stuck vaa retorsie aldaer aengesien
en gehouden sullea wordau als Room-
sche geestelijckheyt van de plaetse daer
sij de voorschrevea exercitie souden
komen te doea. Eade» nadien uyt de
copie vaa seeckcrea brief, den sesden
deses geschreven by dea marquis
d'Aytoma aan de oatfangers van de
Cootrlbutlen van dea kooingh van
Spangien over de respectieve Quartie-
ren van Zuydt-Hollandf, Altheaa,
•Bommelerweert, Meusdea, Maes, Wael
•ea Nimmegcn, gecolligeert soude kua-
aen werden, dat hy gemeynt soude
•zijn bianea korte dagen de generale
•Souveguarde in de voorschreve Quar-
tleren te verbreken, hebben wy niet
willen onderlaten mits destn te vet-
klaren, dat Wy op soodanigh exempel
in andere Quartieren van bet ressort
van den vyandt van gelycken sullen
doen, ende willen ons In soodanlgen
gevalle gedechargeert houden van alle
«de onheyleo, die daer uyt souden mo-
gen ontstaen en volgen, geconsiderecrt
den vyandt eerst tot datelyckheyt heeft
geprocedeert, en met userpatien ge
pooght Ons in onse souverainUeyt van de
meer gemelde Meyerye iadraght tedoen.
•Eade opdat nlemandt hiervan ingoraa-
•tie ca hebbe te praetendeeree, ende
•onze meeainge ea intentie des te b'-ter
moge aghtervolgbt worder, zullen de
rexem plaren van dit placaet alomme
daer bet beboort afgelesen en aange
slagen of na beste gelcgenthsyt bekeat
gemackt worden. Gedaea ia den Hage,
onder onsen cachette, paraphure en
signature vaa oasen grifi*', op den 20
•Junii 1634. Wa* geparapheert S. va»
Beaumont, voorzitter. Onder stondt
•Ter ordonnantie van de hoogkgemelde
heeren Staten-Gencraal. Getekent Cor
nells Musck. Zijnde oP het spatium
•gedruckt het cachet der selver hee'en
Staten In rooden wassche.»
Laat ons nu zien, wat dc jaren 1647
en 1648 te aanschouwen gaven. Maar
vooraf moet ik wijzen op eene teleur
stelling. In het kerkelijk archief is n.l.
een gaping van 39 jarec, van 1648 tot
1687. Wat daarvan de reder» is, begrijp
ik niet. Moltier deakt, dat de ar
chieven zijn veriareu geraakt. Maar hoe
Er sijn geen acta van den kerkeraad,
geen kerke- of diiconictekeningen, geen
dood- of begrafenisboeken, slechts één
•f twee weinig ep kerkelijke zaken be
trekking hebbende armmees'ersrekenin-
gen (1663 en 1666) en één belangrgk
los stuk, n.l. den beroopingsbrief o? den Ikomst is buiten werkiog gesteld. Het
eersten predikant, die veel vergoedt. I tarief voor staangold werd inmiddels bij
Maar gelukkig heeft onze uistekende [tariefswijziging herzien en nader vast-
Moltzer er niet voor geschroomd een gesteld.
reis naar Den Haag te doen, om daar Dg portejeulvan Oorlog.
dae °f., watJ* s«^ffelen Al. vermoedelijke oprolger van mizisUr
Algemeen Rijksarchief. Daar vond hij,- - r - - -- -
geholpen door een vriendelijken ambte-
naar, een drietal tukker. aangaande d«koum,üdl>t det vlIo blig,de ,e
eer.te Girtftrnutrd, gemea.te te Waal- VH„„d,m D. Tdd, 4,t ooV
„ijk. Deze drie gegeven,, vermeerderd lojt_.kol(|nlll j c_ c ToM„ etnlljg in
met den door mij gevonden beroeptngs- Laoinitfcjnj.
brief op den eersten predikant, werpen j
een zeer matig licht op den kerkelijken I Lichting igi8.
toestand gedurende de tweede helft der I Door den h»or Deyro.er van Twi»t zijn
17de eeuw. Het eerste s»uk is een ver-K^ksle irtfen ui daa Miuister van Maria*
zoekschrift, dato Januari 1647 aan//avr|,d interim Minister van Oerlor. gerleld bf-
HoMo gepresenteert uyt den naem I :r< ff*nde de opkomit der militie-lichti
van wege dt ledematen van de ware 1818 io verband met de oproeping der
Gereformeerde religie, wonende in de 1 Und.lormj»irkla»e 1908.
vryheyt van Maelwijck, ressort van de I QnMi scheepvaart.
Mtytrye van Nalr de ,N. R. Crt.. varnc.mt, hebbrn
de »m de redenen daertn verhaelt, dat\ T nm. «nM^rhe.dellu-
dende schepen de Ameland, de The-
misto, de Maasdijk, de Grotlus en de
Menado hedeomid lag of hedenavond
zullen binnenkomen.
Vermoedelijk is de reis hierheen door
mistig weder eenlgszins bemoeilijkt.
De Veenbergen en de Kelbergen,
resp. groot 4281 en 4' 51 brnto register-
ton, zijü Stoomschepen van de Daaml.
venn. Gurness' Scheepvaart- en Agen-
tuurmaaischappij. alhier. De Veenbergen
was 30 Dec. van Antofagasta vertrokken
met een lading salpeter, de Kelbergen
27 Jan. van La Plata met een lading
graan, beide voor de Nederlandsche
regeeriog.
Bij de reederij is nog niet bekend of
deze ladingen In beslag zijn genomen
de Nederlandsche regeering zal trachten
deze inbeslagneming tc voorkomen.
De vaart op Zuid-Amerika.
dt anr dt rtdtmtn daertn ver Hat tt dal\'lV Y Naar gemeld wordt, zal dc Kon. Hol-
Hatr Ho' Mo' willen vergunnen le Lol^en *.eV##rde ood" V landsche LUyd een dezer dagen d«
consenteeren, bij d'afdoening van de re- 5'" hVrva^^u van dëTrTcht- ^re^elde vaart °P Zui,d"^8rlk,a hef"
der voorschreven Meyerye, dat ,y fChad. vattC,D: Naderc ^jxonderheden kunnen
neffens andere grant parochiekerken L"'de E.eetche regeering 1 U beeft sPoedl^ tC2eraoct wordcn ^Z,CD'
selver Meyerye tenen goeden en bequamen I tcmd dat de Nederlandsche scbe- Het Inzouten van varkens Is In
leeraer des Heyligen Evangeltums, naerl hun heca> £Q terufrei, Halifsx vollen gang. Zeer groote partijen worden
der kereken ordre, mogen beroepen su l aandoea Uplaats van een haven te Hoek van Holland verwerkt* Daar
hare grant ende principale kereke als jgneejaQd. werd op één dag het respectabel* aan-
oock aennemen eenen schoolmeester van
augciftou. I
Het hervatten vaa di* vaart zou dan Val van 1500 geslacht, om te worden
de Gereformeerde religie,uaerdoor de I u afhankelijk zijn van het verkrij- ingezouten of ingevroren.
jonge jeucht mocht worden gesticht ende v#b rckerhe,d oakUeut de vraag, of Er zal alet veel van o
ge leert. Het antwoord daarop was:|*# Am#rlkaansch# regeering bereid is. stapel ovarblijvenl
Is goetgevonden ende verstaan, dat men\^ schepen uit Amerika te laten ver-
op 't voornoemt versouck der supplianten Ikk AömATlC
onzen varkens-
Veeh.
nat behoor en zal letten, ende goet regnardt
n?men by voertganck van tractaet van
- trekken.
Een gunstige regeling van dit laatste
tfmen by voortganck van tractaet van .chijBt binnen eenigen tijd verwacht
vrede, ofte by atdoemnge der veorochr.zen WQrd#n
retorsie.
Besoijen, J. VAN DER HAMMEN, NlC«.
Vrouwen dienen haar eigen gezond-j
Door den bliksem getroffen.
te mogen wor on. ernstig oegeluk wordt uU Ambt
Gisterenavond 11 uur ar^oerdeB t* Hardenberg aan de »Zw. Crt.» gemeld.
ÏaI ThÏ? J- L. e« zijn echtgenoote, wonende te
„Schiedijk en .Andijk» van de Hollend- gibculo dle in het Bergentheimer veld
Amerika lijn. L de veeadcrij werkzaam ware», zochten
De >Schledijk» had een lading graan, Maaod middaf achter een hoop turf
de Andijk een lading salpeter. schuüplaftts eQ werden belden door
het hemelvuur getroffen. De vrouw was
Te Amsterdam arriveerde uit Halifax I oamlddellijk dood, terwijl de man be-
heid beter te begrijpen. Zij wijten haer be( >Karimoen> van de Maatschappij wusteloos bleef liggen. Zijn toestand is
slechte gezondheid zeer. dikwijls aan 1 Nederland. zeer bedenkelijk.
verkeerde oorzaken en onderschatten het j loader eenlge waarschuwing is de Ook twee andere mannen, die daar
gevaar dat zq loopen door verwaar- Ned,rialdsche kotter Hendrika Johanna, schuilden werd*n getroffen, doch minder
loozing van verschynselen van nienwakte e{ gar M j# vatt der Eb te ernstig.
.1.: Rotterdam,'groot bruto 133.56 r.ïl.- V.. d pl.k.o, loopend. lu «nw.ld.
Rugpijn, Hoo^fdpijn, .o in 1909 gebouwd, met ruw ijzer te Bergentheim, werden doodelijk ge-
Duizeligheid, Bleekheid, Gothenburg naar Rotterdam, Woens- troffen. Deze dieren behoorden in eige-
Bloedarmoede, Vermoeidheid,! dagochtend jl.^otn 6 uur ongeveer 52*d"na toe aan B. Rengellnk en waren
Teneerdrukkende pijn en onzuiver Bloed. I 20' O.L 20 mijlen afstand niet verzekerd.
Deze leiden mettertijd tot crn,tiE# dwars van Scheveningen, door een grcot De woning van L. H. te Bergentheim,
nieraandoeningen als rheumatlek, ischias, modej Dultsche onderzeeboot, welke werd een prooi der vlammen. Het huis
waterzucht, en zelfs tot ongeneeslijke I ea vjag voerde, in deo grond geboord, was verzekerd.
ziekten. Hoewel direct na 't plotseling beschle- Te Voorthulzen is gisteren de
Vrouwen bebbeo b^o^e aan meer h#| vaartuig warea ^streken, W|ks#rn feilagen io den Huize «AzariéH,
Icbaamsoefenleg in de buitenlucht, min- de d|l|kboot 00f[ stc#ds door met L tem Qord voor het Rotterdamsche
der huishoudelijke zorgen, en meer rust Tramwereersoneel. Een gedeelte van
en slaap. Licht verteerbaar voedse s duikbootcommandant heeft nict deo topreVel werd weggeslagen,
het beste met weinig of °^kLevraagd. waar het schip van daan Braad werd nlêt veroorzaakt,
kende middelen, maar overvloedig melk ftiieeQ wat de lading was.
en water. Dit zijn verstandige gezond- de u 3 koppeB bestaande —Tijdens een hevig onweier
heidsregeis, die met behulp van Foster s rdc kok was 2 dagen te Gerrsdijk werd de echtgenoote van den
Rugpij" Nieren Pillen leiden tot ^^oved^Jwas "eg geroeid, heef: hoer E. N te Wijnjeterp door den blik-
voorkomen en duurzaam genezen van I twaaif uar i0 open zee vertoefd. Zei seen gedood.
nieraandoeningen bij vrouwen. L daarna door den Scheveningschen De steenovenarbeider v. A., uit
Foster's Pillen heelen zachtjes de Scbev. 250 opgepikt en te Schc- Gameren, die eenlge dagen geleden naar
vermoeide, overwerkte nieren ea xoodra g.land. Den Bosch werd vervoerd als lijdende
deze getond zijn, verwijderen zij de aan nekkramp Is aldaar overleden,
oiergiftcn, die bovenstaande verschijn- Het in 1916 te Groningen gebouwde aan nekkramp
selen veroorzaken. Foster's Rugpijn Nederlandsche d.iemastschoenerschlp Uit Sint-Kruis wordt gemeld dat
Nieren Pillen werken niet op de in- Friso is in het Engelsche Kanaal op reis daar gisternacht een Nederiandsch sol
fèwanden. vaD Fowey naar Ro terdam, in den grond daat< bckoorenJe to de gewapee4.
Alleen echt, wanneer voorzien van de geboord. I patrouille, aan de grens s oo
haedteekenlng van James Foster op het De bemanning is gered en te Ply- Omtrent den dader is nog niets bekead.
etiket, Fester's Rugpijn Nieren Pillon mouth geland. Overreden en gedood.
zijn te Waalwijk verkrijgbaar bij Wed. De Friso (reederij H. van Kr eken11 Tllbufg hee!t ,en droevig ongeval
Orie-Dumoulie, Markt. Rotterdam) groot 171 brut0 reels*«r UaU gehad. De knecht van den laed-
Toezending geschiedt franco na ontv. had een lading van ongeveer 2/u too|^ouwtr v> P< ult de Reit, ging als naar
v. postwissel i f 1.75 p. doos off 10.pijpaarde aan boord.
p. zes doozen.
IrJ gCW©onte des morgens met zijn melkkar
Te Amstordam Is heden aangekomen de kiamten bedienen. Zooals het meer
de Tan van Nassau, met een lading tarwe malcD gebeurde, ging de 12-jangeknaap
voor onze regeeriog, van de Vereenigde U uit iiefhebberq met den knecht mede.
.Staten via Hallfax. Terwijl bet paard voortdraafde, viel dt
Buitengewone maatregelen hj do Rotterdam zijn aangekomen de kaaap Van de kar, met het gevolg, aar
spoorwegen. volgende stoomschepen met gemeende hij voor het rad terecht kwam en het
De buitengewone maatregelen door L dl Q de Quentln, de Glasgow «o voertuig over zijn borst liep.
de spoorwegen genomen ln verband met de Amulet, alle van Lelth de Princess ofschoon spoedig f«e"kulnd*JJ
de winterdrukte zqn ingetrokken met K van Harwlch, de Woodcock, van verl«end werd, mocht dit niet meer
uitzondering van de volgende, die voor- L den en de ]cr,julx Abbey van Huil. bateD. De ongelakk,Ee jongen!na een
looplg nog van kracht blijven: v,rD£men li]n d. 5Ch«p.e dag lijden aan Inwendige verwondingen
1. IJl- en vrachtgoederen moetendoCr L Kelbergen die met de bezweken,
de afzenders bij aanbieding ten vervoer I ?en dle 15 j^c| ult Engeland zijn Distributie.
behalve van merken of nummers en den J sc ep den meekomen, niet x* Amerifumt sijn bij de distributie
naam van het station van bestemming I vefi omdat zij door de Eagel- Lir(itBsele» yertchillende omagelmatighedin
ook voorzien worden van den naam van ^^^."gerequlreerd zijn. In rerba.d biesde zijn 7 zmbtr-
het station van afzending en den datum sch e0 in Engeland aan Larea v»n het lefen.middsleabareaa ont-
van aanbieding ten vervoer, zoo noodig f I -1-—-
door middel van labels. ^^eUeUdeVs bot geval met de Veght-g
2. de tijd van lossta van w*genla- yan de Maat8chappy Oceaan te
dingen is gebracht van 7 uur voorna. stro
ingen Is gebracht v«u «ui »vv.terdam§
tot 9 uur nam. Vermoedt wordt, dat de overige dezer
3. de bepaling, dat geen tó:ia>'#ld Latyea uit Engeland terugverwacht wer-
gehevea wordt binnen 24 uur ua aam-[dagen ult hnbe
Vermist
Een 17-j«ige bankiersbediende uit Mszr-
,|oi,. die Z.te.d.g 1 J400 0»r Vl...d.npm
noest brenger, .ermiete bij|..nkom«t ell.et
