No. 48
Zondag IT Juni 1917.
40e Jaargang.
Tweede Blad.
DE OORLOG.
RECLAME.
Bronnen van onderzoek.
Aambeien.
KERK-ARCHIEVEN.
Iets over de kerkelijke geschie
denis van Waalwijk.
V.
Tot de functie van den kerkeraad be
hoorde hoofdzakelijk het volgende
1. Het houden van vergaderingen on
der voorzitterschap van den predikant.
De leden werden daartoe door den
schoolmeester gedagvaard. Volgens re
solutie der christelycke Synode (vac Gel
derland moes?en daarin op gezette
tijden, gewoonlijk bij 't veranderen van
den kerkeraad, worden opgelesen de mid
delen tot redres der vervallene kerkelycke
discipline, als oock die tegen 't Pausdom.
Wie zonder gegronde redenen (ziekte
niet ter vergadering kwam of wie te
laat verscheeD, moest boete betalen.
Ook de predikant moest zijn aandeel
betalen zooveel als 't bedrag was van
den minst beboete. Het geheele bedrag
werd eenmaal per jaar onder een gezel
lige bijeenkomst verteerd.
2. Het houden van toezicht op het
gedrag van de lidmaten der gemeente
en als gevolg biervan het houden van
censura morum.
3. Het houden van toezicht op den
schoolmeester, die tevens kostervoor
lezer, voorzanger, bij houder van t dood
boek enz. was.
4. Het houden vaa toezicht op en
wering van Paepse stoutigheden.
5. Het doen van huisbezoek en aan
sporing tot trouw kerkbezoek. (Door
den predikant met één of twee ouder
lingen.)
6. Het verkiezen van ouderlingen en
diakenen. Zij werden bij meerderheid
van stemmen gekozen door den kerke
raad zelf, zoodat de gemeente in zekeren
zla voor onmondig gehouden werd.
7. Het houden van toezicht op het
beheer der. diakonie-goederen. De dia-
konie-rekening werd gewoonlijk gedaan
in 't begin van Januail. Behalve de g.-.-
wone zaken, nl. het onderhoud der ar
men, werden door de diakonie van Waal
wijk ook een tijdlang betaald de vaca
tiën der ouderlingen naar de classicale
vergaderingen te 's Hertogenbosch, de re-
paratien aan 't orgel en het gedeeltelijke
tractement van den organist; maar op
bevel van den Raad van State werd dit
later ten strengste verboden en aan de
zorg van de burgerlijke gemeente over
gelaten.
8. Het ontvangen van de gedeputeer
den der classis van 's Hertogenboscb,
die eenmaal per jaar de kerk en de
school kwamen visiteeten.
9. Het afvaardigen van ouderlingeo
naar de classicale vergadering.
10. De verkiezing van een predikant.
De functiën van den predikant waren
in hoofdzaak deze
1. Het houden van godsdienstoefe
ningen, tweemaal des Zondags en een
maal in de week (Woensdagavond). Al
leen bij gelegenheid van den Scheepens-
maaltijd, die den derden of - vierden
Woensdag in Januari gehouden werd,
was er geen dienst. Drie- of viermaal
per jaar moest de predikant ook dienst
doen, nl. het H. Avondmaal bedienen,
op de combinatie Hagoort, welke combi
natie niet alleen zeer ongelegen mocht
genoemd worden wegens den verren
afstand (l'/a uur) en de slechtheid der
wegen, maar ook uiterst vreemd, wijl
Hagoort vlak bij Meeuwen lag «uz).
2. Het catechlseeren der jeugd, des
Zondags na de mlddagpreek.
3. Het bezoeken van de leden der
gemeente, Inzonderheid zieken.
4. Het leiden der kerkeraads-verga-
deringen.
5. Het aanteekenen der kerkeraads-
handelingen (Notulen I)
6. Het In ondertrouw opnemen en het
trouwen. Art. 3 van de kerkeraads-
handellngen van 17 Sept. 1692 luidt
aldus Wierdt van d'E kerkenraad voor
gedragen of 't niet dienstig zijn soudat
de personen, die voornemens waren haar
in den huwelijken staat te begeven, dat
ze in absentie van den predikant bij den
kerkeraad souden ondertrouwd worden;
is geresolveerd van ja, dat niemand er
gens elders sal mogen gaan, maar alle
ondertrouw hier moeten geschiedenten
zy met speciaal consent van de kerken
raad, als wanneer ergens anders souden
vermogen te gaanWaar by besloten is,
dat soo wie hier ondertrouwd is, ook sal
moeten trouwen't en zy vier schellingen
voor de armen geeft.
7. Het doopen en het H. Avondmaal
ultdeelen.
8. Het inboeken der gedoopte kin
deren en der lidmaten.
Het ambt der kerkmeesters bracht
mede de behartiging van de stoffelijke
belangen der kerkzij moesten voor het
onderhoud van de kerk en den toten zorg
dragen, echter met dien verstande dat,
wanneer de kerke-kas daartoe ontoerei
kend bleek, de reparatiekosten uit de
opbrengst der Geestelijke Tienden (J
moesten gevonden worden. Aan hen was
opge iragen het ophalen der collecten In
de kerk en het ontvangen der begrafenis-
rechten het innen der renten en cijnzen
die op sommige hulzen en landerijen
stonden het verpachten van de kerke-
goedcrenhet betalen van den dienaar
der gemeente, die tijdens de godsdienst
oefeningen moest waken tegen allerlei
baldadigheden en insolenlien van quaet-
willigen 3) de aanstelling van den koster
en den organist, in overleg met den ker
keraad. Bij dit laatste zij echter opge
merkt, dat het traktement van den orga
nist en de reparatien aan hot orgel door
de burgerlijke gemeente (het Corpus van
Waalwijk) moesten vergoed worden.
Waarschijnlijk om die reden hadden ook
drossaart en schepenen het toezicht op de
kerkmeesters werd tusschen het kerk
bestuur en den aannemer van eenig
werk aan de kerk een accoordaangegaan,
dan moest dit door den magistraat ge
approbeerd wordeo. Bekend is het ook,
dat de kerkmeesters bij hunne aanstelling
een eed van getrouwheid en plichtbe
trachting moesten afleggen in handen
van den schout als opperkerkmeester. De
vorster moest hen dagvaarden tot het
afleggen vaa dien eed. Teo sl tte moet
hier nog vermeld worden, d.it hst ambt
der kerkmeesters medebmeh', dat een
hunner nu en dan tot sterfman der kerk
werd benoemd. Ziehier wat Mokzer daar
omtrent mededeelt
De parochiekerk van Waalwijk was
vroeger leenroerig aan den Leenhovevan
Waalwijk. Van 164.8 nu is de Hervormde
gemeente verscheiden malen, en telkens
als haar sterfman (zo aar toe gewoonlijk
èèn der regeerende kerkmeesteren werd
gesteld) was overleden, verlijd geworden
met dit leenroerig goed. De origineele
brieven van verlij, welke bij de afschaffing
van het leenstelsel dezelfde kracht en
waarde bl ven behouden en gelijke tijtel
van eigendom daarstelde, als de gewone
transportbrieven zulks ten aanzien van
allodiale vaste goederen dedende origi
neele brieven van ver lij hebben dan ook
de wettigheid van het eigendomsrecht der
Hervormde gemeente vroeger duidelijk
bevestigd, en die gemeente bewaard bij
het bezit van een kerkgebouw, hetwelk
niet zooals elders bij usurpatiemaar
door wettige toekenning van de daartoe
bevoegde machthaar eigendom gewor
den is.
Het spijt mij wel, dat ik bij mijne
nasporingen geen brief van verlij voor
de kerkmeesters heb kunnen vinden.
Hier volgt echter een zoodanigen brief
voor de armmeesters van Waalwijk, die
toch in hoofdzaak wel op hetzelfde zal
neerkomen
»meester van Waalwijck inder tijdt, ende
»op welcken dlenshalven brieven van
>verly ende investiture zijn gepasseert
•in dato den 29en December 1677 Den
selven morgen ófte vijf honten landt
»te houden van ons ende van onse naer-
>komelingen, als Heeren ende Vrouwen
>van Waelwijck, by den voornoemden
•Johan Coolnaes, tot behoeve als voren,
»tot een erfleen aea oc3en huyse ende
•Leenhove aldaer, in aller manieren, als
»men die van oude tydeu schuldigh is
te houden ende te verheergewadeo, l)
»soo dickwijls als 't verschijndt.
Ende voor den armen ofte de tafel
»van den H. Geest voorschreven heeft
>den voornoemden armmeester Johan
Coolhaas, als sterfman ende dienstman,
»ons hiervan hulde, eedt ende manschap
gedaeo, mitsgaders voKiaen de pligten
daer toe staende. Ende dit aen handen
van d'Heer Gijsbertui Verwlel, stad
houder van onse leenen tot Wae'wijck
voorschreven, daar btj, aen ende over
waren als oase leenmannen Geeraerdt
van Nederveen, regeerende schepen en
>oudt borgemeester aldaer, met Joban
Molengraaf, secretaris van Besoyen,
Drongelen endeGansoiien. Tenolrkonde
is desen onsen brief \besegelt metten
zegel, dat wy in gelycke saecken ge-
bruyekende sijn. Gedaen in Waelwijck
voorschreven op den een en twintigsten
•January seventien hondert ende veertien.
By den Hoog. Edelen Hcere van
Waelwyck. Ter relatie van den Stad
houder en Leenmannen voornoemt.
(Geteekend) P MOLENGRAAFF.
Een der meest ernstige slagen heeft
een eskader van 15 machines hun gis
termorgen toegebracht. Bij Noord-Fore
land waar het een tweetal bommen liet
vallen kwam het over de kust van Essex
heen, om elf uur ongeveer en langs het
strand koerste het toen verder in noor
delijke richtiog naar het hart van En
geland, naar Londen, Te 11 u. 25 viel
de eerste bom op het oosteinde der
stad, nadat het Duitsche smaldeel zich
op zijn tocht boven Engeland in tweeëo
gesplitst had.
Ook op andere wijken werden bom
men geworpen en zelfs de city bleef,
ondanks den ingespannen arbeid van het
afweergeschut en ondanks het feit, dat
tal van afweervliegers ónmiddelijk de
lucht ingingen, niet gevrijwaard voor een
bezoek der vermetele Dultschers. Niet
minder dan 13 bommen vielen in dit
belangrijkste deel der hoofdstad, waar
regeeringsgebouwen banken en kanto
ren in een betrekkelijk klein bestrek bij
een staaa.
Het laatste officieele bericht deelt
echter mede, dat 55 mannen, 16 vrou
wen, 26 kinderen gedood werden Ge
wond werden 22-3 mannen, 122 vrou
wen en 94 kinderen. Hetzelfde commu
niqué vermeldt, dat schade aan militaire
of maritieme Inrichtingen niet werd toe
gebracht.
De Dultschers zeggeD, dat zij een
aanval deden op de vesting» Londen 1
Wij lazen al in eeu blad, dat men ineens
de republiek had moeten uitroepen met
Veneziles sis president. En dat alles gaat
ter bescherming der kleine inraogendhedeu
en voor de vrijheid d<r naties Dat moest
men na beiderzijds maar voortaan in den
mond houden 1
Besoijen. J. van der Hammen Nicz.
Aanteekcningen.
In den winter van 1689 eD 1690
werd in de kerk onder de predicatie
vuur gestookt tegen de koude. (Kerk
meestersrekening).
3). Het karakter dezer Tienden hoop
ik later wel eens te verklaren.
Het herstellen of inzetten van door
baldadige handen in cgooide ruiten in
de kerk ko3tte in 1693 de zeer aanzien
lijke som van 150 gulden.
4). Ver he er gewaden Erkennen dat
een leen afhangt van een leenheer en
dat men dezen daarvoor hulde moet
bewijzen.
Wy, Maurltz le Leu de Wllhetn, Heere
der stede en vryheydt van Waalwijck
»(tn 1712 bad deze de heerlijkheid ge-
kocht van Johan de Couterao Marquis
d'Asche), eerste presideeren e in den
•Edelen Rade en Leenhove van Bra-
bant ende de landen van Overmaze
etc. etc., doen te weten, dat wy, be-
houdens ons ende een ygelijcks recht,
verlijdt ende verleendt hebben, gelijck
•wy verlyden en verleenen by desen
•onsen brieve, Johan Coolhass, arm-
meester der voorschreven stede ende
vryheydt, ende dat ten behoeven van
den armen ofte de tafel van den H. Geest
aldaer: Eenen morgen ofte vijf honten
hoy ofte weylandt, synde de westense
•helft van twee margen, gelegen in eenen
meerderen kamp van twee en dertig
honten tot Waalwijck voorschreven
•achter 't raedhuys, wesende den ge-
heelen kamp; belendt oostwaert Johan
Molengraef en Jan Wouters Kuypers,
>d' een t' eynden d' ander, en westwaert
Wouter Lucasse Langecruys, streckende
uytten suyden van den kruyn van den
wlnterdijck af noordwaert op tot den
Hoygraft toe Sijnde aen ons vervallen
door doode ende afïïyvlgheydt van
wylen Cornells Borgmaos, ook arm-
meest voorkomende kwaal van
onzen tijd.
Hij, die bevrijd blijft van aambeien
mag inderdaad van geluk spreken want
de martelingen van jeukende, bloeden
de, droge of uitwendige aambeien be-
rooven den lijder van all* rust en ge
not. Weinig msnschen ontsnappen aan
deze kwaal na den middelbaren leeftijd.
Oorzaken van vatbaarheid ervoor zijn
erfelijkheid, leverkwalen, gebruik van
sterke purgeermiddelen, verstopping te
veel eten of drinken, zittende leefwijze
en te weinig lichaamsoefening. Vrou
wen lijden er dikwijls aan bij zwanger
schap, ofschoon de vatbaarheid dan
reeds te voren bestond.
Bij alle vormen van aambeien zijn
regelmatige stoelgang, licht verteerbaar
voedsel en zorgvuldige reiniging van
groot belang.
Ofschoon in ver gevorderde gevallen
operaties door sommige autoriteiten wor
den voorgestaan, werd opmerkelijk suc
ces verkregen door het gebruik van
Foster's Zalf, een spoedig verzachtende,
heelende en antiseptische zalf, in het
bizonder geschikt voor aambeien.
De eerste aanwending van Foster's
Zalf doet de prikkeling verminderen
en het voortgezet gebruik doet de ont
steking en het j bloeden ophouden, en
maakt in de meerderheid der gevallen
een einde aan de kwaal..
Foster's Zalf (let op den julsten
naam) Is te Waalwijk verkrijgb. bij
Wed. Orie Dumoulio, Markt. Toezen
ding geschiedt franco na ontv. v. post
wissel a fl.75 p. doos.
Bomaanval op Londengy dooden.
Zeppelins uitvinding heeft in den strijd
der Dultschers tegen hun meest gehate
tegenstanders, die op hun door zee om
spoelde eilanden zoo moeilijk te treffen
Engelschen, plaats gemaakt voor de
vliegmachine.
Van de fronten blijft het nieuws zeer
schaars. Alleen in het Westen is er
eenlge actie der Engelschen, doch ove
rigens stilte. Haig heeft gisteren enkele
loopgraven ten zuiden van Meesen tus
schen de Lys en St. Yves bezet, welke
door de Duitschers onder den druk van
de Engelschen ten zuiden van het aan
valsfront worden ontruimd
Dat is de eenige gebeurtenis, welke
een oogenblik de aandacht vraagt, maar
overigens geen groote beteekenls heeft.
Griekenland.
In ons verig nummer konden we nog
mededeele-n, dat de koüing Conataotiio van
Griekenland afstaud gedaan heeft ten be
hoeve van zijn tweeden zoon Alexander.
Later blijkt dat dit ontslag bij monde van
den door F.ankrijk en Engeland gezonden
Jonnart ia geëischi, dus absoluut niet vrij
willig ia geschied. Zoover is 't gekomen dat
vreemde mogeudhedan een constitutioneel
vorst van een neutralen ataat dwingen af
stand le doen van den troon, omdat men
dat in zijn eigen belang het meest men-
schelijk acht.
Griekenland, eerst gebonden en gekne
veld, wordt nu uitgeschud.
De eerste groote gewelduoaetregel was de
opsluiting van het grieksche leger in Pi-
rreus en de ontwapening ervan.
De laatstehet beaetten van Thesaalie
van den Golf van Korintha.
En ala vervolg daarvan de afzetting van
Keniog Konatantijn en de aanwijzing van
een opvolger door de ^beschermende mo
gendheden', welke opvolger onder voogdij
komt te ataan van den gevolmachtigde der
Eotente, den Franschman Jonnart.
Het grieksche volk ia gemarteld door de
blokkade, is uitgehongerd, maanden lang.
Het volk houdt van zjjn Koning, den over
winnaar van de Turken, die den naam van
Griekenland heeft geveitigd en zijn grond
gebied uitgebreid en verrijkt; het vereerde
hem met zuidelijke warmte en geestdrift en
als men het vrij had gelaten om te beschik
ken over eigen lot, het sou zyn Koning
nimmer hebben losgelaten.
Maar men heeft het volk eerst van lijn
weerkracht beroofd, door de ontwapening
van het leger.
Toen van zyo weerstandsvermogen, door
dr uithongering.
Eindeljjk heeft men het land bezet en
met militaire macht overweldigd.
Toen heeft men een geweldenaar gezon
den in den persoon van den Franschman
Jounart en deze is zonder eenlge aarzeling
te werk gegaaü.
Het grieksche graan in beslag genomen.
De koning afgezet.
Volgens de grieksche Grondwet moet de
eerate zoon van den Koning, den kroonprins
den vader opvolgen.
Die kroonprins, ia eehter te zelfstandig,
geen willoos werktuig in de handen der
Eotente.
De koning en zijn oudate zoon wordeB
das het land nitgeaet en op den troon is
geplaatst niet door de wetten dee lands,
maar door het geweld der Entente, de be
schermers der kleine natiën KoniBgs
tweede zoon Alexander,
S'raks wordt Zaïmii opgevolgd door Ve-
nizeloa.
Verschillende teekenen schijnen er op
te wijzen, dat de geallieerden doende
zijn hun overwicht, dat zij met zooveel
moeite hebben verkregen, maar dat toch
nog niet groot genoeg is gebleken om
nu reeds den doorslag te geven (hetgeen
men voor een goed deel aan de gevolgen
van de Russische revolutie zal moeten
toeschrijven) van beslissenden aard te
maken. De gebeurtenissen in Griekenland
bewijzen, dat het gebrek aan succes van
generaal SaiVail (want ook dezen is zijn
deel in het voorjaarsoffensief toegemeten
geweest) voor hen volstrekt geen reden
is om de Salonikl-expeditie op te geven,
maar integendeel een spoorslag om haar
op nieuwen, zekeren grondslag te basee-
ren, waardoor haar meer kracht zal
kunnen worden bijgezet
Dat is echter een werk van langen
duur. Die verhoogde kracht zal zich
vermoedelijk niet eerder kunnen mani
festeeren dan dat de kracht van Amerika
zich als compensatie (voor zoover dit
noodig zal blijken) van de vermindering
van het Russisch prestatievermogen zal
kunnen laten gelden. En dat die kracht
van de Vereenigde Staten In den oorlog
ten volle zal meewerken, daarvoor ziju
nu de groote voorbereidselen aan den
gang. Dat alles wijst op een zomer en
een herfst zonder beslissing (want het
ziet er op het oogenblik niet naar uit,
of de centralen door snellen aanval in
staat zullen zijn hun tegenstanders van
te voren een slag toe te brengen, die
genoemde voorbereidselen zouden kun
nen letten of van te voren neutraliseeren)
en een nieuwen winterveldtocht met
al den aankleve van dien voor de oorlog
voerenden en de neutralen.
De Ex-Tsaar en zijn gemalin in hun
gevangenschap
Over het tegenwoordige gevangenis-
leven vaa den ex-tsaar en zijn gemalin,
verbaalt een Russisch journalist de vol
gende bijzonderheden
De familie Romaoof kan zich niet vrij
op het geheele gebied vaa Roeskoje
Selo bewegen, doch is In het z.g. Alexan*
der-paleis ondergebracht. De ex-tsaar
bewoont een kamer, welke van de ver
trekken der ex-tsarln en de kinderen
streng gescheiden Is. Nooit mag Nlcolaas
Romaoof zijn gemalin, de „Duitsche
vrouw", bezoeken, zoodat wanneer de
ex-tsaar zijn kinderen bezoekt, zijn echt-
genoote van te voren naar een ander
vertrek wordt gebracht.
Tegen zijn vroegere gewoonte in, staat
de extsaar thans laat, ongeveer tegen
10 uur op. Na dc thee te hebben gebruikt*
laat hij door een soldaat eenige couranten
koopen, waaronder gewoonlijk de „Retsj
en de „Beurscourant". Bovendien ont
vangt hij geregeld het Moskousche blad
„Roeskoje Slowo" met het adres „Nico-
laas Alexandrowltsj Romanof, Alexander-
paleis".
Bij het diner, dat 's avonds wordt op
gediend, zal hij nooit de flcsschen rooden
wijn aanraken, welke echter geregeld
weder op tafel komen. VLceschschotels
worden den ex-tsaar nooit voorgezet wel
vischgerechten.
Eiken morgen na het ontbijt maakt
de ex-tsaar In kolonelsanlform een wan
deling door den tuin van het paleis,
steeds In het oog gehouden door den
dlenstdoenden officier. Tweemaal daags
begeeft de familie Romanof zich naar
de kapel van het kasteel, doch ook daar
wordt hij steeds van zijn gemalin ge
scheiden. Het heet, dat de ex-tsarin een
bijna ziekelijke vroomheid aaa den dag
legt.
In wereldsche zaken stelt zij in t ge
heel geen belang meer. Bijna den gan-
scheu dag leest zij rellgieuse boekea, en
bedient zich In haar correspondentie
alleen van prentbriefkaarten met gods
dienstige afbeeldingen, welke zij onder-
teekent met een A en een kruis.
Nooit stelt de ex-tsaar vragen omtrent
den tegenwoordigen toestand in Rusland.
In alle gangen van ket paleis staan
schildwachten. Het gebouw zelf Is door
een driedubbele Unie van soldaten om-
geven.
van het Zuilen
