Nummer 65
Zondag 12 Augustus 1917.
4e Jaargang
Toegewijd aan Handel, Industrie en Gemeentebelangen.
sa ajttssr .^sa trs.%ssaar"
Eerste Blad.
Het geheim.
„NOORD-BRABAND"
WAALWIJK.
Dit nummer bestaat
uit TWEE bladen
FEUILLETON.
Bronnen van onderzoek.
binnenland.
Maatschappij van Verzekering op het Leven.
Dit Bind verschynt Woensdag- en Zaterdagavond.
Abonnementsprijs per 8 maanden f0.90.
Franco per post door het geheele rijk f 1.05.
Brieven, ingesondsn stnkken, gelden enz., franco te zenden aan den
Uitgever.
UITGAVE
IP&ue dhr ADYMLTiKtiiN 12 cent per regel; minimum 6 regels; groote
advertenties bij abonnement worden speciale zeer voordeelige contract
gesloten. Rsclamez 15 cent per rege
KERK-ARCHIEVEN.
Iets ovor de kerkelijke geschie
denis van Waalwijk.
IX.
Ondanks de meestwelwillende vermanin
gen van de kerkeraad, die vergadering op
vergadering belegde, verviel de school
meester, vermoedelijk wel gestijfd door de
plaatselijke regeering, allengs tot de
grootste zotternijen. Zoo had hij geheel
in strijd met zijn werkkring iD de maand
Maart 1734 aangenomen een vaart te
graven voor de som van 3000 gulden,
waarin hy van dien tijd af zoo geoccu-
peert wierd, dat zijn gansche school in
't kort te niet begon te loop endie hy
door een jongelingzelfs doe nog een kint
zijndeliet zvaarnemenvan welk moylijk
vaartgraven hij soo veel moylijkheden op
zig heeft geladendat het schijnt hy nog
in jaaren daar van niet zal ontslagen
■worden en daar over door deze en gene
opt raadhuis ge dagvaart word.
Van nu af aan besloot de kerkeraad
wat bardere maatregelen tegen den
weerspannigen schoolmeester te nemen
en in de eerste plaats diens grofste
buitensporigheden aan de gedeputeerden
der classis, die weldra kerk en school
zouden komen visiteeren, bekend te
maken. Maar onze Volkerts, ook
niet dom en dit besluit vermoedende,
zorgde als voorzanger wel op zijn post
te zijn, toen de predikant den 17den
April op de combinatie Hagoort moest
prediken. Dit had bij verscheidene malen
verzuimd, en nu hoopte de kerkeraad,
in des schoolmeesters gewilligheid een
bewijs van beterschap meenende te zien,
dat nu alles in de toekomst beter met
hem zou gaan en besloot daarom maar
weder wel een beetje onnoozel, vind
ik den zagsten weg met hem in te
slaan. En zoo gebeurde het, dat, toen
de gedeputeerden van de classis van
Vaa »DE EOHO VAN HET ZUIDEN.1'
16)
XIII.
WEDEKZIJDSCHE BESCHULDIGING.
Met een vaat plan in het hoofd wendde by
sich eensklaps om. Maar bet was alsof hem
de borat vanoen gescheard werd. Hy moeat
ïijo uiterste wilskracht inspannen, om niet
ca&r Muriel toe te snellen, baar te omarmen
en baar mat lieve, lachte woorden gemat te
stellen. Het was niet meer zjjn verpleegster,
die daar Btond, bet was bet standbeeld van
de Smart
Muriel etond nog geleund tegen den deur
stijl, maar lij waa ontzettend bleek, terwijl
haar armen machteloos laDgs baar lichaam
hingen. Een diep, een groot leed waa op baar
gelaatstrekken te lezen.
Het arme meisje bad, bi) bet gezicht van
het haastig opbergen door Carterbilt van de
jaweelen, mot één slag bet vreeselyke tooneel
weer voor baar oogen zien opdoemen van de
hamer haara vaderi, met den dooden als 't
ware geslachten man in het bed. Opnienw
doorleefde zij de beschuldiging van baar stief
moeder en baar overhaaste vlocht. Zij bad
haar hart voelen bloeden by de gedachte, dat
'ij door die beschnldiging zich van bet slacht
offer had moeten verwijderen, in plaats van
hij bet lijk te blijven waken.
Z\) weende niet, zij snikte niet, maar zjj ge
voelde zich als gebroken, als Btervende.
By dat tooneel voelde Carterbilt de tranen
ja zijn oogen opwellen en nimmer te voren
hal bij zoo zijn wilskracht moeten toonenali
nu.
Juffrouw, zei bij met weekeitem, waarin
's-Bosch (dat warenCornells de
W 111, predikant te 's-Bosch, D u m o n,
predikant te Heeswijk en Olnther, en
Heuvel, predikant te Tilburg) zich
den 23sten Mei te Waalwijk bevonden,
de kerkeraad het slechte gedrag van den
koster veel vergoelijkte en veel erger
lijks liet rusten. Zelfs hadden genoemde
heeren, op verzoek van den predikant
de goedheid de attestatie van meester
Jan maar te onderteekenenonder voor
behoud evenwel, dat deze attestatie voor-
looplg in handen van den kerkeraad zou
blijven berusten, ten eynde die na verder
blijke van zijn goed gedrag hem zeiven
zouden konnen terhand stellen. Zoo
kwam Jan Volkerts met eene ern
stige berisping vrij.
Zoolang zijne attestatie onder den
kerkeraad berustte, leidde onze magister
een voorbeeldig leven en vervulde ge
trouw zijne plichten maar niet zoodra
had hij, op aanhoudend verzoek, zijn
kerkelijk getuigschrift van goed gedrag
in handen, of h.t lieve leventje begon
opnieuw. Behalve dat hij op de combinatie
Hagoort, waar de predikant den 17den
Juli het H. Avondmaal moest uitdeelen,
weigerde voor te lezen en voor te zin
gen, nam hij ook de vrijheid in de volle
herberg op Hagoort zijn predikant uitte
schelden, onder andere zeggende, dat hy,
predikantvuyl bestont, omdat hij met
den kerkeraad zijn koster had aangeklaagt
aan de visitatorenzonder reden te geven.
Later, wanneer Ds. van Rooyen
weder den dienst op bovengenoemd ge
hucht moest waarnemen, verscheen hij
daar wel ter predicatiemaar met opzet
te laat, en zat dan, tot groote ergernis
van die gemeente, den predikant voort
durend strak, brutaal en uittartend aan
te kijken.
Onder al deze bedrijven liep het jaar
1735 ten einde het jaar 1736 was in
getreden. Op Donderdag, den 2den
Februari, moest de verpachting van de
arme- en kerk elanden geschieden, voor
vele dorpelingen eene gewichtige gebeur
tenis, die zich eike twee jaren herhaalde.
Op den avond van dien dag waren ten
herberge van Antony Borg ma n s,
regeerend schepen en gehuwd met
Wille my na vaa Wel, onder an
deren tegenwoordig P l e t e r de
G e s t e r, regeerend burgemeester, A n-
niet de minBte hardheid lag, wees zoo goed
binnen te komen. Ik moet n spreken.
Gehoorzaam als een kind, wankelde zjj naar
een stoel nabij de tafel en «achtte, de bauden
over de knitën gevouwen. Haar geest was zoo
in de war door betgeen zjj zooeven gezien
bad, dat zjj niet meer wist of zjj zich tegen
over den moordenaar baars vaderB bevond of
tegenover baar meester. De smart bad haar
gemaakt tot een passief ietz, een wezen zonder
wil, gereed om te gehoorzamen aan ieder, die
haar bevelen zon. Op dat oogenblik zon men
baar hebben kannen vragen, waarom zjj in
dit bnis vertoefde, zonder dat zjj er antwoord
op bad kannen geven. Het eenige wat sij ge
voelde was, dat zjj leed, onnoemeljjk leed.
Wat Carterbilt betreft, nadat hjj zich alweer
beloofd h8d, dapper en zelfs hard tegen baar
te zjjn, zichzelf zeggende, dat daar tegenover
hem een volleerde oomediante zat aarzelde bjj
en wist hjj niet boe bjj eigenljjk zon be
ginnen.
Juffrouw, ving hjj eindeljjk aan, zoo -
veel mogeljjk trachtende de aandoening, die
hem overmeesterde, te bedwingen, ik verzaek
u melf in gedachte weer te verplaatsen naar
onze eerste ontmoeting aan Charing Cross.
Muriel antwoordde niet, maar riohtte baar
klare oogen op hem.
Kant a dat? herhaalde bjj, verlangend
naar het antwoord.
Ja, mjjnheer, antwoordde zjj met zwakke
stem.
Toen n mjj aansprak in het atation, scheen
n ten prooi aan een groote droefheid. Ook
scheen hst mjj toe, dat n bevreesd waart. U
hebt mjj verteld dat u in de grootste baast
Londen moest verlateD. Herinnert ge n dat
alles, juffrouw?
Ja mjjnheer, lnidde bet antwoord van
Muriel weer, die ongerust werd over bet be
gin van bet onderbond en niet begreep waar
heen bjj wilde met bet geBprek.
Welnu, juffrouw, nw ongerustheid trof
mjj bisouder en, zoo ik n niet naar de reden
er van gevraagd heb, zoo is dat uit een zekere
mate van bescheidenheid, door u zeker ge—
apprecieerd.
Muriel boog het hoofd.
Nn echter, vervolgde Carterbilt, zjjn de
tony Heermans Antz, drossaard
van Baardwijk en van 1736 tot 30 April
1776 secretaris van Waalwijk, gehuwd
met Lina Leemans; Jan van
Eek, ontvanger en ouderling cn D o-
m.i nicusvander Hammen, or
ganist altemaal deftige ingezetenen en
lidmaten der Gereformeerde gemeente.
Men meene niet, dat de boodschap van
deze lieden wastijdig naar huis gaan.
Volstrekt niet. Des nachts om 12 uur
was de herberg nog geheel gevuld en
er wetd geklonken en gedronken. Op
dat late uur verscheen zoowaar onze
schoolmeester ook nog. Dat hij terdeeg
aan Bachus had geofferd, bewezen zije
hoogroode kleur, zijn driftige gebaren
en zijne luid klinkende stem. Hij was
goed gestemd om ruzie te zoeken, te
schelden en te schimpen. Na hier en
daar wat steken onder water gegeven te
hebben, begonnen zijne schimpscheuten
een meer bepaald doel te treffen. Zoo
had hij de aardigheid te zeggen dat de
predikant van Waalwijk, gisterenavond
(Woensdag 1 Febr.) gepredikt hebbende
van den keizer te geven dat des keiztrs
is en Gode dat Godes is, hier in zvat te
ver ging met te zeggendat er sommige
ivaren, die Gode niet gaven dat Godes
is, als zy arme geit, dat God toebehoort,
niet betaalden. Doml nicus van
der Hammen, op deze woorden vuur
vattende, zeide daarop Wel magister,
de predikant mag de waarheid wel zeg
gen.* Hierop antwoordde Jan Vol
kerts: WatWatIk zegge u. dal
de predikant voorlede Woensdag leugens
verhaalt heer?'en vroeg meteen: >Ge-
ooft gij dan al. zvat de predikant op
stoel zegt?* Geen wonder, dat de ver
zamelde menigte over die enorme uit
drukkingen verbaasd opzag. De meester
voegde er daarop nog bij: >ja 1 legt
het maar in kennis, ik zal 't bewysen,
dat hij leugens op stoel verhaald heeft.*
Dowlnlcu s van der Hammen
zeide daarop Zoude ik dat den predi
kant morgen zoel mogen zeggen meestet
dan zal ik makendat hij 'tgauw weet.u
tik hebbe daar geen knegt toe veur no ode,
ik zal 't hem zelfs wel zeggen*, beet toen
de koster den organist toe.
Besoijen. J. van der Hammen Nicz.
Het broodrantsoen.
(Officieel.) Daar de aanvoer van brood
graan uit Amerika op dit oogenblik vrijwel
stop is gezet en er geenerlei zekerheid be
staat omtrent de hoeveelheden die in de
eerstvolgende maanden zullen kunnen worden
verwacht, beeft de fiegeenng zeer ernstig
de vraag moeten overwegen of reeds op dit
oogenblik behoorde tc worden overgegaau
tot vermindering van het broodrantsoen.
Hoewel daarvoor inderdaad zeer ernstige
argumenten pleiten, weneebt de Rpgeering
dezen ongetwijfeld barden maatregel alleen
bij besliste noodzakelijkheid toe te passen,
Zooals de toestand zich laat aanzien, blijft
de noodzakelijkheid van eene vermindering
van het broodrantsoen dreigeD. lntusschen
doet de Regeering een ernstig beroep op
allen die in staat zijn zich andere voeding
dan brood te verichiffeo, om zoo zninig
mogelijk te zijn in het gebruik van dit voor
een zeer groot deel der bevolkiDg onmisbaar
voedingsmiddel.
Opgericht
Verzekerd Kapitaal
Reserve
f 17.824.006.—
f 2.663.649.-
Het uitvoerverbod van vroege aardappelen.
Blijkens eene officieele mededceling is de
reden van de geheele stopzetting van den uit
voer van vroege aardappelen op Zaterdag j.l„
dat dergelijke aardappelen niet kunnen worden
bewaard, terwijl blijkens da veilingcijfers het
tjjdvak van kortstondigen overvloed voorbij
was, zoodat, teneinde een voldoende hoeveel
heid voor de binnenlandsche behoefte be
schikbaar le houden, alle uitvoer moest
worden gestaakt.
Inschrijving voor den landstorm.
(Jaarklassen 1899 en 1898.)
De minister van oorlog heeft bepaald, dat
de inschrijving voor den landstorm voor
zooveel zy geboren zijn in 1879 of in 1878,
moet zijn tot stand gekomen op 15 October.
De kennisgevingen nopens de inschrijving
zullen door de burgemeesters zoo spoedig
mogelijk worden gedaan.
De keuring voor die jaarklasseu zal ver
moedelijk in da 2de helft van October en
voorts in November en December worden
gehouden.
Telling slachtvee.
Blijkens een regeeringsclrculaire moe
ten de burgemeesters opgave doen vóór
24 dezer van het aantal stuks gulste
koeien, ossen, stieren, mestkalveren en
varkens van meer dan 50 K G. slacht-
gewlcht, dat de veehouders in hun ge
meenten houden op 10 dezer.
(Vee- en vleeschh.)
Alles afgeven.
De Minister van Landbouw, Nijverheid
en Handel maakt bekend, dat bij de
inbezitneming van levensbehoeften van
den oogst 1917 aan de producenten
geen voorraad, voldoende voor eigen
behoefte, zal worden gelaten, ook niet,
indien gemeenten of vereenigingen als
producenten optreden.
Slechts personen, die groenten en aard
appelen voor eigen gebruik verbouwden
kunnen de beschikking daarover behou
den een en ander ter beoordeeling van
de betrokken Regeerlngscommissarissen.
Nader zal worden vastgesteld, welke
hoeveelheden en welke soorten voeder
artikelen aan producenten zullen worden
verstrekt voor den zaai en voor de voe
ding van eigen vee.
omstandigheden veranderd en heb ik zeer
ernstige redenen (zyne 6tem baefde bjj die
WQOtdenJ om te wetc-n, wat ik u toen niet
vroeg. Kunt u mjj zeggen, juffrouw, waarom
u tegen middernacht aan C aring Cross waart,
in een stemming, als ik aooeven al omsohreven
heb?
Muriel werd zoo mogelijk nog bleekèr en
de smart, die van haar gelaat te lezen was,
nam zoo'n afmeting aan, dat Carterbilt er
bang voor werd. Zy gevoelde zich plotseling
zoo verlaten, zoo wanhopend, dat zjj op bet
punt stond alles van dien verschrikkelijke
avond te vertellen en de woorden baar al op
de lippen kwamen, toen haar oogen vielen op
het zwartbruine valies met de gestolen ju
weeleD.
Toen gevoelde zjj ineens een vreeselyk ver-
wjjt in zich opkomeB, WaB baar energie dan
al zoovGr verminderd, dat «y aan een vreemde
de meest intieme nooden van baar leven moeat
vertellen? En aan welken vreemdeling, ge
rechte hemel Aan hem, die ze verdacht de
banden geslagen te hebben aan het leven baars
vadersAan hem, dien zjj in het bezit had
gezien van de diamanten, «onder dat hy zich
omtrent dzt bezit verklaard bad.
Niettemin, die opstand in kaar uitte «ion
niet in bittere woorden. Het meisje beheertchte
zich, bleef beleefd en zei eenvoudig
Hond my ten goede, mynheer, daarop
kan ik niet antwoorden.
Carterbilt, die gezworen had het onderhond
niet te eindigen alvorenz hy alles zou te we
ten zyn gekomen, verweet zich nn zyn wreed
heid het lievo kind zoo te martelen. Hy had
er immers mee kunnen volstaan zyn bestaan
van haar te sohoiden, door haar te doen
vertrekken. Daarmede was de heele kwestie
opgelost.
Hy zag Muriel oplettend aanby trachtte
in baar hart te lezen en bjj gevoelde een
sterke neiging in zich opkomen om de zaken
maar op haar beloop te laten en als mede
plichtige door hot weten van de misdaad—
voort te leven. Toch wilde by nog een poging
wagen
Mijn kind. zei hy, ik verzeker u, dat
ge ongelijk hebt met uw geheim niet aan mij
toe te vertrouwen. Ik heb niets kwaads met
u voor. U hebt my groote toewijding betoond
op het oogenblik, dat ik veel zorg noodig
bud Wat er ook gebeurd is en wat er nog
moge geschieden, u kunt rekenen op myn
erkentelijkheid.
Muriel keek hom by die woorden „verJe
den" en „toekomst" verschrikt aan.
Spreek dan toch, vervolgde Carterbilt.
Missohien heb ik zooeven myn vragen zoo
danig gesteld, dut er alleen nieuwsgierigheid
door u achter gezocht werd. Ik verzeker u,
dot het niet het geval is. Ik heb er zeer
ernstige redenen voor en God is myo getuige
dat ik u, zooveel in mijn vermogen is, zal
helpen. Eén enkel woord maar en ik zal te
vreden zjjn. Zeg my, waar n geweest «yt een
nur voordat ik u aan het station Charing
CroBS ontmoette.
Muriel Blaakte een hartverscbeurenden kreet,
alsof men baar een dolk ic de keel had ge
plant. Haar oogon warden groot en starend
zy richtte zich van haar stoel op, doch viel
oumiddelyk voorover op tafel, terwyl baar
vingera kramp6chtig in het tafelkleed grepeD.
Zoo bleef zij liggen, hartverscheurend snik
kend, aooals alleen iemand kon doen, die
onder hevig leed gebukt gaat.
Tegenover dit tooneel docht Carterbilt zijn
bezinning te verliezen. Hy stond op, liep op
baar toe, nam baar in «yn armen en legde
baar van tranen doorweekt gezichtje op zyn
schouders.
O 1 ellendeling, die ik ben 1 nep by uit.
Obart van steen
Hy trachtte Muriel te sussen, zooala 66n
moeder haar kind doet. En zij Ze liet hem
begaan, want ze bad geen flauw begrip von
hetgeen haar overkwam en zy vermoedde zelfs
niet, dat de moordenaar haors vaders haar in
«yn sterke armen wiegde.
Kom zei Carterbilt op teederen toon, het
is gedaan. Ik zweer bet u, ik zal niets meer
vragen. U kunt uw geheim bewaren, voor
altyd. Ik kan u niet zien lyden. Ik wil u niet
zien lyden. Ik aal n beschermen, ik zal u
verdedigen. Uw vijanden zullen niet weten,
waar ge u bevindt. Ween nu toch niet meer.
Carterbilt wist niet meer wat by «eide
smart von Muriel had hem alles doen ver
geten. Hy sprak om te spreken, om loven te
hooren, om iets te kunnen veranderen in dita
vreeselybea toestand.
Nog steeds lag haar hoofd op zyn sehouder
en dit scheen hoor ten slotte te kalmeeren.
Maat toen haar bezinning terugkeerde fewum
biermede de weter schap, dat zy ondersteund
werd door een moordenaar.
Hst vreemde evenwel van het geval was,
dat zü zich veilig voelde aan zyn borst, ietz
wat zy tegen niemand had durven zeggen.
Het was baar alsof zy zich in een schail
p aats bevond, wuar niemand baar kwaad kon
doen, Zy moeat zich van hem losrukken, dat
begreep zy, maar het was voor haar als een
smartelyk verliet.
Was zy dan zoo zwak cn ontbrak het baar
dan geheel aan wilskracht op dat oogenblik.
In plaats van zich wild los te maken, deed
zy het kalm en zette zich toen op een divan
in zyn nabijheid. Waarop Carterbilt, die nog
de kluts kwijt was, naar een aangrenzend
vertrek giDg en daar een glas wijn inschonk.
Niet echter voor ziohzelf. Hy begaf zich
weer naar Muriel en, op zyn knie8a liggend,
deed hy haar van dou opwekkenden drank
drinkeD.
Toen zy zichzelf weer wat meeeter war,
sprak by opnienw tot haar, haar nu eohter
behandelend als een kostbare plant, die by
de minste beleadiging kan breken of sterven.
Luister, zei hy op langzameu, zaobten
tooD. Neen kijk my maar niet aan slnit de
oogen. Ik wil u niet meer doen lyden. Ik zal
nooit meer de kracht hebben u te doen lij den
wat er ook gebeure. Maar er eyc dingen, dia
gesproken moeten worden tusscben ons, wil
het mogelijk zyn, dot wy langer by elkander
biyven. En ik wil niet dat u reeds van roy
vandaan Raat. OBpreek nietIk zal bet
zeggen, ik moet bet zeggen, maar op een
wjjzj, dat a het alleen kunt begrijpen. Luis
ter nu goed.
Carterbilt hield een oogenblik op en vervolgde
toen:
Ik weet hetgeen u bekend is.
f Wordt vervolgd.]
SEhlUHMHU .«ILia—IttUBWmWIIIWI I
De Echo van het Zuiden,
Waalwpsclie en Laiigstraatscbe €onrant
