t( ielen. - f BUITENLAND. KERKNIEUWS. Gemengd Nieuws SPORT. Eén proeforder overtuigt U «Grevenbroeck code Dingemau jan »Joosten, schepenen en de regeerders «tot Venloon voornoemdt, otn te accep- «teren de custerye ende schoolmeeste- «rye van Venloon voor het eerst co- mende jaer, Ingaende St. Jan Baptist «dach XVIc XXII ende eyndende St. «Jans Baptisten dach XVIc XXIIIende «soo stjn wy partyen overtomen met «malcanderen, te weten de voorschreven «heeren hebben gelooft my te geven en «te betalen voor mynen dienst Int jaer, «bovens bet schoolgelt, kerckenrechten «ende cleyne chijnskens der custerye «annex sijnde, zoo volchtInden eersten «den pastoor heeft gelooft my voor dit «jaer uyt zijn tbiende te leveren thlen «vaten roggen; ende den schouteth «voorschreven cum predictis van de ge- «meynts wegen heeft my gelooft voor «dit toecomende jaer te geven ende te «betalen de somme van tachtentich ca- «rolus guldens, ende dies heb ik oock «gelooft my altoos te qulteren eude «mijn aengenomen officie te bedienen, «datter niemand en zal hebben te clagen «over my. Alles sonder arch oft list. «Actum ten jaere ende dage als boven «ende dient dese voor memorie, by «myae eygbenkant geschreven en onder- «teyckeot: Matthijs Diellssz 1622. Dat de toekomst voor den volksonder wijzer ook In deze streken met name Waalwijk in de 18de eeuw verre van rooskleurig was, blijkt uit het volgende Den 8 Juni 1745 was te Waalwijk overleden «Jan Volkers», schoolmeester, koster( voorlezer en voorzanger. In diens plaats werd den 16 juni van ge noemd jaar door den Raad van State benoemd «Pieter Groeneweg.» Hij had die weinig benijdenswaardige betrekking een tijdlang, ruim een jaar, waargeno men te Stiphout bij Helmond en te dien einde den 4 Juni 1744 in banden van den Raad van State «den eed van trouw en zuivering gedaan.» Dit schreef het toen geldende schoolreglement Inzonderlijk in de de Generaliteitslanden, waartoe ook Waalwijk behoorde, ge biedend voor. Den 25 Juli 1745 had hij te Waalwijk «possessie van zijn ambten genomen. Gelijk reeds is gezegd, was het schoolmeestersambt te dien tijde verre van aanlokkelijk. Een schoolmeester mo,est in de eerste plaats zijne geeste lijke autoriteiten, n.l. den kerkeraad, ontzien moest alle vernederende bood schappen doen voor den predikant «moest den magistraat, zijne wereldlijke autoriteit, naar de oogen zienmocht de gevoeligheid der Roomschen vooral in eene plaats als Waalwijk, waar de overgroote meerderheid der bevolking Katholiek was, niet al te zeer kwetsen had ten slotte veel te verduren van de booze grillen der schooljeugd. De» school van <mr. Pieter Groeneweg, staande achter de tegenwoordige kerk aan de Haven, vas een gemengde school: de «volksschool» van dien tijd, waar Protestantsche en Roomsahe jon gens en meisjes onderwijs ontvingen. Onze «magister» zelf moest, volgens het zooveelste artikel van het school reglement, lid der Hervormde Kerk zijn «een Roomscbgezinde werd niet geduld.» Op de voornaamste Roomsche heilige dagen kwam het meerendeel der Katho lieke kinderen niet In de school. Dat was echter geen vaste regelfeitelijk mocht de onderwijzer op zulk een dag den kinderen geen vrijaf geven, dat was zelfs ten strengste verboden, 't Was louter gunst en 't werd slechts bij oog luiking toegelaten. Ook schijnt oogluikend vaak te zijn toegelaten het vacantie-geven op St. Thomasdag, den 21 December, als wan neer de schoolkinderen den meester dikwijls >ultsloten« en zelf voor meester gingen spelen. Die oogluiking duurde evenwel te Waalwijk niet lang. Slechts éénmaal, n.l. den 21 Dec. 1745, had meester Groeneweg op dien dag vrijaf gegeven. Daarop volgde echter den 20 Oct. 1746, dus ruim een jaar nadat hfl zijn ambt had aanaard, een scherp schrijven van den «advokaat-fiskaal* van Brabant, dat was *»W. van Erpecum« te Den Haag, waarin den magisterop het hart werd gedrukt om «nimmermeer op paapse feestdagen vacantie of speel dag te geven«, met bedreiging dat hij anders »van zijn dienst en gagie zou werden gesuspendeert1. Om den be* klagenswaardigen onderwijzer nog meer te krenken, was dit beleedigende schrij ven niet aan hem persoonlijk afgegeven, maar »open« gezonden aan »Ds.Cornelius van Rooyen«, predikant van Waalwijk, opdat deze de in den brief vervatte waarschuwing aan meester Groeneweg zou kunnen voorlezen. Dat bevel van den advokaat-fiskaal, 't welk wel spoedig bij de goé-gemeeate ruchtbaar zal zijn geworden, moest na tuurlijk nageleefd woeden. Te dien einde werd op St. Thomasdag, den 21 Dec. 1746 wat het vorig jaar niet geschied was de school voor de kinderen >opengezet«. Dat was echter heelemaal niet naar deG zin van de jeugdmet St. Thomas schoolhouden, daar viel niet aan te denken I Omstreeks 9 uur kwamen de kinderen, gewapend met stokken, op de school af, «begonnen in de school te dansen, beproefden mr. Groeneweg toet geweld uit de school te drijven en wierpen verscheidene ruiten in«. Van het geven van onderwijs kwam natuurlijk dien dag niets terecht. Hoewel bet een betreurenswaardig tooneel mocht ge noemd worden, liep het echter toen nog al betrekkelijk goed af voor den schoolmeester. Niet alzoo In het volgende jaar 1747. Meester Groeneweg, dezelfde «stoutlg- heden< der schoolkinderen duchtende van een jaar geleden, en het school reglement en het bewuste schrijven van den advokaat-fiskaal tartende, deed den 20 Dec. 1747, daags vóór St. Thomas dag, de school sluiten. Daarmede waren de belhamels evenwel niet tevreden. De voornaamste belhamels waren«Pieter van Oorschot, Jacobus van den Broek, Arnoldus van Eyck, Cornells van Eyck, Johannes van Oorschot, Hendrik van der Wiel, Dieiis de Haan, Doris de Haan, Dirk Cleiqs, Arnoldus Gysen, Hendrikus Brock, Elisabeth van Lanschot, Jeanne de Bruyn en Franclsca de Bruyn«. In optocht trokken dezen, gevolgd door een groot aantal kleinere bengels, om streeks 9 uur op de school aan en be gonnen dadelijk veel glazen in stukken te slaan en te gooien en modder In de school te werpen. Meester Groeneweg vermaande hen zich fatsoenlijk te ge dragen. Velen echter riepen»Gij zijt vandaag geen meester, maar wij 1 Gij moet ons een vat bier geven en dan zullen wij St. Thomas houden Onze «magister* dreigde den «gerechtsdienaar* te zullen gaan halen. De grootste rakkers riepen daarop>Die heeft ons order gegeven van ons best te doen in de school te komen 1 De schoolmeester, het ingooien der ruiten hopende te stuiten, bond toen de vensters met touwen vast. Dat hielp echter niemendal alles werd in een ommezien weder los- en opengebroken. Bovendien wierp «Pieter van Oorschot* een »nieuwen aarden kookpot* door de ramen in de school, waar hij onder donderend geraas in stukken sprong. Niet tevreden met den armen stumper van een school meester dusdanig te tergen, liepen vele schavuiten zijne vrouw «Johanna van der Beeke< achterna, toen deze een emmer water aan «de gemeene vaart* wilde halen, gooiden haar met modder en steenen en wilden haar verdrinken. Ai deze betreurenswaardige dingen geschiedden, gelijk reeds werd gezegd, daags vóór St. Thomas. En de toen malige WaalwijRsehe politie schijnt weinig moeite gedaan te hebben om die ergerlijke tooneelen te stuiten. Niet minder erg was het op St. Thomas dag zelf. Op den morgen van dien dag schijnt men de school en den school meester met vrede te hebben gelaten maar 's middags, omstreeks 2 uur, begon het lieve leven opnieuw. Nu waren de raddraaiers «Bastlaan Spoormans, Pieter Obfiers. Adrlaan Brouwers* en veel anderen uit Besoijen. Zij begonnen met steenen te werpen, waaibij ze riepen «Kom maar uyt, jou hond, jou leelekert kom maar uyt, die geen Sf. Thomas wil laten houden!* Daarbij bleef geen glas in de school of het schoolhuis heel. De vrouw van meester Groeneweg, haren man wenschende bij te staa», wilde bij één der burgemeesters om on derstand gaan vragen maar nu keerde de woede van den baodeloozen troep zich tot haar. «Jou tceflf, jou gierige beest!* dat waren de liefelijke woorden waarmede zij begroet werd; bovendien werd zij met «drek en steenen* gegooid, «zoodat ze al loopende moest vluchten*. Zelfs volwassenen ontzagen zich niet haar «uit te lachen* en «uit te jouwen4, toen zij naar den burgemeester ging. Zulke deerniswaardige Heden waren in de 18de eeuw op sommige plaatsen de schoolmeester en zijne wederheiit. Zij waren noch geacht noch bemind minachting «was hun deel.« Was het vreemd, dat van het geven van goed onderwijs weinig terecht kwam, ja dat het onderwijs over het algemeen aller ellendigst was. Den ellendigen toestand, waarin de volksonderwijzer in voorgaande eeuwen verkeerde, In aanmerking ge nomen, moet het nog verwondering wekken, dat van het onderwijs «nog iets terecht kwam* en althans de vlugste leerlingen nog wat lezen, schrijven en rekenen leerden. En men meene niet, dat het boven beschrevene overdreven is het blijft nog verre beneden de wer kelijkheid. Eenieder, die de moeite wil nemen de desbetreffende bewijsstukken in te zien, brengen slechts ee.n bezoek aan het Rijks-archief te 's-Boscb, waar hij in een register der Waalwijksche «schepenbank* (No. 33, jaren 1745 tot 1748) alles in veel sterkere geuren en kleuren kan lezen, dan Ik bet mededeelde. Want van het voorgevallene met meester Groeneweg en zijne vrouw «Johanna van der Beeke* werd, «ter requlsitie* van den drossaard «Frederick VHedhoorn*. heel nauwkeurig en uitvoerig proces verbaal opgemaakt voor de Waalwijksche schepenen «Leenderf van Bergeyk, Jan Verhoeven, Willem de Bie en Johan Coolhaas*. Ook meene men niet, dat de kerke raad, de natuurlqke beschermer van den schoolmeester, zich veel bekommerde om den ellendigen toestand van meester Groeneweg, Verre van dienOnze «magister* werd ook door de kerke- raadsleden vrij wel aan zijn lot overge laten. Dat blijkt uit de kerkeraadsver- gaderlng van 9 Juli 1748, wélke ook bezocht werd door professors «Clemens, Vester en Pierlus*, achtereenvolgens predikanten te 's Bosch, Oisterwijk en Alem, die de jaarlijksche «visitatie* van kerk en school kwamen doen. Niet veel meer dan als een «boeteling* moest de schoolmeester voor zijne «rechters* ver schijnen. Hij was n.l. door «Pieter Ver hagen, een der twee burgemeesters et tevens ouderling, beschuldigd, dat hi zijn schoolambt slecht waarnam, zoodat vele zijner leerlingen overliepen naar Besoijen, Hoe ook meester Groeneweg morde over de «slechte reparatie* aar zijn huis en zijne school, waarvan het dak reeds van Kerstmis af bijna geheel open had gelegen en zich terecht be klaagde over de tegenwerking van ouders en kinderen, het hielp hem weinighij kreeg toch ongelijk. «Pieter Verhagen* wendde voor, Jat hij, omdat er geec riet te krijgen was, het schooldak mr «stroo* had willen laten dicht maker maar dat de «magister* zulks gewelgerr1 had, en hij weid geloofd. Meeste» Groeneweg kon naar huis gaan met d boodschap en de vermaning, dat hij voortaan «zijn plicht moest doea en buiten klachten blijven*. Het was een schrale troost voor hem, die het vorige jaar reeds zooveel te verduren had gr- bad. Hij mout zich echter stil houdei en zijn ellendig bestaan blijven voort slepen. Besoijen. J. VAW DB* Hamm*n NlC- V erslagen Catal o gi Kant o orboeken Cou r anten Aan d eelen B r iefhoofden Circ u laires Brief k aarten Liriiëerwerk Etik e tten r egislers Re k eningen Prijsnot e eringen Lqo n lijsten Handelsdrukwerk E nveloppes T abellen Memor a ndums Tij d schriften Fo P mulieren Bonbo e ken Obligatie s enz. enz. DRUKWERKEN worden voor onze firma ook aangenomen door A. v. d. Wee-Cools, Kaatsheuvel. M. Herman, Vlijmen. P. Scheeren, Dussen. A. v. Velthoven, Waspik. A. Thielen, Vrijhoeve-Capelle. Aanbevelend, Waalwijksche Stoomdrukkerij Antoon Tielen. De gevechten bil Kroonstad en Petersburg hebben vooral de laatste dagen een heftig karakter aangenomen. Tevergeefs heeft de sovjet-regeerlng volgens berichten uit Finsche bron artillerie-officieren uit Moskou naar Petersburg ontboden. Over het algemeen weigeren de troepen deel te nemen aan de actie tegen Kroonstad. Uit Kroonstad is een draadloos bericht verzonden volgens hetweik de matrozen aldaar de hulp van de vipegere Russcbi- sche officieren van de hand gewezen hebben en hen naar Finland terugge zonden hebben. De matrozen verklaren niets met de tsarlsten te doen willen hehben. Drie compagnlën van de bols jewistische kadettenschool zijn naar de opstandelingen övergeloopeo. Generaal Broessilof, die het bevel over de roode troepen op zich genomen had, ls tijdens de hevige gevechten bij de Finsche Golf ziek geworden. Maandag ondernamen de bolsjewlk! vanuit Llssinof een nieuwen aanval en veroverden 7 forten die later weer door de matrozen heroverd werden. BILJARTEN. VOETBAL. - De Zwitsersche schoenfabrieken zijn tijdens den oorlog tot groote ont wikkeling gekomen. In de laatste jaren, die aan den oorlog voorafgingen on dervond Zwitserland vele moeilijkheden van de buitenlandsche concurrentie en alleen de grootste en kapitaalkrachtigste ondernemingen konden zich staande houden. Met den oorlog kwam hierin natuurlijk veranderingde buitenland sche concurrentie hield op, de prijzen werden sterk verhoogd en daardoor kon de finantieele positie van tal van ondernemingen versterkt worden. Onderstaande cijfers geven de pro ductie weer in de jaren 1913—'19 (in 1000 paar) 1913 5.027 2.327 7.354 1914 4 042 2.058 6.100 1915 4.086 2 723 6.809 1916 4.681 2.780 7.461 1917 5.541 1.702 7.243 1918 5.309 1.191 6.500 1919 3.400 1.900 5.300 Hieruit blijkt dus, dat de productie tijdens den oorlog, niettegenstaande ck terughoudendheid van het publiek na genoeg stabiel is gebleven. In 1914 werd de productie beïnvloed door den militairen dienst van tal van arbeiders; in 1919 deels door de invoering van de 48-urenweek, deels doordat na het sluiten van den wapenstilstand alle af zet ophield en in voorraad gewerkt moest worden, welke voorraden eerst in den loop van 1919 konden worden afgezet. Volgens de Zwitsersche handelssta tistiek bedroeg de buitenlandsche han del in schoenen van aüe soorten 1913 1.166 899 10 831 1918 43 1.839 1919 218 46 3.392 1920 leh.j. 444 68 6.973 1913 1,065 163 18.645 1918 441 11 16.279 1919 1.310 153 60.299 1920 le h.j. 651 16 38.406 Het jaar 1919 bracht een sterke op leving, welke is toe te schrijven eener- zijds aan het groote gebrek, anderzijds aan het feit, dat de Amerikaansche concurrentie niet met gunstiger voor waarden aan de Europeesche markt kon komen dan de Zwitsersche. Vóór den oorlog waren de voor naamste afzetgebieden van Zwitserland: Gr. Brittanië, Frankrijk, Duitschland, verder Oostenrijk-Hongarije, Italië, Afri ka, vooralEgypte en Argentinië. Duitsch land is thans grootendeels uitgevallen, Oostenrijk eveneens. Ook de uitvoer naar Engeland is niet gelijk aan dien van vóór den oorlog. Daarentegen is de uitvoer naar Frankrijk en Italië sterk toegenomen. Wanneer dit ge schiedde niettegenstaande de iage va luta in deze landen, mag men wel be sluiten, dat er groot gebrek aan schoei sel was. De uitvoer naar Nederland is eveneens aanmerkelijk toegenomen. De waarde van den uitvoer van fijnere soorten schoenen naar Nederland, die in 1913 zeer gering was, bedroeg in 1919 ruim 900.000 fres. en in het eerste halfjaar 1920 ruim 1 mill francs. Aan de spits van de Zwitsersche lederindustrie staat de firma F C. Bal ly, A. G., Schönenwerd Elke beweging dezer onderneming heeft zijn reactie op den geheelen tak van indusfrie. Het aandeeienkapitaal dezer maatschap pij (opgericht 1907) bedroeg oorspron kelijk 8 mill. tres. Het werd verhoogd in 1914 tot 12, in 1916 tot 18. in 1918 tot 26 en in 1919 tot 40 miliioen francs. „O. B." Aan een particulier schrijven van Ho- remaTffikl. 20 Februari is het volgende ont leend Ik heb tot heden zoowat 40 il 50 verschil lende spelers bekampt en niemand heeft van mij een partij kunnen winnenvijf offiei- eele matchen heb ik gespeeld en alle gewon nen De le match was tegen Heddon, kampioen amateur van Amerika, 1800 punten tegen 600 voor Heddon, moyenne 40ik speelde die match in een zaal waar 142 biljarts wa ren, de belangstelling van het publiek was buitengewoon groot. 2e match tegen Slossen, te Bastau, op 8200 punten tegen 700, moyenne ongeveer 48, grootste serie 308. 3e match tegen Mayer, 2400 punten tegen 612, moyenne ongeveer 48, series drie boven de 200. 4e match tegen Butler, de sterkste speler van New-York, buiten Hoppe, 2400 punten tegen 715 moyenne ongeveer 43, verschillen de series boven de 200. 5e match tegen Gallengher 1600 punten „cadre un coup" tegen 150, moyenne 36, se ries 177 en 207. In een exhibitionmatch tegen een amateftr verbeterde ik twee wereldrecords, series 207 „cadre nu coup" en 701 serie „cadre deux coups"deze partij was op 400 punten en ik mocht beginnende eerste stoot maakte ik vijf punten en de tweede maakte ik de partij uit en het publiek vroeg om voort te spelen en ik maakte dan mijn grootste sé rie 701een klein piqué-stoot heb ik gemist. Er was een krijtvlek onder den bal en daarom bleef bij staan. Deze week gaven de sportcouranten in Amerika een verslag en zeiden dat ik zoo wat 40.000 punten gespeeld had met een ge middelde van 49.88. 28 Februari speelde ik een match van 4800 punten tegen Scliaefer (door Horemans verloren) voor 500 dollars in de New-Yorks Daly's Academiede week nadien speelde ik tegen Cochran 3600 punten te Detroit (ook deze is door Horemans verloren), iede re match wordt gespeeld in 6 dagen, twee maal per dag; deze twee zijn met Hoppe de beste spelerszij speelden de laatste week 2400 punten met een gemiddelde van 59 voor Cochran en 50 voo rSchaefer in een exhibition-match. Hoppe is niet gemakkelijk over te halen om te spelenhij is eerst en vooral heel rijk en houdt veel aan zijn titel van wereldkam pioen als ik 14 dagen in Amerika was. lieb ik 1000 dollars vastgezet, alsook Hoppe om een matcli te spelen voor den titel van we reldkampioen op 2000 punten cadre doux coups en 2000 punten cadre un coup, nu is hij van gedachten veranderd en wil niet spe len als 1000 punten cadre deux coups en ik wil niet als op 3000 punten, want op een lange matcli is de verrassing minder moge lijk. Het volk wil absoluut een match tussehen ons beiden zien, indien Hoppe wou toegeven, konden wij samen een tournee in Amerika doen. New-York, Philadelphia en g wel tien andere steden bieden mij 10.000 dollars in een club, om vijf dagen met Hoppe te spelen. De beste liefhebbers zijn van meening dat ik cadre un coup tegen Hoppe niet kan ver liezen, maar cadre ii deux coups zou ik zoo gemakkelijk niet winnen. Ik heb Hoppe tweemaal zien spelen. Hij speelt een heel ander spel als ikhij is ge durig in de hoeken. Ik vind hem op cadre a deux coups zeker zoo straf als ik, maar op cafte un coup niet. Mijn lioop is toch dat met Hoppe zal spelen in November. (Dat is sinds zijn schrijven reeds geregeld, Ited.). Het biljartspel is hier voor mij de helft moeilijker dan in Europa. De lakens zijn zoodanig fijn en de hallen zijn veel kleiner en meten 601 m.M. Aanstaande Mei kom ik terug naar Ant werpen tot Augustus en dan vertrek ik naar Amerika terug. Misschien kom ik met Coch ran om een tournee te maken in België, Holland eu Frankrijk. Er zijn onderhandelingen geopend om jaarlijks weer een wedstrijd Amsterdam— Brussel te doeu spelen. Het ligt in de bedoe ling het eeiie jaar den wedstrijd in Brussel en het andere jaar in Amsterdam te doen plaats hebben. Ons Werd toegezonden het maand schrift: der intronisatie en missietijdschrift „De Vriend der Heilige Harten van Jezus en Maria". Het MaartnummeO no. :l van den 12en jaargang, prijkt in een nieuwe kleedij, die de redactie aanleiding gaf een zinvol arti kei ter inleiding te schrijven't Kleed maakt den man en: 't Kleed maakt den man niet. De goudgele omslag met rooden opdruk verzinnebeeldt in een keurig gestyleerde feekeuing van Aug. van Os het doel van tijdschrift en congregatie, terwijl dezelfde kunstenaar verschillende vignetten ont wierp, die boven iedere nieuwe bijdrage hun plaats vinden; Deze bijdragen, met zorg gekozen, maken dit tijdschrift ook naar inhoud tot-een der beste die we kennen, terwijl aardige plaat jes en keurige foto's dezen indruk nog ver- hoogen. Productie vaa het Binnenland Buitenland Totaal. Invoer totaal in tonnen »it Duiwchland Totale v aarde in 1000 free. Uitvoertotaal in tonnen ii aar DuitseM. Totale v aarde in looo fres. Abbé Moreux, de bekende direc teur van het observatorium vao Bóurges voorspelt dat de 14 komende jaren droge jaren zulten zijn. Volgens zijn meening, wisselen droge en natte perloden elkaar regelmatig af, elk met een duur vao ongeveer 16 k 17 jaar in West-Europa. Deze perioden zouden in verband staan met het ge middelde aantal vlekken op de zon en door middel van diagrammen toont hij aan, dat de „lijnen der zonnevlekken en regendagen In Parijs gedurende de laatste 100 jaar een merkwaardig verband schij nen aan te toonen. De natte perioden sinds 1800 waren 1806—1825, 1841— 1855, 1870—1885, en 1901—1918. Voor de komende 14 jaar spreekt hij van koudere winters en heeter zomers met droger weer. Een der vooraanstaande firma's in Eancashire kondigt nieuwe algemeene prijsdaling aan De prijzen van katoenen goederen zullen aanzienlijk verlaagd «'Orden, in sommige gevallen meer dan 30 pCt. En men verwacht, dat andere fabrikanten van katoonproductcu dit voorbeeld zullen volgen. Dan zal de prijs van ondergoed en een groote boeveelheid andere artikelen, waarbjj katoen gebruikt wordt, een miti of meer vasten grondslag krijgen. Bekende verkoopers hebbes verklaard,

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Echo van het Zuiden | 1921 | | pagina 8