GEMEENTERAAD.
Belangwekkende Nieuwjaarsrede
Electriciteit in gemeentewoningen.
De bouwgronden en de school in de
Baardwijksche Steeg.
Bouwgrond aan de gasiabriek.
Uitbreidingsplan.
No. 8. Zaterdag 26 Jan. '29. 52e Jrg.
VIEEDE BLAD.
Openbare vergadering van den raad
onzer gemeente op Vrijdag 25 Januari
1929 des nam. 7 uur.
Voorzitter: Ed.achtb. heer Moonen.
Secretaris: M. A. J. van Liempt.
Aanwezig alle leden.
De notulen der vorige vergadering
worden onveranderd vastgesteld.
Zooals gebruikelijk houdt de Voor
zitter bij het begin der eerste vergade
ring in 1929 een nieuwjaarsrede, waar
in hij een overzicht geeft van den toe
stand onzer gemeente over 1928 op al
lerlei gebied. Hij heeft dit overzicht
thans nog des te uitvoeriger gemaakt,
omdat het economisch herstel, dat reeds
uit de overzichten der beide vorige ja
ren sprak, ook het jaar 1928 bijzonder
gekenmerkt heeft. Om de groote uitge
breidheid en omdat men ons dit niet
zooals gebruikelijk vooraf kon afstaan,
kunnen wij hier deze belangwekkende
bijzonderheden lot onze spijt niet vol
ledig opnemen.
Nieuwjaarsrede.
Na den raadsleden een voorspoedig
jaar voor henzelf en hunne gezinnen
te hebben toegewenscht, geeft de voor
zitter het volgende overzicht:
Het aantal in 1928 bij het Corres
pondentschap der Intercommunale Ar
beidsbemiddeling ingeschreven werk
zoekenden, bedroeg gemiddeld 32,2 per
maand, tegenover 85,8 in 1927, hetgeen
dus zeer gunstig afsteekt.
Het gemiddeld inkomen per aange
slagene over 1926/'27 bedroeg in Waal
wijk 2007,-, in Loon-op-Zand 168o,
in Dongen 1776, in Oosterhout 1720.
Het rangcijfer van den belastingdruk
was in 1927/'28 respectievelijk bij een
inkomen van 2000 en 5000
Waalwijk 518488.
Loon-op-Zand 709816.
Dongen 938960.
Oosterhout 929825.
Het gemidd. vermogen bedroeg in
1926/'27 resp. ƒ54.000,—, ƒ40.000.—,
56.000,—, 48.000.—.
Het totaal zuiver inkomen bedroeg
ongeveer 5 millioen gulden tegen
4678716 het jaar tevoren.
De belasting-factor bedroeg de laat
ste 3 jaren 3,8, 3,4, 3,2.
Het aantal aangeslagenenresp. 2765,
2843, 2942.
Overzicht slachtingen 1927/'28 totaal
resp. 2436, 2337.
Overzicht van de in verschillende
kalenderjaren gestichte arbeiders- en
middenstandswoningen.
In 1918 28, 1919 74, 1920 50, 1921 73,
1922 17, 1923 1924 36, 1925 44, 1926
8, 1927 15, 1928 6.
Woningstatistiek over 1928:
A. Toename47.
B. Afname: 21.
Vermeerdering woningen: 26.
Gedurende het jaar 1928 vestigden
zich in deze gemeente 49 gezinnen met
een gezamenlijk aantal gezinsleden van
169 of gemiddeld 3 per gezin, terwijl 63
gezinnen naar elders werden afgeschre
ven, met een totaal aantal gezinsleden
van 241 of gemiddeld 4 leden per gezin.
Het aantal huwelijken in deze ge
meente bedroeg in 1928: 68. Van deze
68 vestigden zich 49 paartjes te Waal
wijk.
Loop der bevolking gedurende 1928:
Werkelijke bevolking op 1 Januari
1928: 4831 m., 4737 v., totaal 9568.
Vermeerdering door: geboorte 119
m., 130 v.; vestiging 217 m„ 266 v., to
taal 336 m., 396 v.
Vermindering door: sterfte 50 m., 38
v.; vertrek 269 m., 295 v., totaal 319 m.
333 v.
Verschil tusschen de geheele ver
meerdering en vermindering: 17 m.,
63 v., totaal 80.
Bevolking op 1 Januari 1929: 4848
m., 4800 v., totaal 9648.
Getal geboren in de gemeente: levend
118 m., 129 v., totaal 247; levenloos aan
gegeven 9 m., 4 v., totaal 13.
Sterfte in de gemeente, zonder leven
loos aangegevenen 50 m., 38 v., totaal
88.
Getal huwelijken: 68.
Echtscheidingen: Geen.
Het geboorteoverschot bedraagt der
halve 159, en de bevolkingsaanwas
slechts 80, zoodat er 79 personen meer
onze gemeente hebben verlaten dan
zich hebben gevestigd. Hoewel dit ver
schijnsel nietv bemoedigend is, is het
evenmin verrassend, wijl het een her
haling is van het proces in het jaar
1927 voltrokken.
Niettemin komt het mij gewenscht
voor dit verschijnsel nader te belich
ten.
Door het interen met 79 personen op
het geboorteoverschot mag veilig wor
den aangenomen, dat het aantal ar-
arbeidskachten, in Waalwijk woonach
tig, met enkele tientallen is afgenomen.
Zooals echter uit de verstrekte gege
vens blijkt, heeft de industrie in het
jaar dat achter ons ligt, in het alge
meen geen reden tot klagen gehad, zoo
dat de geschetste teruggang niet voort
spruit uit verminderde behoefte der
industrie. Integendeel het aantal perso
nen, uit andere gemeenten in Waalwijk
werkzaam, steeg in 1928 met ongeveer
90 tot 422. Hieronder zijn 150 gezins
hoofden met totaal 603 gezinsleden,
zoodat het aantal personen dat in de
Waahvijksche industrie een bestaan
vindt, maar niet in Waalwijk woont,
875 bedraagt of nagenoeg 9 pCt. der be
volking, een cijfer dat te denken geeft.
Met uitzondering van de omstandig
heid, ook in vorige jaren gememoreerd,
dat de gezinnen, die onze gemeente
hebben velaten, gemiddeld grooter wa
ren (4), dan die welke zich hier ves
tigden (3), is het interen op het geboor
teoverschot enkel en alleen een gevolg
van het feit, dat geen voldoend aantal
woningen beschikbaar is, ter bevredi-
Overzicht Gas-, Water- en Electriciteltsbedrijven. Dienstjaar 1928.
Vermeerdering of
vermindering.
Vermeerdering
41733 M3 4.85 pCt.
Vermindering
6721 M3 1.5 pCt.
Vermeerdering
25783 M3 9.45 pCt.
Vermeerdering
785 M3 1.28 pCt.
Vermeerdering
10196 M3 6.12 pCt.
Vermeerdering
49663 K.W.U. 14 pCt.
Vermeerdering
49935 K.W.U. 17 pCt.
Vermeerdering
138 K.W.U. 0.6 pCt.
VERMEERDERING AANSLUITINGEN.
Productie en
Aflevering
Dienst
jaar.
Aantal M3
of K.W.U.
Dienst
jaar.
Aantal M3
of K.W.U.
Gasproductie
1927
861290 M3
1928
903023 M3
Gasaflevering
gewone meters
1927
451042 M3
1928
444321 M3
Gasaflevering
muntmeters
1927
272756 M3
.1928
298539 M3
Gasaflevering
Openb. Verlichting 1927
61187 M3
1928
61972 M3
Geprod. en afge
leverd water
1927
166586 M3
1928
176782 M3
Stroomaankoop
1927
356641 K.W.U.
1928
406304 K.W.U.
Stroomverkoop
1927
294794 K.W.U.
1928
347289 K.W.U.
Stroomverkoop
Openb. Verlichting 1927
2415 K.W.U.
1928
2553 K.W.U.
Gasverbruikers
1927
857 stuks
1928
879 stuks
Vermeerdering
22 stuks
Muntgasverbruikers
1927
840 stuks
1928
831 stuks
Vermindering
9 stuks
Waterverbruikers
1927
527 stuks
1928
552 stuks
Vermeerdering
25 stuks
Abonnementen
1927
1168 stuks
1928
1181 stuks
Vermeerdering
13 stuks
Stroomverbruikers
1927
623 stuks
1928
681 stuks
Vermeerdering
58 stuks
ging van de steeds groeiende behoefte
aan woningruimte.
Door 't Woningbedrijf zijn veel min
der woningen gebouwd, n.l. slechts 6;
10 werden er afgekeurd, dus het aan
tal woningen verminderde hierdoor
met 4.
Er kwamen in 't geheel met particu
lieren mee, 47 woningen beschikbaar,
het verminderde met 21, zoodat 't aan
tal woningen vermeerderde met 26.
Door vertrek kwamen er 63 leeg, dus in
totaal 89.
De huwelijksstatistiek wijst er op,
dat het aantal huwelijken in deze ge
meente langzaam maar gestadig toe
neemt, zoodat uit dien hoofde ook in
1929 zal moeten worden gerekend op
ongeveer 50 woningen.
Voor zooverre deze gezinnen echter
zijn gevormd uit personen, die beiden
in Waalwijk woonden, mag, voor wat
betreft de arbeidersgezinnnen, wel wor
den aangenomen, dat daardoor arbeid
sters aan de industrie zijn ontvallen,
zoodat dus een grooter aantal dan 50
woningen gesticht zal moeten worden.
Ook moet nog rekening gehouden
worden met den achterstand in den
woninbouw, waarvan men 'n indruk
kan krijgen, als men weet dat door
j de gemeente en de wonngbouwvereen.
i gedurende de laatste 3 jaren gemid
deld nog niet ten volle 10 woningen
zijn gesticht.
Het is derhalve dringend noodzake
lijk dat het Gemeentebestuur zonder
verwijl, ingrijpt en in de eerste noodige
behoeften aan arbeidswoningen voor
ziet.
Aan het exploiteeren van arbeiders
woningen is risico verbonden, maar
liever dit risico dan een zeker en on
vermijdelijk nadeel, aan die belangen,
die bij dit vraagstuk zijn betrokken.
Belang bij 't stichten van arbeiders
woningen in Waalwijk hebben in de
allereerste plaats de gezinshoofden on
der de 420 arbeiders, die van elders
komen. Voorts degenen, die zich heb
ben voorgenomen een gezin te vormen.
Het beschikbaar stellen van wonin
gen voor deze laatste categorie is niet
alleen een persoonlijk belang, maar 't
is mede een eminent algemeen belang
en zeker niet het minst uit overwegin
gen van moreelen aard.
Het bonwen van een voldoend aan
tal arbeiderswoningen is echter ook
een werkgeversbelang. De arbeidspres
tatie zal ongetwijfeld stijgen, wanneer
geen afmattende tocht voor den aan
vang van den arbeid behoeft te wor
den afgelegd, maar wat 'mij nog van
meer gewicht toeschijnt, en hier loo-
pen het werkgevers en het algemeen
belang parallel, is de omstandigheid,
dat niet in deze gemeente wonende ar
beiders, zoodra de industrie in hunne
woonplaats of in de naaste omgeving
daarvan opleeft, daar ook aan het
werk zullen gaan en dus aan de indu
strie in onze gemeente zullen ontval
len. Wordt niet tijdig ingegrepen, dan
ia het niet onwaarschijnlijk dat uit
breiding van bestaande industrieën en
vestiging van nieuwe, zal moeten af
stuiten "op gebrek aan arbeidskrachten.
Het gemeentebestuur zal derhalve
de tot heden gevolgde gedragslijn heb
ben te herzien en eerlang aan den
Kaad voorstellen hebben te doen tot
stichting van een voldoend aantal ar
beiderswoningen.
Waar het vraagstuk van de uitbrei
ding onzer gemeente door het betoog
van den heer Timmermans in de ver
gadering van 28 December 1928 (opge
nomen in De Echo van het Zuiden van
29 December d.a.v.) weer opnieuw de
aandacht heeft getrokken, heb ik ge
meend goed te doen een korte uiteen
zetting te geven van hetgeen de ge-
i meente heeft gedaan tot verruiming
der woongelegenheid en tot regeling
van de uitbreiding der gemeente.
In de Raadsvergadering van 24 Jan.
1920 werd een uitbreidingsplan vast
gesteld.
De totale bouwlengte dezer straten,
pleinen, enz. bedroeg volgens dit plan
14600 M„ ruimte biedend voor 2086
woningen.
Had dit uitbreidingsplan de bekrach
tiging in hoogste instantie gekregen,
dan zou het hebben geleid tot vergoe
ding van 104 H.A. cultuurland, wegens
bouwverbod v-oor de ontworpen straten
en van 36 min of meer kostbare pan
den, die eveneens door het bouwverbod
getroffen zouden worden.
Hoewel het geen rechtsgeldigheid
verkreeg, zijn toch geheel overeenkom
stig dit uitbreidingsplan voltooid de
Oostzijde van de St. Antoniusstraat,
het H. Hartplein, de Eerste en Tweede
St. Crispijnstraat, en het gedeelte van
de Tweede Zeine tusschen de St. An
toniusstraat en de Tweede St. Oris-
pijnstraat.
Om te ontkomen aan de bezwaren,
verbonden aan doorvoering van dit
plan en mede om der kosten wille,
werd hieraan geen uitvoering gegeven.
Op voorstel van het Dag. Bestuur
stelde de Raad echter, in zijne verga
dering van 27 Maart 1925, een Straten
plan vast. Hierin waren opgenomen de
volgende verbindingen.
Ie. Een verbindingsweg van het St.
Antoniusplein, naar de verlengde Put-
sleeg, thans Burgemeester Smeelelaan.
2e. Een verbinding tusschen de Put-
steeg en de Stationsstraat.
3e. Een verbinding tusschen de Sta
tionsstraat en de Mr. van Coothstraat.
4e. Eene verbreeding van het Kerk-
pad, van den Parallelweg tusschen de
Putstraat en de Stationsstraat, van de
Crispijnstraat en van den N. toegang
tot de Putstraat.
Met dit Stratenplan zou te bereiken
zijn geweest, onteigening van de stroo-
ken noodig voor den aanleg der gepro
jecteerde straten, zulks volgens de een-
l voudige procedure van de Woningwet.
Aanleg van de straat zou dan gepaard
kunnen gaan met een, op de aangren
zende bouwgronden te leggen waarde
vermeerderingsbelasting, waarin de
Raad kan vastleggen het percentage,
dat de eigenaren der aangrenzende
bouwgronden in de aanlegkosten heb
ben te betalen. Er bestaan goedgekeur
de Raasbesluiten, die een verhaal tot
75 pCt. hebben voorgeschreven. Ook dit
stratenplan heeft door een samenloop
van omstandigheden niet de noodige
sanctie verkregen, maar verkeert in een
zoodanig stadium van voorbereiding,
dat zulks binnen afzienbaren tijd te be
reiken zou zijn.
Het Stratenplan geeft intusschen min
der bevoegdheden dan een uitbreidings
plan.
Kunnen in het kader van een uitbrei
dingsplan bouwstrooken volgens de
eenvoudige procedure worden ontei
gend, het Stratenplan kent die bevoegd
heid niet, terwijl de bevoegdheid tot het
geven van eene nadere indeeling van
straten en terreinen mede slechts aan
het uitbreidingsplan kan worden ont
leend.
Uitvoering gevende aan het besluit
van den Raad van 27 Maart 1925, en
zulks op volkomen wettelijke, en op de
meest economische wijze, heeft het Da-
gelijksch Bestuur beslag weten te leg
gen op de meeste uitmondingen, der in
dat besluit begrepen straten, te weten:
de beide uitmondingen van den verbin
dingsweg StationsstraatMr. v. Cooth
straat de N. uitmonding van het Kerk-
pad en de W. uitmonding van den ver-
bindingsweg St. Antoniusplein—Burge
meester Smeelelaan, welke gezamenlij
ke panden met den aanzet in de Mr. v.
Coothstraat van de verbinding Mr. van
CoothstraatKerkpad, tot heden op de
gemeenterekening hebben gedrukt, met
eene rentelast van 71.80.
In verband met eene bespreking wel
ke wij eergisteren hadden met den In
specteur der Volksgezondheid, meenen
wij in deze vergadering reeds een be
ginselverklaring, inzake het vaststellen
van een uitbreidingsplan te moeten uit
lokken, opdat onmiddellijk, in overeen
stemming daarmede, met de voorberei
dende werkzaamheden als het ma
ken van teekeningen, en beschrijvingen
een aanvang kan worden gemaakt.
Wanneer dit alles zijn beslag heeft
gekregen, zal het uitgewerkte uitbrei
dingsplan, zoo spoedig als maar eenigs-
zins mogelijk is, ter vaststelling aan
Uwen Raad worden aangeboden.
Intusschen zal er op gerekend moe
ten worden dat met het vaststellen van
een uitbreidingsplan ongeveer een jaar
gemoeid is. Door de talrijke termijnen
van beroep, het feit dat de raad slechts
eens per maand bijeenkomt, de bespre
kingen met den inspecteur van het wo
ningtoezicht, de onderhandelingen met
de grondeigenaars, door dat alles wordt
de zaak een geheelen tijd opgehouden
en zal er dus dit jaar met een toepas
sing van het uitbreidingsplan nog wel
geen begin gemaakt kunnen worden.
Ik heb gezegd.
Aan de orde
1. Ingekomen stukken.
a. Verschillende berichten van aan
neming hunner benoeming als lid van
commissiën.
b. goedgekeurde raadsbesluiten tot
aankoop van het eigendom van de
Erven L. Verwiel en tot verkoop van
grond aan A. Sanders.
Kookscholen.
c. Verslag der Kookschool in v.m.
Besoijen.
Idem van den R.K. Vrouwenbond.
Voorzitter. Dit verslag was, zooals
den heeren bekend is, overgelegd op
verzoek van den heer Timmermans,
die bij de behandeling van de be
grooting de mogelijkheid uitsprak dat
de kookschool niet geheel aan haar
doel beantwoordde, m.a.w. dat er
door de meisjes uit den arbeiders
stand te weinig gebruik van werd
gemaakt.
Doordat ik buiten de plaats geweest
ben, heb ik geen gelegenheid gehad
met de Wethouders nader over dit
punt te spreken, dus hetgeen ik hier
naar voren breng is mijn persoonlijke
meening. Ik heb bij me gehad de
voorzitster van het dames-comité dat
met de regeling van dezen kook
cursus in Waalwijk is belast, die me
mededeelde dat de cursus niet meer
het effect van vroeger kon afwerpen
als gevolg van de vermindering der
gemeentesubsidie. Er bestaat in arbei
derskringen te weinig belangstelling
hiervoor dan dat men zich finantieele
offers van eenige beteekenis hiervoor
getroost. Toen de subsidie nog hooger
was konden die meisjes a 10 cent
per les een cursus volgen, doch nu
de subsidie verlaagd is kunnen met
dergelijke geringe inkomsten de on
kosten niet bestreden worden. Toen
heeft de kookschool een ander middel
geprobeerd en heeft een cursus voor
meisjes uit den beteren stand gegeven,
waarvoor 50 cent per les betaald
moest worden. Dit middel kan wel
iets geholpen hebben, maar niet veel.
Hetgeen de heer Timmermans dus
veronderstelde omtrent het niet be
antwoorden aan het doel waarvoor
subsidie werd gegeven, diezelfde
indruk heb ook ik thans gekregen.
Ik geloof echter dat dit doel n.l. het
leeren der kookkunst aan meisjes uit
arbeiderskringen wel weer te bereiken
zal zijn als de gemeente zich daar
voor een offertje getroost en voor het
volgend jaar een verhooging in uit
zicht stelt. Voor dit jaar zou ik dan
de voorgestelde subsidie onveranderd
laten, omdat het seizoen reeds te ver
gevorderd is.
I Timmermans. De ingekomen rap
porten hebben mij nog in mijn idee
versterkt dat het hoog noodig was
dat er een reorganisatie in deze zou
plaats hebben. Ik vraag me af waar
om moeten er voor een gemeente
als de onze, die toch geheel aaneen
gebouwd is, toch twee kookscholen
zijn, n.l. in Besoijen en in Waalwijk,
t ls verspilling van geld en van
krachten. Als er één kookschool in
onze gemeente bestond waaraan dan
een subsidie gegeven werd als nu
aan deze twee samen dan zou zij
ruimschoots in staat zijn aan haar
doel te beantwoorden. Nu wordt ge
tracht ze in gang te houden met
meisjes die er niet thuis hooren. Als
we eens zien in Besoijen, daar zijn
van de 42 meisjes er 21 zonder be
roep, 8 fabrieksmeisjes en 13 diverse
beroepen (naaisters, kantoor, winkel,
enz.) Daarbij komt nog dat er 9
meisjes uit Kaatsheuvel dezen cursus
bezochten. Moeten wij nu subsidie
gaan geven voor Kaatheuvelsche
meisjes
De ontvangen gegevens van de
Kookschool hier in Waalwijk kan ik
geen rapport noemen dat ons de ge-
wenschte inlichtingen verschaft. In het
begeleidend schrijven staat wel dat uit
de overgelegde rekening een en ander
duidelijk blijkt, maar nu of nimmer
heb ik daarover een goed idee kunnen
krijgen, 't Heeft mij wel getroffen dat
men aan meer gegoeden kookles gaat
geven tegen f0.50 per les; dat kan
heel mooi en nuttig zijn, maar onze
subsidie wordt niet gegeven om den
beteren stand ervan te laten profiteeren.
Als die wil gaan moeten ze er maar
meer voor over hebben, zooals men
ook voor piano- of andere lessen
steeds veel meer betaalt. Die paar
centen kunnen het tekort op den
kookcursus ook niet dekken, dat is
maar een lapmiddel. Ik krijg sterk den
indruk dat door centralisatie van beide
cursussen het beoogde doel beter
bereikt zal worden, dan door deze
splitsing en kracht- en geldverspilling.
Rox. Naar aanleiding van het ge
zegde van den heer Timmermans zou
ik gaarne een en ander over de kook
school in Besoijen willen zeggen.
Zoover ik op de hoogte ben zijn er
drie cursussen, nl. van fO.10, f0.50
en f 1.— per les. Niet alleen van koken
doch ook van het herstellen van
kleedingstukken wordt veel werk ge-
maakt. Aan dezen cursus nemen 20
leerlingen deel. De resultaten heb ik
persoonlijk bij mijn dochter onder
vonden, die zijn schitterend!
't ls treurig dat er van arbeiderszijde
niet meer gebruik van gemaakt wordt,
want ik ben er van overtuigd dat de
meisjes er in de toekomst veel gemak
van zullen ondervinden.
Ik vind een subsidie voor deze
school zeer aanbevelenswaardig om
haar in stand te houden. Deze school
staat wat leerlingen betreft nog boven
de Waalwijksche
v. Schijndel. De opzet van de
Kookschool is geweest om de fabrieks
meisjes koken te leereni een verdee
ling in de verschillende klassen is
nimmer de bedoeling geweest, dus
wijkt het bestuur daarmee geheel van
het princiep af. Waarom zouden wij
dan met subsidieeringdoorgaan? Wij
zien dat er ook in Waalwijk onder de
arbeiders geen belangstelling voor
bestaat.
Voorzitter. Ik geloof dat U zich de
zaak niet juist voorstelt. Er zijn te
weinig arbeidersmeisjes omdat het te
duur is. Met 10 cent per les kan de
kookschool, bij de tegenwoordige sub
sidie niet blijven bestaan, dat is te
weinig. Ik meen dat we in de gegeven
omstandigheid het beste kunnen doen
met voor dit jaar de vorige subsidie
te geven en dan voor het volgende
De Echo van het Zniden.
t i V
