IEVE ADRESL Hoeden en Petten H. VERHULST, 'o, 42. Zaterdag 24 Mei '30. 52e Jrg. TWEEDE BLAD. krachtens de toenmaals geldende be palingen, een eind van de dorpsstraat verwijderd moest blijven om te min der in het oog te vallen, en slechts voorzien van een laag dak met riet of stroo gedekt. In 1765 werd deze tweede schuurkerk een weinig ver- Iets omtrent de Hervormde Kerk aan de Haven. door J. van der Hammen Nicz. V. In mijn vorig artikeltje verzuimde ik nog te vermelden, dat de Roomsch- Katholieke gemeente van Waalwijk en Besoijen, na de ontruiming der Groote Kerk aan de Haven, al spoe dig na 1648 op middelen zon, om [zoodra daartoe door de Staten-Gene- raal of den Raad van State vergun ning was verleend een zoogenaam de schuurkerk met pastoorswoning te bouwen. Dat geschiedde, volgens een in 1800 of 1801 geschreven „Staat van openbare gebouwen te Waalwijk", in 1666, en volgens Schutjes in zijne geschiedenis van het bisdom 's-Herto- genbosch pas in 1672. Deze eerste schuurkerk, die volgens Schutjes in 1685 en volgens evengenoemden „Staat" in 1688 afbrandde, was te tenenmale geheel onvoldoende (te jlein en te laag), om het groot aantal kerkbezoekers van Waalwijk, Besoij- P> Zuidewijn-Capelle, Drongelen, Gansoijen en Hagoort te bevatten. Daarom werd kort na 1688, en we- r met hoogere goedkeuring, eene nieuwe schuurkerk gebouwd, die, groot, zoodat zij nu voortaan ongeveer 450 kerkgangers, dicht ineengedron gen, kon bevatten. Tot aan het jaar 1827 heeft deze onaanzienlijke kerk die een schan de voor Waalwijk en eene nog groo- tere schande voor de Staten-Generaal was en waarin bij elke godsdienst oefening door gebrek aan zuivere tucht vete gcloovigen flauw vielen het uitgehouden, toen een fraai nieuw kerkgebouw met een mooien voorge vel aan de Zuidzijde der straat werd gesticht, hetwelk 100 jaar heeft be staan en thans voor'de huidige schoo- ne kerk heeft plaats gemaakt. De heide bovengenoemde schuur- kerken zijn over het tijdvak van 1666 tot 1827 door 11 pastoors bediend ge worden, van wie de eerste was Am- brosius Tielens en de laatste Leopold van Dingenen, beiden Zuid-Nederlan ders, geboren te Herenthals en te Gheel. Deze laatste, die den 27 April 1826 te Waalwijk overleed, was in 1752 of 1753 te Gheel geboren uit het huwelijk van Petrus van Dingenen en Maria Ceulemans. Met hem sluit de rij van de kanunniken van Tonger- too (witheeren), die gedurende ruim 600 jaren (van pl.m. 12001826) de Waalwijksche en Besoijensche Katho lieken in hun geloof gesterkt hebben. Van 1827 af treden voortaan wereld- Zonier schriftelijke toestemming is eenfge overname uit deze rubriek verboden. De strijd van Hassan de egel met Ala de adder. Het was inderdaad Ala, de adder, dis zich in het gras oprichtte Zij had lich ongeveer voor de helft van haar lengte opgeheven, haar helle oogen fonkelden als twee diamanten, en haar kngzame, bijna trage bewegingen in Je zon hadden iets gemeens en huiveringwekkends. Het vreeselijkste echter was 't scherpe krachtige sissen hal over de gespleten fijne tong uit de booze muil van het platte kopje wam, gelijk de stem van den dood. "ie weet ook niet, dat de beet van een adder doodt nog eer er een hulp middel aangebracht kan worden, ja men goed en wel weet wat er eschied is. L'. de eekhoorn was inderdaad te 'eklagen. Het was hartroerend om aan zien, ze probeerde om weg te omen, hoe echter de bewegingen ,an de giftslang en diens sissen haar ian haar plaats hielden vastgenageld, (n al haar doen en laten willoos Jaakten. Het is een oude waarheid ?at de gangen van een slang alle «leinere dieren schijnen tebetooveren. •0, heb erbarmen!" jammerde Li. ■ri dacht aan de hooge twijgen der schaduwrijke boomen, hoe zou ze nu naar vrije kunst in klimmen en sprin- ?.en gebruiken, als ze nu weg kon Maar Deze hek een adder kent geen medelijden, zag eruit alsof de merkwaardige van het booze dier stilletjes Machte, en de mooie zig zag lijnen P haar rug glinsterden in 't zonnelicht verduisterden dan weer in de schaduwen van de kleine grassprieten en het mosgelijk de huiverende doodspracht, zoo gleed zij door het gras op Li aan. Niets is beangstigen, der als men in zulk een toestand is, om zulke schuifelende en trekkende bewegingen in het gras met de oogen te volgen. „Dood mij toch, ach. dood mij toch," smeekte de arme eekhoorn. Toen viel in zijn heete angst de bl k op Hassan, den egel, en een onbeschrijfelijke verbazing doorvoer de eekhoorn in zijn doodsnood. Het eekhoorntje wist werkelijk niet of het zijn oogen zou vertrouwen, maar het leed geen twijfel. Hassan zat gansch stil en vergenoegd in het gras en lachte Ala uit. Maar dat was toch immers onmogelijk; kende hij den adder dan niet? Li had zich nog niet van den schrik en ontzetting hersteld, toen plotseling Hassan een stukje naar voren rende, vlak voor de slang heen en zoo vlug, als Li in zijn leven niet gedacht zou hebben, dat een egei zoo hard kon loopen. „Hassan 1" riep ze „je bent verloren!" De egel was op de slang toegeloopen, en stond nu vlak voor haar. Tot Li's onbeschrijfelijke verbazing krulde de slang zich plotseling en snel tezamen, zoodat haar kop nog slechts boven uit de bonte versiering dat haar gestreept lichaam op den bodem vormde, te voorschijn kwam. Zij deed de muil wijd open. baar tong schoot als een kleine bliksemstraal heen en weer, haar oogen fonkelden lijke geestelijken op. Laat ons nu naar het jaar 1648 te- rugkeeren. Den 21-- Augustus 1648 werd de eerste predikant van Waal wijk, Ds. Henricus de Vries, die tot nu toe „bedienaer des goddelijken Woorts" te Westmaas was geweest, door 21 uit alle deelen des lands te Den Bosch vergaderd zijnde predikan ten beroepen. De inhoud van den be- roepingsbrief (dien ik het geluk had j te vinden en die zeer teekenende bij- t zonderheden bevat omtrent de toen- malige verhouding tusschen Roomsch en Onroomsch, maar die te lang is om j af te schrijven) bewijst zonneklaar, dat Waalwijk toen voor eene aanzien lijke plaats werd aangezien. Vermoedelijk reeds in de maand November 1648 kwam Ds. Henricus de Vries met zijne echtgenoote juf frouw Dingena Goutswaert te Waal wijk en betrok naar alle waarschijn lijkheid de pastorie van pastoor Wal- terus Gregori. Immers wat toch vond Ds. Willem Lodewijk Franciscus Moltzer 1) (van 1840—1854 predikant te Waalwijk, die een onderzoek naar een en ander instelde of deed instel len) op het Algemeen Rijksarchief te Den Haag? Twee request en, gericht aan de Staten-Generaal en dagteeke- nende van begin December 1648, in het eerste van welk de Gereformeerde gemeente eerbiedig verzoekt, dat haer predicandt moge worden geaccom- deert met een cleyn gedeelte van de pastorg-huysinge, welke hy tot noch toe missen moest, en in het tweede van welk verzocht wordt, dat het den Staten-Generaal moge behagen, den magistraat van Waalwijk te gelasten, hem, Ds. de Vries, zeker stukje gronds rondom de pastorie af te staan, op dat hij er vrijelijk en ongestoord kun ne wonen, zonder overlast te hebben van de insolentien van de quaetwilli- gen. Dat op beide verzoekschriften gun stig werd beschikt, spreekt haast van zelf. In het volgend jaar 1649 kwam de eerste Gereformeerde schoolmees ter te Waalwijk, n.l. Jan Franse Wat- ravius, jonkman van Heusden, die in 1652 met een te Besoijen wonend Sprangsch meisje Maria Jans van Dijck in het huwelijk trad. Wanneer ik bij dit weinig wetenswaardige nu nog voeg, dat bij de komst van den eersten predikant 't schoutambt werd waargenomen door den Roomsch- Katholieken Cornelis Buys, die in 1654 reeds was opgevolgd door den Hervormden Johan Molengraeff, en dat de winter van 1662 op 1663 zich kenmerkte door vehemente, groote, biltere, geweldige, onlijdelijke koude 2), dan is dat al, wat ik weet en mis schien ook al, wat bekend is, omtrent de eerste tijden der (fatreformeerde ge meente te Waalwijk. Even onzeker als het is, in welk jaar Ds. de Vries is gestorven zijne weduwe Dingena Goutswaert werd den 21 September 1693 in de kerk begraven even on zeker is het, wanneer de tweede Waal- in ongehoorden toorn. Daarbij siste ze zoo luid en wild, dat men het ver over de boschweide kon vernemen, en alle schepsels rondom begonnen te huivereneen leeuw zou zeker weggesprongen zijn maar Hassan de kleine egel, hield voor deze giftige bedreigingen zoo gelaten stand, alsof er een krekel in het gras tjilpte. Zijn glimlach was verdwenen. Zijn donkere oogen keken stoutmoedig de wereld in. Zijn houding had iets van een ongemeene zelfbewustheid, daarbij was hij gereed ten strijde, en bijna lenig, geheel veranderd, zag Hassan eruit, die even eerder nog zonder energie en schijnbaar zwaarmoedig in het gras gehurkt zat. „Heb ik je eindelijk, Ala", zei hij langzaam en met een zonderling diepe stem. „Hier heb je me niet vermoed, niet waar? Maar nu helpt je je list niet meer. die mij zoo dikwijls mis- leid heeft, je moet nu den strijd op nemen, want de eerste beweging van vluchten, die je maakt, zal je zekeren dood beteekenen." Het helle wilde sissen herhaalde zichAla dacht niet aan vluchten. Ze maakte plotseling een angstvolle be weging, alsof zij allen moed verloren had om tegen Hassan te vechten. Maar de egel liet zich nu niet mislei den, hij kende Ala's manier van doen. En jawel, nauwelijks had zij den schijn aangenomen om niet te vechten, of met een bliksemsnelle beweging vloog ze hoog door de lucht toe, en haar wijd geopende muil met de vree- seiijke gifttanden bewoog zich zeer snel naar de onbedekte plaats tusschen de oogen. Maar zoo snel als de beweging van de slang geweest was, Hassan's snelle buiging van den kop was nog vlugger geweest, en de muil van de adder vloog midden in de puntige nekste- kels van haar tegenstander. BQ de vreeselijke botsing doorboor den de stekels van den egel de lippen en kaken van de slang; met een hel gesis van woede en smart ging zij terug, rustte zich echter direct weer uit voor een nieuwen aanval, hoewel groote, donkere golven bloed uit haar bek stroomden. Hassan zat daar on beweeglijk. Hij wist, dat de slang geen keus bleef, dan den strijd op leven en dood voort te zetten, en hij wist ook hoe deze kamp zou eindigen. Had Ala zich omgewend om te vluchten, dan had hy haar gemakkeiyk j wijksche predikant, Ds. Gerardus Swaens, gehuwd met Christina Schu ier, en wanneer de derde predikant, Ds. de Bont (die in 1671 reeds te W. was), aldaar zijn gekomen of vertrok ken. Het geheel ontbreken van de kerkeraadshandelingen (notulen) over 1649 tot 1686, die na 1687 tamelijk geregeld doorloopen, is de schuld, dat van de lotgevallen van de Waalwijk- sche Hervormde gemeente over de 30 of 40 eerste jaren zoo goed als niets bekend is. Wel kan echter met vrij groote waarschijnlijkheid worden vastgesteld, dat kort na 1648 het in nerlijk en het uiterlijk van de aloude parochiekerk 'heel wat veranderingen zal hebben ondergaan. Wijl het ruime kerkgebouw, dat volgens herhaalde deskundige schatting meer dan 1000 kerkgangers kon bevatten, voor de betrekkelijk kleine Hervormde ge meente, die van 1648 tot 1795 -^rieer- de van 200 tot 300 zielen, veel te groot was, zullen al spoedig afschuttingen in de kerk zijn aangebracht: afslui ting van het hoogkoor, afsluiting van den noorder-zijbeuk, afsluiting hier en afsluiting daar, zoodat slechts een behoorlijke ruimte zal overgebleven zijn onder het kruispunt of in het schip. Ook zullen om de kosten van het breken of ingooien van de glazen te voorkomen enkele prach tige en slanke kerkramen, o.a. aan het koor en de zijbeuken, dichtgemet seld zijn geworden. En wat zal er af niet meer weggeruimd zijn geworden Dat alles is thans nog duidelijk te zien, zoo binnen als buiten. Eerst met de komst van den vier den predikant, Ds. Jacobus Dagevos, die van 1687 tot 1732 te Waalwijk verbleef en aldaar in Juni 1732 in de kerk werd begraven, begint er wat meer licht te vallen op de kerkelijke geschiedenis dier gemeente en kan die van toen af gemakkelijk worden ge schreven. Wordt vervolgd. 1). Gehuwd met Carolina Fred?- rica Blom van Assendelft. 2). Ontleend aan de Heiligegeest- rekening over die jaren. VOOR HANDEL EN INDUSTRIE. ONTVANGEN NIEUWE COLLECTIE Chique modellen. HEMDEN, tevens met afknoopbare Manchetten, (HEMDEN, óók naar maat). Heerenmodemagazijn Markt 5. DEN BOSCH. Telefoon 841. ingehaald en haar nek met zyn tanden gegrepen, want een egel kan sneller loopen dan een slang. De adder wist dit ook zeer goed, en kokend van woede loerde ze naar een kwetsbare plaats aan het lichaam van haar tegen stander om die te trachten te treffen. Li had van de eers e nederlaag van de slang gebruik gemaakt om met een geweldige sprong den stam van de linde te bereiken, en zij zat nu op een lagen tak, droogde zich het zweet van het voorhoofd en probeerde te begrij pen, wat daar onder haar gebeurde. Was het dan toch mogelijk, dat Has san, de plompe egel, den strijd aan. nam met de alom gevreesde Ala, die het heele woud door haar gesis met schrik vervulde By al haar schaamte klopte het hart van de eekhoorn van geestdrift. „Ik moet goedmaken, wat ik bespot htb," fluisterde zij met bleeke lippen. Het eekhoornlje sidder de nog altijd over het heele lichaam. Toen zag het, hoe Hassan voorzich tig het kleine kopje een beetje naar voren schoof, om zyn tegenstander ge legenheid te geven om een nieuwen aanval te doen En juist maakte de slang, evenals de eerste maal. dezelfde poging, en weer kwam haar geopende bek midden in de stekels van den egel. Dezen keer was haar beweging veel matter, toen zy terugtrokhaar bloed vloeide in stroomen, en nu scheen het, alsof pyn en smart haar in een roes van wreede moordlust en strijd- woede dreven. Onder sissen en blazen beet ze met haar verwonden kop tel kens toe, als een kleine wilde hamer, blindelings en zonder nadenken. Geen enkele beet trof Hassan, zyn stekels kleurden zich rood, zyn bewegingen en wendingen waren zeker, juist en snel. Toen liet plotseling Ala de booze, mooie kop. die geheel mef bloed over stroomd was, zinken op haar ineen gekronkeld lijf, ze rolde zich tot een bont getand kluwen samen, alsof ze zich in den grond wilde woelen, en men zag, dat ze van smart en doods angst niet meer wist; wat ze deed. Hassan vloog nu toe met een plot- selingen, snellen sprong, alsof hij door een onzichtbare hand een stoot had gekregen, en beet de wervels van zijn tegenstandster, dicht achter den kop, door. Daarna hielden de bewegingen van het kronkelende kluwen langzaam op. Ala was dood. UIT HET DAGBOEK VAN PIETER POR. 19 Mei. Heb gisteren geconstateerd, dat stoepjes en balies hoe lan ger hoe meer verdwijnen. Blij ven nog eenige obstinaten. Begrijp b.v. niet dat er winke liers zijn die door zoo'n lee- lijk hek de menschen zoover mogelijk van hun etalage hou den. Zoo iemand is tegen z'n eigen, zou Buurman zeggen. 20 Mei. Raadsvergadering niet veel bijzonders. Heel natuurlijk, nu architect Klijnen opdracht kreeg voor nieuwe teekening, hij ook betaald moet worden. Voor dit crediet had ook het raadslid van S. kunnen stem men, dunkt mij zoo. Schijnt toch heel wat ver handeld te zijn achter geslo ten deuren, 't Duurde zoowat anderhalf uur. Jammer dat wij daarvan niets hooren, maar het kan toch nuttig zijn. 21 Mei. Belangrijke artikels omtrent nieuwe financieele regeling gelezen. Het staat er blijkbaar voor ons niet slecht voor. Prae-advies B. en W. ook interessante gedocumenteerde lectuur. Buurman-raadslid achtte dit belangrijk stuk de gulden middenweg; verstandig-de- mocratisch. Alle klassen laten profiteeren, de minst gesitu eerden het meest, maar ook bij andere standen heeft men grootelijks belang. 22 Mei. Besluit ingelanden buiten polder gelezen, leggen riolee- ring voor vuil water-afwate ring. Buurman gelooft dat dit niet de juiste en te dure weg is. Terecht gewezen op het gratis Rijks-adviesbureau te Tilburg. Waarom gaat men daar toch niet heen. Wat zit daar achter? 23 Mei. Heb gelezen comité in Rot terdam adres gericht tot B. en W. om de R.E.T. niet uit te breiden, zooals wordt voorge steld, maar bussen aan te schaffen wegens uit-den-tijd zijn van de tram, de dagelijk- sche verkeersstoornissen door de tram, de langzame ver plaatsing, enz. Jongen, dacht ik, zou zoo'n commissie in de Langstraat geen nut kunnen doen; voor al voor Waalwijk bij de ver nieuwing der straat zou het een uitkomst zijn, als de tram vervangen werd door hussen. Zou van alle kanten niet bij Ged. Staten gerequesteerd kunnen worden, tot steun van de pogingen van B. en W. die al dikwijls in Den Bosch heb ben aangeklopt, vernam Buurman, 't Is hoog tijd. Hieuwe Raadsels. 1 Ik ben een spreekwoord van 32 letters. 4—2-12-3 jongensnaam 11 12 13 14 is een vfsch 17 18 21- 20 toegang tot een kamer 22-23-8-22-9-13-1-17-5 een lekkerny 7 31 15—30—28—29 ledematen 24 25—5 26 lichaamsdeel 10 5 13—27 gezonde drank 32 25—28 16 ontkenning 5 6 voegwoord 19—2—3 voorzetsel Van links naar rechts en boven naar beneden ben ik bij een school te vinden. xxxxxxxxxxx het gevraagde woord xxxxxxxxxx feest dat gauw aanbreekt xxxxxxxxx maakt macht xxxxxxxx land in Europa xxxxxxx jongensnaam xxxxxx jongensnaam xxxxx jaargetyde xxxx jongensnaam xxx voorzetsel xx meisjesnaam x medeklinker 3 Vorm een werelddeel uit onder staande letters: a 1 i s t u r e a Oplossingen van de vorige week. 1 Wie het dichtst bij het vuur zit, warmt zich het best. lentemaand eindhoven nljverdai tilburg eduard marie anna aan nu d Geen rozen zonder doornen.

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Echo van het Zuiden | 1930 | | pagina 5