fa ui in ii
rr
ONS
PJE-UCiD
w
No 20 Zaterdag 7 Maart 1931. 64e Jrg.
tweede blad.
l^mfren/ de Hervormde Kerk aan
de Haven.
door
j van der Hammen Nicz.
XXIX.
fl'ij vatten thans den afgebroken
aad van ons verhaal weder op.
De toenmalige landsschoolmeester
fl jiischoolmeester, koster, voorlezer en
at oorzanger) van Waalwijk was Hen-
lrik Broeders, opvolger van meester
mteeffen. Bij gelegenheid der kerk-
[isitatie op 9 Juni 1788, waarbij ver-
rkoi schenen de visitatoren professor Haak
forsburg, predikant te 's-Hertogen-
bosch, Ds. Laurentius, predikant te
Rosmalen en Empel, en Ds. Slaats,
predikant te Boxtel, werd hem ge-
'raagd, waarom hij zoo'n klein getal
schoolkinderen had, waarop de
schoolmeester by wyze van klagte
worstelde, dat een gegajeerde ser-
qeajit van de Roomsche religie, hier
woonagtig, even op het naburig
Baardwijk school hielt, en by welke
iiascheidene van Waalwijk gingen;
■oodat, wanneer hy in zyne school de
'kinderen bestrafte over ongeregeld
heden, zy hem den naam van Voef
jonen en dan na Baardwijk dreigden
It fan, en ook dadelijk gingen.
De heer Haak Forsburg liet toen
belet vragen bij den drossaard Gerar-
dus van der Werken, die als ouder
ling niet ter vergadering aanwezig
was, en bracht hem onder het oog,
dat dergelijke toestanden strijdig wa
ren met het Schoolreglement, waarop
ie drost op zich nam aan voornoem
den Roomschen sergeant te verbieden
school te houden.
Toch meene men niet, dat onze
kndrick Broeders een schoolmeester
Q was, op wien niets viel aan te merken.
Zoo liet hij zijn zoontje een ventje
ran een jaar of 14, dat nog ter cate
chisatie ging vaak, tegen wil en
dank van den predikant, fungeeren
als voorlezer en voorzanger, waaraan
verscheidene van de verstandige in
ie gemeente zig ergerden en zelfs
Boomschen mede spottenden, 't geen
hem door den predikant meer dan
tens onder het oog was gebragt, als
met de waardigheid van het voorle-
;ers-ampt niet overeenkomende,
maar tot antwoord gaf, dat hy het
niet Tou laten, maar evenwel doen.
Op zekeren Zondag in Maart 1790
las zijn zoontje weer eens voor, toen
plotseling een luide stem aan de kerk-
IAeurzIch spottend deed hooren: Adam
4e Pieper leest weer voor. De predi
kant, hierover in de kerker aad sverga-
dering van 21 Maart geklaagd hebben
de, moest met verbeten spijt verne
men: dat de leden des kerkeraads een
parig van oordeel waren, dat, indien
rr geen wet tegen was, zy daar ook
niets tegen hadden. Aldus kon Adam
de Pieper voortgaan met voorlezen in
zijns vaders plaats. Bovendien wei
gerde de schoolmeester zijne zitplaats
in de kerk, berekend op een jaarpacht
»an 1.50, te betalen, op grond hier-
m
II
van dewijl een meester van 4e Meye-
rye niet bevoegt is te betalen voor zijn
huisgezin. Hij overleed den 1 Januari
1792 en werd den 7 Januari in de j
kerk begraven. Zijn opvolger was
Albert Bade, die omstreeks 1801 naar
Harderwijk vertrok. De toenmalige
dorpsschoolmeester (achter 't Raad
huis) was Johan van Ophuisen en de
Fransche kostschoolhouder Mr. Si
mon Foks.
Over de laatste tien jaren van het
verblijf van Ds. Samuel van Wesel te
Waalwijk (17901800) is in de han
delingen des kerkeraads weinig be
langrijks geboekt. Eenige onbedui
dende geschillen over het al of niet
afgeven en onderteekenen eener losse
attestatie, door sommige kerkeraads-
Ipden minachtend cartebel genoemd;
het in 1791 in de kerkeraadsvergade-
ring voorlezen eener resolutie van
den Raad van State, waarin de predi
kanten werden gelast op te geven het
aantal personen van de Gereformeer
de religie, behalve de leden van het
huisgezin van den predikant en van
den schoolmeester; het eveneens
voorlezen eener resolutie der Staten-
Generaal van 15 Juni 1792, waarin
niet alleen aan alle Hervormde ker
keraden, maar ook aan alle besturen
van andere gezindheden bevel werd
gegeven dubbele trouw- en doopboe
ken aan te leggen; weinige onbelang
rijke aanteekeningen over inkwartie
ring te Waalwijk op het laatst van
1794, als wanneer het kerkgebouw
voor anderhalve maand tot een hooy-
magazijn werd ingericht: dat is het
voornaamste van wat de kerkeraads-
notulen ons leeren. De ernst der tij
den zal vermoedelijk wel het zijne er
aan hebben toegebracht, om deze aan
teekeningen zoo mager te doen zijn.
Ik verwijs dus den weetgierigen le
zer naar mijn opstel: Toestand der
Hervormde gemeente te Waalwijk om
streeks 1800, waarvoor ik belangrijker
bescheiden heb kunnen raadplegen en
warmede in artikel XXX een aanvang
zal worden gemaakt.
De laatste notulen van Ds. van We
sel zijn van '30 Juli 1799, toen de kerk
visitatie geschiedde door de heeren
Van Strijen en Heuvel, predikanten
te Oisterwijk en Tilburg. Hij overleed
den 13 Februari 1800 en werd in de
kerk begraven. Nimmer is hij gehuwa
geweest, maar lange jaren huisde hij
met zijne zuster, die hem ook over
leefde en gedurende zijne ziekte zijne
getrouwe verpleegster was. Veel
vriendelijke bereidwilligheid onder
vond hij van Ds. Johannes Slotema-
ker, predikant te Besoijen, die tijdens
zijne krankheid dikwijls den dienst te
Waalwijk voor hem waarnam.
Gedurende de korte vacature van
nog geen drie maanden waren de con
sulenten: Nicolaas Adrianus Sant-
mort 1), predikant te Drunen, en Jo
hannes van Rooijen 2), predikant te
Loon-op-Zand, en bestond de kerke-
raad uit de volgende heeren: Zacha-
rias de Kleijn, J. van de Walle, nota
ris Adrianus Vermeulen, Adrianus
Broeshart, Antonie de Bruijn en Jo
hannes van Hejjst. Reeds den 11 Mei
1800 deed de nieuwe predikant, Ds.
Petrus Lambertus Jacobs van Doeve
ren en Genderen, zijne intrede te
Waalwijk (1800—1801).
Mijn oordeel over Samuel van We
sel, die in zeer moeilijke en gewich
tige tijdsomstandigheden het Evan
gelie te Waalwijk heeft verkondigd,
kan niet anders dan gunstig zijn. Wel
kan men van hem niet zeggen, even
als van zijn voorganger Cornelius van
Rooijen, dat hij op voorbeeldige wijze
aanteekening heeft gehouden van ve
lerlei wetenswaardige zaken; maar
wat meer zegt hij was een zacht
moedig, vredelievend man, die, waar
hij kon, alle vijandschap onder zijne
schapen in het vuur der liefde zocht
te werpen, en bij kleingeestige ge
schillen tusschen de kerkeraadsleden
liever zou hebben toegegeven, dan
zijn zedelijk overwicht krachtig te
doen gelden. Wat dit laatste betrof,
vertoonde zijn karakter een zwakke
zijde, maar in het met volle overtui
ging verkondigen van Christus' Evan
gelie en het aankweeken van al wat
schoon en goed en liefelijk is en
dat was toch de hoofdzaak was
hij onvermoeibaar.
Hoe anders was dit althans naar
het vermoedelijk eenigszins partijdige
oordeel van den toenmaligen Besoij-
enschen magistraat met zijn tijd
genoot Ds. Pieter Willem Leemans te
Besoijen, die daar iedereen naar ziju
hand probeerde te zetten en wat hij
voorstelde redelijk of onredelijk
ook wist door te drijven! Gene
zachtmoedig, bescheiden, vol vromen
godsdienstzin en blijmoedig geloof;
deze vrijpostig, trotsch, wel eens on
eerbiedig tegenover de Voorzienig
heid. Deze liefde zaaiende, gene vaak
\ijandschap verwekkende. Beiden
zijn nu reeds langer dan 100 jaren de
eeuwige ruste ingegaan, en tegelijk
met hun heengaan ging ook een groot
gedeelte der overheerschende macht
te loor, die de Gereformeerde kerk als
Staatskerk gedurende 150 jaar in de
Generaliteit had doen gevoelen.
reikenop deze manier zijn nu reeds
Zuid—Afrika, Ierland en Br.—Ind 6
voor Engeland behouden gebleven. De
zout—kwestie, die de groote hindernis
voor de toenadering was, is thans zoo
geregeld dat de regeering het zout
monopolie behoudt, doch dat de kust
bewoners zelf zout mogen zieden.
De Ronde—tafel—conferentie zal
thans in Indië opnieuw bijeenkomen
om de nieuwe grondwet voor hef
Indische dominion vast te stellen.
In het accoord zijn, behalve de
zout—kwestie, de vraagstukken be-
trtff nde de vrijlating van politieke
gevangenen, het posten en de terug
gave van wegens belastingschuld in
beslag genomen eigendommen geregeld.
Slechts inzake het instellen van een
onderzoek naar machtsmisbruik van
de politie heeft Gandhi, naar 't schijnt,
zijn zin niet gekregen.
In een bevredigd Ind 8 kunnen handel
en bedrijf nu weer opleven en voor
Engeland komt dit bij de tegenwoor
dige malaise de verzoening van het
Coneres uitstekend van pas.
BINNENLAND-
A anteekeningen.
1). Hij was omstreeks 1764 predi
kant te Drunen geworden en was
daar nog in 1803. Zijn voorganger
was G. P. Schonenberg.
2). Den 9 Mei 1762 was hjj te
Loon-op-Zand (Loonschendijk) be
vestigd door Ds. Cornelis van Gennep,
predikant te Hardinxveld, met de
woorden uit 2 Timot. 2, vers 15. Hij
zelf deed zijn intrede met Lucas 14
vers 23. Zijn voorganger was Johan-
i nes Hendrikus van der Houven en
zijn opvolger Adrianus Treffers, ge
komen van Someren en Lierop en zijn
intrede doende 27 Mei 1804 met
Psalm 51 14e en 15e vers.
BUITENLAND.
Qandhl met Engeland verzoend.
Woensdag heeft Lord Irwin met
Gandhi, den leider der Br.—Indische
Congrespartij, een overeenkomst ge
sloten die later door het bestuur der
partij is goedgekeurd. Na de zoo goed
geslaagde Ronde—tafel—conferentie te
Londen, was deze verzoening wel te
eerwachten geweest. Mac Donald heeft
hierdoor dé oude Engelsche methode
gehandhaafd, om in de politiek de
ontevreden onderdanen op het juiste
oogenbllk de verzoenende hand te
Watersnood in den omtrek van
Bandoeng.
Door Bandjirs in de Tjitaroem zijn
1600 bahoes padi overstroomd. Dijken,
kunstwerken, wegen en leidingen zijn
beschadigd. Het water stroomt de
kamponghuizen in de omgeving van
Bandoeng binnen. Tjiparaj, Rantja
Ekek. Dajeuhkolot, Andir en andere
desa's staan onder water. De bevolking
is in veiligheid.
Later wordt gemeldBandjaran is
gdioleerd. De normale verbinding
tusschen Bandoeng en Pengalengan is
verbroken. Veldpolitie en genietroepen
verteenen hulp. Bij Dajeuhkolot zijn
130 huizen overstroomd. Het water is
nog steeds wassend. Verscheidene
padischuren staan onder water, waar
door de, wegens de slechte prijzen,
door de bevolking aangehouden oogst
is vernield.
Het confl ct in den landbouw in
West—Brabant.
De afgeloopen dagen hebben in de
diverse plaatsen van Westelijk Noord-
Brabant vergaderingen van landarbei
Iers plaats gehad ten einde 't conflict
!n den landbouw, ontstaan door de
vanwege de werkgevers aangekondigde
oonsveriaging, te bespreken. Te Din-
teloord vergaderden Maandag en
Dinsdag de Katholieke en de Christel
iandarbeidersbond onder leiding van
het Kamerlid Loerakker en besloten in
^een geval te bewilligen in de loons
verlaging. De moderne bond nam
eenzelfde besluit.
De wereldvlucht van Evert van Dijk,
Definitief van de baan
Naar wij vernemen, is het plan van
Evert van Dijk, om met een drie
motorig Fokker—vliegtuig een vlucht
om de wereld te maken, definitief van
de baan.
Het finantieel gedeelte van den tocht
dat de directie van een groote petro
leum—maatschappij voor haar rekening
had genomen, was geheel geregeld
doch de directie der KLM. meende
Van Dijk het gevraagde verlof om de
vlucht te kunnen uitvoeren, te moeten
r.'S
Zonder schriftelijke toestemming is eenige overname uit deze rubriek verboden.
»P
TWEE DEUGNIETEN.
d zat aan zijn kop en pooten
't was verschrikkelijk om te zien,
En vol angst dacht nu de stakker,
Dat hij sterven zou misschien.
En weer dacht met groote droefheid,
t Haantje aan het boerenerf.
"aar met moeder hQ gewoond had,
Als ik eenzaam hier nu sterf
Zal ik nooit mijn lieve moeder,
Broers en zusters weder zien.
t Ergste is nog, dat 'k moet denken,
Dat ik dit als straf verdien.
Ach, was ik nooit maar weggeioopen,
Doof geweest maar voor den raad,
•an mtjn makker, die nu eenzaam,
Mij op 't veld hier zitten Iaat.
H? was toch, 'k weet het zeker,
Die het plan verzonnen heeft,
jta van moeder weg te vluchten,
mijn hart nog rilt en beelt,
A,s ik denk aan de gevaren,
{J'e 'k al zwervend moest doorstaan
En aan het leed, dat ik raljn moeder
Uoor mijn vlucht heb aangedaan.
Bn nu zit ik hier zoo eenzaam,
,Je®and hoort mijn droeve klacht,
j» kan niet heengaan, moet hier blijven
'lint den langen donkeren nacht.
Maar dit wil ik wel beleven,
Als ik weer herstellen mag,
En, wat ik zoo graag zou willen,
Nog beleef den nieuwen,dag.
Ik zal heusch mijn leven beet'ren,
Uit is mijn zwerven dan,
'k Wil mtyn lieve moeder weerzien,
'k Ga terug, zoo vlug ik kan.
Eensklaps onze kleine zwerver,
Een bekend geluld vernam.
Hij zag iets, dat heel haastig,
Op hem aangeloopen kwam.
Wordt vervolgd.
„Het verborgen geluk!'
Heel, heel ver weg, ergens midden
in de wereld, lag een machtig mooi
en grootsch kasteel, dat zoowel bQ
dag ais bij nacht heel goed te zien
was. Des daags omdat het zoo hoog
en schitterend was en boven alles in
de omgeving uitstak en des nachts
omdat de muren van het kasteel van
zeer licht gekleurde steenen waren
opgetrokken, die in het maanlicht zelfs
bijna wit schenen te zijn.
ledereen, die in de landstreken
kwam moest het kasteel dan ook ge
zien hebben, maar toch stond men
verbaasd, dat er zoo weinig reizigers
waren die het kende.
Dat kwam omdat zQ misstal niet
alleen doch in eenig gezelschap reisde
en allicht reed men dan onder gezel
lige kout het prachtige bouwwerk on
gemerkt voorbij en ook komt het voor
Pat de menschen met recht niet ver
der kijken dan hun neus lang is. Zij
zien alles vlak voor zich maar hei
prachtige ridderheim in de verte, neen,
dat zagen zij niet
Het kasteel had een naam: „woud
vrede* heette het en dat was zektr
een zeer bijzondere naam voor een
fidderverblijf, want ach, we we'en
het wel, dat de ridders over het alge
meen niet zoo erg vredelievend van
aard waren. Maar.... de burcht had zijn
haam ook niet aan de ridders te dan
ken, integendeel: het was een prin-
sesje geweest dat hem zoo gedoopt
had. Maar die lieve jonge dame was
allang ddod toen men het geheim van
het kasteel ontdekte,...
Het geheim Ja, zeker, het geheim.
De burcht bewaarde een geheim, maar
niemand wist dit, behalve de hoofd
man der kabouters
Nu weten jullie meteen wanneer deze
geschiedenis gebeurd is. Het was in
den tijd dat er nog kabouters waren,
dus omstreeks het jaar duizend
Nu dan, de hoofdman der kabouters
had aan het sterfbed der prinses ge.
I staan en daar bad hij zelf uit haar
mond geboord dat het kasteel een groot
geheim bewaarde, n.lhet geluk
dat bijna alle menschen dagelijks
zoeken en dat zij bijna nooit kunnen
vinden, dat was daar verborgen, bin
nen de muren van „Woudvrede". Het
prinsesje stierf, zooals ik reeds zei,
maar niet dan nadat zij den kabouter
hoofdman op het hart gedrukt had de
bewaking van het verborgen geluk
van baar over te nemen.
Gij zult verbaasd staan het te hooren,
zeide bij, maar ik woonde geheel
alleen in dit kasteel. Niemand, zelfs
niet de geringste dienstknecht woonde
bi] mij en toch is het mij altijd goed
afgegaan mijn taak te vervullen. Het
verborgen geluk ligt er nog net zoo
veilig als altijd.... Maar ik ben toch
een mensch nietwaar en gij zQt maar
een kabouter, dus zoo heel veel kleiner
dan Ik I Vier van U zullen er dan ook
En een versche pijp gestopt.
20-50 ct. per ons
verschaft U wolken van genot.
weigeren, als motief opgevende, dat
Van Dijk voor zoo langen tijd niet
gemist kan worden.
De Katholieke Il/u tratle.
65ste jaargang. No. 23.
in dit nummer wijdt de redactie een
serie foto's aan het Belgisch Missie
gebied. Tevens geeft ze een aardig
kijkje in een fabriek van oud Orieksche
vazen te Arezzo. Actueele gebeurtenis
sen en genre—plaajes zijn eveneens
goed verzorgd. De vervolgroman blijkt
steeds pakkender te worden, waarnaast
het nieuwe vervolgverhaal „De twee
Heeren Horneman" een meer verma
kelijke afwisseling biedt. Vervolgens
bevat dit nummer een paar vlot ge
schreven korte verhalenEen diplo
maat van Greta Vondel en De Reuzen-
schat door Neré Valk, J. T. v. Balvern
schildert San Gtmignano, de stad der
toiens; Dr. F ix Rutten vertelt: Uit
het land der Dalmatieken. Voor de
jeugd is er het verhaaltje: Van den
Koning, die dol was op appelbollen.
Rest nog re Rijmkroniek en de mop-
penrnbrtek. waarmede weer een weke-
lijksche aflevering van de Kath. III
ons eenige aangename uren bezorgd
heeft.
Demonstratie van Greppelploegen.
Op Dinsdag 10 Maart a s.'s nam.
1 uur zal vanwege de Noord—Bra-
bantsche Maatschappij van Landbouw
in samenwerking met de Vereeniging
van Oud-leerlingen der Landbouw-
wintercursussen te Werkendam e.a.
een demonstratie met greppelploegen
worden gthouden op het weiland van
den heer M. Verschoor te Almkerk
aan de Voorsteeg, tegenover villa
„Quaternes".
Ploegen van de heeren van Bommel
te Beesd, Kramer te Neck bij Purme-
rend en Matthijsen te Vaassen zullen
in werking te zien zijn, terwijl ook
een greppelweg kan worden bezichtigd.
wel noodig zijn om mij te vervangen
maar het geheim mag alleen aan U
bekend zijn. Als gij dus Uwe vier
schildwachten zendt, zorg dan dat z
niet binnen komen.
En de kabouter—hoofdman had het
beloofd. Hij begreep zelf wel niet wat
nu eigenlijk den verborgen schat zoo
bijzonder maakte maar hij had teveel
eerbied voor lieve prinsesje om niet
precies te doen wat zij van hem ver
langde.
Toen de kabouters de prinses met
alle eere begraven hadden gelastte de
koning dat voortaan steeds vier kabou
ters voor de ingangen van het kasteel
„Woudvrede" de wacht zouden houden.
Natuurlijk om beurtenzij behoefden
nooit langer dan twee uur op wacht
staan dan werden zQ afgelost en zoo
bleef dus geen enkele kabouter vrij
van den bewakingsdienst, behalve
doove Helmrijk, die niets hooren kon
en dus voor schildwacht niet deugde.
Maar Helmrijk moest daarom het eten
klaar maken voor hen die de wacht
hielden, want anders zouden die na
tuurlijk menigmaal den hond in de pot
vinden i
En zoo kon men in den tijd dat ons
verhaal begint, dagelijksch een viertal
kabouters voor „Woudvrede" op
wacht zien.
Er waren vier uilgangen in den
kasteelmuur en voor ai deze uitgan
gen liep een smalle weg het land in.
Op lederen weg waakte een kabouter,
De hoofdman had speciaal daarom
vier boomen geplant, die dadelijk weer
omgehakt werden toen zij eenmaal
stonden. Op deze manier kregen de
schildwachts een stronk om op te
zitten i
Het was niet prettig dat op wachi
staan, o, neen, en zeker niet voor de
kabouters, wier ijver nog heden ten
dage spreekwoordelijk is.
(Wordt vervolgd.)
OUDERS. LEZEN UWE KINDEREN
ONS JEUGDHOEKJE?
Oplossingen van de vorige week.
1
Hoe meer haast hoe minder spoed.
2
d
aan
ommen
damspel
appel
een
I
3
OOLTGENSPLAAT.
4
TULBAND.
Nieuwe Raadsels.
1
Ik ben een spreekwoord van 29
etters.
6—2—5—3 4 een natuurverschijnsel
13-18-14-29 niet „hoog"
20—21—22—9 muziekinstrument
24-7-8-25 vrucht
t—10—11—27-26—17 jongensnaam
12—28 19 hoort in de keuken thuis
17—15—16 tijdsverdeellng
23-4 voegwoord
2
Van links naar rechts en van boven
naar beneden ben ik een muziek die
tegenwoordig veel opgang maakt.
xxxxxxxxxx
xxxxxxxxx
xxxxxxxx
xxxxxxx
xxxxxx
xxxxx
xxxx
het gevraagde woord
hoofdstad van ons land
zee ten Westen van het land
plaats in Limburg
zijrivier van de Rijn
nachtroofvogels
onderkant van een schoen
boomsoort
lengtemaat
medeklinker
3
Op de kruisjeslijn komt de naam
van een kleur te staan,
x het gevraagde woord
x dagelijksch voedsel
x vrucht
x dragen de meisjes in het haar
x levert de walvisch
I2ü
VOt
ïmn
prii
iwic
iC8|
it,
En ben ik dan thuis gekomen
Gauw myn pijpje uitgeklopt;
Even Radio genoten
Luie stoel,pantoffels, krantje,
Pa's het fijnste wat ik ken;
DOU WE EGBERTS zorgt ook dan weer.
Dat ik «in de wolken" ben
OÓ*1
XXX
XX
X
