A ïp
%pJp/
S i w
/A >i|ii
d
•Sa
(Overdruk uil Het Bouwbedrijfvan 16 Juni 1933, No. 12
Moormans Periodieke Pers N.V. 's-Gravenhage).
TWEEDE BLAD.
Verslag van de Kamer van
Koophandel en Fabrieken te
Waalwijk over het jaar 1932.
(Vervolg.)
Onderstaande cijfers intusschen,
ontleend aan het Maandschrift van
het Centraal Bureau voor de Sta
tistiek, bevestigen dat de Brabant-
sche schoenindustrie nog steeds haar
plaats vrijwel ongeschokt heeft kun
nen handhaven.
Personeel op plm. 15 April, in
clusief leerlingen en volontairs, doch
zonder thuiswerkers, geplaatst in
ondernemingen met een jaarpro
ductie van 5000 paar of meer
Noord-Brabant
1928 8939 (85.3 1929 9031 (85.7
1930 8984 (85.6 1931 9005 (85.6
Buiten Noord-Brabant
1928 1543 (14.7 1929 1503 (14.3
1930 1510 (14.4 °/0) 1931 1511 (14.4
De totale productie van schoen
werk was in dezelfde jaren voor
ondernemingen met een jaarpro
ductie van 5000 paar of meer als
volgt(de cijfers geven het aantal
paren in duizendvoud)
Noord-Brabant
1928 7094(78.3 1929 7041 (77.9
1930 7397(7y.3 1931 7042 (78.1
Buiten Noord-Brabant
1928 1960(21.7 1929 1996 (22.1
1930 1930(20.7 1931 1969 (21.9
Een vergelijking van de beide
boven weergegeven staten van pro
ductie en personeel doen zien, dat den
in de Noordbrabantsche schoen
industrie gemiddeld 85.5 pCt. van
het totaal in deze branche tewerk
gestelde personeel geplaatst was,
niettegenstaande gemiudeld slechts
78.5 pCt. van de totaalproductie uit
Noord-brabant afkomstig is. De
bedrijven in Noordbrabant hebben
dus in verhouding tot de bedrijven
buiten Noordbrabant meer personeel
noodig om hetzelfde kwantum te
produceeren. De oorzaak hiervan is,
naast een vermoedelijk grooter aan
tal kleinere bedrijven in Noordbra
bant, hoofdzakelijk daarin te zoeken,
dat de bedrijven in Noordbrabant
een duurder en derhalve meer bewer
kelijk product leveren.
Van de totale waarde toch der
productie van ondernemingen met
een jaarproductie van 50U0 paar
of meer is de verdeeling als volgt
Raadhuisplein met (links) geprojecteerd marktgebouw.
Noordbrabant
1928 1929 1930 1931
85 °/0 84% 84% 83%
Buiten Noordbrabant
1928 1929 1930 1931
15% 16% 16% 17%
Wat betreft het verloop van den
in- en uitvoer van schoenen, geheel
of voor het grootste gedeelte van
leder vervaardigd post 675 dei-
statistiek is nog het volgende
op te merken. Zooals boven reeds
aangegeven, liep de invoer van
deze schoensoort, die voor het
district onzer Kamer de belangrijk
ste is, in 1932 tegenover den invoer
in 1931 met 883.538 paar of45.5pCt.
terug. De uitvoer van lederen schoe
nen liep eveneens terug en wel met
278.289 paar of met 78 pCt. De be-
teekenis van den uitvoer is door
deze daling vrijwel nihil geworden
het uitvoercijfer over 1932 van 76.428
paar beteekent nog slechts 14 pCt.
van den uitvoer in 1929.
De cijfers voor in- en uitvoer van
lederen schoenen over 1932 toonen
intusschen aan, dat de contingen-
teering voor onze schoenindustrie
van groote beteekenis is geweest.
Immers, indien men op het aantal
van 883.538 paar, waarmede deinvoer
is afgenomen, het verlies aan export
over 1932 in mindering brengt, blijft
er nog een kwantum van ruim
6Ü0.0UU paar over, dat door de
binnenlandsche industrie moest
worden aangevuld. Dit gaat van-
zellsprekend alleen op, indien men
aanneemt, dat de consumptie van
lederen schoenen niet is afgenomen.
Vermoedelijk is dit wel het geval,
vooral door de concurrentie van
het rubberschoeisel, doch een deel
is ongetwijfeld wel ten goede geko
men aan de fabricage van lederen
schoenen, wat blijkt uit de afname
van de werkloosheid in deze indus
trie. Gezien echter de nog steeds
heerschende werkloosheid, al is deze
dan geringer dan voorheen, moet
het noodzakelijk worden geacht, dat
de contingenteeringspercentages niet
worden verruimd, integendeel is
strengere doorvoering der contingen-
teering alleszins wenschelijk.
Nevenstaande cijfers, ontleend aan
de Statistiek van den In-, Uit- en
Doorvoer, geven een beeld van het
verloop van den invoer van schoe
nen gedurende de laatste vier jaren
De gemeente Waalwijk ligt ver uit
het centrum van ons land, en er
zullen zelfs onder hen, die belang
stelling voor de architectuur hebben,
niet velen zijn die er toe komen het
daar door A. J. Kropholler gebouwde
nieuwe raadhuis te gaan bezichtigen.
Daar er aan het werk van dezen
bouwmeester niets sensationeels is
en het b.v. geen verrassende con
structies vertoont, of de ontkenning
van de wet der zwaartekracht op
lyrische wijze manifesteert, zal het
gebouw ook misschien niet interes
sant genoeg worden gevonden om
het tot het doel van georganiseerde
excursies te maken.
Voor mij en voor hen, die in deze
zien en denken als ik, bezit het de
verdienste van mooi te zijn, mooi
door de ongezochte royaliteit van de
proporties, door de kloeke voornaam
heid van de vormen, door die men
geling van intimiteit en statie, die
deze architect in zijn meest geslaagde
werken heeft, door de flinke, altijd
met constructie en indeeling over
eenstemmende accenten. En wat het
inwendige betreft, door de rustige,
gedistingeerde stemming, die door
verhoudingen, keuze van materiaal
en lichtwerking alweer op zoo on
bevangen wijze schijnt te zijn bereikt.
Dat Kropholler's werk met zekere
tendenzen van onzen tijd bewust in
tegenspraak is een komende tijd
slechts zal leeren, of hij daarin on
gelijk heeft. In tegenstelling met de
neiging tot de lange gestrekte vlak
ken, die geen begin en geen einde
doen onderscheiden, doet hij de com
positie sterk spreken, legt nadruk op
den ingang, bereikt evenwicht, ook
waar symmetrie niet mogelijk is en
sluit eiken vorm van venster, deur
of dak, op forsche, ondubbelzinnige
wijze af. Dit mannelijk uitkomen
voor al wat hij doet, kan misschien
in sommiger oogen leiden tot zwaar
heid, ik zou hoogstens de in verhou
ding tot den baksteen wel zeer breede
lijst van natuursteen in het betrek
kelijk lage bordes wat overdreven
kunnen achten, hoewel het weer
gelukkig is dat de os en de koe van
Zijl, die het beheerschen, op deze
wijze worden gedragen. Zulke eigen
aardigheden zijn echter «les défauts
de ses qualités» en ik moet zeggen,
dal deze gulheid met het altijd zoo
welgekozen materiaal, ook in de
mooie houten deuren met de forsche
grendels en beslagen, mij liever is
dan de schraalheid, die altijd doet
denken, dat er maar nauwelijks ge
noeg van alles was en die aan het
begrip van statie zooveel afbreuk kan
doen. Dat aspect van het uitgeknipte
ot geboorde gat in een muur is overal
vermeden, maar de architect weet
ook op stiller manier de grenzen
van een opening aan te geven, zoo
als men ziet in de door de plaatsing
van de baksteenen maar even aan
geduide bogen. Hij heeft daardoor
een te drukken indruk van den voor
gevel vermeden, en toen hij behalve
het hier zeer sprekende wapen nog
een wijzerplaat had aan te brengen,
wachtte hij zich wel deze dezelfde
waarde te geven, waardoor de rust
van den gevel verstoord zou zijn en
deze kleiner zou aandoen. Een 'toren
heelt de architect niet onmisbaar
geacht en terecht gemeend, dat de
vorm zelf en de afsluiting van den
top het gebouw rijzig en represen
tatief genoeg zouden maken.
Een laag muurtje herstelt de een
heid met het naar achter insprin
gende links liggende gedeelte van het
gebouw. Als het Raadhuisplein met
het daarop geprojecteerde marktge
bouw en de arcadengalerij daarom
heen (zie afb.) tot uitvoering komen,
zal hier een zeer karakteristiek en
aantrekkelijk geheel verkregen zijn.
De architect heeft zijn beginsel,
dat zulk een raadhuis representatief
moet zijn, dat er iets van moet uit
gaan, niet alleen nog gevolgd in den
bouw van het bordes, met de trappen
aan den voorkant, die den burge
meester in staat stellen de gemeen
tenaren toe te spreken, maar ook
in de geheele sfeer, die binnenin
heerscht. Er zijn flinke en geestige
beelden van Zijl in de hallen en op
de trappen, strak en toch levend,
maar de bekoring van zulk een ne-
ventrap ligt toch vooral in de ver
houdingen en in de stemming, die
licht en schaduw veroorzaken, teza-
men met de kleur en de stof.
Die houten trap, overal zichtbaar
en toch niet tegen U oprijzend, die
cc
5
tx
o
co
s
- o g
ra o
JTQ
É5 Q
Een verblijdend verschijnsel mag
het wel worden genoemd, dat zich
[naast de schoenindustrie een nieuwe
industrie ontwikkelt n.l. de fabrikage
van andere lederwaren als lederen
sport- en luxe artikelen e.d. (Kaats
heuvel en Waalwijk).
Ook de industrie op het gebied
van fournituren voor de schoen
industrie breidt zich in ons district uil.
Lederindustrie.
Voor de lederindustrie was 1932
een bijzonder ongunstig jaar.
Onze handelsbalans voor leder
ging in 1932 achteruit met 1886 ton,
waarvan 417 ton wegens meer invoer
en 1649 ton wegens minder uitvoer.
Deze hoeveelheid van 1886 ton komt
overeen met ca. 16 pCt. van de
productie van 1931.
De met zooveel moeite in vorige
jaren opgebouwde en ondanks reeds
ongunstige omstandigheden in 1930
en 1931 nog gehandhaafde export,
ging in het afgeloopen jaar voor een
zeer belangrijk deel verloren.
Het volgende staatje (öont dit aan
Leder (alle in de statistiek ver
melde soorten):
Ujivoer.
1929
1930
1931
1932
3.212 Ton
3.648 Ton
3.763 Ton
2.182 Ton
f 19.973.000
f21.100.000
f 16.542.000
f 7.734.000
iets bescheidens heeft en iets van
huiselijkheid, toont aan hoezeer de
bouwmeester het monumentale in
een plaats als Waalwijk slechts met
mate wil doen spreken.
Ook in de raadzaal doet hij voe
len, dat zulk een zaal een kamer
moet zijn, waar men zich op zijn
gemak gevoelt, om met een helder
hoofd te beraadslagen, en niet een
ruimte, die naar buiten moet impo-
neeren. Daarop is het materiaal,
daarop zijn ook de schaarsche ver
sieringen berekend. Men merke op,
hoe ook de publieke tribune, met
die bogen en het halfdonker, op een
rustig waarnemen van de verlichte
zaal berekend is.
Wie in dit raadhuis de ronde doet,
zal overal getroffen worden door de
nooit pralende vondsten van con
structie en versiering, en voor elke
toepassing van materiaal zonder
moeite de ongezochte redenen vin
den. Hij mag dan ook acht slaan
op de traditioneelc, maar toch weer
zeer persoonlijke meubelen, waarin
alweer zonder overdaad of opval
lende speelschheid, het koude en
straffe door het vloeiende der vor
men is vermeden.
Voor mij is het bezoek aan dit
gebouw, met zijn onwrikbare zui
verheid en het daar toch aldoor zoo
voelbare begrip voor zijn dienende
taak en roeping, een zeldzaam genot
geweest.
CORNELIS VETH.
Beteekenis der voornaamste versie
ringen.
De ossen op de stoep duiden op
het le rbedrijf, waarvan Waalwijk
leeft. Het groote wapen in den gevel
is dat der gemeente, terwijl die van
Rijk en Próvincie op de stoep zijn
aangebracht.
In het hoofdtrappenhuis staan de
spreuken«Concordia res parvae
ciescunt», waaronder de leeuw met
pijlbundel en aan de overzijde daar
van t<\ igilate Deo Confidenles», waar
bij een haan. en waakhond.
Op de neventrap bij de Kamer
van Koophandel een raaf en een
vosje. In de raadzaal portret van
H. M. de Koningin door L. Zijl en de
wapens van Gemeente en Provincie.
ijk uitblijven, aangezien Nederland
het eenige land ter wereld was ge-
w oi den, waar de invoer van leder
vrij is. De exporteerende landen, die
zich elders overal den toegang ver
sperd zien en die vooral in Engeland
wegens de daar ingevoerde hooge
inkomende rechten in 1932 een be
langrijk afzetgebied zagen verloren
gaan, trachtten met des te meer
kracht de Nederlandsche markt te
veroveren. Te oordeelen naar be
trouwbare gegevens zouden bepaalde
landen bovendien hun lederexport
door een uitvoerpremie steunen.
Het kon dan ook niet uitblijven,
dat onze lederindustrie, afgesneden
van haar voornaamste buitenland-
sche afzetgebieden, en omringd van
landen, die alleen in Nederland vrij
kunnen invoeren, in een uiterst ge
vaarlijke positie moest geraken. Wan
neer tegen den vrijen import niets
wordt gedaan, moet de toestand zich
verder wel len nadeele onzer indu
strie ontwikkelen.
Dat de import tot heden niet nog
grooter was, is hieraan te danken,
dat de industrie zich met alle kracht
te weer stelt. Het is duidelijk, dat
zij, gezien de krachtige positie, die
zij in vorige jaren op de internatio
nale markt innam, dit gedurende
eenigen tijd kon volhouden. Op den
duur is bij de veranderde toestanden
de ongelijke strijd onmogelijk te
\oeren. In verband met het verlies
aan export is het aanbod der bin
nenlandsche industrie reeds sterk
vergroot. Door het ongelimiteerde
aanbod uit diverse landen, dat steeds
boven de markt hangt, worden onder
de tegenwoordige abnormale ver
houdingen de prijzen echter dermate
bedorven, dat de bestaansmogelijk
heid der lederindustrie voortdurend
wordt ondermijnd.
1 eg.-n dezen toestand helpen noch
wetenschap, noch gunstige natuur
lijke omstandigheden.
Men kan zijn hoop stellen op een
terugkeer der internationale handels
vrijheid. Maar de aanwijzingen zijn
uitermate zwak, dat deze in de
naaste toekomst zal worden hersteld.
En het zou zeer te betreuren zijn,
indien onze lederindustrie bij een
herstel der handelsvrijheid te zeer
zou zijn verzwakt om haar vroegere
krachtige positie weder te kunnen
innemen.
Het is onjuist om een industrie
door kunstmatige omstandigheden
te doen opkomen. Maar evenzeer is
het onjuist een levenskrachtige
industrie kunstmatig te laten af
breken.
Men moet voor de beoordeeling
van de positie der lederindustrie
niet alleen zien naar de cijfers van
den impoit, doch het is van groot
belang deze cijfers in het juiste licht
te zien.
Zeer opmerkelijk is het verloop
van de Engelsche handelsbalans
voor leder, vergeleken bij die van
Nederland. Tot 1 Maart 1932 ver
keerde de Engelsche lederindustrie
in dezelfde positie als de onze, nl.
ook in Engeland was tot dien datum
de invoer vrij. Engeland had echter
een leder-invoersaldo van 4 millioen
pd.st. in 1930 en o.7 millioen pd.st.
in 1931, terwijl Nederland in die
jaren een export-saldo had van resp.
15.5 en f5.2 millioen. Sinds de in
werkingtreding der Engelsche invoer
rechten zijn de cijfers in sterke mate
ten gunste der Engetsche en ten
nadeele der Nederlandsche industrie
veranderd. Onderstaand staatje toont
dit aan
Leder (alle soorten)
(-f- uitvoersaldoinvoersaldoj
1930 1931 1932
Engeland-^4.07m-£5.7m-£ 1.7 m
Nederland -f- f5.5 m f i'5.2 m-f0.01m
(Wordt vervolgd.)
Het belangrijke uitvoersaldo van
f5 a 6 millioen in vorige jaren ging
vrijwel geheel verloren.
De plotselinge sterke achteruitgang
van onzen uitvoer van leder is ver
oorzaakt door de kiachtige invoer-
beperkende maatregelen, die in 1932
door landen, waarheen onze export
zich richtte, in allerlei vorm zijn
toegepast. Hierdoor werd vooral aan
onzen uitvoer naar Engeland, maar
ook naar Duitschland, Frankrijk,
Polen, Italië en Scandinavië in
ernstige mate afbreuk gedaan.
Tengevolge van de allerwege ge
troffen invoerbeperkingen kromp
natuurlijk overal de internationale
handel in leder in. Ook in de ge
noemde landen daalde dientenge
volge de uitvoer. Maar tegelijkertijd
verminderde daar ook als gevolg
van die maatregelen de invoer. Af
gaande op cijfers in buitenlandsche
vakbladen is in die landen over het
algemeen de import gedaald tot op
60 h 70 pCt. van 1931. In al die
landen kreeg dus de binnenlandsche
industrie tegenover het verlies aan
export ook zekere compensatie door
een grooteren binnenlandschen om
zet.
Alleen in Nederland daalde de
import niet en »teeg deze hier zelfs
B'NNENLAND.
Nieuw frankeerzegel van 80 cent.
Voor de frankeering van postpak
ketten van 9-10 Kg. bestaat behoefte
aan een frankeerzegel van 80 cent. Bin
nenkort zal een zegel van deze waarde
op de postkantoren worden verkrijg
baar gesteld.
Na de relletjes te Bussiun.
Naar men zich zal herinneren heb
ben in de gemeente Bussum ernstige
ongeregeldheden plaats gehad ten ge
volge van het bezoek van een aantal
nationaal-socialisten, die kwamen col-
porteeren met „Volk en Vaderland".
B. en W. van Bussum hebben daar
in aanleiding gevonden krachtens de
politieverordening een verordening af
te kondigen, waarbij wordt verboden
het te koop aanbieden van boeken,
couranten, dag of weekbladen en an
dere gedrukte of geschreven stukken,
het aanbevelen van de lezing of het
bekend maken van den inhoud daar
van op nader genoemde dagen en
uren.
Dr. Schacht naar Nederland.
Naar de Tel. verneemt zal de vol
gende week de president der Duitsche
Rijksbank, dr. Schacht, uit Berlijn te
Amsterdam aankomen, waar hij o.a.
een financieele bespreking zal hebben
met Mr. L. J. A. Trip, den president
van de Nederlandsche Bank,
""C
ui d)
dl i—
CO O cO
io :m r>«
CM O r— CO i—
23 d. cc i-2
r; is. r- es
o
rHT*LOCC
CT> CM
ir. oc i co
co co x
"T I~> C 1^
y> OS r-i CM CM
Is*
^5* Oï
O *-< TJ" O
23 co' co
X, oc
CM
lO CM
OC oc co CM
(jj T OC CO
cm ai io cm
Gï CO OC OO
CO Tl» cO lO
cm o c m
CM CM tp CO
g co id co' cd
T—I
Cl
O
O
M
G
<L>
O
-G
O
t/j
O
'o
N
(Li
G
ra
Cl
C
l>»
r" T
T^. CM
CO T
m t
y-f CO
cO
co
co cq
oc id
CM ri
CM
CO cc
O co
C1
n co co
O CO
I-O *T
o' id
T CM
CO O co CM
y— T CO
Q O CO 30
cm ai -T cd id
o; rr io co
y—i IQ
G
<L>
G
ra o
O I -G
O
G-G*
<L>
g-
ra I
G
O di
G~~
O C
G n -G
ra
ra
o O o
C2Q
G G
G cu
g g
I O (LI
