Bij
den 75sten
Verjaardag van
Koningin Emma.
Een leven van groote
werkzaamheid.
^Fredericks, ïfilisabclk GharïrU^y
)un "Wa/dcck, Graruuic
2X1 ^OnmfyA ,'Yafiaii
Cuiemion;
van/
BIJ m ILLUSTRATIES.
Twee eigenschappen hebben wel immer
het leven van de Koningin Moeder ge
kenmerkt: te leven voor haar plicht en te
leven voor anderen. Toen hij het overlij
den van Koning Willem ITT de gebruike
lijke eerewachter voor het paleis het T.oo
dienden vervuld, was het Koningin Emma,
die er zorg voor droeg, dat die eerewaehten
van de plotseling ingevallen scherpe kou
de zoo weinig mogelijk te verduren zou
den hehhen. door den tijdsduur der wach
♦en te beperken, veelvuldige afl >ssingen te
"-plasten en de manschatren regelmatig
■"arme koffie re later verstrakken Getui
•mnd van een diep mensehknndig inzicb'
■s nok haar rersnrnli'ke beschikking, de'
de rouw estrade, waarop het Koninklii'
«verschot ter bezichtiging stond, niet toe
Tankeliik was voor kinderen beneden den
'epffHd van viiftien iaar
Gedurende gansch den lijd van haar re
genfschap heeft Koningin Fmma immer
weten te accentueeren dat zij. als Ko
ningin Regentes, niet was de eigenlijke
draagster van hel gezag: 9lechts de verte
genwnordigster van de Koninklijke mach'
hegperde zij te wezen Bij al haar ver
pehiinep in het openhaar heeft de Koningin
Moeder deze door haar zelf gewilde ver
houding, niet alleen staatsrechtelijk, maar
voor-al ook persoonlijk tot daadwerkelijke
uiting weten te brengen Na de uitvaart
van Koning WiPem Til verleende zij na
tuurlijk audiënties aan vreemde vorsten
en afgezanten van buitenlandsche vorsten:
reeds bij die audiënties was de nog slechts
10- jarige Prinses Wilhelmina, de eigenlijke
toekomstige Koningin
van Nederland, tegen-
woordig. Gehuld in
zwaren rouw legde Ko
ningin Emma op den
8sten December 1890, in
de Vereenigde Verga
dering van de Eerste
en Tweede Kamer der
Staten-Generaal, den
eed af. als regentes en
voogdes van hare doch
ter. Kalm en waardig
legde de Koningin-Moe
der eerst de eed als Re
gentes af. Doch war
mer klonk haar toon bij
het afleggen van den
eed als voogdes, vooral
op het oogenblik toen
zij den nadruk legde op
de liefde die zij de jeug
dige, toekomstige ko
ningin zou inboezemen
voor het Nederlandsche
volk. Dat, juist dit, ge
voelde zij als het be
langrijkste deeh van
haar actieve taak. Hier
week uitdrukkelijk de
regentes op den achter
grond, gevoelde zij
zich Moeder, daardoor
voogdes van de minder
jarige koningsdochter.
het handhaven van het op Lombok bedreig
de Nederlandsche gezag.
Wie de thans 75 larige Koningin kennen,
roemen om strijd haar warme en eenvou
dige menschelijkhpid; met menschen van
allerlei 9lag weet zij om te gaan: zij be
weegt zich buitengewoon gemakkelijk: zij
bezit een rustige waardigheid en eenvou-
lige voornaamheid
Met groote dankbaarheid en genegen
heid zal thans, hel Nederlan isrhe volk een
vorstin herdenken, die nu al meer dan 44
lange jaren het openbaar leven van ons
land met den zachten en inniven glans
van haar persoonlijkheid vervult.
Op den 2den Augustus 1983 zal gansch
het Nederlandsche volk in de Koningin-
Moeder een vrouw eeren die zich waarlijk
Landsvrouwe heeft getoond, die zich als
zoodanig de liefde van breede lagen der
bevolking heeft verworven, die gewerkt
heeft zoolang het dag was!
kwam. die hel ergste deed vreezen. Volko
men onverwacht verscheen de Koningin
Regentes toen op een avondfeest bij den
Kngelschen gezant in het gebouw van het
Rngelsche gezantschap in het Hooge West
einde te 's Gravenhage. waardoor de goede
verstandhouding tusschen Nederland en
Engeland bleef bewaard.
De opvoeding van Haar doch
ter Wilhelmina.
Hoe de nu 75-jarige vorsi'-n haar eenig
kind heeft opgevoed, komt wellicht het
best tot uiting door de woorden aan te ha
len. die Koningin Wilhelmina in haar pro
clamatie op den 31sten Augustus 1898 to'
bet. Nederlandsche volk gericht, heeft ge
bruikt. de woorden
„Mijne innig geliefde
Moeder, aan wie ik on
uitsprekelijk veel ver
schuldigd ben. gaf mij
het voorbeeld van een
edele en verhevene op
vatting der plichten, die
nu op mij rusten. Ik
stel mij tot levensdoel
dat voorbeeld na te vol
gen, te regeeren zooals
van een vorstin uit het
huis van Oranje wordt
verwacht." Kon schoo
ner hulde der als Regen
tes aftredende vorstin
worden gebracht?
Een Nationaal Comi
té, onder voorzitter
schap van Mr. Sjoerd A
Vening Meinesz, burge
meester van Amster
dam, heeft vervolgens
namens het dankbare
Nederlandsche volk aan
de Koningin-Moeder 'n
Nationaal Huldeblijk
aangeboden, bestaande
uit een fraai album, be
nevens een som van
driehonderdduizend
gulden. Bij de aanvaar
ding van het geschenk
sprak de vorstin o.a
het volgende: „Ik hoop
eerlang de vrije be
schikking te krijgen
over het landgoed
Oranje Nassau's Oord
bij Renkum en dit af te
staan voor het doel, dat
harer beste handhavers van eerwaardige
traditie gevondi n.
Reeds dadelijk nè 'sKonings dood volgde
zij diens voetspoor, door te bepalen, dat
alle door den overledene genomen beslis
singen. ten opzichte van liefdadigheidsin
stellingen en die van wetenschappen en
kunsten tijdens hef leven van den Koning
genomen, onveranderd vervuld dienden te
blijven.
Een enkel voorbeeld moge hier volstaan
Den 27sten April 1892 bracht de Koningin
Moeder een bezoek aan hef kinder zieken
huis te Amsterdam Den 29slen April 189?
kwamen de heide Koninginnen daar de zie
ke Amsterdamsehe kinderen verblijden
In 1899 kreeg dit ziekenhuis het recht den
naam der Koningin Moeder als Bescherm
vrouw te voeren en droeg het voortaan den
naam Emma Kinder Ziekenhuis.
Wie zal tellen, natuurlijk nog minder be
grooten, de giften door Koningin Emma ge
schonken hij nationale rampen, bij alle mo
gelijke gelegenheden, waar leed en nood te
lenigen viel? 7«o arbeiden de commissies
van weldadigb te Baarn en te Soest ge
heel voor ha- -kening Een belangrijk
gedeelte van be' wild, geschoten op de
jachtpartijen door de heeren der hofhou
ding, ontvangen de liefdadigheidsinstellin
gen .gelegen in den omtrek tusschen
Amersfoort en Utrecht.
Toen het landgoed Oranje Nassau's Oord
bij aanbouw verre de beschikbaar gestelde
som van het Nationaal Huldeblijk had
overschreden, aarzelde de Koningin-Moe
der niet de garantie voor rente en aflossing
van het ontbrekende bedrag van f 150.000
te verleenen en ten overvloede nog een ren
teloos voorschot van f40.000.— ter aan
schaffing van meubilair en inventaris ter
beschikking te stellen. Door de stichting
van het Emmafonds, waaraan zij 'n dota
tie deed van f3.000.vertrouwde de Ko
ningin-Moeder, dat ook aan arme longlij
ders, die niets, of slechts weinig, konden
betalen, de gelegenheid geboden bleef in
het sanatorium Oranje Nassau's Oord ver
pleging, kon het, herstel te vinden.
De jeugd van Koningin Emma.
Wij zullen nu nog iets vertellen over de
opvoeding, die Koningin Emma zelf
kreeg, om haar te bekwamen voor de taak,
die haar hier te lande zou wachten.
De in 1878 pas twintigjarige Prinses dien
de uiteraard voorbereid te worden voor de
taak, die haar in Nederland wachtte, ken
de natuurlijk ook geen Nederlandsch.
De keuze 'de aanstaande vorstin
op de hoogte te brengen van
land, volk en taal viel op Dr.
Laurens Reijnhart Beijnen, die
korten tijd te voren ontslag had
gevraagd als rector van het toen
malige gymnasium te 's Graven
hage. Aan het einde van 1878
heeft Dr. Beijnen, vergezeld van
zijn dochter, toentertijd mejuf
frouw L. Beijnen, later gehuwd
met den heer Doorman, vrij lan
gen tijd aan het hof te Arolsen
vertoefd, waar hij de jonge
prinses onderrichtte in de aard
rijkskunde, de geschiedenis, de
kunstgeschiedenis van Neder
land en natuurlijk vooral ook in
de Nederlandsche taal, waarbij
zijn dochter hem. door met de
prinses te converseeren, belang
rijke hulpdiensten bewees.
Boven in het midden: Het laatste
portret van Koningin Emma; daaron
der: het ouderlijk paleis te Arolsen;
links onder: Koningin Emma in 1881;
rechts onder: Een uit de 17de eeuw
dateerend wapentableau, waaruit de ver
knochtheid van het huis Waldeck met de
Nassau's blijkt; daarboven: Koningin
Wilhelmina onder de teedere zorg van
haar moeder.
Leven voor anderen.
Koningin Emma neemt de re
geering in handen.
Den 23sten November 1890 ontsliep Ko
ning Willem ITT en drukte de last van op
voedster voor het tienjarig Koningskind op
do schouders der alleen-staande, pas 32-ja
rige. vorstin in volle zwaarte. Het was toen
dat Beefs. n& den lijkdienst op het Loo te
hebben geleid, kon zeggen:
,,'k Zag Drie Oranje's op den troon,
En Zeven, van zijn glans beschenen,
Nu slaapt het Tiental bij de doón
En 'k leef om ze allen te beweenen."
Acht lange jaren heeft Nederland toen
een Hoofd van Staat gehad, dat ons land
heeft weten te besturen op een wijze, die
den republikeinschen tegenstander van het
huis van Oranje eerbied afdwong, iedere
aanhanger van het regeerende vorstenhuis
met innige dankbaarheid wist te vervullen
Op politiek terrein maakte de Koningin
Regentes al dadelijk de grootste moeilijkhe
den mede daar >r> 1801 hot rochfscho kahi-
De geschiedenis die zich
herhaalde.
Vorstin en volk nader tot elkaar.
In het stamhuis der Oranje's
is het al te vaak voorgekomen,
dat de weduwen der gevallen
regeerders de zorgen voor op
voeding der nog jeugdige kin
deren zich zagen toevertrouwd
Na den moord op Willem den
Zwijger was Frederik Hendrik
nog geen jaar oud, viel de zorg
voor zijn opvoeding ten deel aan
Louise de Coligny, die tevens de
vier dochters, gesproten uit het
huwelijk van den grooten Zwij
ger en Charlotte de Bourbon, had te ver
zorgen en op te voeden.
Acht dagen n& hef overlijden van Willem
TT in het iaar 1650, schonk diens echtge.
noofe. Maria Rtuart. het levenslicht aan
den lateren Willem TIT. den Koning Stad
houder, machtig veel en veel later
als geen andere vorst uit het Huis van
'Vanie Nassau is geweest.
De geschiedenis herhaalt zich steeds
want toen .Tohan Willem Friso hij den
Moerdiik verdronk, schonk weinige weken
later Maria Louise van Hessel Cassel het
iets oudere zusie een jong broertje, den
lateren Willem IV. Als „Marijken-Meu"
leeft thans nog in Friesland haar naam
voort, als die van een moeder en een regen
tes. van wie men slechts met eerbied
pleegt te snreken.
Zoo bleef, nè het overlijden van Willem
IV. ook diens echtgenoote. Anna van Han
nover. met een drie-iarig zoontje achter,
den lateren Willem V. aan wien de stor
men van den omwentelingsgeest van het
einde der achttiende eeuw zwaar leed en
groote moeiliikheden hehhen gebracht,
Waardige opvolgster van T.ouise de Co-
lignv van Maria Stuart, van Maria T.onisë
van Hessel Cassel en van Anna van Han
nover. heeft Koningin F.nima zich in alle
opzichten voorzeker getoond!
Ongetwijfeld is het haar gelukt het aan
haar toevertrouwde kind nader te bren
gen tot het land, dat dit kind betrekkelijk
korten tijd later zou moeten gaan regee
ren. Het is de wensch geweest van de Ko
ningin-Moeder dat gansch het land, geen
plek uitgezonderd, de toekomstige Koningin
zou kennen van aangezicht tot aangezicht.
Tijd, noch moeite heeft zij gespaard, op
dat die wensch in vervulling zou gaan.
Reeds in Mei van het jaar 1891 bezochten
de beide vorstinnen de hoofdstad, waar het
Prinses Wilhelmina was, die den eersten
steen legde voor het Buiten-gasthuis, dus
aanstonds gewend rakende aan haar latere
representatieve functie. Zoo was het de
Prinses, die eigenhandig op de borst van
generaal Vetter het commandeurskruis
der militaire Willemsorde hechtte, wegens
Toen op den 3den Juni 1877 Koningin
Sophie van Wurteinberg overleed
en Koning Willem III weduwnaar
was geworden, was het uitermate
droef gesteld met de toekomst van het al
oude stamhuis van Oranje-Nassau, sedert
drie lange eeuwen nauw verbonden, schier
innig verweven zelfs, met de geschiede
nis der lage landen rondom de vroegere
Zuiderzee Zóó oogenschijnlijk bloeide nog
de Oranje sftam, edoch hier speelde schoone
schijn der werkelijkheid parten. Behalve
Koning Willem III waren nog in leven
diens beide zoons: de Kroonprins, Prins
Willem, toen ongeveer 37 jaar oud, bene
vons Prins Alexander, in die dagen van 2(1
jarigen leeftijd. Verder leefde nog de broe
der des Konings, Prins Hendrik, evenals de
reeds hoogbejaarde oom van den Koning
Prins Frederik. Maar de Kroonprins huw
de niet, ondanks alle pogingen in die rich
ting door Koningin Sophie aangewend-
Prins Alexander was ziekelijk en hem
scheen geen lang leven beschoren. Onaf
wijsbaar moest het voorkomen, dat het
door het Nederlandsche volk. in schier al
zijn geledingen, beminde en zelfs voor de
waarachtige belangen van Nederland on
misbare' stamhuis Oranje-Nassau tot uit
sterven gedoemd was.
net-Mackay bezweek, plaats
moest maken voor het liberale
ministerie van Amsterdam's bur
gemeester, Van Tienhoven, met
Tak van Poortvliet, als minister
van binnenlandsche zaken. De
door Tak gewenschte kiesrecht
uitbreiding struikelde op het
amendement-De Meijier, waarna
nieuwe verkiezingen 't oud-libe
rale kabinet Roëll—Van Houten
aan het bewind brachten, dat
echter in 1897 reeds moest
wijken voor een meer vooruit
strevend liberaal ministerie on
der leiding van Pierson en met
Goeman Borgesius als tweede
man.
Voeg daarbij de intrede in de
Tweede Kamer van de beide
sociaal democraten Troelstra en
Van Kol. van den onafhankelij-
ken socialist Van der Zwaag
en het zal een ieder duidelijk
zijn, dat de Koningin-Regentes,
niet van Nederlandschen oor
sprong zijnde, zeer, zeer moei
lijke dagen moet hebben door
gemaakt, alleen reeds op het ter
rein van de binnenlandsche po
litiek.
De dynastie der Oranje's voor
ondergang behoed.
Hof is aan Prinses Adelheid Emma Wil
helminn Theresïa van Waldpck en Pvr
mant. dochter van don regeerenden Vorst
George van Waldeck en Pyrmonf en van
Helena Prinses van Nassau voorbehouden
geweest de dvnasfip dpr Oranje's voor on
dergang te hebben behoed. Op den 7den
Januari 1879 is de huidige Koningin-Moe
der. wier 75sten geboortedag wij allen he
den berdenken, op hef stamslot te Arolsen
met Koning Willem I IT in het huwelijk ge
treden, waaruit den 31sfen Augustus 1880
de tegenwoordige Landsvrouwe is ge
sproten.
Geen gunstige voorteekenen hebben dat
huwelijk begeleid, want reed.j op den 13en
Januari 1879 overleed de broeder van den
Koning, Prins Hendrik, te Luxemburg aan
de mazelen, waardoor de „blijde incomste"
van het pas-gehuwde paar in Neêrland's
hoofdstad diende verschoven, totdat de
rouwtijd over het geleden verlies in de
koninklijke familie zou zijn verstreken
Daardoor was Amsterdam eerst op den
21sten April 1879 in de gelegenheid dei-
nieuwe Koningin hulde te brengen. Korten
tijd later, den 11den Juni 1879, stierf te
Parijs de Kroonprins, Prin9 Willem, op
38-jarigen leeftijd* den 21sten Juni 1884
zou Prins Alexander, pas 32 har oud. hem
volgen. Maar toen was het Prinsesje, dier
reeds ver van. ons liggende dagen,-als bij
na 4 iaar oud, daagde dus een zacht och
tendgloren voor de toekomst van Neder
land en Oranje.
Moeilijkheden ballen de grenzen.
Scherper voetangels en klemmen bleven
haar buiten de grenzen evenmin bespaard
In Nederlandsch Oost Indië had het op
perbesfuur twee opstanden te onderdruk
ken. in Atjeh. op Lombok, hetgeen ten
koste van veel bloed en goed i? geschied
F.en der meesl tactvolle, nu wellicht reeds
weer vergeten daden van de Koningin Re
gentes is wel geweest haar houding tijdens
den inval van Jameson in 't begin van Jan
1896. waardoor te Londen de toestand
voor de daar wonende Nederlanders zeer
moeilijk was. aangezien hier te lande een
ontstemming tegen Engeland tot uiting
mij lief is. Door deskundigen voorgelicht,
stel ik mij voor op dat landgoed het eer
ste Nederlandsche Sanatorium te stichten."
Met deze vorstelijke daad zette de Kongin
gin Moeder metterdaad de kroon op haar
weldadigheidszin!
Vorstin der Weldadigheid.
Beoefening der weldadigheid, bescher
ming van kunsten en wetenschappen, de
ze al oude twee eenheid aan alle vorsten
hoven, terug gaande tot in het 9tof der
vervlogen eeuwen, dubbele uiting van
waarlijken vorstenzin. heeft in de vriende
lijke oude vorstin, die thans op drie-kwart
eeuw levensloop terug mag blikken, een
