m
land wachtte, kende natuurlijk ook
geen Nederlandsch.
De keuze de aanstaande vorstin
op de hoogte te brengen van land,
volk en taal viel op Dr. Laurens
Reijnhart Beijnen, die korten lijd
tevoren ontslag had genomen als
rector van het toenmalige gymna
sium te 's Gravenhage. Aan 't einde
van 1878 heeft Dr. Beijnen vrij
lai gen tijd aan het hof te Arolsen
vertoefd, waar hij de jonge prinses
onderrichtte in de aardrijkskunde,
de geschiedenis, de kunstgeschiedenis
van Nederland en natuurlijk vooral
ook in de Nederlandsche taal.
Leven voor anderen.
Twee eigenschappen hebben wel
immer het leven van de Koningin-
Moeder gekenmerkt: te leven voor
haar plicht en te leven voor anderen.
Toen hij het overlijden van Koning
Willem III de gebruikelijke eere-
wachten voor het paleis het Loo
dienden vervuld, was het Koningin
Emma, die er zorg voor droeg, dat
die eerewachten van de plotseling
ingevallen scherpe koude zoo weinig
mogelijk te verduren zouden hebben,
door den tijdsduur der wachten te
beperken, veelvuldige aflossingen te
gelasten en de manschappen regel
matig warme kolfie te laten ver
strekken. Getuigend van een diep
menschkundig inzicht is ook haar
persoonlijke beschikking, dat de
rouw estrad», waarop 't Koninklijk
overschot ter bezichtiging stond,
niet toegankelijk was voorkinderen
beneden den leeftijd van vijftien jaar.
Gedurende gansch den tijd van
baar regentschap heeft Koningin
Emma immer weten te accentueeren
dat zij, als Koningin Regentes, niet
j was de eigenlijke draagster van het
II.XI. Koningin Wilhelmina onder de
teedere zorg van haar moeder.
gezag; slechts de vertegenwoordig
ster van de Koninklijke macht be
geerde zij te wezen. Bij al haar
verschijnen in het openbaar heeft
de KoninginMoeder deze door
haar zelf gewilde verhouding, niet
alleen staatsrechtelijk, maar vooral
ook persoonlijk tot daadwerkelijke
uiting weten te brengen. Na de uit
vaart van Koning Willem III ver
leende zij natuurlijk audiënties aan
vreemde vorsten en afgezanten van
buitenlandsche vorsten reeds bij die
audiënties was de nog slechts 10—
jarige Prinses Wilhelmina, de eigen
lijke toekomstige Koningin van
Nederland, tegenwoordig. Gehuld in
zwaren rouw legde Koningin Emma
op oen 8en December 1890, in de
Vereenigde Vergadering van de
Eerste en Tweede Kamer der
StatenGeneraal, den eed af, als
regentes en voogdes van bare
dochter. Kalm en waardig legde de
KoninginMoeder eerst de eed als
Regentes af. Doch warmer klonk
haar toon bij het afleggen van den
eed als voogdes, vooral op 't oogen-
blik toen zij den nadruk legde op
de liefde die zij de jeugdige, toe
komstige koningin zou inboezemen
voor hit Nederlandsche volk. Dat,
juist dèt, gevoelde zij als het be
langrijkste deel van haar actieve
taak. Hier week uitdrukkelijk de
regentes op den achtergrond, ge
voelde zij zich Moeder, daardoor
voogdes van de minderjarige konings
dochter.
Ongetwijfeld is het haar gelukt
het aan haar toevertrouwde kind
nader te brengen lot het land, dat
dit kind betrekdelijk korten tijd
later zou moeten gaan regeeren Het
is de wensch geweest van de Ko
ningin—Moeder dat gan-ch het land,
geen plek uitgezonderd, de toe
komstige Koningin zou kennen van
aangezicht lot aangezicht. Tijd, noch
moeite heeft zij gespaard, opdat die
wensch in vervulling zou gaan.
Reeds in Mei van het jaar 1891 be
zochten de beide vorstinnen de
hoofdstad, waar het Prinses Wilhel
mina was, die den eersten steen
legde voor het Builen—gasthuis,
dus aanstonds gewend rakende aan
haar latere representatieve functie.
Zoo was het de Prinses, die eigen
handig op de borst van generaal
Vetter het commandeurskruis dei-
militaire Willemsorde hechtte, we
gens het handhaven van het op
Lom hok bedreigde Nederlandsche
gezag.
Wie de thans overleden Koningin
kenden roemen om haar strijd haar
warme en eenvoudige menschelijk-
heidmet menschen van allerlei
slag wist zij om te gaan zij be
woog zich buitengewoon gemakke
lijk: zij bezat een rustige waardig
heid en eenvoudige voornaamheid.
Met groole dankbaarheid en ge
negenheid zal thans het Nederland
sche volk een vorstin herdenken,
die meer dan 45 lange jaren het
openbaar leven van ons land met
den zachten en innigen glans van haar
pe soonlijkheid vervuld heeft, die
zich waarlijk Landvrouwe heeft ge
toond, die zich als zoodanig de liefde
van breede lagen der bevolking
heeft verworven, die gewerkt heeft
zoolang het dag was I
Het verloop der ziekte.
Eerst Zaterdagavond werd mede
gedeeld dat de toestand van H.M.
Koningin Emma, die voor een bron
chitis aanval al eenige dagen het
bed moest houden, reden tot be
zorgdheid gaf.
Zondag is de toestand dermate
verergerd, dat deze even na midder
nacht uitermate zorgwekkend was
en de kans op herstel uitgesloten
geacht kon worden.
Maandag had de ziekte een rustig
verloop.
Dinsdagmorgen, een kwartier voor
het overlijden van H. M. werd een
communiqué uitgegeven, luidende:
»de nacht is rustig geweest, doch
het laatste half uur is de toestand
hard achteruitgaande, en woidt
daarom hopeloos geacht.»
Te kwart voor acht is H. M. de
Koningin Moeder overleden.
Maandagavond is de Vorst van
Waldeck, broeder van Koningin
Emma, in den Haag gearriveerd. Hij
heelt nog 's avonds de vorstelijke
patiënte bezocht.
H.M. de Koningin en de Prinses
hebben den geheelen nacht van
Maandag op Dinsdag in het paleis
van Koningin Emma doorgebracht.
Bij het sterfbed vertoefden de
Dochter, H.M. Koningin Wilhelmina,
de Vorst van Waldeck en H. K. H.
Prinses Juliana.
De doodstrijd duurde slechts kort
en was niet hevig. Zacht en kalm
ontsliep H.M. om kwart voor acht.
Koningin, Prinses en vorst van
Waldeck bleven nog geruimen tijd
in het Paleis. Toen reden zij naar
het Paleis Noordeinde. De Koningin
zag er bleek en slecht uit, maar
schonk de menigte een vriendelijken
glimlach.
Boodschap van Koningin
Wilhelmina.
De weemoed over dit verscheiden
wordt omgloord door den glans dei-
rijke gave, die in haar geschonken
werd.
Wij buigen het hoofd en danken
God voor wat Hij ons bestemde.
Besloten werd de boodschap te
beantwoorden met een adres van
rouwbeklag.
Deelneming van den
Raad van State.
In een buitengewone vergadering
van den Raad van State heeft de
vice-president de overleden Vorstin
herdacht in hetgeen zij als Koningin,
als Regentes en als Koningin-Moeder
voor het vaderland geweest is.
In de Tweede Kamer deed de
voorzitter mededeeling van de vol
gende ingekomen Kon. Boodschap;
»IIet heeft God behaagd onze be
minde Moeder na een kort ziekbed
tot Zich te roepen. Met diepedroefheid
geven Wij U daarvan kennis, Wij zijn
overtuigd dat geheel Ons Volk'deel
neemt in de smart die ons en de
onzen vervult, en hiermede bevelen
wij l in Godes Heilige bescherming,
(w.g.) WILHELMINA
Rede van den Voorzitter
De Voorzitter bield de volgende
rede
De hoop van heel het land werd
niet vervuld. Wat gevreesd werd dag j
en nacht, is over ons gekomen. Een 1
zware slag treft het Vorstelijk Huis.
Een zware slag treft ook de natie.
Voortreffelijke gade, wijs bestuurster,
een in waren koninklijken eenvoud!
trouwe moeder, grootmoeder vol van'
teere zorgen voor het beminde
kleinkind, zóó zag de natie haar. Zij
had haar lief. Wat zij gegeven had
aan Nederland, gaf Nederland haar
weer. Zij schonk ons gansch haar
hai tons volk gaf haar het zijne.
Een laatste groet.
Dinsdagmiddag tusschen halftwei
en twee uur zijn de dames en heeren
van de hofhouding van wijlen H. M,
de Koningin-Moeder, alsmede de
leden van het personeel der hof -
houding in de gelegenheid gesteld
een laaisten groet te brengen aan het
stoffelijk overschot van de Vorstin.
De zenders zwijgen.
De uitzendingen van beide zenders
zijn tot Woensdagochtend 8 uur
gestaakt als teeken van rouw. Woens
dagochtend 8 uur zullen de uit
zendingen worden hervat uitsluitend
voor het doen van mededeelingen.
Tevens is aan alle radiocentrales
door de regeering verzocht om,
zoolang de Nederlandsche zenders
hun uitzendingen staken, ook de
radio distributiebedrijven geheel stop
te zetten.
Ook de bioscopen gesloten
Ten teeken van rouw zullen alle
bioscopen in Nederland gedurende
drie dagen gesloten zijn. Bovendien
zullen ook op den dag der begrafenis
alle bioscopen in Nederland gesloten
zijn.
Diepe indruk in Amsterdam
De droeve mare van het ver
scheiden van Koningin Emma heeft
zich zeer snel door de 'hoofdstad
verspreid. Reeds op de trams, die
tegen 9 uur druk bezet waren, werd
over niets anders gesproken. Onge
veer 9 uur werden van vele parti
culiere huizen en kantoren de
eerste vlaggen halfstok gehangen.
Tegen 10 uur, toen de extra-edities
der dagbladen verschenen, rukte
men deze den verkoopers uit de
handen.
De belangstelling voor ons Ko
ningshuis uitte zich hier wel zeer
ondubbelzinnig. De winkelstraten
waren een zee van halfstok geheschen
vlaggen. Het overlijden van H. M.
heeft zeer diepen indruk gemaakt
op de Amstcrdamsche bevolking en
al die eerbewijzen getuigden over
duidelijk hoe geliefd de overleden
vorstin was.
Boodschap van H.Mde Koningin.
Een buitengewone Staatscourant
bevat de volgende kennisgeving van
het overlijden van H.M. de Koningin-
Moeder:
„Hel heeft Gód behaagd Mijn be
minde moeder na een kort ziekbed tot
zich te roepen.
„Zij is hedenmorgen zacht inge
slapen.
„Het is met diepe droefheid, dat Ik
daarvan kennis geef.
„Ik ben overtuigd van allen deelen
in Mijn smart en die van de Mijnen eu
in het verlies, dat Haar overlijden
voor het gansche volk, zoo hier als
over zee, beteekent.
w.g. WILHELMINA.
Schrijnen van het Nederlandsch
Episcopaat.
De Aartsbisschop en de Bisschop
pen van Nederland hebben het volgen
de schrijven gepubliceerd.
De Koningin-Moeder is overleden.
Na de verontrustende berichten dei-
laatste dagen over de ernstige onge
steldheid van Hare Majesteit de Ko
ningin-Moeder op Wier behoud de
liefde van ieder rechtgeaard Neder
lander zoo gaarne bleef hopen
brengt ons de vroege morgen de treu-
TreJericl. ÏMisabctfv GLzrlette.
t ™n^<dd£cL, f Grayinrid. Van/
ZX' V* Ortutf eaa ^Vafsau
(ufemèo,
rige tijding welke Ons met ontroe
ring vervult dat de dood een einde
gemaakt heeft aan dit kostbare en ge
zegende leven.
Dankbaar herdenken Wij de heer
lijke gave, welke de goede God Ons in
deze waardige Vorstin heeft geschon
ken, Wier veelzijdige gaven van hoofd
en hart voor een ieder hebben geschit
terd, zoo dikwijls Zij zich in Haar le
ven, zoo rijk aan verdiensten, geplaatst
zag voor een nieuwe taak, welke Zij
telkens opnieuw met niet te evenaren
ijver heeft vervuld. In diepen rouw
gedompeld staan wij thans aan Haar
sterfbed en van deze Koninklijke Doo-
de gaan onze gedachten het eerst uit
naar Onze Geëerbiedigde Landsvorstin
en de Leden van Haar Koninklijk Hu:s
die het smartelijkst door dezen dooC
worden getroffen. Wij troosten ons
met de gedachte, dat Haar werken
Haar volgen en Wij bidden, dat de
goede God Haar om Haar werken reeds
moge hebben beloond.
Wij wekken Onze Geestelijkheid en
Geloovigen op. zich met Ons in gebed
te vereenigen voor Haar eeuwige rust
en ter verkrijging van Gods Kracht cn
troost voor de zwaarbeproefde Ko
ninklijke Familie.
Te dien einde bepalen Wij, dat tot
op den dag der bijzetting van het stof
felijk overschot na iedere H. Mis door
priesters en geloovigen gezamenlijk
vijf Onze Vaders en vijf Weesgegroe
ten zullen worden gebeden.
De Ter-aarde-bestelling
De ter-aarde-bestelling van H. M
de Koningin-Moeder zal Dinsdag 27
Maart in de Nieuwe Kerk te Delft
plaats hebben.
Zooals bekend worden aan de Nieu
we Kerk momenteel groote restaura
tiewerken uitgevoerd. Deze zijn on
middellijk stopgezet. Hedenmorgen is
men direct aangevangen met het op
ruimen van het steigerwerk in het
schip der kerk. Ook hel koor, waarin
zich de grafkelder bevindt, en weik
gedeelte van het gebouw thans wordt
gebruikt voor het houden van kerk
diensten, moet geheel worden ont
ruimd. Deze ontruimingswerkzaamhe
den zullen met bekwamen spoed wor
den uitgevoerd.
Tot Vrijdag
geen openbare vermakelijkheden.
Tot en met Donderdag 22 Maart en
ook oj) den dag van de begrafenis var?
H.M. de Koningin-Moeder zullen ten
teeken van rouw, alle tooneelvoorstel
lingen, filmvoorstellingen, muziekuit
voeringen, feestelijkheden, openbare
vérmakel ijk heden, sportwedstrijden,
c.d. worden afgelast. Woensdag 21
Maart en op den dag der begrafenis
zullen in alle gemeenten des lands de
klokken driemaal daags luiden, n.l.
van 8 tot 9, van 12 tot 1, en van 4 tot 5.
Het Radio-programma.
Van Woensdagochtend tot aan den
dag van de begrafenis van H.M. de
Koningin-Moeder zal het programma,
dat reeds voor die dagen is vastgesteld
worden gewijzigd als in verband met
liet overlijden passend wordt geacht.
Op den dag van de begrafenis zul
len de Nederlandsche zenders zwijgen,
behoudens dat uitzending van de
plechtigheden, voor zooveel mogelijk,
zal plaats vinden.
De uitzending op den dag der be
grafenis zal op beide zenders gelijk
geschieden. Zij wordt onder leiding
van de regeering door de vier omroep
organisaties gezamenlijk verzorgd.
De radio-centrales geven tot en met
den dag der begrafenis geen ander pro
gramma dan door de Nederlandsche
zenders op die dagen wordt uitgezon
den. De uitzending van de plechtighe
den zal mede via de Phohi en de rijks
zenders te Kotwijk geschieden.
Eerste Kamer.
Gisteravond heeft de Voorzitter dei-
Eerste Kamer een herdenkingsrede
gehouden.
Buitenlandsche deelneming.
Ook uit het buitenland is 'deelne
ming betuigd, o.m. door den Koning
en de Koningin van Engeland, Koning
Leopold van België, President v. Hin
denburg en President Roosevelt.
In het Binnenland.
Uit verschillende plaatsen in 't Bin
nenland en ook uit de koloniën, wor
den bijzondere bewijzen van deelne-
ming gemeld. De presidenten van vele
rechtbanken hielden een herdenkings
rede. De colleges aan de Universiteiten
zijn afgelast.
Een uit de 17e eeuw dateereitdwapen-tableau, waaruit de verknochtheid van
het huis Waldeck met de Nassau's blijkt.
BUITENLAND.
Neiuw vrijheids-aanbod aan de
Philippijnen.
Het Amerikaansche Huis van Af
gevaardigden heeft een wetsvoorstel
aangenomen, dat voorziet in de
onafhankelijkheid van de Philip
pijnen, en deze eilanden tot den
eersten October den tijd zal geven
om zich tot een republiek te orga-
niseeren.
Het parlement van de Philippijnen
heeft tot dusver steeds de Ameri
kaansche ontwerpen in zake onaf
hankelijkheid van de hand gewezen,
omdat daaraan voorwaarden, zoowel
van ecouomischen als militairen aard
waren verbonden, die het parlement
der Philippijnen aanleiding gaven
niet lot aanvaarding over te gaanj
Strijd in Amerika's auto-industrie
Er zijn nog geen teekenen, die
wijzen op een verbetering in de
arbeidssituatie in de Ver, Staten,
welke thans als kritiek wordt be
schouwd. Generaal Johnson doet een
laatste poging om een staking van
25U.0Ü0 arbe ders in de auto-industrie
w elke Woensdag dreigt uit te breken,
te vermijden.
Verder verkeert een millioenspoor
wegarbeiders in spanning, welk
antwoord zal worden gegeven op hun
eisch, dat de oude loonbasis zal
worden hersteld.
De zaak-Stavisky.
De vroegere directeur-generaal in
het ministerie van landbouw, Blan-
chard, die eenige dagen geleden uit
zijn functie was ontzet, daar gebleken
was dat hij bij de Stavisky-affaire
betrokken was, en die Zaterdag een
poging tot zelfmoord deed, is heden
aan de wonde, welke hij zich heeft
toegebracht, overleden.
Zijn wanhoopsdaad was ingegeven
door de vrees voor de gerechtelijke
vervolging, die niet meer uit kon
blijven na zijn bekentenissen voor
de onderzoeking-jcommissie in de
Stavisky-zaken, waarbij gebleken is,
dat deze hooge ambtenaar van land
bouw van zijn positie misbruik had
gemaakt, om do landbouwers tot
geldbeleggingen te brengen in twijfel
achtige ondernemingen, waarin hij
commissaris was en ook dat hij
Stavisky-chèques had ontvangen.
Dit geval doet weer eens zien, dat
allen, die in de Stavisky-atfaire
gecompromitteerd zijn en samen
spannen om de zaken in het duister
te houden, volstrekt niet meester van
den toestand zijn.
Intusschen hebben anonieme brie
ven plotseling tot nieuwe geheime
nasporingen aanleiding gegeven.
Een accoord te Rome.
Zaterdagavond zijn te besprekingen
tusschen Mussolini, Dollfussen Göm-
bös te Rome beëindigd, met de 011-
derteekening van een drietal proto
collen. De resultaten, die de bespre
kingen tot nu toe gehad hebben,
liggen voornamelijk op enonomisch
terrein.
De drie regeeringen verplichten
zich de draagwijdte der thans be
staande handelsaccoorden uit te
breiden en wel door vergemakkelij
king van den wederzijdschen uitvoer,
üp deze wijze willen zij steeds meer
profijt trekken van de mogelijkheden,
die de verschillende landen bezitten
om eikaars nationale economie aan
te vullen. Te dien einde zullen vóór
15 Mei 1934 tweezijdige accoorden
worden gesloten.
Voorts zijn maatregelen beraamd
tot steun aan Hongarije's graanbouw,
die door de lage prijzen ernstig be
dreigd wordt. Ook het transito-
verkeer via de Italiaansche havens
aan de Adriatische zee zal worden
vergemakkelijkt.
Om het voortdurend economisch
contact tusschen de drie landen te
behouden en in goede banen te
leiden zal een permanente deskun
dige commissie worden benoemd.
Er is bovendien een nieuwe be
spreking in uitzicht gesteld tusschen
Italië en Oostenrijk. Italië wil Oos
tenrijk n.l. een preferentie verleenen
ten gunste van een zoo groot moge
lijk aantal oorspronkilijkeproducten,
die uit Oostenrijk komen en naar
Italië worden ingevoerd, om zoo
doende Oostenrijk uit zijn econo
misch isolement te verlossen.
Dit over hetgeen op economisch
terrein bereikt is.
Doch ook over politieke zaken
schijnt men gesproken te hebben.
In een apait protocol deelen de
regeeringen tenminste mede, dat zij
alle problemen die hen interesseeren
gezamenlijk zullen bespreken, telkens
als een der drie dit noodig acht. Een
grondslag dus voor eventueele toe
komstige politieke samenweiking.
Italië heeft zijn positie in Midden
Europa, dank zij dit accoord, zeer
beduidend weten te versterken.
Vooral ten opzichte van Duitschland,
dat met zijn onbesuisde Oostenrijk-
sche politiek een gevoelig echec
geleden heeft. Frankrijk zal deze
zijde van het accoord zeker aanstaan,
doch anderzijds moet het met be
zorgdheid de vergrooting van den
Italiaanschen invloed zien, ook al
behoudt het in de landen der Kleine
Entente nog een sterk tegenwicht.
Religieuze Radio-uitzendingen
in Frankrijk.
De Fran«che Kamercommissie
van P.T.T. heeft besloten hel uit
zenden van religieuze voordrachten
voor de radio weer toe te staan. De
regeering zal het besluit bekrachtigen.
In woelig China.
In Ghineesch—Turkestan is het
weer eens tot bloedige gevechten
gekomen. De stad Kasjgar is bezet
en daarbij zijn 2000 inwoners ter
dood gebracht.
Treedt Rusland toe tot Genève
De »0uevre» zegt te hebben ver
nomen, dat over het toetreden van
Rusland tot den Volkenbond vol
komen overeenstemming bestaat
tusschen Frankrijk en Rusland.
Frankrijk zou op 10 April voor-
11
