De Echo van het Zuiden
De Morgenklok
TWEEDE BLAD.
GESCHIEDENIS
DER HERVORMDE KERK
TE BESOIJEN.
ABONNEERT U
OP DIT BLAD.
rnj
Nr. 79. Zaterdag 12 Oct. '35. 58e Jrg.
1610—1935.
Door
J. van der Hammen Nic.zn.
XIX.
2e
De familie Plassius1, van welke Ds.
Hermanns Plassius, die van Septem
ber 1670 tot Mei of Juni 1691 predi
kant te Besoyen was, een der uitne-
mendste vertegenwoordigers is ge
weest, is afkomstig uit Leiden. Daar
werd omstreeks 1600 geboren zekere
Johannes Plassius, die later voor
Evangeliedienaar studeerde en van
1626 tot 1657 hel predikantsambt te
's-Grevelduin-Capelle heeft vervuld.
Toen hij een paar jaren predikant te
Capellc was geweest, huwde hij al
daar den 25 October 1628 als jonck-
man van Leijden en als bedienaar des
Goddelgcken Woorts met de te Breda
geboren Catharina Hermansdochter
van Gennep, toen te 's-Gravemoer
wonende. Het huwelijk werd inge
zegend door den Besoijenschen pre
dikant Jeremias Eckius.
Uit dat huwelijk werden te Capelle
o.a. de volgende kinderen geboren en
gedoopt1Cornelis, gedoopt 7 Octo
ber 1629; 2. Maria, gedoopt 1 Januari
1634; 3. Anna, gedoopt 5 Augustus
1640; 4. Abraham, gedoopt 4 Augustus
1641; 5. Gerard, gedoopt 2 April 1645;
6. Gerard, gedoopt 25 April 1646; 7.
Anna, gedoopt 15 November 1648; en
8. Peter, gedoopt 26 Juni 1650.
In het tijdvak van 1634 tot 1640 zul
len nog wel een paar kinderen uit ge
noemd huwelijk, hetzij te Capelle, het
zij te Geertruidenberg geboren zijn,
o.a. Hermanns Plassius, want het is
van algemeene bekendheid, dat tus-
schen genoemde jaren onderscheidene
Capelsche kinderen, wegens den retor-
sietijd, toen vele predikanten in deze
streken moesten vluchten, te Geer
truidenberg of Heusden, waar men
veiliger was, zijn gedoopt geworden.
Hermanns Plassius werd dus zeer
waarschijnlijk omstreeks 1635 te
Geertruidenberg gedoopt wat ik nu
niet precies kan conlroleeren en
vernoemd naar zijn grootvader van
moederszijde Herman van Gennep.
Wat later van al die 9 of 10 kinde
ren is geworden, is mij onbekend; al
leen weet ik, dat Anna Plassius, ge
boren in 1648, den 21 September 1681
te Besoijen huwde meiJohannes van
Steen, weduwnaar van Leur, en dat
Hermanns Evangeliedienaar werd.
Voordat Ds. Hermanns Plassius in
de tweede helft van 1670 als predi
kant te Besoijen kwam, schijnt hij
eenige jaren predikant te Geertrui
denberg te zijn geweest en aldaar ge
huwd met Catharina Verhooffwant
in de dorpsrekening van Besoijen van
1670 staat daaromtrent het volgende
aangeteekend: Item nogh den 24 Meg
Wil betaelt aen Jacob Petcrsz., schip
per, dat hg den dominé van Desogen
inden jarc 1670 vanden Bergli over
hadde gehae.lt, de somme van 3 gul
den 10 stugvers.
Hij kwam dus in ieder geval van
Geertruidenberg en daar zullen ook
wel eenige kinderen van hem geboren
zijn. Te Besoijen werden van hem en
Catharina Verhooff nog de volgende
drie kinderen geboren: Anna, gedoopt
in Februari 1674; Godefridus, gedoopt
10 December 1679 en Hermanus, ge
doopt 12 Maart 1684.
Het tweede kind, n.l. Godefridus,
huwde in 1709 te Rotterdam met
Maria van Noort, jonge dochter van
Delft, en vestigde zich als mcd. doctor
te Geertruidenberg, waar hij ook
schepen en burgemeester is geweest,
en wonende was op den Singel. Gode
fridus en Maria van Noort lieten te
Geertruidenberg verscheidene kinde
ren doopen, n.l.: Herman; Nicolaes;
Catharina ClasinaNicolaes; Catha
rina Clasina. Sommige van deze kin
deren schijnen nog lange jaren te
Geertruidenberg gewoond te heben.
Keeren wij nu tot Ds. Hermanus
Plassius terug. Tot zijn eerste werk
zaamheden als Evangeliedienaar te
Besoijen het prediken, catechisee-
ren, het doen van huisbezoek enz.
voorloopig buiten rekening gelaten
behoorde o.m. het volgende: a. het
aanleggen van nieuwe lidmate nlijs-
tcn, b. idem van doopregisters, c. idem
van trouwlijsten; d. idem van kerke-
raadshandelingen (notulen).
Gedurende zijn ruim 20-jarig ver
blijf alhier boekte hij de volgende
110 namen van lidmaten in, gedeelte
lijk gevonden lidmaten, gedeeltelijk
nieuwe lidmaten en gedeeltelijk van
andere plaatsen aangekomen lidma
ten: Magcken Ariens Jacobs, huis
vrouw van Laurens NultenbockJan-
nicken Franse; Jacob Janse, kleerma
ker, en zijn huisvrouw Annicken
ClaesLucas Burger en zijn huis
vrouw Lijsbet Burger; Arien Gcrritsz.
van den Hout; Cornelis Corsten; Ilen-
drick Emmelen en zijn huisvrouw
Catalijntie Cörstiaense; Ilendrick de
Rog; Jannicken Hendrickse, huis
vrouw van W. Hagen; Arien Theu-
nisse van ThurenhoutLaurens van
Nultenbock; Jennicken van den Hout,
huisvrouw van A. van den Hout;
Hegltien Cornelisse, huisvrouw van
C. Corsten; Anneken Cornelisse, doch
ter van C. Corsten; Adriaen Wou terse,
schepen, en zijn huisvrouw Theunis-
ken Wouters; Geertie Jans van den
Hout, dienstmaagd van G. van Andel;
Neesken Peters, huisvrouw van Hen-
drick Theunisse; Lijsken Gijsberts de
Wit, weduwe van Peter Hugbertse;
Lijsbeth Jagers, huisvrouw van Jan
Thijssen; Lijsbeth Sgmonse, dienst
maagd van den schoolmeester I); Jan
nicken Pauwels, huisvrouw van den
schutter 2); Aerd Hendrickse en zijn
huisvrouw Annicken Ariens; Leentie
Ariens, huisvrouw van Ilendrick
ArienscMaria Verworms, huisvrouw
van monsieur Mastel jon (Massignon);
Ilendrick Teunissc; Fgeken Ariens
Vermoet; Calhargna Vcrhoof, huis
vrouw van Ds. Plassius (met attesta
tie vertrokken onder Ds. van Woen-
sel 16911695); Johanna de Wit;
Gijsbert de GreeffLijsbeth de Greeff;
Adriaentie Hendrickse van den Hout;
Christiana van Thugn; Emmicken
Cornelisse; Annicken Ariens; Wouter 1
Janse van ThurenhoutGerrit Ver-
hegden, secretaris 3); Hillegonda de
Rog; Jannicken van den Hout; Lijs
beth Stockmans; Dina van Bavel;
Corstiaen Cornelisse; Willem van Ba-
vel; Maria Praser; Catliarijn van
Tugn; Annicken van Heest (Heyst);
Maricken Lodewijks; Marieken Bleese;
Cornelia Aarse Schippers met haren
man Cornelis Nieustraten; Aert Wij-
nants; Nicolaes Rgnaerts; Willimcken
Cornelisse; Peeter van Andel met zijn
huisvrouw Catherijn Sprangers 4);
Arien Pcterse Molegraef; Gijsbert de
Wit, Hendrick Mastel jon (Massignon);
Cornelis de Wit; Tieleman de Hes;
Ariaentje de Wit; Beatrix Prasers;
Lammert je van Baertwijck; Geertrug
Prasers; Cornelia Bugs; Peter van
Emont en zijn huisvrouw Janneke
van Ginckel; Bastiaen de Rog; Sara
van Emont; Lijsbeth Ariense van
Baertwijck; Hegltie Haegen; Joannes
Tliijsse van Oirschot; Govert Bante;
Jennicken van Thugn en haar man
Dirck de Greef; Lijsbeth van de Co
rner; Laurens van Houteren (van den
Hout Peter van Turenhout; Joan
na Prasers; Hendrick Ariense; Cla-
sijn Hendrix; Annicken Hugberts;
Jan van Thugn en zijn huisvrouw
Johanna Willems Flore; Schalck de
Roij en zijn huisvrouw Maria van den
Hout; Jennicken Hopmans; Baltus
van Grevenbicht en zijn huisvrouw
Catharina Wielemaakers 5); Anna
Catharina Plassius; Maria Peters de
Hoen; Andrea Verpoten en Hendrick
Hagen.
Het getal kinderen, hetwelk door
Ds. Plassius in de Besoijensche kerk
werd gedoopt, bedraagt 160. Zijn
laatste doopsbediening geschiedde den
20 Mei 1691; terwijl hij 79 of 80 hu
welijken in die kerk heeft gesloten:
het laatste in April of Mei 1691. Hij
zegende o.a. de huwelijken in van de
volgende personen:
a. 6 November 1677. Bastiaen
Hendricksz. de Roij en Margaretha
Eckius, dochter van Ds. Jeremias
Eckius.
b. 19 November 1679. De heer
Petrus van Andel, advocaat, van 1679
tot 1702 schout van Besoijen, zoon
van den bekendenGerriV van Andel,
niet juffrouw Catharina Sprangers.
c. 28 Januari 1680. Hugbert Wou-
tersz. van Gils en Jenneken Hopmans,
jonge dochter van Leksmond.
d. 8 December 1680. Dominé
Isaeckus Hugsingius, predikant te
Gameren, met juffrouw Maria Bor
ger s 6).
e. 21 September 1681. Johannes
van Steen, weduwnaar van Leur, met
Anna Plassius, zuster van Ds. Herma
nus Plassius.
f. 18 September 1689. Baltus van
Grevenbicht, schoolmeester te Be
soijen, geb. te Breda, met Catharina
Wielemaeckers, jonge dochter van
Vlissingen.
Met de kerkeraadsleden heeft Ds.
Plassius slechts twintig jaarvergade
ringen gehouden, die niet heel gewich
tig zijn. Ze zijn de volgende:
1. 17 December 1671. Wegens het
eindigen van den diensttijd ontslagen
als ouderlingGerr/7 van Andel en als
diaken Arien van den Ilout. In hun
plaatsen verkozen Wouter Regers en
Hendrick de Roij. Bevestigd 7 Januari
1672.
2. 17 December 1672. Ontslagen
als ouderling Peter van Emonts en
als diaken Anthony Praser. In hun
plaatsen verkozen Cornelis Corsten en
Mr. Antong de Brugn. Bevestigd 4
Januari 1673.
3. 17 December 1673. Onslagen
als ouderling Wouter Regers en als
diaken Hendrick de Roij. In hun
plaatsen verkozen Lucas Ugttenbroeck
en Imbrecht Leenhouwer. Bevestigd
7 Januari 1674.
4. 17 December 1674. Afgegaan
als ouderling Cornelis Corsten en als
diaken Mr. Antony de Bruyn. In hun
plaatsen verkozen Antong Praser en
Gerrit Moegtiens. Bevestigd 7 Jan.
1675.
5. 17 December 1675. Afgegaan
als ouderling Lucas Ugttenbroeck en
als diaken Embrecht Leenhouwer. In
hun plaatsen verkozen Jan Hugbrecht-
se van Ilegst en Gerrit Verhegden, se
cretaris. Ingezegend 7 Jan. 1676.
6. 17 December 1676. Ontslagen als
ouderling Antong Praser en als diaken
Gerrit Moegtiens. In hun plaatsen ver-
k /ClI A rien Jansse Kerssen en Jacob
Strijkhoven. Bevestigd 7 Jan. 1677.
7. 17 December 1677. Afgegaan als
ouderling Jan Hugbertse van Hegst en
als diaken Gerrit Vcrhegden. Verkozen
in hun plaatsen Peter van Emont en
Aert Wijnants. Bevestigd 7 Jan. 1678.
8. 12 Maart 1679. Gekozen Corne
lis Corsten in plaats van Gerrit van
Andel en Gijsbert de Wit in plaats van
Jacob Strijkhoven. Bevestigd 3 April
1679.
9. 14 Maart 1680. Verkozen tot ou
derling Wouter Aertse Regers inplaats
van Cornelis Corsten en tot diaken
Claes P.gnaers inplaats van Aert Wg-
riants. Bevestigd April 1680.
10. 23 Maart 1681. Verkozen tot
ouderling de heer schout Peter van
Andel in plaats van Peter van Emont
en tot diaken Corstiaen Cornelisse van
Sprang inplaats van Gijsbert de Wit.
Bevestigd 7 April 1681.
15 Maart 1682. Gekozen tot ou
derling Arien Janse Kersen en tot di
aken Bastiaen de Roij en Claes Rg-
naers. Bevestigd 30 Maart 1682.
12. 4 April 1683. Ouderling Jan
Hugbertse van Hegst en diaken
Cornelis de Wit, inplaats van schout
van Andel en Corstiaen Cornelisse van
Sprangh. Bevestigd 19 April 1683.
13. 1684. Ouderling Gerrit Moeg
tiens en diaken Arien Wouterse van
Baertwijck. Afgegaan Arien Janse Ker
sen en Bastiaen de Roij. Bevestigd
1684.
14. 1685. Ouderling en diaken
Aert Wijnants en Jacob Strijthoven in
plaats van Jan Hugbertse van Hegst
en Cornelis de Wit. Bevestigd 1685.
15. 31 Maart 1686. Ouderling en
diaken Gerrit Verhegden, secretaris,
en'Hendrick van Dongen, inplaats van
Gerrit Moegtiens en Arien Woutersz.
van Boertwijck. Bevestigd 15 April
1686.
16. 15 Dec. 1686. Verkozen tot ou
derling en diaken de heer schout Peter
van Andel en Dirck de Greef. Afgegaan
Aert Wijnants en Jacob Strijthoven.
Bevestigd 1 Jan. 1687.
17. 14 Dec. 1687. Geworden ouder
ling Jacop Strijthoven en diaken Cor
stiaen Cornelisse van Sprang. Afge
gaan de secretaris Gerrit Verhegden en
Ilendrick van Dongen. Bevestigd 1
Jan. 1688.
18. 12 Dec. 1688. Gekozen tot ou
derling Arien Wouterse van Baert
wijck en tot diaken Bastiaen de Roij.
Ontslagen Peter van Andel en Dirck
de Greef. Bevestigd 1 Jan. 1689.
19. 11 Dec. 1689. Gekozen tot ou
derling Jan Hugbertse van Heijst en
tot diaken Claes Rgnaers, inplaats van
Jacop Strijthoven en Corstiaen Corne
lisse van Sprang. Bevestigd 1 Jan.
1690.
20. 10 December 1690. Verkozen
tot ouderling en diaken Cornelis de
Wit en Cornelis Nieuwstraten. Afge
gaan Arien Woutersz. van Baertwijck
en Bastiaen de Roij. Bevestigd 1 Jan.
1691.
Men kan niet zeggen, dat Ds. Her
manus Plassius, toen hij in het najaar
van 1670 zijn Evangelie-bediening te
Besoijen begon, een gemakkelijken en
rooskleurigen tijd tegemoet ging. Ver
re van dien! Want hij woonde pas on
geveer anderhalf jaar alhier, toen in
het voorjaar van 1672 de oorlog uit
brak tusschen ons land en de bondge-
nooten Engeland, Frankrijk, Munster
en Keuleneen vierdubbele over
macht! Vooral in het begin van dien
oorlog scheen ons land op den rand
van den ondergang te worden ge
bracht en gedurende den geheelen
langen duur van dien noodlottigen
krijg inzonderheid in 1673 had
den ook Besoijen en de andere Lang-
straatsche dorpen ontzettend te lij
van moordende, brandende en plun
derende Fransche en andere krijgs
lieden.
In een volgend opstel zullen wij een
overzicht geven van den desolaten
toestand alhier gedurende dien ver-
schrikkelijken oorlog, die met Enge
land, Munster en Keulen 2 jaren
duurde en met Frankrijk ruim 6 jaar,
tot 10 Augustus 1678.
Aanteekeningen.
1. De toenmalige schoolmeester was
Antonie de Bruyn (16631685), gehuwd
met Geertrug Roosen. Van 16851688
heeft één zijner zoons, n.l. Adriaen de
Bruyn, tijdelijk de school waargenomen.
In 1687 werd ook een Fransche kost
schoolhouder aangenomen: monsieur
Trégale, van Bodegraven-
2. De schuter was Cornelis lleymans.
3. Gerrit Verheyden is van 16)70 tot
1694 secretaris van Besoijen geweest; in
laatstgenoemd jaar werd hij in de kerk
hegraven. Hij was eerst gehuwd met
Maria Peters, en later, op zijn ouden dag,
n.l. in 1693, met juffrouw Geertuyd de
Bocq, weduwe van Jan Salmée.
4. Ik bezit van Peter van Andel een
minnebrief aan zijn toekomstige vrouw,
die bij gelegenheid wel eens zal gepubli
ceerd worden.
5. Baltus van Grevenbicht is slechts
een drietal jaren alhier, van 10 November
1688 tot April 1692, schoolmeester ge
weest. Voor zijne benoeming was een
viertal opgemaakt n.l. Baltus van Gre
venbicht, van Breda*, Rochus Biesheuvel,
van Giessen-Nieuwkerk; Johannes Bur-
vene, schoolmeester te Gcnderen; en
Johan Ilarmans, schoolmeester te Waal
wijk. Hij werd opgevolgd door Simon
Colt hof f (1692—1732).
6. Een zuster van haar, n.l. Geertruyd
Borqers, was gehuwd met Ds. Egidius
Louwijck, vóór 1678 predikant vanden
Corendijck (gehucht onder de gemeente
't Zandt in Groningen).
naar het Duits
van Adolf Schmitthenner
door
Ze kroop onder de klok vandaan
en klom naar het hoge westelijke
galmgat, en keek van hieruit moe
deloos naar de maan.
En vanzelf kwam er een gebed
uit haar hart op haar lippen.
Ze zei: »Het is zo licht en zo stil
daar boven, zo plechtigde lieve
Heer woont hoog boven de maan
en ziet vandaar op mij neer. Gij
weet alle dingen, Gij weet ook, wat
ik nu doen moet.»
Radeloos keek ze weer op naar
de klok.
»Als ik het touw daarboven 'ns
los kon krijgen en eens ging vast
binden aan een van de »stomme»
klokken. Maar hoe kom ik daar
boven op?»
Ze schudde ontmoedigd het hoofd,
drentelde weer naar het midden van
het klokkenspel onder de koppige
klepel, hurkte op de grond en keek
peinzend en piekerend in de zwarte
holte van de klok boven haar.
Beneden haar hoorde ze in de
stad een haan in de verte kraaien.
En gauw daarop nog één, en toen
een derde. In de straten en steegjes,
achter de Markt, langs de Blaak
dan helder, dan hees, daneenfluis
tertoon en dan weer droevig diep
klonk het ene hanengekraai na
het andere.
»AIs dat de onze niet is 1» dacht
Veronika bij één van die keelgelui
den, en ze zuchtte diep. Zou haar
vader zich ook ongerust maken
Zou hij haar soms ook zoeken
Ze keek op naar de sterren. Die
waren verbleekt. Over het dennen
bos heen kwam een lichtgele gloed
opzetten, en de kleine, hoge wolkjes
boven het kasteel kregen een rossige
glans. Stemmen beneden in de stad
werden hoorbaar, voetstappen klon
ken en verklonken. Veronika dacht
met schrik, dat het wel gauw vier
uur zou zijn. Dan kwam de koster
en luidde
Ze keek op naar de klepel en
dacht
»Zal ik mij er aan vastgrijpen en
steeds verder naar boven klim
men tot ik helemaal in de klok
hang
Ze stond op, ging op de tenen
staan, vatte de klepel met beide
handen vlak bij de knop aan het
boveneind en begon zich te schom
melen. Maar haar handen schoten
naar beneden en ze voelde wel, dat
ze er al gauw uitgeslingerd zou
worden, wanneer de slingering he.
viger zou worden. En wat schoot
ze er dan mee op Beneden zouden
ze niet eens merken, dat zij de
klepel had vastgehouden, en de
drie schoten zouden toch knallen.
Ze zocht met haar tenen naar de
balk en liet zich weer zakken. Toen
ze vaste grond onder haar voeten
had, hield ze zich nog even aan de
klokkeklepel vast, want het duizelde
haar en ze kon nauwelijks op
haar voeten staan. Ze moest eerst
haar ogen sluiten, toen liet ze zich
los, spreidde haar armen wijd uit,
om in evenwicht te blijven. Weg,
onder de klok vandaan I Wat had
ze hier nog te doen Haar knieën
knikten. Ze hield zich vast aan de
balken en de sporen van het dak,
waardoor ze zo gemakkelijk en
veilig in de grote klok had kunnen
komen. Één stap moest ze nog
doen, de laatste, een grote! Ze hield
zich vast aan het klokketouw, dat
naar de beugel van de grote klok
leidde. Het touw werd naar bene.
den getrokken, de klok begon te
slingeren, en bijna sloeg de klepel
aan.
Nu stond ze weer op veilige bo
dem voor het galmgat in het Zuiden
Hierdoor kon ze over de stad be
neden zich zien. Maar hier liep ze
ook gevaar, zelf gezien te worden.
Daarom liet ze zich op de knieën
zakken, legde de armen op de met
blik beslagen vensterbank en liet
daarop haar hoofd rusten. Zo was
dan alles toch tevergeefs? Wat deed
ze hier boven nog
»Ik wil naar huis, naar mn
vader
En toch Het was haar, alsof ze
niet van deze plaats mocht weg
gaan. Hier deze klok, dat was de
mond, die de dood uitriep nog had
hij zich niet geopend, en misschien
gelukte het haar toch, hem dicht
te stoppen.
Reeds hoorde ze echter de stap
pen der soldaten. Ze gluurde naar
buiten. Vier mannen marcheerden
de straat door, langs de kerktoren.
Op het slotplein hielden ze halt.
En daar brachten ze den veroor
deelde. Hij liep naast den geeste
lijke, achter hem twee soldaten, en
vóór hem eveneens twee. Veronika
liep naar het volgende kijkgat en
spiedde op het plein.
Gaan van mond tot mond,
Zoo wordt de avond doorgebracht,
Totdat 't bed hun tegenlacht.
Pietje Konings,
Rechtvaart 29, Kaatsheuvel.
Oplossing van de vorige week.
1. De Echo.
2. 's-Morgens als de bedden ge
schud worden.
3. Bliksem en donder.
4. Omdat hij brodeloos is.
5. Omdat, terwijl ze blalTen niet
kunnen bijten.
Raadsels.
Wordt vervolgd.
WINTERAVOND.
Moeder naait,
Joke braait,
Nellie zit te lezen,
Dina boontjes blezen,
De kleinste zit op Vaders knie,
Die zingen samen van »Hopsa mie
'r Komt bezoek, kijk,
Iemand van de »Dijk»,
Gerrit, 't is een broer van Piet,
Die 't huisgezin beziet,
Hij kruipt genoeglijk bij de haard,
En strijkt af en toe eens langs
z'n baard.
Nellie schenkt thee,
En deelt Gerrit er van mee,
De koekjes in 'n trommeltje rond,
Ik draag een kroon op mijn hoofd,
Van kousen ben ik schier beroofd,
Schoenen heb ik niet,
'k Loop barrevoets, gelijk ieder ziel
Ik draag een kleed van lap op lap
Ben altijd statig in mijn stap,
Want ailen die ik heb beheerd,
Waren allemaal beter, dan ik,
geleerd.
2
Ik ken een stalen paardje,
Met een vlassen staartje,
Hoe harder het paartje snort,
Hoe korter zijn staartje wordt.
3
Wat verschijnt eenmaal in elke
seconde, tweemaal in elk ogenblik
en geen enkel maal in de gehele
eeuwigheid.
4
Ik ben een vriend van de jeugd,
doch de zon is mijn grootste vijand,
want die kan ik maar niet verdra
gen.
5
De koning van Spanje at een
haring, toen hij dood was.
JAN DE JONGE.
