GESCHIEDENIS DËfi flEttV. Wl TE BESOIIEN
3* Die
rheumatische pijnen
AKKERTJES
BINNENLAND.
TARZAN VAN DE APEN.
Zaterdag 29 Mei 1937. No. 44
De Echo van het Zuiden.
Tweede Blad
1610—1935.
Door
J. van der Hammen Nicz.
LVI.
De lezer houde mij ten goede, dat
ik nog eenigen tijd blijf afdwalen van
de verdere geschiedenis der Hervorm
de Kerk te Besoijen. Dat kan nu niet
best anders.
Tot den 5 Augustus 1786 werden de
vergaderingen van Libertatis Amor
gewoonlijk elke week en soms twee
maal in de week gehouden van 's na
middags 6 tot 8; maar voortaan zou
dat geschieden van 5 tot 8. Men had
rus meer den tijd, om de politiek te
bespreken.
Volgens artikel 20 van het „Huis
houdelijk Reglement" werden de hui
lenleden gecons.idereerd als honoraire
leden, zonder stem te hebben over za
ken het redres van het stedelijk huis
honden rakende, maar wel in andere
particuliere zaken.
Langzamerhand begonnen de socie-
teitslcden daarin ongetwijfeld ge
steund door een deel van den magis
traat zelf zich meer en meer te be
moeien met zaken, de burgerlijke re
geering betreffende, en dit te meer en
te eerder, nu er verdenking begon te
rijzen, dat sommige prinsgezinde ma
gistraatsleden de aloude op perka
ment geschreven stedelijke vrijheden
en privilegiën probeerden weg te mof
felen.
In de vergadering van 3 September
werd besloten aan den magistraat een
verzoekschrift in te dienen betrekke
lijk het gilde der loopende pakkedra-
gers en tevens aangaande 't waar
schijnlijk wegvoeren van een kistje
met Privilegiën van de secretarie naar
een onbekende, verdachte plaats. Om
die oogenschijnlijk verdonkeremaande
voorrechten weder op de hehoorlijke
plaats terug te krijgen, werden Dr.
Wellens en Jan Pannebakker naar
Heusden afgevaardigd, om daar een
bekend practizijn te raadplegen, aan
wien de noodige opdracht dienaan
gaande werd verleend- Inderdaad een
vreemde toestand
Men meene echter niet al ston
den Prinsgezinden en Patriotten
scherp tegenover elkander dat de
Waalwijksche „vrijheidshelden" met
verachting op de overheid neerzagen-
Weineen! Toen in den loop van Sep
tember 1786 de ambachtsheer van
Waalwijk en Besoijen, baron Louis
Theodoor Forestier d'Orges, gehuwd
met jonkvrouw Paulina Maria Con-
stantia Le Leu de Wilhem, eerstdaags
te Waalwijk stond te arriveeren, werd
door de sociëteit besloten, hem uit den
naam harer leden te compiimenteeren
en hem voor te dragen de intentie en
het doeleinde der sociëteit, namelijk
op de allerminnelijkste wijze bij de
edelachtbare regenten de bezwaren
aer burgerij in te dienen. Om dien
.hoogen heer uit aller naam te be
groeten, werden aangewezen Jan Pan-
neba'ckcr. W. P. Wellens en Simon
van Vlodorp.,
Nogmaals werd in den loop van Sep
tember door de sociëteit een adres aan
de stadsregeering gericht, met verzoek
het wachtreglement te verbeteren. In
verband hiermede werd den 18 Octo
ber 1786 besloten de zeven corporaals
vermoedelijk leden van het Waal
wijksche exercitie-genootschap te
ontbieden, teneinde gezamenlijk daar
over te beraadslagen. Er verschenen
den 21 October echter slechts drie cor
poraals.
Op het einde van October werd door
de sociëteit geresolveerd 0111 magis-
traatsvergadering te verzoeken met
het oog op het wachtreglementde
nachtwacht en den wapenhandel. Den
31 October werd op dat verzoek door
de regenten gunstig geappointeerd.
Aan zekeren advocaat, Mr- Philippus
Verbrugge (onzaliger gedachtenis),
werd opgedragen het wachtreglement
te concipiceren, terwijl aan Jan Pan
nebakker werd bevolen, 0111 zorg te
dragen voor de benoodigde geweren,
die te Heusden moesten worden ge
haald, en tevens tegen Zondag 5 No
vember, des middags na kerktijd en
ter plaatse der sociëteit, al diegenen
op te roepen, die deel aan den wapen
handel of aan de wapenoefeningen
wenschten te nemen. Hoewel de notu
len ran bert at is Amor niet het juis
te getal noemen, vermoed ik echter
wel, dat heel wat manschappen zich
zullen aangegeven hebben, want aan
de deelnemers werden voor dat „sol
daatje spelen" zes a zeven gulden per
week uitbetaald.
Nog werd in diezelfde vergadering
van 3- October de tweede directeur
Antonie Slaats gequalificeerd om een
v'gnet te laten vervaardigen, zooals
aan zijn edele is opgegeven, en verder
met den castelijn geaccordeerd om
\oor iedere vergadering voor extra
vuur en licht een halven stuiver per
persoon te betalen.
Met de kopstukken der Patriotten
in ons land en met onderscheidene pa
triottische corporatien schijnt Liberta
tis Amor in geregelde correspondentie
le hebben gestaan. Zoo werd in de
eerste plaats veelvuldige briefwisseling
gehouden met den bekenden baron
van der Capellen tot de Marsch, lid der
Geldersche ridderschap en een Patriot
van de goede soort, die in het zoo on
rustige tienjarige tijdvak van 1780 tot
1790 allerwege door zijn bezadigde ge
schriften grooten invloed ten goede
heeft uiteoefend. Zijne meer zuivere
democratische denkbeelden had hij
opgedaan aan de hoogescholen van
Franeker en Utrecht, en zijn zeer be
langwekkende brieven, meerendeels
loopende over de tweede helft dei-
achttiende eeuw en bewerkt door Mr.
W. H de Beaufort, zijn uitgegeven
door het Historisch Genootschap te
Utrecht. In de tweede plaats werd!
druk gecorrespondeerd met de socië
teit en het exercitie-genootschap te
Delft, met de sociëteit te Zaandam,
met den ambachtsheer van Waalwijk
en eindelijk met het in 1783 te Amster
dam opgerichte patriottische week
blad De politieke KruyerOok deed
Jan Pannebakker voor rekening van
de sociëteit menige reis naar Gorin-
chem, 0111 daar den Heer van Waal
wijk, die meestal incognito reisde, te
ontmoeten en met hem aldaar onder
scheidene zaken betrekkelijk de ste
delijke regeering en de belangen der
Waalwijksche burgers te bespreken.
Op één van die reizen, nl. den 5 Maart
1787, moest hij ook aldaar het cachet
voor de sociëteit Libertatis Amor doen
snijen. Uit alles blijkt, dat de sociëteit
bij het begin van 1787 groote activiteit
aan den dag legde.
Den 13 Februari 1785 had zich te
Besoijen gevestigd de heer Adrianus
Vermeulen, van 1785 tot 1795, als op
volger van Abraham Godefridus van
der Schaal 1), secretaris aldaar en ee-
nige jaren later notaris te Waalwijk,
waar hij in 1789 ging wonen en den
25 Februari 1840 op tachtigjarigen
ouderdom als oud-notaris overleed.
Hij was den 27 Januari 1760 te Loon-
op-Zand geboren (gedoopt) uit het hu
welijk van Gerrit Gerritsz. Vermeulen
en Petronella van Kleeff en huwde den
26 September 1786 te Loon-op-Zand
met een Capelsch meisje, Jenneke de
Rooij, dochter van Adriaan de Rooij
en Petronella ElemansIndertijd gaf
ik een uitgebreid en tamelijk volledig
relaas van de verdere familie, het na
geslacht en de aanverwante takken
dier Vcrmeulen's, en moet nu met dit
weinige hier volstaan.
Notaris Adrianus Vermeulen, die te
Besoijen en Waalwijk den onrustigen
tijd der Patriotten en den „Franschen
tijd" in ruime mate heeft medege
maakt en die na 1789 lange jaren het
huis bewoonde tegenover de Hervorm
de kerk te Waalwijk, later door den
heer Karei van der Heijden senior aan
gekocht, was een Oranjeman en
zeer gekant tegen do patriottische be
weging dier dagen- Dat blijkt 0.111.
vooral uit de 110Iuien, die hij als se
cretaris van Besoijen voor de dorps-
regeering (schepenbank) aldaar heelt
geboekt en welke bij alle le pas ko
mende gelegenheden sterk zijn ge
kleurd en vooral gekant tegen den
toenmaligen Besoijenschen patriotti-
schen predikant Pieter Willem Lee
mans. Die Oranje-gezindheid schijnt
hij ook te Waalwijk niet onder stoe
len of banken te hebben gestoken,
want hij kwam al heel spoedig in ze
keren zin in conflict met de sociëteit
Libertatis Amor.
I11 1783 was te Amsterdam door Mr.
Jan Christiaan Hespe een weekblad
opgericht, de Politieke Kruyer ge-
najimd, welk blad bij heel enkele be
zadigde stukken hoofdzakelijk laster
praatjes omtrent den Stadhouder Wil
lem V en de Prinsgezinden rond
strooide. In het begin van 1787 werd
daarin ook door zekeren Waalwijker
misschien een lid van Libertatis
Amor een beleedigend stuk ge
plaatst tegen het beleid en de eerlijk
heidheid van Adrianus Vermeulen en
waarin hij ook als „prinsgezinde" aan
de kaak werd gesteld. Als antwoord
daarop en als verdedigingsmiddel liet
deze in de Oprechte Haarlemsche Cou
rant van 31 Maart 1787, no. 39, de vol
gende advertentie plaatsen: De onder-
geteekende, secretaris van Besoijen,
met verontwaardiging gezien en gele
zen hebbende de verregaande laster
en blaam, welke hem in no. 426 van
de Kruyer en in de Hollandsche histo-
ii.-'che Courant no- 7, van Dinsdag den
16 Januarij dezes jaars 1787, wordt
annge vrtt,c-ii, provoceert dien naam-
loozen zich schuilhoudende schrijver
of schrijvers bij dezen, om derzelver
naam of namen aan den ondergetee-
kende bekend te maken, teneinde daar
door occasie te erlangen, om de ge
grondheid van zijne door den schrij
ver zoo gedoopte) exceptie, ofschoon
zonder hulp van Mr. Philippus Ver-
brugge, middagklaar le doen constee-
ren en de erroneuse 2) begrippen van
die anonieme schrijver of schrijvers
aar. den dag te leggen. Bij nalatigheid
van >lien houdt hij denzei ven of dezel-
ven voor eerdieven, godvergeten schur
ken en infame lasteraars, en zal zich
nu noch bij vervolg in 't geringste aan
naamlooze schotschrijvers storen,
maar die altoos met die verontwaardi
ging beschouwen, gelijk dezelve bij al
le weidenkenden meriteeren- Actum
Besoijen den 27 Maart 1787: A. Ver
meulen.
In de vergadering van Libertatis
Amor van 2 April 1787, die door alle
leden, behalve Wellens en Olifiers,
werd bezocht, besloot men tegen 't
stuk van Vermeulen de volgende „ad
vertentie" in de bovengenoemde Haar
lemsche Courant te doen plaatsen:
De leden van de vaderlandsche socië
teit Libertatis Amor binnen Waalwijk
vinden zich uit eene oprechte vader
landsche zucht genoodzaakt den
schrijver dc'.s briefs in de Politieke
Kruyer no. 426 en geteekend „de
Grootvader van de jonge Waalwijker",
tcgens de advertentie van .4. Vermeu
len,-te vinden in de Haarlemsche Cou
rant van den 31 Maart 1787 ('.vermits
de sociëteit zich daar mede inbetrok
ken vindt:) te helpen justificeeren;
verzoekt eenieder vaderlander zijn oor
dcel op te schorten en zijn oog te hou
den op de Politieke Kruijer.
Wat de „Politieke Kruijer" over
deze betreurenswaardige zaak verder
le berde bracht, ben ik, wijl ik het
bewuste exemplaar niet heb kunnen
bemachtigen, tot mijn spijt niet te we
len gekomen: dit weinige moge ech
ter voldoende zijn, 0111 te doen zien
hoe scherp men ook te Waalwijk in
dien tijd tegenover elkander stónd.
Boven zagen wij, dat in sommige
notulen van Libertatis Amor de naam
voorkomt van Mr. Philippus Verbrug
ge en dal hij ook genoemd wordt in
ue bewuste „advertentie" van 31
Maart 1787, door Adrianus Vermeulen
in de Haarlemsche courant geplaatst.
Speelde Verbrugge in den tijd der Pa
triotten een dubblzinnige rol? Was hij
bij den één Patriot en hij den ander
OranjegezindVermoedelijk wel Tot
omstreeks einde 1786 schijnt de so
ciëteit hem voor één der haren be
schouwd te hebben. Den 31 Maart
1787 was die meeening echter reeds
gewijzigd en den 18 Juli 1787 schijnt
men van Libertatis Amor's wege reeds
zekerheid gehad te hebben, dat hij
meermalen een verraderlijke rol ge
speeld en niet gschroomd had som
mige zaken der Waalwijksche Patri
otten aan de Prinsgezinden mis
schien aan Adrianus Vermeulen te
hebben verklapt. Dit blijkt genoeg
zaam uit de notulen der sociëteit van
genoemden datum 18 Juli 1787, welke
in hoofdzaak aldus geboekt zijn: Wij
ders in aanmerking genomen zijnde,
dat door den heer P. .4. Olifiers op den
'11 October 17S6 ware geïntroduceerd
een zeker advocaat Vrbruggedat deze
Verbrugge, zich onder 't mom van po-
triottismus verschuilende den heer
introducent daardoor haalde gedu
peerd; doch op heden niet alleen des-
zi'lfs persoon en denkwijze nader ont-
n>askerd zijnde, zoo hebben de geza-
mentlijke leden dezer sociteit goed
gevonden deszelfs naam met de uiter
ste infamie te royeeren, willende. daf
dezelve werd gehouden, alsof deze zoo
zeer beruchte naam nooit in ons re
gister is aan get eekend geweest.
De verdere notulen van Libertatis
Amor zijn niet van zooveel belang
meer en konden dat ook niet meer
zijn. Alleen dit moet nog vermeld wor
den, dat den 17 Augustus 1787 Jan
Pannebakker tot tweeden directeur
werd benoemd, dat op 22 Augustus
besloten werd eene missive te zenden
aan de vergaderring van de gewapen
de. burgercorpsen en de sociteiten te
Amsterdam, en eindelijk dat men den
6 September 1787 zijne de laatste
vergadering der sociteit besloot
eenige veranderingen te brengen in de
bezorging der „nieuwspapieren", die
natuurlijk door de leden ijverig wer
den gelezen, en levens een antwoord te
zenden op het schrijven van de 's-Her-
togenbossche sociëteit. De inhoud van
dat antwoord blijkt genoegzaam uit
de slot-notulen van Libertatis Amor,
weike hier volgen: Wijders ingeko
men eene missive van de vaderland-
die U het leven vergallen, daarvoor
helpen nu "AKKERTJES" zoo bui
tengewoon. Niet alleen dat de pijnen
verdwijnen,maar AKKER-C ACHETS
verdrijven bovendien uit 't lichaam
de stoffen, die de pijnen veroor
zaken. Neem daarom "AKKERTJES"
NederlandseOngeëvenaard bij aevatte kou
Product Griep, rheumatische pijnen,
Zenuwpijnen, Hoofdpijn, enz.
Per 12 sl. 52 cl. Zakdoosje 20 cl.
AKKER.CACHETS
sche sociëteit te 's-Bosch, met een di
ploma derzelver sociëteit en aanbie
ding en verzoek van wederzijdsche
correspondentie, en verzoek om ins
gelijks een diploma van onze zijde1
toe te zenden; en is geresolveerd den
secretaris te authoriseeren dezelve
missive te beantwoorden en dat door
onze sociteit geene diplomaas worden
uitgedeeld.
Dit was dan het roemloos einde van
Libertatis Amor's kortstondig bestaan.
En geen wonder! Want ook het rijk
en de macht der Patriotten stonden
op het punt van afgebrokkeld te wor
den en in hel niet le verzinken. Reeds
den 9 September 1787 ontving men
lver te lande het ultimatum van Prui
sen. Den 13-den kwam het Pruisische
leger, 20000 man sterk, te Nijmegen.
Den 17-den werd Gorinchem ver
mecsterd en Utrecht gaf zich. zonder
slag of stoot over. Het onbeteekenend
verzet van Amsterdam deed niets
meer lot de.zaak af. Reeds den 18
September trokken de Staten van Hol
land al hun besluiten waaronder
schandelijke tegen den Prins in en
twee dagen daarna was Willem V
weder in Den Haag- De Prinsgezinden
vierden hoogtij, maar de Patriotten
werden diep vernederd.
Veiligheidshalve moet nog vermeld
worden, dal tot de Waalwijksche
Prinsgezinden o.a. behoorden: Ds.
Samuel van Wesel, de drossaard Ge-
rordus van de Werken, de goud- en
zilversmid Sacharias de Kleijn, ge
huwd met mejuffrouw Maria Droog
lever, en de burgemeester Johannes
van Heijst, wiens afstammelingen
thans nog wonen te Nijmegen.
Keeren wij nu tot Besoijen terug!
Anteekeningen
1. Hij was ook schout van Capelle.
2. Dat is: verwarde, verkeerde.
De werkloosheid sterk gedaald
Het werkloosheidspercentage voor
geheel werkloozen was in de eerste
verslagweek van de maand Mei in
de laatste jaren als volgt: 1934: 22,9,
1935: 27,7, 1936: 29,6, 1937: 24,6.
Blijkens mededeling van den
directeur-generaal van de werkver
schaffing en steunverleening waren
sind Maart 1937 54.236 arbeiders
geplaatst bij een werkverschaffing.
Door
EDGAR RICE BURROUGHS.
5)
Nu de volkomen eenzaamheid over
hen was gekomen, kreeg Alice Grey-
stoke het te kwaad. „O John, wat vre
selijk is dit. Wat moeten wij beginnen?
Als wij nu maar samen waren, zou het
nog te verdragen zijn, maar de baby -"
Hij stelde alles in het werk om zijn
vrouw gerust te stellen. Nadat zij ge
kalmeerd was, opende hij een kist,
waarin geweren en kogels zaten, zodat
zij zich bij een mogelijke aanval zouden
kunnen verdedigen. Zijn eerste gedach
te was, een slaapplaats voor de nacht
in te richten, die hen beschermen zou
tegen de overval van wilde dieren.
Samen zochten zij nu naar een ge
schikte verblijfplaats. Zij vonden vier
bomen, die zó dicht bij elkaar stonden,
dat zij als het ware een vierkant vorm
den en nadat de man van andere bo
men lange takken afgesneden had,
maakte hij een soort raamwerk, waar
van hij de uiteinden stevig aan de bo
men vastbond met de touwen, die
Zwarte Michael hem van de Fuwalda
had megegeven. Gelukkig was deze
voorraad touw tamelijk groot.
Gedurende de dag was het om hen
heen vol vreemde geluiden van vogels
met schitterende veren, dansende,
schreeuwende apen, die naar de nieuw
aangekomenen keken en hun wonder
lijke manier van nestbouwen met grote
belangstelling gadesloegen. Bij het in
vallen van de duisternis was de voor
lopige legerstede gereed. Zij hadden
scherp uitgekeken, terwijl zij aan het
werk waren en op een gegeven ogen
blik zagen zij de kleine apen in de buurt
schreeuwend over de bomen wegvluch
ten. Ze keken angstig over hun schou
ders heen, alsof zij elkaar vertelden, dat
zij een vreselijke vijand zagen, die op
de loer lag. Wat kon dat nu weer zijn?
RAADSELS.
Hoeveel aardappelen gaan er in een
mud?
Welke huizen worden nooit door
muizen geplaagd?
Spreekwoodraadsels.
10, 13, 22, 5. 29, 16, 20. 33 allemaal.
4, 19, 26, 22, 32, 17, 30, 28, 31, 23,
29 kerkhof.
21, 1, 3, 16, 6, 25, 24. 4 kilo.
7, 24, 28, 8, 6, 19. 27 behoort o. d.
schrijftafel.
9, 2, 11, 11, 20, 18 jongensnaam.
22, 26, 14, 15, 4, 19 zit aan een
visclisnoer.
12, 16, 29, 8 vlug rendier.
Oplossingen der vorige week:
Geen enkele, want de andere vlogen
allemaal weg, Ver-raad. Uit le
dige glazen.
Alle hout is geen timmerhout.
Hij is een sterke man, die de weelde
dragen kan.
Volgens recept van Apotheker Dumont
VI/ l\V
1933. Edgar Rice Burroughs. Inc.