HET VEERTIG-JARIG JUBILEUM
DER PAROCHIE BERKDIJK
1897 - 1937.
rvin
Zaterdag 7 Augustus 1937. No. 63
De Echo van het Zuiden.
Tweede Blad
'14
rrvk 1 ?r"-u
1 TïT :M-
Parochiekerk Berkdijk.
J. C. de Bont, werd de parochiekerk
onder bescherming der H. H. Martela
ren van Gorcum gesteld, de onver
schrokken geloofshelden, die in 1572 te
Brielle in een turfschuur werden opge
hangen, in 1675 door Z. H. Paus Cle
mens X Zalig en in 1867 door Paus
Pius IX Heilig zijn verklaard. Zij is de
eerste kerk in 't Bisdom 's-Bosch aan
deze roemrijke heiligen van Nederland
toegewijd.
In 1896 werd de hulpkerk ingeze
gend en bediend door één der kape
laans van Kaatsheuvel. Dit veroorzaak
te veel moeite en last. Het Allerheilig
ste werd niet in de kerk bewaard en
wilde men 's morgens communiceeren,
dan moest dit vóór de H. Mis aan den
Priester worden bekend gemaakt.
In 1897 was de kerk klaar en werd
ze door Mgr. W. v. d. Ven, Bisschop
te s-Bosch geconsacreerd, terwijl 2 Au
gustus van datzelfde jaar de Z.Eerw.
heer Alphonsus Jacobus Maria Sweens
tot eerste pastoor der nieuwe parochie
werd benoemd.
Z.Eerw. Heer Sweens.
Z.Eerw. was 11 Maart 1865 te
's-Bosch geboren, werd aldaar priester
gewijd 15 Juni 1889; tot kapelaan be
noemd te Raamsdonk 22 Dec. 1890. Op
15 Augustus 1897 werd hij met buiten
gewone belangstelling en geestdrift
ontvangen door zijn parochianen.
Vlaggen wapperden allerwege, ver
schillende mooie versieringen waren
aangebracht en in optocht, opgeluis
terd door de beide harmonieën, Eupho-
nia en Apollo, werd de Herder door
zijn schapen binnengeleid.
Op den feestdag van O. L. Vrouw
Hemelvaart, 15 Aug. d.a.v., werd
krachtens besluit van Mgr. W. v. d.
Ven, de parochie zelfstandig opgericht
onder den titel van Johannes Onthoof
ding en als tweede patronen O. L.
Vrouw en de H. H. Martelaren van
Gorcum. Een zeer eigenaardigheid
dient even te worden vermeld. Toen de
pastoor bij zijn entrée de parochianen
toesprak, bemerkte men, dat hij aan
één der handen een halven middelvin
ger had, en zei één der toehoorders
fluisterend naïf tot zijn buurman: ,,De
pestoor is tr nie eelemaol
Tot kerkmeesters werden in 1897
benoemd de heeren G. Holman en P.
van Laarhoven. De eerste bedankte in
1905 en werd opgevolgd door den heer
P. Span, terwijl in 1906 de heer Wage-
makers de plaats innam van den heer
P. van Laarhoven. De heer J. v. Amels-
foort werd in 1897 tot koster aange
steld.
Nog hetzelfde jaar. December, werd
in de parochiekerk de eerste H. Missie
gegeven door de Eerw. Paters Capu-
cijnen. De godsdienstoefeningen wer
den zeer druk bezocht, ja zelfs vele
protestanten kwamen naar de avond
oefeningen, om de predikaties van de
Paters te hooren. Nagenoeg alle pa
rochianen naderden gedurende die da
gen tot de H. Sacramenten. Bij de
plechtige sluiting werd het Missiekruis
geplant.
In 1904 is wederom een H. Missie
door de Paters Capucijnen gegeven. Er
waren toen circa 800 a 900 communi
canten.
In 't voorjaar van 1896 is onder lei
ding va-n den heer Smeele, architect,
later burgemeester van Waalwijk, met
den bouw der pastorie begonnen, welke
bij 't intreden van den eersten pastoor
nagenoeg voltooid was. Bij het aan
vaarden der pastorie vond Z.Eerw. om
de gebouwen een stuk woesten grond
omgeven door een breede sloot ter
grootte van ruim 1 H.A. Aan de over
zijde ten Westen van 't kerkpad, dat
naast de kerk was aangelegd, was een
stuk grond van H.A., bestemd voor
aanleg van een kerkhof. Verschillende
redenen van zeer gewichtigen aard de
den het Kerkbestuur besluiten het ge
deelte van het terrein ten Zuiden aan
de kerk grenzend tot begraafplaats te
bestemmen. Later heeft Z.Eerw. daar
op een prachtige bidkapel laten bou
wen, waaronder hij bij zijn dood ter
Bij iedere gebeurtenis in t maat
schappelijk leven buiten het kader van
het zuiver alledaagsche, bij elke bele
venis buiten het platvloersche, grijpt
wel iemand naar de pen om 't wereld
kundig te maken. Wij meenen, dat wij
het verheugende feit, het 40-jarig ju
bileum van onze parochie op 15 Aug.
a.s., ook niet onvermeld mogen laten
en willen daarom zeer graag bij deze
gelegenheid een artikel schrijven.
De parochianen hebben spontaan be
sloten den dag van 15 Aug. a.s. aan de
vergetelheid te onttrekken als dank
voor de groote gave een eigen paro
chiekerk te mogen bezitten.
Een feestcomité werd opgericht, dat
een plan voor de feestviering zal uit
werken, collectanten aangesteld tot 't
inzamelen van gelden om als blijk van
vreugde en dankbaarheid Gods Huis
met een passend geschenk te verrijken.
Ondanks de zeer slechte tijden werd
een flink bedrag bijeengebracht, waar
voor gebrandschilderde kerkramen zijn
aangekocht.
Ofschoon momenteel de wijze van
feestviering nog niet definitief is saam-
gesteld, kunnen wij echter met zeker
heid melden, dat de eigenlijke feestdag
zal worden voorbereid door 't houden
van een Triduum, hetwelk gegeven zal
worden door een Jezuiet, den Wel-
Eerw. heer Bijvoet.
Bereikt de mensch op z'n levensweg
een mijlpaal, dan houdt hij even halt en
werpt een blik in 't verleden.
Ook wij willen bij het 40-jarig jubi
leum van onze parochie eens terug zien
op de voorbije jaren en de voornaamste
feiten releveeren, opdat zal blijken, hoe
Berkdijk is gemetamorphoseerd.
Alvorens hiermee echter te beginnen,
vermoeden we, dat t velen zeer inte
ressant zullen vinden meer bijzonder
heden aangaande haar naam en oor
spronkelijke bevolking te vernemen.
Algemeen heet de parochie thans
Berkdijk. Met dezen naam worden ook
de officieele stukken onderteekend.
Volgens sommigen is deze naam
echter onjuist. Zij beweren, dat de ei
genlijke naam Berndijk moet zijn en
geven hiervoor de volgende uitlegging:
Weleer was er een zandweg van den
Loonschen Dijk langs de Kruisstraat
tot de plaats genaamd ,,Drie Stapelen
Stoel". Deze weg, waarlangs kerk en
pastorie gebouwd zijn, liep verder tot
de Bernsche hoeven, naar allerwaar
schijnlijkheid bezittingen der Abdij van
Berne bij Heusden, die zich ten Z. O.
der tegenwoordige kerk in de richting
van Loon-op-Zand moeten bevonden
hebben. Hoe 't ook zij, Berkdijk heeft
't burgerrecht verkregen en is thans de
officieele naam.
Gedeelten der tegenwoordige paro
chie werden ,,de Straatjes" genoemd,
n.l. Ie en 2e Straatje. Waarschijnlijk
is de naam „Straatjes" hierdoor ont
staan, doordat onze menschen als ze
naar 't centrum van Kaatsheuvel gin
gen, zeiden: „We gaan naar de straat"
en onze straatjes dus bedoeld hebben
als 't verkleinwoord van straat.
Het le Straatje lag langs den huidi-
gen keiweg naar Dongen tot aan de
zoogenaamde „Roei" en heet momen
teel Dongensche straat, terwijl het 2e
Straatje werd gevonden ten Zuiden
van „den Drie Stapelen Stoel" in de
richting St. Joachimsmoer, of liever dat
deel van onze parochie, dat nu Dreef-
sche weg heet.
In die Straatjes, vooral in 't 2e,
woonden vele nomaden. Als stoelen-
matters, scharenslijpers, trokken ze in
hun woonwagens (huis op wielen) of
met hun al of niet gehuifde hondekar
ren ons land in, ja drongen tot zelfs diep
in België door, zwervend van de eene
plaats naar de .andere. De mannen
oefenden daar hun „edel beroep" uit,
de vrouwen leurden met een armkorf,
die tevens aan een schouderriem hing
en waarin zich diverse snuisterijen be
vonden, terwijl de kinderen al bedelend
ook wat thuis brachten. Dikwijls werd
in stallen en hooischuren den nacht
doorgebracht, zoodat deze zwervers
wel een afwisselend, maar toch zeker
geen benijdenswaardig leven leidden.
Op een gezetten tijd van 't jaar,
meestal ongeveer Paschen, keerden ve
len naar hun heimat terug. De diverse
families en kennissen ontmoetten dan
elkaar, er werd gefeest en soms wel
aan Bachus geofferd. De minder groote
trekvogels kwamen meestal na eenige
dagen van absentie in hun primitieve
woningen terug met hun oogst. De
kleeding had ook iets bizars en vooral
harde kleuren vielen in den smaak.
Wat een verandering en verbetering,
wat een vooruitgang in beschaving en
ontwikkeling, zoowel op maatschappe
lijk als godsdienstig terrein heeft hier
in de afgeloopen periode plaats gehad!
Het echte nomadenvolk is totaal ver
dwenen en de inwoners der parochie
zijn nu hoofdzakelijk: neringdoenden,
schoenhandelaars, fabrieksarbeiders en
landbouwers, terwijl de laatste jaren de
schoenfabriek van de firma Stokker-
mans zich zoodanig heeft opgewerkt,
dat er 60 menschen werk vinden.
Met recht hooren we de ouden van da
gen dan ook dikwijls zeggen: „Wé is
dé daor veraanderd! Ge kén 't nie mer
trug". En werkelijk, Berkdijk is totaal
gemetamorphoseerd.
Geven we nu een eenigszins chrono
logisch overzicht met vermelding der
voornaamste feiten en gebeurtenissen
op kerkelijk en maatschappelijk gebied,
over de voorbije jaren.
Circa het jaar 1894 besloot de Z. E.
heer Johannes Cornelis de Bont, Pas
toor te Kaatsheuvel, te Berkdijk een
R. K. Kerk te stichten.
Z.Eerw. Heer De Bont,
Stichter der Parochie.
Door tweeërlei redenen voelde Z.E.
zich daartoe aangespoord:
ten eerste de overtuiging, dat een
bevolking van ongeveer 1400 zielen, die
20 a 60 minuten van de parochiekerk
was verwijderd, niet genoegzaam kon
onderwezen worden in den godsdienst
en naar behooren haar plichten vervul
len. Ook schijnt hij er aan gedacht te
hebben, dat de niet-katholieken in de
onmiddellijke omgeving in staat zouden
worden gesteld ons geloof wat nader
te leeren kennen:
ten 2e de parochiekerk te Kaatsheu
vel was te klein.
Pastoor de Bont verkreeg van Mgr.
W. v. d. Ven de toestemming om een
hulpkerk (noodkerk) te bouwen. De
eerste stap was gezet en nu verder.
Doch helaas, er was geen money. Wat
nu gedaan? Nood weet raad. Z.Eerw.
vroeg van den preekstoel zijn parochi
anen om financieelen steun, een vier
jarige collecte voor dit mooie doel werd
gehouden, terwijl hij tevens bij vrien
den en bekenden aanklopte, zoodat de
vereischte som bijeen kwam.
Onder leiding van den heer Storne-
brinck, architect te 's-Bosch, werd in
Romaansche stijl het Huis des Heeren
met z'n twee majestueuse torens door
den heer Mulders, aannemer te Raams
donk, gebouwd. Men meent dat 27
April 1895, op den feestdag van den
H. Petrus Canisius den eersten steen
werd gelegd. Door den Z.Eerw. heer
onmisbaar.Men legt een strik, volgens fig.
17 en doet die om de kan heen, zoals
fig. 18 aantoont. De kan krijgt op deze
manier handvaten en men behoeft niet
bangt te zijn, dat de kan of kruik onder
de touwen uit zal glijden, want de touwen
houden hem stevig in hun midden.
Kunstiger dan alle knopen, welke wij
kennen, moet toch wel de knoop geweest
zijn, waarvan thans nog een spreekwoord
bestaat, dat jullie allen wel eens gehoord
zult hebben: n.l. de knoop doorhakken.
Het verhaal hieromtrent gaat, dat er
in Phrygië een hloedig gevecht ontstond
over de keuze van een nieuwe koning.
Toen besloten de Phrygiërs eindelijk het
orakel tot scheidsrechter te nemen en
degene tot koning te verheffen, die het
orakel zou noemen. Zij zonden een ge
zant naar het orakel en dit bestemde hem
tot koning, die gezeten op een wagen,
met het voornemen om naar de tempel
van Jupiter te rijden, hel eerst den ge
zant op zijn terugweg zou ontmoeten.
Deze man was Gordus, een Phygisch
landsman. Hij besteeg de koningstroon
en schonk zijn wagen uit dankbaarheid
aan Jupiter. De landsman maakte aan de
dissel van de wagen zo'n kunstige knoop
dat het orakel aan hem, die deze knoop
zou losmaken, de macht zou geven over
de gehele wereld te heersen. Toen
Alexander de Groote op zijn tocht door
Azië ook de Jupiter bezocht en zich de
voorspelling van het orakel herinnerde,
hakte hij eenvoudig de Gordiaanse knoop
zoals men deze noemde, door, en had
alzo kans gezien de knoop los te maken!
En werkelijk heerste Alexander lange tijd
over een groot stuk van de wereld.
Tegenwoordig zeggen wij wel eens,
wanneer een oplossing moet worden ge
zocht in.een belangrijke zaak of er moet
een beslissing worden genomen „Wie zal
de knoop doorhakken?" En dit gezegde
is ongetwijfeld afkomstig van de geschie
denis van Alexander de Groote. Vele
mensen, die dit gezegde gebruiken, zul
len de herkomst van deze woorden mis
schien niet eens weten en toch is het
wel interessant, om met zoiets bekend te
zijn.
EEN GLIJBAAN VOOR
DRUPPELS.
Als men een druppel water op een vel
papier laat vallen, dan zal het water zich
onmiddellijk tot een grote natte plek
verwijden en in het papier dringen. Heeft
men hel papier echter eerst geolied of
met vet bedekt, dan kan de druppel zich
niet verdelen, doch zal als een licht af-
geplatte kogel over het papier heen rol
len.
Dit feit benutten wij nu voor het vol
gende spelletje. Wij nemen een lang stuk
sterk geolied papier, daarna stellen wij
vier of meer boeken van verschillende
grootte achter elkaar op de tafel op, met
de rug naar hoven, zoals de tekening
duidelijk laat zien. Over de rug der boe
ken leggen wij nu de lange papierbaan
met dalen, terwijl het einde van de pa
pierhand in een schaaltje terecht komt.
Nu nemen wij met een lepel een drup
pel water uil een glas en laten dit op
de glijbaan vallen. De druppel zal pro
heren zo snel mogelijk naar beneden te
komen. Door de vaart overwint hij ge
makkelijk de hoogten en krijgt bij iedere
HET LEGGEN VAN KNOPEN.
Een der nuttigste en oudste uitvindingen.
Nu de wereld-jamboree van de pad
vinders zo vlak voor de deur staat, wil
len wij eens verschillende soorten van
knopen laten zien, juist omdat vele pad
vinders in het leggen hiervan zo bedre
ven zijn.
Op bijgaand plaatje zien jullie ver
schillende soorten van knopen. In fig. 1
wordt een heel eenvoudige knoop voor
gesteld, welke jullie allen zelf ook kunt
maken. Maar al is hij eenvoudig, daarom
is hij niet minder gewichtig als de an
dere ingewikkelder knopen, omdat deze
eigenlijk de grondslag vormt van alle
andere vormen. In vroeger jaren bedien
den de wevers, die zich belasten met het
weven van tafel- en vloerkleden, zich
van deze knoop. Men knoopte twee dra
den tezamen en wel op zo'n wijze, als je
kunt zien op fig. 2. Deze weversknoop
is wel niet zoo vast, maar veel kleiner
en neemt dus niet zoveel plaats in.
Behalve deze soorten bestaan er nog
een massa kunstige knopen, want met
dezelfde knoop, waarmee wij twee ein
den van een band met elkaar verbinden,
kunnen wij b.v. niet twee kabels vast
knopen. Kabels laten zich niet zo ge
makkelijk knopen en in elkaar vlechten
als tou,w. Er komen evenwel gevallen
voor, waarin men knopen moet maken,
niet alleen met linten en handen, maar
ook met kahels, zoals zulks b.v. bij het
takelwerk op schepen vaak nodig wordt.
Het knopen leggen maakt dan ook een
niet onbelangrijk deel uit van het ma-
trozenwerk en het wordt by hun als een
niet geringe zaak beschouwd, vlug vaste
en toch licht weer uit elkaar te halen
knopen te kunnen leggen.
De afbeeldingen 3, (5, 9 en 16 zijn de
knopen, welke de matrozen en schippers
bij hun werkzaamheden gebruiken. De
meeste zijn nog niet toegetrokken voor
gesteld, ten einde des te heter te zien. op
welke wijze het knoopleggen geschiedt.
Bij enkele afbeeldingen zijn tegelijk de
gevallen aangeduid, waar deze of gene
knoop toepassing vindt. De knoop op fig.
17 is, onder de hier afgebeelde, onge
twijfeld het moeilijkst te leggen, waarom
deze vorm dan ook <le liefdesknoop
wordt genoemd. De benaming is natuur
lijk symbolisch en wijst op de hechte
hand, die de ware liefde met zich draagt.
Deze knoop wordt vooral gebruikt, als
men b.v. een kruik of kan heeft, waarin
water moet worden geschept en geen
handvat heeft; dan zijn dergelijke knopen
'-V.V- jrr
