QËSCHIEOENlS OER fiERV. KERK TE BESOIIEN
Tweede Blad
Zaterdag 14 Augustus 1937 No. 65.
De Echo van hetvZuiden.
Waar de wijnstok vandaan komt.
Bruin en niet verbrand.
HOE MAKEN WE EEN ZEIL
SCHIP?
1610—1935.
Door
J. van der Hammen Nicz.
LXI.
Wij hebben vroeger, bij de inciden
ten tusschen den diaken Antonit
Kuijsten en den predikant, al gezien,
dat Johannes van Heijst een der vrien
den of medestanders van Üs. Leemans
was. Nog een andere medestander of
geestverwant was de meermalen ge
noemde Johannes Albertus van Dijck,
huisschilder, een Hagenaar van ge
boorte cn van den Hervormden gods
dienst, gehuwd geweest met Cornelia
Colthoff, dochter van wijlen Jacobus
Colthoff en Clasina de Busch, en oom
zegster van den Besoijcnschen school
meester Johannes Colthoff (1736
1792). Nog andere geestverwanten
(Patriotten) van Ds„ Leemans waren
de Hervormde schepenen: Bastiaan
Hendrikse de Rooij, Johannes Colt
hoff, Denis Coppen, Hendrik Massig-
non, Leendert Kuijsten, Hendrik de
Graaf f en Adriaan Goedhart, terwijl
de schout van de Werken, de secreta
ris Vermeulen en de schepenen Jolian
Cordij, Antonie Kuijsten en Hendrik
Hagen tot zijne tegenstanders (Prins-
gezinden) konden gerekend worden.
Al de genoemde personen waren Her
vormd. Over het algemeen genomen
was het kerkbestuur der Gereformeer
de gemeente te Besoijen ouderlin
gen, diakenen, en kerkmeesters
voorloopig op Leeman's hand. Tot zijn
voornaamste politieke geestverwanten
onder de Koomschen behoorden
Francois Dalleu (oorspronkelijk D'
Allcux), Adriaan Verlegh, Adriaan
Pieren, Adriaan Cornelis Drossaerts
en Dr. P. A. ülifiers e.a., allen Patri
otten.
Gelijk hiervoor reeds met een paar
woorden is opgemerkt, beproefde men
te Besoijen in den lijd, waarin wij nu
zijn gekomen en dit in verband met
de toenemende patriottische denkbeel
den, onophoudelijk en met den meesN
ten aandrang om de rechten van den
ambachtsheer en het dorpsbestuur
tegenover de Kerk meer en meer te
ondermijnen en te beknibbelen. Moes
ten sedert 1610 bij eenige verandering
of verbouwing van het kerkgebouw
altijd schout en schepenen geraad
pleegd worden de schout was im
mers opperkerkmeester, thans be
gon men dat aloude recht te betwisten,
daarin bijgestaan of gestijfd door den
imponeerenden invloed van Ds. Lee
mans, die toen reeds droomde over de
scheiding tusschen Kerk en Staat, wel
ke pas in 1798, na de omwenteling
van 1795, haar beslag kreeg.
De bovengenoemde Johannes Al
bertus van Dijck, in 1785 kerkmeester,
had hij het afsterven van zijn schoon
vader Jacobus Colthoff op eigendun
kelijke wijze eenige veranderingen in
de kerk aangebracht en bepaaldelijk
zlph de vrije bschikking over de ker-
kebank van dien overleden schoon
vader aangematigd. Volgens het regle
ment op de stoelen en banken in de
kerk van 1774 moest een eigen bank
bij versterf van den bezitter aan de
kerk vervallen. De bank van wijlen
Jacobus Colthoff, wiens vrouw toen
ook reeds overleden was, stond tegen
den Zuidelijken kerkmuur, ten Oosten
der regentenbank, en verviel dus aan
de kerk. Maar wat had nu de kerk
meester van Dijck gedaan? Zonder
eenige kennisgeving of verzoek aan
den schout had hij op kosten der kerk
die geheele bank doen vertimmeren
en tevens een middelschot daarin
aangebracht, de eene helft bestemd
voor vrouwen en de andere voor man
nen, niettegenstaande het vroeger en
kel een vrouwenbank was geweest.
Zoodra zulks het gerecht was ter oore
gekomen, werd door schout en sche
penen in hunne vergadering van den
3 December 1785 besloten eene reso
lutie daarover te nemen, hoofdzake
lijk op de volgende punten neerkomen
de:
a. Heërcn schout en schepenen, als
opperkerkmeesters, met bevreemding
vernomen hebbende, dat de tegenwoor
dige kérkineester Johannes Albertus
van Dijck heeft kunnen goedvinden
zich aan te matigen eene hem niet toe
komende dispositie over eenige stoe
len en banken in de kerk van Be
soijen en o.a. over zekere bank, zijnde
eene vrouwenbank, staande in 't Zui
den der kerk en ten Oosten van de
regentenbank, door het overlijden van
Jacobus Colthoff aan de kerk verval
len. 2)
Het is de wijnslok, die ons de
heerlijke druiven leveii.
De wijnstok is van alle gewassen die,
waarvan de mens het meeste profijt heeft
weten te trekken voor zijn behoefte, voor
zijn weelde, voor zijn genoegen en voor
zijn lichamelijke gezondheid. De wijn
stok is ook een der fraaiste vruchtdra
gende planten. Zijn 0111 de muren en heg
gen slingerende takken zijn dikwijls heel
mooi, de wijnstok groeit in de Zuidelijke
Europese landen zeer welig en vaak
treft men daar vlak voor de mooie villa
terrassen wijnstokken aan met mooie
groene ranken, die daar werden neerge
zet om de schoonheid van de omgeving
te verhogen.
De grote, brede bladeren, welke de
wijnstok bezit, beschutten de vruchten
in de loeimaanden tegen mogelijke regen
vlagen, wind en koude. Ook de te felle
zonnestralen zouden de vruchten kunnen
doen verdorren, wanneer de bladeren
zich niet beschermend over de druiven
heenbogen. Als alle andere vruchten in
de loop van het jaar zijn opgeraakt, kan
men nog heerlijke druiventrossen beko
men. De natuur zelf heeft ons het ge
heim geleerd de druiven voor de winter
maanden te drogen en als zodanig zijn
de vruchten een genot en versterking
voor zieken en gezonden.
Men perst de wijn uit de druiven. De
wijn was dikwijls een ongeluk voor
drankzuchtige mensen, maar vaak ook
een weldaad voor de zieken en gebrek-
kigen.
Ofschoon de Grieken en Romeinen de
wijnstok ook reeds kenden, werden er
toch in die dagen niet veel druiven ge
kweekt. Italië was het eerste land in
Europa, waar de wijnstok groeide. Vanuit
Italië gingen de druiven over naaf Gallic,
het tegenwoordige Frankrijk. De wijn
teelt breidde zich in Frankrijk allengs
meer uit. De koningen en de grote heren,
die de regering van Frankrijk in handen
hadden, deden ale mogelijke moeite om
de uitbreiding van de druiventeelt in
Frankrijk te bevorderen. Zij zagen voor
Frankrijk een mooie toekomst wegge
legd, want de druiventeelt werd steeds
populairder en de druiven brachten veel
geld op. Iedereen plantte in die tijd drui
ven. Zelfs het kleinste boerengezin, dat
men op zijn weg door Frankrijk tegen
kwam, nodigde den vreemdeling uit tot
een druivenmaaltijd. Tot in de paleis
tuinen van de vorsten zag men de drui
ven-stokken groeien.
Later ging de wijnstok meer naar de
Noordelijke landen over en ook in ons
land heeft men uitgestrekte kassen met
druiven. Alleen worden de Hollandse
kasdruiven niet gebruikt om er wijn van
te maken, doch zij worden alleen als fruit
genuttigd.
Een druif Is een tengere heester, en
als de natuur haar niet ter hulp was ge
komen door haar ranken te geven, welke
zij kan gebruiken om muren en hekken
te „omarmen", dan zouden haar mooie,
kostbare trossen al gauw op de grond
en in het zand vallen.
De stengel van de wijnstok kan als het
ware vormen aannemen. Zij kruipt als
een slang omhoog en houdt zich stevig
b. Dat hij in die bank eigendunke
lijk een middelschot heeft doen zetten,
ue eene zijde door vrouwen en de an
dere zijde door mannen te gebruiken.
c. Dat bij het reglement op de stoe
len en banken in de voorschreven kerk
uoor schout, schepenen en kerkmees
ters van Besoijen ontworpen en eerst
door den ambachtsheer en daarna
door de Staten van Holland den 19 No
vember 1774 goedgekeurd, in artikel
5 wel uitdrukkelijk wordt verordend,
dat een stoel of bank, door overlijden
van den bezitter vacant wordende,
weder aan de kerk komt te vervallen
cn schout, schepenen en kerkmeesters
daarover naar welgevallen kunnen be
schikken.
d. Waaruit dus volgt, dat kerk
meesters alleen, zonder voorkennis of
goedkeuring van het dorpsbestuur,
gelieel onbevoegd zijn tot eenige dis
positie over vacante stoelen of banken
111 de kerk alhier.
e. En dienvolgens hebben evenge-
noemde schout en schepenen goed
gevonden en geresolveerd mits dezen
te improbeeren of af te keuren, gelijk
zij improbeeren of afkeuren bij dezen,
al hetgeen door den voorschreven
kerkmeester uun Dijck is gedaan en
verricht, en gelastten tevens genoem
den kerkmeester het aangebrachte
middelschot uiterlijk vóór of op Vrij
dag 16 December 1785 op eigen kosten
uit de bank te ruimen en die bank
weder in den vorigen toestand terug
ie brengen, enz.
Kracntens bovenaangehaald besluit
moest de kerkmeester van Dijck de be
wuste bank weder in orde brengen,
benevens meerdere eigenmachtig ge
dane veranderingen herstellen, en
deed dat ook, maar hij bleef wrokken
en op middelen zinnen, daarin gerug
steund door Ds. Leemans, 0111 de
dorpsregeering den voet dwars te zet
ten.
Een andere, oogenschijnlijk onbe
duidende, kwestie was even te voren
en dus ook in 1785 ontstaan, doordal
Ds. Leemans, die tol nog toe steeds
een classikaal geld van 25 gulden
jaarlijks had genoten, daarmede niet
tevreden was en een grooter bedrag
wilde hebben. De classis van Dor
drecht, waaronder ook Besoijen en de
meeste Langstraatsche dorpen ressor
teerden, hield elk jaar vier vergade
ringen, waarvoor de Langstraatsche
predikanten sedert 1G1Ü aan reis- en
verblijfkosten altijd bovengenoemde
som van 25 gulden per jaar hadden
ontvangen. N,u was 25 gulden in 1785
-.1: A
vast, wanneer zij een steunpilaar heeft
gevonden. Zij groeit steeds 0111 datgene
heen wat zij met haar sterke ranken kan
vinden. Dikwijls vindt men een wijnstok
rond een boom gegroeid, welke dan ge
heel 0111 de si am is gekronkeld. Wanneer
men hem van de boom zou willen ver
wijderen, diende men hem stuk te maken.
In de warme landen als Italië, Spanje
enz., laat men de wijnstokken langs de
prachtige bergen opklimmen en enig
mooi is het voor den vreemdeling 0111 te
zien, hoe ze zich hoger en hoger om de
steenrotsen slingeren en een weg naar
hoven zoeken.
De wijnstok kan eeuwenoud worden
en is heel gemakkelijk te kweken. De na
tuur zorgt eindelijk voor zijn groei. Het
is zonlicht, veel zonlicht, wat hij nodig
heeft en dan, als de zon is onder gegaan,
een vrij aardig bedrag, gelijk staande
met thans ongeveer 50 gulden. Maar
Ds. Leemans dacht daar anders over.
Al meermalen had hij, in dringende
en nu niet zoo heel beleefde brieven
aan kerkmeesters en het dorpsbestuur
gericht, aanspraak gemaakt op een
hooger clasisgeld en tevens 0111 aan
zienlijke reparatiën aan de pastorie
verzocht. Dit laatste was hem toege
staan en de pastorie was thans
volgens het oordeel van schout en
schepenen zoo goed als nieuw. Doch
van een verhoogd classisgeld wilde 't
dorp niets weten. Dientengevolge zond
Ds. Leemans in October 1785 het vol
gende rekwest aan de Gecommitteerde
Raden van de Staten van Holland:
Geeft met schuldigen eerbied te ken
nen Pieter Willem Leemans, predikant
te Besoijen;
dat de suppliant gehouden zijnde
viermaal des jaars de Classicale ver
gadering bij te wonen binnen de stad
Dordrecht, negen uren van zijn woon
plaats gelegen, welke vergadering ge
woonlijk des Dinsdags 's morgens ten
acht uur begint en niet voor Woens-
dagssmiddags eindigende, vier geheele
dagen met die reis heenloopen, waar
voor de suppliant tot den jare 1783
van kerkmeesteren van Besoijen jaar
lijks heeft genoten 25 gulden en alzoo
voor elke reize van 4 geheele dagen 6
gulden en vijf struivers;
dat de suppliant, considereerende
dat het onmogelijk was om met die
geringe toelage van penningen de reis-
en teerkosten goed te maken, zulks den
kerkmeesteren heeft gerepresenteerd,
dan dat dezelven, kennis bekomen
hebbende van UEd. Mog. appointement
den 6 Mei 1627 verleend op een re
quest van de classis van Dordrecht,
waarbij de magistraten van alle plaat
sen, onder de clasis van Dordrecht res-
sorteerende, worden geordonneerd de
supplianten te doen contentement of
remboursement van penningen, die
zij zullen hebben uitgeschoten op 't
houden van de classicale vergaderin
gen wel verre van meerder pen
ningen aan den suppliant voor zijn
reize toe te leggen, de betaling in 't ge
heel van de hand wijzen en den sup
pliant naar de magistraat van Besoijen
renvoyeeren;
dat de suppliant, die wegens het
jaar 1784 nog voor dit jaar 1785 in 't
geheel geen clasisgeld genoten heeft
daarom bij de magistraat van Besoijen
bij herhaling verzocht heeft, dan dat
zulks door hun absoluut geweigerd
wordt, terwijl het onder reverentie
alleszints behoort dat de suppliant van
water.
In het paleis van Hampton-Court in
de buurt van Londen is een wijnstok, die
honderden jaren oud is en in de goede
jaren meer dan 4000 trossen druiven op
levert!
I11 Frankrijk is een wijnstok, die ook
heel oud is en jaarlijks 350 flessen wijn
levert, tenminste als de oogst goed is.
Men beweert, dat er over geheel de we
reld 1400 soorten druiven zijn. Of dit
aantal niet overdreven is, zal menigeen
zich wel eens hebben afgevraagd, maar
zo iets is natuurlijk heel moeilijk na te
gaan. Het is bekend, dat de zuidelijke
landen de heerlijkste druiven leveren,
hoewel de Westlandse druiven, vooral in
de laatste tientallen jaren, een ware we
reldvermaardheid hebben gekregen.
De tekening, waarop de niet zichbare
lijnen met cijfers zijn aangegeven, geeft
reeds menig waardevolle vingerwijzing,
hoe men een zeilschip zelf kan maken,
maar ik zal proberen, het jullie even uit
te leggen.
De ongeveer 35 c.M. lange romp wordt
uit zacht Endenhout gesneden. De mid
den-doorsnede staat rechts bovenaan af
gebeeld, verder kan men de vorm op de
tekening goed zien. Ik raad jullie aan de
romp niet uit te hollen, dat is een tijd
rovend werkje en geheel overbodig, wel
kan men dunne houten plankjes, b.v.
van een sigarenkistje aan de zijkanten
aan de romp bevestigen, die dan de rai
ling moeten verbeelden en met kleine
spijkertjes aan de romp kunnen worden
vastgetimmerd. Aan de kiel moet een
tamelijk zwaar stuk lood worden vast
gemaakt, zodat de boot niet kan om
slaan.
Mochten er scheuren in het hout zit
ten, dan moeten deze met stopverf wor
den dichtgestopt, waarna de boot enkele
malen met olieverf moet worxlen geschil
derd, zodat het hout niet meer poreps is
en geen water meer kan opzuigen.
De verhouding van de bodem tot de
mast is 1:3. Deze mast A draagt de bij
H en J door middel van dun ijzerdraad
bij zonnebaden, zwemmen, sport, fiets-
wandel- en watertochten wordt zonnebrand
voorkomen met AMlLDA-zonnebruinciême.
bronst en bruint tevens Uw huid prachtig.
Flacon 90 ct. Tube 60 et. Doos 50 en 25 ct.
zijn uitgeschoten penningen ter zake
van het bijwonen der classicale ver
gaderingen te Dordrecht, volgens UEd.
Mog. voorgemelde dispositie van den
6 Mei 1627, werde gerembourseerd, en
om 't welk te bekomen de suppliant
genoodzaakt is zijn recours te nemen
tot UEd. Mogenden;
Weshalve de suppliant zich keert
tot UEd. Mogenden, zeer ootmoedig
verzoekende, dat UEd. Mog. de magis
traat van Besoijen gelieven te ordon-
neeren aan den suppliant op te leggen
en te voldoen de somme van 50 gulden
wegens classisgeld voor de jaren 1784
en 1785 en vervolgens voor reis- en
teerkosten telken reize 16 gulden,
zijnde 4 gulden daags, en alzoo jaar
lijks 64 gulden, en daarvan te ver-
leenen dispositie in forma.
Bovenstaand rekwest werd door den
procureur D. Soutman namens Ds.
Leemans aan Gecommitteerde Raden
aangeboden, die den 31 October 1785
daarop het volgende appointeerden:
Zij deze requeste gesteld in handen
van schout en schepenen mitsgaders
kerkmeesteren van Besoijen, om hun
Edel Mogenden daarop te dienen van
bericht.
Den 4 November 1785 werd dat ap
pointement (met het request) door den
„kamerbewaarder" A. Ente aan
schout, schepenen en kerkmeesters,
van Besoijen geïnsinueerd en toege
zonden voor copie.
In een volgend artikel zullen wij
zien, wat het Besoijensche dorpsbe
stuur op het verzoekschrift van Ds.
Leemans antwoordde.
Aanteekeningen
1) De familieleden Colthoff van
welke twee, n.l. Simon en Johannes, pre
cies 100 jaren (16921792) schoolmees
ter te Besoijen geweest zijn en van welke
het langst aldaar gewoond hebbende lid
is geweest Helena Colthoff (t 1836), ge
huwd met burgemeester Dirk Wijven
zijn meercndeels voor 1800 naar elders
vertrokken. Een der nakomelingen is de
tegenwoordige kolonel of gepensioneerde
kolonel Colthoff van het Ned. leger.
2) Die bank is verleden jaar afge
broken. Zij werd langen tijd bezeten
o.a.door de kinderen van Pieter Tref
fers.
te bevestigen stang D met de topvlag of
een «wimpel. Alle masten moeten rond
zijn in verschillende dikten. De mast B
is tamelijk stevig, wat van groot gewicht
is, omdat hij zich beweegt met een aan
de gaffel C vastgemaakt zeil (No. 1), dat
zowel van boven als van beneden tegen
de'mast aanzit en heen en weer kan
draaien. Dat zeil wordt met haken aan
de mast vastgemaakt, wat op de tekening
ondër de doorsnede van de boot duidelijk
te zien is, daardoor kan het grote zeil
steeds met de wind meedraaien. Het touw
K onderaan de punt van het schip vast
gemaakt, verhindert, dat het zeil te ver
omslaat. Aan het eind van het zeil zit
een kleine ring waar een ijzerdraad
doorloopt dat van bakboord naar stuur
boord loopt. Van de juiste bevestiging
van de zeilen hangt het af of het schip
zich zelfstandig in de wind kan bewegen.
Alle andere zeilen 110. 2, het topzeil no. 3
de fok no 4 en het buitenzeil no. 5 zijn
vastgemaakt en kunnen ongeveer zeven
maal zo groot worden uitgeknipt als de
tekening ze aangeeft.
RAADSELS.
SPREEKWOORDEN
1.
Spreekwoord van 4 woorden 25 letters.
2, 7, 19, 13, 18, 6, 3, 25 kleedingstuk.
I, 11, 4, 20, 5, 23, 16, 8 prentjes.
9, 17, 15, 24, 2 schuier, stoffer.
22, 10, 12, 1 mooie bloem.
II, 21, 14, 19 niet kort.
2-
Spreekwoord van 6 woorden 26 letters.
12, 17, 4, 16, 25, 7, 4, 9, 18 houtbe
werker.
13, 2, 18, 26 huisdier.
8, 17, 18, 26, 3, 21, 18, 17, 11 struikel
blok.
23, 15, 20, 7 lekkere vrucht.
16, 14, 3, 26, 6, 21 mama.
23, 10, 22, 11, 6, 21 meetwerktuig.
I, 24, 5, 19 kleedingstuk.
3.
Spreekwoord van 9 woorden 32 letters.
II, 31, 8, 30, 15, 6, 17, 9 niet goed
gevormd.
19, 10, 3, 13, 21, 22, 15, 6, 23, 8 kinder-
vermaak.
24, 2, 20,. 3, 5, 2, 28, 12, 1 groot in
't hoofd.
32, 7, 10, 29, 14, 18, 28, 16, 30 een
vervoermiddel dat spoedig uit onze ge
meente verdwenen, zal zijn.
3, 16, 25, 4, 13, 26, 10, 27 behoort bij
een. geweer.
