OESCHNIS DER IERV. KERK TE BESOIIEN
Buitenlandsch Nieuws
Zaterdag 28 Augustus 1937 No. 69
De Echo van het Zuiden
Tweede Blad
1610—1935.
Door
J. van der Hammen Nicz.
LXII.
De inhoud vaji Ds. Leemans' ver
zoekschrift aan de Gecommitteerde
Raden van de Staten van Holland en
West-Friesland om verhooying van
classisgeld, d.d. October 1735, viel
wat haast vanzelf spreekt allesbe
halve in den smaak der Besoijensche
dorpsautoriteiten, die toch al niet te
best te spreken waren over des predi-
kants vreemde levenswijze en zijn ver
zaking der kerkelijke belangen. Men
vond het verlangen van Ds. Leemans,
om, behalve het vaste jaarlijksehe be
drag van 25 gulden, nog -4 gulden te
eischen voor eiken dag, dat lnj de
classicale vergaderingen te Dordrecht
bezocht, verregaand aanmatigend en
brutaal. Alvorens echter dienaangaan
de liun antwoord aan Gecommitteerde
Raden te zenden, besloten schout en
schepenen eerst de adviezen van een
drietal rechtsgeleerden in te winnen,
n.l. van de advocaten Sloterdijk te
Geertruidenberg en van Sun en Soul-
man te 's-Gravenhage. Nadat genoem
de adviezen waren ontvangen, werd
door het dorpsbestuur een uitvoerig
schrijven (in den vorm van 'n rekwest)
aan de Hooge Regeering gezonden,
waarin op de volgende gronden ver
zocht werd op het adres van Ds. Lee
mans afwijzend te beschikken:
a. Hel adres geeft niet heel duide
lijk te kennen of Ds. Leemans elk jaar
of over de twee jaren 1784 en 1785 sa
men 50 gulden wenschte te ontvangen.
b. Wanneer de kerkmeesters wei-,
gerig waren geweest om hem het clas
sisgeld uit te betalen, hij dan moest
geklaagd hebben bij schout en sche
penen.
c. Ds. Leemans heeft opzettelijk
de kerkmeesters geïnduceerd of aan
gezet om de betaling van de hand te
wijzen op grond van het vermeende
besluit van Hun Hoog Mogenden van
6 Mei 1627, waarbij de magistraten
allerwegen zouden geordonneerd zijn
geworden alom de ontbrekende clas-
sisgeiden aan te vullen.
d. Schout en schepenen hebben
geweigerd hem het classisgeld uit te
betalen, omdat het altijd door de kerk
is uitgekeerd geworden.
e. De predikanten hebben altijd
genoegen genomen met 25 gulden.
f. Het dorpsbestuur is te weten
gekomen, dat er een geheime afspraak
of overeenkomst tussclien kerkmees
ters, diakenen en predikant bestaat,
om het classisgeld te schuiven op de
burgerlijke gemeente en op de gelan-
dens, welke laatste voor het meeren-
deel Roomsch-Katholiek zijn en dus
moeilijkheden zouden kunnen veroor
zaken.
g. De predikant heeft doorgedron
gen, dat de kerk voor het herstellen en
verfraaien van het kerkgebouw en de
pastorie, die beiden zoo goed als nieuw
zijn, vele kosten heelt moeten maken,
aan welke aanmatigingen alle vorige
predikanten nooit zouden hebben dur
ven denken.
h. Lji hoezeer hij dus aan de ge
meente alle verplichtingen wederkee-
rig schuldig is, wordt er nochtans
mogelijk in de geheele classis en ten
minste in den Üverwuterschen ring
geen predikant gevonden, die meer
dan de suppliant van zijn standplaats
absent gevonden wordt, waardoor de
kerkediensten, de kerke-inkomsten, de
armen en het onderwijs der jeugd
noodzakelijk moeten lijden.
i. Niettegenstaande de advocaten
van Son en Soutman uitgebreide on
derzoekingen hebben ingesteld, heb
ben zij nergens, noch in het Groot
Placaatboek noch in de kerkelijke pla
caten, iels kunnen vinden aangaande
het vermeende besluit hunner Hoog
Mogenden van den 6 Mei 1627.
k. Hoewel Besoijen altijd 25 gul
den aan classisgeld heeft uigekeerd,
betalen Baardwijk, Sprang en Hedik-
huijzen daaraan slechts 16 gulden, la
gulden en 12 gulden.
1. Wanneer de kefkekas eens een
enkele maal uitgeput was, heelt de
burgerlijke gemeente de ontbrekende
classicale gelden wel eens aangezui
verd, maar overigens die kosten aan
de kerk overgelaten, wat ook blijkt uit
alle kerkerekeningen.
m. De kerkekas heelt bijna elk jaar
een batig slot van meer dan 1UU gul
den.
ii'. De predikanten bezoeken nooit
vier maal de classicale vergaderingen,
in den winter bezoeken zij die zelis
nimmer, enz.
Uit het voorgaande vait gemakkelijk
op te maken, dat het dorpsbestuur
geen al te vleiend getuigenis gaf van
liet doen en laten van Ds. Leemans.
En hoe dachten nu de hooge heeren
ui Den llaag over al die zaken? Hoe
wel zij wel degelijk wisten, dal Ds.
Leemans meermalen zijn plichten ver
zuimde en zich te veel niet wereldsche
dingen bezig hield, wilden hun Hoog
Mogenden, die destijds meerende'els
patriottische denkbeelden koesterden,
hem toch niet in den steek laten. Den
8 Februari 1786 resolveerden zij op
zijn verzoekschrift het volgende:
Hebben goedgevonden en verslaan
kerkmeesters of zooveel des noods
schout en gerechten van Besoijen bij
dezen te gelasten, om aan den sup
pliant wegens het aan hem verschul
digde classisgeld over de jaren 1784 en
1785 te betalen of doen betalen de som
van 56 gulden en voorts voor het toe
komende voor het zelve classisgeld, in
plaats van 25 gulden, daarvoor iot
hier toe genoten, aan den suppliant te
voldoen 3 gulden daags voor iedere
reis, die hij gehouden zal zyn te doen
tot het bijwonen der voorschreven
classicale vergaderingen, mits daartoe
effectivelijk vaceerende en niet meer
besteden als telkens 4 dagen, en des
suppliants verder verzoek te wijzen
van de hand.
Gewoonlijk werden elk jaar te Dor
drecht vier clivssicale vergaderingen
gehouden. Wanneer Ds. Leemans uus
al die vergaderingen bijwoonde, waar
voor, volgens zijn eigen opgave, telken
rcize 4 dagen benoodigd waren, maak
te dat in het geheel 4 maal 4 of 16 da
gen en moesten hem derhalve uitge
keerd worden 16 maal 3 of 48 gulden:
een voordeel tegen vroeger dus van 23
gulden. Toen schout en schepenen van
Besoijen mede een afschrift dier reso
lutie uit Den Haag ontvingen, zullen
zij best geweten hebben uit welken
hoek de wind woei
In het begin van 1786 ongeveer
tegelijk met de kwestie over de clas-
sisgeluen was een „groote bewe
ging" onder de Besoijensche ingezete
nen ontstaan betrekkelijk de verkie
zing van een nieuwen burgemeester
„van dorpswege". Ik heb er vroeger
DE HONGERIGE VOGELTJES.
Tjilp, tjilp, tjilp.. rrrrrt! „Kijk
eens, Henkie, de vogeltjes!" waar
deze woorden tegen gesproken wer
den, bewoog zich niet. Hij lag daar
maar stil voor zich uit te kijken.
Hij zag zelfs niet het mooie gras
vlak voor hem, waar de zonnestralen
op speelden, niet de mooie struiken,
die in bloei stonden en de eerwaar
de oude boomen, waarvan de dikke
stammen groen schemerden, doch
hij keek, zonder iets te zien, voor
zich uit.
„Kijk eens gauw, Henkie, daar
heb je de vogeltjes weer!"
Het jonge meisje, dat het zieke
jongetje in hel wagentje had gereden
en nu even op een bank was gaan
zitten, strooide wat broodkruimels
al op gewezen, dat er gewoonlijk twee
burgemeesters waren, één gekozen
door den ambachtsheer, en één geko
zen uit een nominatie doar de dorps
regenten opgemaakt. Dat ook schout
en schepenen, volgens de toen gelden
de wetten, bevoegd waren een nomi
natie van vier personen tot het ver-1
kiezen van een burgemeester op te
maken, was een doorn in het oog van
de vele Patriotten, die Besoijen toen
telde en die een geheel vrije volksver
kiezing zonder nominatie wenscliten.
Voor de zoogenaamde „volksrechten"
traden toen te Besoijen voornamelijk
de volgende vijf personen op: Ds. Pie-
ter Willem Leemans, Jan van Ileijst,
Adriaan Verlegh, Francois Dalleu en
Adriaan Pieren, die het recht van den
ambachtsheer en vooral het recht van
schout en schepenen tot het nomineo-
ren en verkiezen van burgemeesters
op de krachtigste wijze poogden te be
twisten. Op Vrijdag den 13 Januari
1786 begaven zij zich naar de secre
tarie en verzochten dringend meer
eischend dan verzoekend in de eer
ste plaats een afschrift te ontvangen
van de Acte van Electie van 1650 be
trekkelijk de aanstelling van schepe
nen en burgemeesters te Besoijen, en
in de tweede plaats een afschrift van
de Resolutie, waarbij de regenten zijn
gerechtigd tot het nomineeren van
personen voor het burgemeestersambt.
Alvorens die copieën of afschriften
gereed te maken of af te geven, raad
pleegde men eerst weder eenige rechts
geleerden, die, na op den voorgrond
gesteld te hebben, dat het dorpsbe
stuur geheel in zijn recht was, advi
seerden om met de verkiezingen voort
te gaan, zonder zich aan eenige heet
hoofden te storen.
De verkiezingstijd was bepaald op
Maandag 23 Januari 1786 des namid
dags om drie uren en wel in het kerk
gebouw. Al lang voor den bepaalden
tijd had zich een rumoerige menigte
in de kerk verzameld, voor het mee-
rcndeel bestaande uit de heftigste
Patriotten van Besoijen, met Ds. Lee
mans aan de spits, die nu hier, dan
daar rondliep, om de schare te bewer
ken, toe te spreken en op te ruien. Ook
waren natuurlijk, als officieele per
sonen, aanwezig schout, schepenen en
de dorpssecretaris Adriaan Vermeu
len). Toen de secretaris had afgelezen,
dat de ambachtsheer tot een der twee
nieuwe burgemeesters had benoemd
Johan van Hcijst, ging er van eenige
zijde eerst wel eenig gemompel op,
maar daar bleef het toch bij, want van
Heijst was een vurig Patriot en dus
had de ambachtsheer in dit geval
goed gedaan en niet zijn plicht ver
zuimd
Geheel anders ging het met de no
minatie van gemeentewege. De nomi
natie van schout en schepenen, dus
van gemeentewege, bestond uit de
volgende 4 personen: Bastiaan Hen-
drikse de Rooij, Wouter van BaardJ
wijk, Pieter Verhoeven en Adriaan
Konings. Toen de secretaris de namen
der genoemde personen had afgelezen
en aan de aanwezige stemgerechtigden
had verzocht daaruit een tweeden bur
gemeester te kiezen, trad plotseling
Ds. Leemans, uit naam der misnoeg
den of Patriotten, naar voren en
zeide: ik volg hier het origineele
verslag dat schout en schepenen
geen bevoegdheid hadden tot het ma
ken van zoodanig een nominatie en
dus de stemgerechtigde gemeente zon
der nominatie een borgemeester moest
en behoorde te verkiezen en beijverde
zich zeer zulks ook aan de gemeente
door woorden en daden te willen aan
duiden. Zoo is tegen het formeeren
van die nominatie door Ds. Leemans
en ook nog door eenige weinige stern-
voor de musjes, die in steeds grotere
getalen er op af kwamen „Tjilp,
tjilp, tjilp rrrtl" en wegwaren
zij weer. Maar het grappige was, dat
zij bepaald wegvlogen, om tegen hun
vriendjes te vertellen, dat zij ook
moesten komen eten, want dat er
heel veel broodkruimels werden
gestrooid.
Hoe meer vogels er kwamen, hoe
liever het meisje zou hebben gezien,
dat Henkie eens wat interesse voor
de vogeltjes had gekregen, maar het
kind lag achterover in zijn kussen.
Opeens vlogen de mussen met
luid geschreeuw weg en even later
kwam daar heel statig een postduif
aanwandelen, die links en rechts
vloog en dan heel sierlijk op de
kruimels toeliep, maar de mussen
die ook probeerde mee te eten,
eerst wegjoeg. Pas toen zij voldoende
gegeten had, verdween zij weer en
konden de mussen zich aan de
laatste kruimeltjes te goed doen.
Tenslotto waren alle kruimeltjes
verdwenen. Het meisje had niets
meer voor haar hongerige, gevleu
gelde vriendjes en daarom vroeg
gerechtigden opentlijk, doch monde
ling geprotesteerd. Waarop schout en
schepenen zeiden, dat zij hun protest
schriftelijk moesten indienen, en is
voorts de secretaris op ordre van ge-
melden gerechte de trap van den
predikstoel opgeklommen, teneinde met
de verkiezing van den borgemeester
van gemeentewege voort te gaan, gelijk
de schout en twee schepenen aan den
secretaris hunne stemmen hebben op
gegeven, als zijnde één stem op Bas
tiaan de Rooij en twee stemmen op
Wouter van Baardwijk, en de verdere
schepenen ook hunne stemmen wil
lende opgeven, werden door de sterke
bewegingen en mouvementen, welke
den gemelden predikant en eenige van
de vergaderde gemeente, maakten,
daarin genoegzaam met dadelijkheden
verhinderd; en is inmiddels aldaar
ook komen verschijnen de advocaat
J. C. de Koek van Heusden, door de
aanwezige stemgerechtigden, zoo hij
zeide, verzocht en voor zooveel des
noods gequalificeerd, om derzelver be
langen in dezen waar te nemen en den
mond van het volk te zijn. Waarop
door gemelden advocaat is geprotes
teerd tegen de inconstitutioneele uyt-
stelling (gelijk hij het dus noemde)
van de verkiezing van een borgemees
ter van gemeentewege van den len
January dezes jaars tot op heden, met
bijvoeginge dat het volk verklaarde,
daaraan geen deel gehad te hebben
noch te willen gehouden, worden
daarin nimmer geconsenteerd te heb
ben, maar integendeel met veel leed
wezen declareerde, dat daardoor een
directe regeeringloosheid had plaats
gehad, met verzoek dat dit protest in
de notulen van deze vergadering
mocht worden geinsereerd
Verder gaf de bovengenoemde ad
vocaat de Koek, als sprekende met
den mond van het in de kerk verza
melde volk, nog te kennen, dat de aan
wezige Patriotten wel bereid waren
om regeeringloosheid te voorkomen
heden een burgemeester van ge
meentewege te verkiezen, maar dan
op een vrije wijze, zonder nominatie
van de dorpsregeering. En mocht dit
bestuur toch nog doorgaan met een
nominatie op te maken, dat dan het
ontevreden volk den daaruit gekozen
burgemeester nimmer als een wettig
regent zou erkennen. Hierop verklaar
de schout uit naam der dorps
regeering, dat het volk vroeger nimmer
een burgemeester had gekozen zonder
voorafgaande nominatie van 't dorps-
bewind, wat sedert onheugelijke tijden
gebruikelijk is geweest. Ook thans
kunnen schout en schepenen dat recht
niet laten varen, maar moeten het ten
krachtigste blijven handhaven. Daar
op verklaarde de Koek, dat evenge
noemd vermeend recht altijd een in
breuk was geweest op de aloude volks
rechten.
De twee partijen konden het dus
niet eens worden. Daarna begaven de.
schout en eenige Prinsgezinde sche
penen met den secretaris zich even in
de predikantspastorie, om afzonder
lijk over een en ander te kunnen be
raadslagen. Het gevolg hiervan was,
dat het dorpsbestuur besloot om
alle ongeregeldheden en regeeringloos
heid te voorkomen tot op zekere
hoogte aan het verlangen van de Pa
triottische volksmeerderheid te vol
doen. Voor „ditmaal" zouden schout
en schepenen dus gedoogen onder
nadrukkelijk protest evenwel, dat zij
daartoe „noodgedwongen" waren en
dat zij zich voor de toekomst alle
rechten dienaangaande voorbehielden
dat er nu bij uitzondering een vrije
keuze zonder nominatie zou geschie
den. Dientengevolge werd door het
volk met meerderheid van stemmen
tot tweeden nieuwen burgemeester ge
kozen Johannes Albert us van Dijck,
de bekende vriend en geestverwant
van Ds. Leemans. En zoo waren deze
incidenten dus voor een korte poos
bezworen
DE ONRUST IN POLEN.
Als gevolg van botsingen met sta
kende boeren zijn in Polen weer tal
\an slachtoffers te betreuren. Volgens
een officieele mededeeling werden lü
personen gedood, volgens de boeren
70. Verscheiden boerenleiders zijn ge
vangen genomen.
De onlusten zijn vooral voorgeko
men waar stakers verhinderden, dat
werkwilligen hun groenten naar de
markten brachten. De politie kwam
lusschenbeide en moest van de vuur
wapens gebruik maken.
De boeren krijgen thans actiever
steun van de volkspartij, die een alge-
meene protest- en solidariteitsstaking
heeft afgekondigd.
Er hebben ook botsingen tussclien
jonge leden van rechtsche extremis
tische organisaties en Joden plaats
gehad, waarbij 50 personen ernstig
werden gewond en vele winkels ge
plunderd.
HET VAREN VAN SCHEPEN ONDER
BRITSCHE VLAG.
Het dept. van Handel te Londen
heeft een circulaire doen toekomen
aan Britsche consulaire ambtenaren
teneinde hun in te scherpen, met groo-
ter zorg dan tot nu toe de papieren te
verifieeren van schepen, die onder
Britsche vlag willen varen. Een wets
wijziging ten dezen is niet noodig,
doch de bestaande bepalingen moeten
beter worden toegepast. Dan wordt
voorkomen, dat schepen de Britsche
vlag voeren, die daarop geen recht
zij: „Lusten jullie ook kruisbessen"?
En tegelijk gooidezij een paar harde,
groene kruisbessen naar de vogels
toe, die de vruchten niet eens aan
keken. „Tjilp, tjilp, tjilp. rrrt'',
en weg waren zij.
„Zie je nu, Henkie". zei het meisje,
terwijl zij opstond om het jongetje
weer naar huis te rijden, die
vogeltjes zijn veel verstandiger dan
ik. Wij zouden zeker even naar de
kruisbessen gekeken hebben en er
in hebben gebeten, maar zij hebben
er helemaal niet naar omgezien.
Verstandig, vindt je niet?"
Nieuwe Raadsels
8.
Spreekwoord van 6 woorden 32 letters.
2, 12, 19, 28 viervoetig dier.
32, 5, 24, 10, 18, 7, 11, 17, 1, 6 goed
gezind.
26, 28, 27, 2, 24, 3 eenzaam.
7, 13, 30, 31, 16 familielid.
4, 11, 23, 18, 7, 21, 8, 9, is een getal.
14, 15, 29, 6, 26 hemelsche rijk.
20, 22, 25, 16, 5 krachtig, hard.
hebben.
De circulaire heeft betrekking op
de gebeurtenissen in de Middelland-
sche Zee.
EEN POOLSCH PROTEST TE
DANTZIG.
Aangezien de Senaat van Dantzig
order heeft gegeven tot overplaatsing
van verscheidene Poolsche scholieren,
die de Poolsche scholen bezochten,
waar in het Duitsch onderricht wordt
gegeven, heeft de commissaris-ge
neraal van arbeid te Dantzig krachtig
geprotesteerd tegen dezen maatregel,
welke in strijd geacht wordt met de
bepalingen van het Poolsch-Dantzig-
sche accoord van 1933.
GESCHIL TUSSCHEN NICARAGUA
EN HONDURAS.
Tussehen Nicaragua en Honduras is
een diplomatiek conflict uitgebroken
over een door eerstgenoemd land uit
gegeven luchtpostzegel, waarop een
landkaart van Nicaragua voorkomt.
Honduras heeft er tegen geprotes
teerd, dat betwist wordt, en intrekking
van de postzegels geëisclit.
Reeds hebben geruchten de ronde
gedaan over botsingen tussclien de
troepen van beide landen, doch deze
zijn tegengesproken door den presi
dent van Nicaragua, die de ineening
van Nicaraguaansche rechtsgeleerden
heeft gevraagd, teneinde tot een rege
ling van dit reeds jaren bestaande ge
schil te komen.
Generaal Somoza heeft voor de pers
9-
5, 3, 2, 13 zwaar metaal.
10, 11, 14, 8 volksdrank.
4, 3, 2, 12 levenseinde.
1, 6 7, 15 ontkenning.
9, 8, 3, 2, 5 vorstelijke zetel.
10.
21, 12, 19, 3, 14, 26, 4 wintervermaak.
1, 17, 18, 22, 23, 14, 3 Vlag, banier.
17, 20, 21, 7 zure drank, edik.
16, 9, 16, 10 jongensnaam.
5, 6, 2, 13 kleedingstuk.
15, 25, 24, 8 in gevaar verkeeren.
OPLOSSINGEN.
4. Moeten, Weinig, Wekken, Schoen,
Scheiding, Bedotten.
De mensch wikt, God beschikt.
5. Logement, Meerderheid, Zeist,
Brandslang, Bedstede, Haat, Blindelings.
Het is beter te hard geblazen, dan da
mond gebrand.
6. Hoepel, Vloed, Hoed, Teen.
Hoop doet leven.
7. Egel, Ledig, Gist, Gij».
Tijd is geld.
