OESCBIEDENlS OER BEkV. BERK TE BES01IEN
Zaterdag 25 September 1937 No. 77.
De Echo van Zuiden
TweedegBlad
Nieuwe raadsels.
:sg r
DE ONBRANDBARE ZAKDOEK.
WAAR BLIJFT HET KWARTJE.
1610—1935.
Door
J. van der Hammen Nicz.
LXIV.
Op hel einde van mijn vorig artikel
vermeldde ik, nat hel voorioopig ant
woord van de dorpsregenten van Be-
soijen op liet request van Johannes
Al oerlus van Dijk en consorten aan
de Siaten van Holland, d.d. 26 Dec.
1786, nader door nnj zou besproken
worden. In dat antwoord eigenlijk
een verzoekschrift gaven schout en
schepenen te kennen, uat cie klachten
der Besoijensche Patriotten (aan wier
hoofd üs. Leemans stond) over net
beleid van het dorpsbestuur in net al
gemeen weinig ie beduiden hadden,
ongegrond waren en in menig opzicht
onwaar, zoo niet leugenachtigBoven-
uien waren die klachten, volgens ue
dorpsregeering, louter geboren uit een
verkeerden ijver, dolle drijt en laak
bare inductie van den predikant. Deze
bemoeide zich met veronachtzaming
van zijn geestelijk ambt al te zeer
niet wereldsche zaken en was uiterma
te verstoord op den schout en den se
cretaris, wijl vooral zij indertijd han
den geweigerd het classisgeld van den
dominee te verhoogen, de kerk- en
paslorie-reparatiën te doen betalen
door ue burgerlijke gemeente en be
hoorlijk te zorgen voor verfraaiingen
der pastorie. Ook was het den reques-
tranten, n.l. van Dijk c. s., een doorn
in het oog geweest, dat zij bij het ver
kiezen van een burgemeester over
1786, rechtstreeks uit het volk en zon
der nominatie, zulk een onverzette-
lijken tegenstand hadden ondervon
den van schout en schepenen, die zich
bleven beroepen op het oud en wette
lijk voorschrift, dat er eerst een no
minatie van vier personen door schout
en schepenen moest gemaakt worden.
Verder stelden de dorpsregenten in
hel licht, dat Ds. Leemans bij die ver
kiezing een zonderlinge en weinig ge
paste rol liad gespeeld, door b.v. de
aanwezige stemgerechtigden door woes
le teekenen en opgestoken vingeren
tot zijn partij over te#halen, wal hem
loen met een kleine meerderheid was
gelukt. En eindelijk lieten schout en
schepenen doorschemeren, dat de
dorps-secretaris Adrianus Vermeulen
volkomen in zijn, recht was geweest,
toen hij indertijd, bij het dringend ver
zoek van de Patriotten om van aller
lei dorpsregisters en dorpspapieren
VRIENDEN MET ééN SCHOT.
Piet was met zijn ouders uil een dorp
in Friesland naar A. gekomen, een grote
te stad, waar de jongens op school hem
uitlachten, omdat hij met een accent
sprak. Piet, die van nature een beetje
verlegen was, trok zich al spoedig ge
heel van de jongens terug en het is te
hegrijpen, dat hij in zijn nieuwe woon
plaats niet gemakkelijk kon wennen.
In het dorp, waar hij gewoond had,
was hij lid geweest van de jeugdafdeling
der schuttersbond en bleek al dadelijk
een zuiver oog te hebben voor het roos-
schieten.
Piet woonde op een plein en na enkele
maanden kwamen er op zekere morgen
allerlei wagens aanrijden, die daar ten
ten begonnen op te zetten. Bij informatie
bleek dat er een week lang kermis zou
zijn. Nu, dat was 'n kolfje naar zijn hand.
Er was op de kermis ook een schiettent,
die natuurlijk de grote attractie voor Piet
was. Ieder dubbeltje, dat hij dan ook
maar kon vragen of krijgen, bracht hij
naar de eigenaar van de schiettent, waar
zoo maar op staanden voet inzage te
nemen, geweigerd had aan dat br.ule
verlangen te voldoen. Op grond van
de bovenstaande punten en meer aan
gevoerde redenen verzocht de dorps
regeering aan de Siaten een uüsiel
van vier maanden, om nader de lang-
wijlige en vergezochte bezwaren der
Patriotten te kunnen besiuueeren en
uan een meer voiieuig en aidoend ant
woord daarop te kunnen geven.
Nadat dit schrijven den 27 Decem
ber 1786 per aangeteekenden brief
naar Den Haag was verzonden, ont
vingen schout en schepenen reeds den
2d December bericht van Gecommit
teerde Raden, dat hun een uitstel van
4 maanden was verleend. Tevens was
dit schrijven een voorioopig antwoord
ol resolutie op het request van Johan
nes Alberius van Dijk en de zijnen van
December 1786 hierboven medege
deeld, en werd aan de Patriotten
te kennen gegeven, dat zij bij het ver
kiezen van een nieuwen burgemeestci
op 1 Januari 1787, zonder nominatie
van schout en schepenen en dus bij
urge volkskeuze, een burgemeester
mochten benoemen en dat die wijze
van verkiezing zoo lang van kracht
zou zijn, totdat door de Hooge Over
heid daarover anders zou zijn be
schikt. Verder moesten de stemge
rechtigden zonder woeste teekenen en
andere uiterlijke demonstratiën, maar
bij behoorlijke openbare en verstaan
bare bewoordingen, hoofd voor hoofd,
hunne stem uitbrengen. Ook kreeg de
predikant van Gecommitteerde Raden
die heimelijk meerendeels op de
hand van Ds. Leemans waren in.
zekeren zin nog een pluimpje en een
vriendelijke aanmaning. Zij betuigden
namelijk, dat de medewerking van den
predikant van Besoijen alleszins ge
schikt is, om de ingezetenen van het
zelve dorp te dis poneeren om zich bij
het maken der voorschreven nomina
tie en vervolgens gedurende dat de
plaats hebbende geschillen niet zulten
wezen afgedaan, met alle bescheiden
heid en gehoorzaamheid aan diengenen
die over hen gesteld zijn, te gedragen.
En tevens werd den predikant gere
commandeerd om degenen, die op
Maandag 1 Januari 1787 zouden mede
stemmen, op Zondag 31 December
hij voor een dubbeltje vijf schoten niociit
lossen en waar hy dan ook aardige prij
zen won. Maar het was hem niet zozeer
om de prijzen dan om het schieten te
doeli en hy vroeg aan de baas van de
tent, of hij inplaats hiervan nog een paar
maal mocht schieten.
Deze vond Piet een aardige jongen en
al spoedig trok zijn goed gericht schot
de aandacht van de omstaanders, die nu
hun krachten ook eens wilden beproeven.
Zo kwam het, dat Piet een massa klanten
aanbracht en dus al spoedig bevriend
werd met de eigenaar van de tent.
Piet vertelde niet, dat hij lid van een
schietvereniging was geweest, doch oe
fende zoveel hij kon. Het was op een
Woensdagmiddag, dat er iemand ver
kleed als Mexicaan naar de tent toe
kwam, zijn geweer achter zijn rug om
vasthield en na even gekeken te heb
ben, onmiddellijk roos schoot. Hij keek
om zich heen en vroeg aan de omstan
ders, wie hem dit wilde nadoen.
Niemand bood zich aan. Dat was te
veel voor Piet. Hy drong naar voren, zei
niets, greep het geweer, dat hij door het
1786 bij het verrichten van den predik
dienst in de kerk te vermanen, om op
den stemmingsdag van 1 Januari 1787
met bedaardheid, bescheidenheid en
onzijdigheid te werk te gaan en zich\
voorts, als stille en gehoorzame inge
zetenen betaamt, te gedragen. Deze last
werd door Ds. Leemans getrouwelijk
uitgevoerd en tegelijkertijd werd dooi
den secretaris bij den uitgang der kerk
de resolutie van Gecommitteerde Ra
den den volke verkondigd.
De vergadering van schout en sche
penen op Maandag 1 Januari 1787,
ter verkiezing van een nieuwen bur
gemeester in de plaats van Johannes
van Dijk, kenmerkte zich door onder
scheidene betreurenswaardige inciden
ten. Die verkiezing moest, volgens oud
gebruik, in de kerk gehouden worden.
Daar waren dan tegenwoordig de
schout Gerardus van de Werken, de
secretaris Adrianus Vermeulen, de
schepenen Johan Cordii (president),
Antonie Kuijsten, Hendrik Hagen, al
len Prinsgezinden, Bastiaan de Rooij,
Denis Koppen, Hendrik de Graaff,
Adriaan Goedhart, en de burgemees
ters Johannes Albertus van Dijk en
Johannes van Heijst, allen heftige Pa
triotten. Bovendien waren present de
predikant Leemans en een 40-lal stem
gerechtigde kiezers. Om de uitge
brachte stemmen op te nemen en aan
de aanwezigen af te lezen, wilde de
secretaris Vermeulen den trap naai
den predikstoel opklimmen, maar do-
miné Leemans, zich vlug vóór den trap
plaatsende, gelastte den secretaris met
gebiedende stem van den trap af te-
blijven. De secretaris, grootere tumul
ten willende voorkomen, was nu ge
noodzaakt op den voorlezersstoel
plaats te nemen. Dat was het eerste
incident. Uitgebracht werden 26 pa
triottische stemmen op Johannes Al
bertus van Dijk en 22 prinsgezinde
stemmen op Adriaan Konings, zoodnt
van Dijk was herkozen. Van patriot
tische zijde werd nog geprotesteerd
tegen het stemmen van den schout,
wijl deze te Waalwijk woonachtig was.
Toen de stemming was afgeloopen,
verzocht de predikant Leemans aan
schout en schepenen of zij hem, tot
dekking tegen allen laster, een getuig
schrift wilden afgeven, dat hij op Zon
dag 31 December 1786 in de kerk met
de vermaning der kerkgangers zijn
plicht had gedaan, en dat hij ook bij
andere en vorige gelegenheden zich
zóó had gedragen, dat een ieder van
zijn Eerwaarde's ambt genoot en gerust
zijn voetstappen zou kunnen drukken.
Nu was het college van schout en
schepenen wel genegen te verklaren,
dat hij op dien ëënen Zondag zijn
plicht had gedaan, maar te verklaren,
dat hij zich ook bij andere gelegen
heden fatsoenlijk en plichtmatig had
gedragen, dat was voor den schout,
den secretaris en eenige prinsgezinde
schepenen, die steeds door hem waren
tegengewerkt en gedwarsboomd, een
totale onmogelijkheid. Zij weigerden
dus aan Ds. Leemans een certificaat
van goed gedrag af te geven, en aldus
verlieten de schout, de secretaris en
twee prinsgezinde schepenen, name
lijk Antonie Kuijsten en Hendrik Ha
gen, onder hevige opschudding, de
vergadering. De achtergebleven sche
penen en burgemeesters Johan Cordy,
Bastiaan de Rooij, Denis Koppen, Hen
drik de Graaf f, Adriaan Goedhart, Jo
hannes Albertus van Dijk en Johannes
van Heijst besloten nu, om de vergade
ring te rekken en eenig cachet van
wettigheid te geven, den prinsgezinden
prisident-schcpcn Johannes Cordij tot
nood-secretaris aan te stellen. Deze
nam dat eerst aan, maar toen het
beter tot hem doordrong, om welke
reden zijne politieke vrienden en
geestverwanten de kerk plotseling
hadden verlaten, trok hij zich ook te
rug en verliet de vergadering. En zoo
hieven vier schepenen en twee burge
meesters achter, die wel een certifi
caat voor den prdikant opmaakten,
maar dat geen geldigheid kon ver
krijgen, wijl het niet door den schout
en den secretaris geteekend was.
Het spreekt wel vanzelf, dat thans
de vijandschap tusschcn de prinsge
zinde en patriottische leden van het
schepencollege hand over hand toe
nam, en die vijandschap verergerde
nog in hevige mate, toen schout en
schepenen althans het prinsgezinde
deel daarvan den 6 Juli 1787 een
volledig en uitvoerig schrijven zond
J aan de Staten van Holland, als ant
woord op het bewuste request van
December 1786, door de ontevredenen
van Besoijen aan die Staten gezonden.
In dat schrijven hetwelk meer dan
50 bladzijden schrifts, groot formaat,
bevat werd de toenmalige desolate
toestand te Besoijen, zoowel op maat
schappelijk als kerkelijk gebied, maar
vooral op kerkelijk gebied, geheel
bloot gelegd en werd inzonderheid de
predikant Leemans, die veel water
troebel had gemaakt, daarin ongena
dig aangevallen en scherp gehekeld.
Van hem werd p.m. het volgende ge
zegd
1. Hij is de eerste predikant te Be
soijen sedert 1610 geweest, die bij
burgemeestersverkiezingen, als aan-
voeder der ontevredenen, een overwe
gende en laakbare rol heeft gespeeld.
2. Hij heeft zich, geheel in tegen
spraak met zijn geestelijk ambt, al
sedert jaren met politieke kuipergen
bezig gehouden.
3. Zijn vijandschap tegen den schout
en den secretaris spruit enkel voort
uit de weigering dier magistraatsleden,
om de pastorie overdadig te verfraai
en en zijn classisgeld te verhoogen
4. Zelfs vreemdelingen, o.a. inwo
ners van Capelle, die ingelanden van
Besoijen zijn, stookt hij op om het
dorpsbestuur te tergen en tegen te
werken.
5. Op den eersten Kerstdag 1786
had de predikant een oud man van 75
jaren, schepen te Besoijen, aan wien
hij zoo pas het Heilig Avondmaal had
toegediend, na kerktijd in de pastorie
geroepen, om hem uit te hooren naar
wat in de Vergadering van het dorps
bestuur was besproken. En toen die
schepen daarover weigerde te spreken,
wijl hij niet uit de school mocht klap
pen, was de dominee zoo driftig en
boosaardig geworden, dat hij den ou
den man had toegevoegd: weg gij, gif
allen zijt maar schurken.
6. Op den 3 Maart 1786 vroeger
heb ik hiervan reeds gewag gemaakt
had de meermalen genoemde bur
gemeester Johannes Albertus van
Dijk, door opstoking en ophitsing van
den predikant, in het rechthuis zulke
schandelijke woorden gebezigd tegen
den ambachtsheer, den schout en den
secretaris, dat men die eerder in de
slechtste kroeg en onder het laagste{
soort van menschen dan op de recht-
kamer van een burgemeester verwach
ten mocht; enz. enz. enz.
Nadat schout en schepenen aldus al
hunne op- en aanmerkingen aan de
Staten hadden medegedeeld en noch
den predikant van Besoijen noch de
patriottische leden van het dorpsbe
stuur hadden gespaard, verzochten zij
dringend aan die Staten, dat de bui
tensporige eischen der ontevredenen
zouden worden afgewezen en zij zei
ven gehandhaafd in hun oude rechten
en privilegiën.
Toen dit schrijven misschien wel
wat te kras en te partijdig opgesteld
al vrij spoedig ook onder de oogen
kwam van de Besoijensche malconten
ten, waren hun woede en vijandschap
grenzeloos en zochten zij zich vroeg
of laat te wreken. De nadere beschrij
ving dier wraak eischt echter een
volgend artikel.
17 28 20 6 23 35 17 34 dorp by Til
burg in N.-Br.
31 44 2 50 niet malsch.
4.
Spreekwoord 10 woorden 34 letters.
1 29 22 28 24 10 18 25 moeilyk maken.
33 13 8 5 20 15 30 12 25 geschorst.
30 7 33 10 30 15 22 4 5 9 12 10 20
vereenigd.
0 31 34 21 15 16 32 vastgesteld.
30 2 22 11 27 5 14 23 9 10 dokter.
14 23 16 17 3 half deel.
5.
Spreekwoord 10 woorden 39 letters.
36 9 20 28 5 27 tegenweer.
10 1 12 18 7 39 13 20 29 36 19 30
zaken doen.
3 25 26 11 23 2 weegwerktuig.
16 23 26 14 31 15 33 heerlijke vrucht.
37 38 27 22 6 4 24 27 20 29 34 by
het voetballen.
8 21 32 17 ontkenning.
6.
Spreekwoord 5 woorden 25 letters.
10 23 9 5 16 8 22 12 18 briefport.
7 20 15 5 2 13 6 22 geregeld.
1 3 21 25 lichaamsdeel.
11 21 5 4 18 3 7 17 21 gedaan gekregen.
7 12 19 14 24 21 9 5 14 22 behulpzaam.
7.
Spreekwoord 8 woorden 28 letters.
22 18 9 16 23 21 galoppeeren.
17 13 24 1 6 slot.
4 20 3 18 22 groot trekdier.
10 2 7 13 6 mooie bloem.
25 14 8 23 10 19 27 2 18 6 12 kom
mandeeren.
11 18 26 28 5 17 15 muziekinstrument.
8.
Met een B. ben ik een viervoetig dier.
in een D. legt men schepen,
met een F. ben ik aan den mast vaa
een schip.
met een H. een bergplaats,
met een K. sta ik in de keuken,
met een L. in het haar.
met een N. boven een huis.
met een R. een kleedingstuk.
met een S. ook een kleedingstuk.
9.
Met een B. om te lezen,
met een D. Kleedingstuk.
met een H. een scherpe bocht,
met een K. een lekkernij,
met een Z. verloren.
vaak oefenen goed kende, en dat steeds
voor hem klaar lag, beet, precies zoals
de Mexicaan dit gedaan had, richtte even
en.... pang! precies in de roos.
Een luid hoera steeg er op. De Mexi
caan keek lelijk op zijn neus en maakte
dat hij wegkwam, doch nu kwam er een
jongen naar Piet toe, die zei„Geweldig,
zeg Piet, wat een schot!" Piet keek de
jongen aan en zag, dat het een klasgenoot
van hem was.
De volgende morgen kwamen alle jon
gens naar hem toe en feliciteerden hem
en toen hij in de klas kwam, stond er op
het bord met grote letters :„Hoera voor
de kunstschutter Piet!"
Zo had Piel met één schot een en veer
tig vrienden gekregen.
Tot grote verwondering van de toe
schouwers is de volgende truc uit te
voerenJe houdt een zakdoek, die je
aan de vlees vork prikt, boven een kaars
vlam. In tijd van een ogenblik staat de
zakdoek in brand. Na enkele tellen dooft
het vuur echter uit en zo onwaar
schynlijk als het ook moge klinken, de
zakdoek is nog volkomen gaaf. Natuur
lijk moet men de zakdoek, waarmede dit
kunstje wordt getoverd, van te voren
worden geprepareerd. Dat gebeurt als
volgt: Je legt de zakdoek in een teiltje
met water, tot deze goed door en door
nat is. Dan wring je het doek weer stevig
uit en legt hem hierna in de spiritus. Nu
kan je gerust op de bovenomschreven
wijze de zakdoek aansteken, want hij zal
niet verbranden.
Wim, de kleine goochelaar van onze
familie, vroeg aan een van onze ooms
een kwartje. Hij vertelde, dat hij hel
kwartje zou laten verdwijnen voor de
ogen van alle aanwezigen. Hij nam het
kwartje aan, tusschen duim en wijsvinger
van zijn linkerhand en legde er met zijn
rechter een zakdoek overheen. Dat had
den wij allemaal gezien. Nu vroeg hij aan
een van de andere ooms om het kwartje,
dat door de zakdoek heen voelbaar was
vast te houden. Wim haalde een glas
water en vroeg oom, de zakdoek boven
het glas te houden en dan het kwartje
er in te laten vallen. Dat geschiedde. Wij
hoorden het kwartje allemaal in het glas
vallen.
Oom mocht nu de zakdoek wegtrekken
en in het glas kijken. Tot zijn grote ver
wondering was er van het kwartje geen
spoor te bekennen, daarentegen liep Wim
naar Oom Jan, van wie hij het kwartje
gekregen had en haalde het muntstuk uit
diens oor, terwijl hij in het geheel niet
in de nabijheid van oom Jan geweest
was.
Je begrijpt, dat wij allemaal heel erg
verbaasd waren en wilden weten, hoe hij
dat kwartje zo netjes weggetoverd had.
Maar Wim vertelde het aan niemand, hij
lachte alleen maar. Ik wilde er echler
meer van weten en toen de visite weg
was, vroeg ik hem, my het geheim te
willen vertellen.
Welnu, luisteren jullie maar goed. Hij
kreeg een kwartje, dat hij met een stukje
kauwgom aan de binnenkant van zijn
hand plakte, terwijl een glasschijfje in de
grootte van het kwartje daarvan werd
losgemaakt. Dit liet hij nu, bedekt door
de zakdoek, door iemand in het glas met
water gooien. Het stukje glas kwam op
de bodem van het glas terecht en was
dus onzichtbaar. Nu liep hij naar oom
Jan toe, had intussen het kwartje weer
losgemaakt en deed nu, alsof hij het uit
oom's oor haalde. Vinden jullie dit geen
alleraardigst kunstje? Denk er echter om,
als je wilt toveren, dat de truce eerst
vele malen moeten worden geoefend,
want er mag niets aan haperen, want
dan weet men dadelijk hoe de grap in
elkaar zit.
OPLOSSINGEN VORIGE WEEK.
1. Gezondheid, Kameraad, Taart,
Tong, Traag, Minderheid, Beton.
Bitter in den mond, maakt het hart
gezond.
2. Brief, Heldhaftig, Hert, Leeraar,
Eend, Tante, Generaal, Behandeling.
Die het breed heeft, laat het breed
hangen.
3.
Spreekwoord 14 woorden 52 letters.
21 22 23 38 2 16 21 8 6 48 5 14 42 49
ijsvermaak.
18 5 48 41 12 46 3 15 39 12 esperanto.
1 47 48 37 12 11 20 26 8 40 arbeiders.
19 30 32 24 20 40 21 52 24 4 gewillig.
18 15 9 51 48 21 43 36 29 46 over
strooming.
27 10 33 45 13 7 4 getal.
