GESCHIEDENIS DEfi HEM. KEEK TE BESOIjEN
GEMENGD NIEUWS
Zaterdag 27 November 1937 No. 95.
De Echo van het Zuiden
Derde Blad
1610—1935.
Door
J. van der Hammen Nicz.
LXVIIJ.
De predikantsvacature te Besoijen,
ontstaan door het ontslag van Ds.
Leemans tegen 1 December 1787, werd
om meer dan één reden niet zoo spoe
dig vervuld. De kerkeraad, bestaande
uit de ouderlingen Denis Koppen en
Johannes van Heijst en de diakenen
Leendert Kuijsten en Johannes Dek
kers, wrokten steeds over bet gedwon
gen heengaan van hun zielenherder en
leeraar, en vooral de ouderlingen Kop
pen en van Heijst wilden in het geheel
niet medewerken, om een nieuwen
predikant te beroepen. De vacature
had reeds ongeveer negen maanden
geduurd, toen de Gecommitteerde
Raden van de Staten van Holland en
West-Friesland te Den Haag onge
twijfeld daartoe aangezocht door de
classis van Dordrecht zich er mede
begonnen te bemoeien en den 18 Au
gustus 1788 een resolutie namen,
waarbij de kerkeraadsleden werden
gelast ten allerspoedigste aan den am
bachtsheer van Besoijen handopening
tot het beroepen van een predikant te
verzoeken, en zoodra die verkregen
was aanstonds te treden tot het for-
meeren van de gewone nominatie van
12 en 6 personen en daarop o.a. de vol
gende te brengen: Johannes Petras
Pronck, predikant te Zundert en Rijs-
bergen, Bernardus van Weenen, pre
dikant te Akersloot, en Ferdinand
Wilhelm Mörser, proponent te Den
Haag.
Nu zal menigeen denken, dat het
thans verder aan den Besoijenschen
kerkeraad werd overgelaten uit dat
drietal een vrije keuze te doen, maar
neen, de kerkeraad werd tevens ge
last te beroepen den laatstgenoemde:
Ds. Mörser, en dan direct de vereisch-
te approbatie van den Heer van Besoij
en daarop te verzoeken. In dit geval
werd dus de Besoijensche kerkeraaa
voor onmondig gehouden, en we he
grijpen dit maar al te goed, als we be
denken, dat de kerkeraadsleden al
sedert geruimen tijd voor hevige Pa
triotten hadden hekend gestaan, ter
wijl de Haagsc.he „hooge heeren" toen
meerendeels Prinsgezind waren. Ge
hoorzamen was dus te Besoijen het
wachtwoord.
Dientengevolge werd, dadelijk na de
ontvangst van de approbatie van den
ambachtsheer en met medewerking
van de consulenten Ds. Johannes van
Lochorst, predikant te Sprang, en Ds.
Theodoras Heijmans, predikant te Ca-
pelle, den 26 October 1788 de volgen
de beroepingsacte opgemaakt en toe
gezonden aan den beroepene:
Wij diaconen der Christelijke ge
meente van Besoijen (hebbende de
ouderlingen zich geëxcuseerd van het
doen dezer beroepinge) getuigen hier
mede nadien onze kerk is komen
te vaceeren doordien Hun EdelGroot-
Mogenden de Heeren Staten van Hol
land en West-Friesland onzen vorigen
leeraar P. W. Leemans van zijnen post
hebben verlaten dat op speciale
ordre van Hun EdelGroot Mogenden
de Heeren Staten van Holland en
West-Friesland, met advijs en toe
stemming van onze overheid en alle
die daar in te spreken hebben, als ook
met de approbatie van de E: Classis
van Zuid-Holland, in zijn E. plaats
verkoren en beroepen hebben, gelijk
w(j beroepen mits dezen tot onzen
Predikant en Herder onzer gemeente
den eerzamen Ds. Ferdinand Wilhelm
Mörser, proponent te 's-Gravenhage.
Den welken wij vrindelgk en gedien
stig om Christus wille bidden, dit ons
beroep in den naam des Heeren te
willen aannemen en dienvolgende, als
een getrouw Dienaar onzes Heeren
Jesus Christi, zijne kudde, die onder
ons is, te weiden met de zuivere leere
des Evangeliums en de bedieninge der
sacramenten, en dezelve voor te gaan
met gemeene gebeden en een Christe-
lijken en Godzaligen wandel; ook
goede opzicht op dezelve gemeente te
nemen en dezelve met goede verma
ningen, vertroostingen der kranken
en andere bedroefde en benauwde har
ten te stichten en te bouwen, en voorts
alles te doen, wat eenen goeden en ge
trouwen Herder en Opziener van
Christus gemeente toestaat. Belovende
van onzen twegen den voornoemden
onzen beroenen predikant alle behoor
lijke eerbieding, liefde en trouw te be
wijzen, ook onze gemeente daartoe te
helpen vermanen, dat zjj denzelven ha
ren Herder en Voorganger in den ge-
loove en godzaligheid zoodanige ge
hoorzaamheid en onderdanigheid, als
eene goede gemeente naar den regel
van Gods Woord haren getrouwen
Herder schuldig is, betoone, opdat hij
zijnen dienst zonder zuchten onder
ons moge bekleeden, waartoe wij God
Almachtig bidden Zijnen zegen te wil
len verleenen. Des t'oirkonde hebben
wij ten verzoeke en overstaan van de
naast gezeten en ondergeteekende hee
ren predicanten dezen onzen beroe-
pingsbrief met onze eigene handen on
derteekend op heden den 26sten Oc
tober 1788. (Geteekend: L. Kuijsten,
diaken, Johannes Dekkers, diaken).
De verklaring van de consulenten
luidde aldus: Wij ondergeteekende
consulenten, de informaliteiten, wel
ke in deze beroeping mochten worden
opgemerkt, niet hebbende kunnen
keeren, verklaren, dat wij deze beroe
ping hebben aangezien. (Geteekend:
Theodorus Heijmans, predikant te Ca-
pelle; Johannes van Lochorst, predi
kant te Sprang,.
De approbatie van de classis te Dor
drecht luidde aldus: De classis van
Zuid-Holland, dezen bovenstaanden
beroepsbrief, ingevolge de resolutie
van hun Ed. Mog. de heeren Gec. Ra
den van Holland en West-Friesland
van den 18 Augustus 1788 mitsgaders
de approbatie gezien hebbende, appro-
beert insgelijks denzelven met dezen.
Actum in onze classicale vergadering
den 28 October 1788. (Geteekend: C.
Font ij n, h. t. praeses, P. Brouwer, h. t.
assessor, N. van Rhijn, h.t. scriha)
Uit de verklaring der consulenten
blijkt duidelijk, dat de toestand in den
Besoijenschen kerkeraad niet heel zui
ver was: de ouderlingen hadden im
mers gewetensbezwaar om den beroe-
pingsbrief te teekenen en maakten
daardoor het beroep eigenlijk onwet
tig. Toch ging de zaak door: Ds. Mör
ser werd beroepen!
De lezer zal vermoedelijk wel
eenigszins benieuwd zijn te weten,
welke kosten zulk een beroep in 1788
medebracht. Welnu, ik kan die weet
gierigheid bevredigen. Voor zoover mij
is gebleken bedroegen die kosten als
volgt
a. Ds. Theodorus Heijmans, predi
kant van Capelle, als consulent, voor
6 reizen naar Besoijen met de daarbij
gedane werkzaamheden 15.7 st.
b. Ds. Matheus Struijck, predikant
te Waspik, als voorloopig consulent,
voor zijn gedane moeite 8.5 st.
c. Ds. Johannes van Lochorst, pre
dikant te Sprang, consulent, als op
volger van Ds. Struijck, voor vacatiën
en schrijfloon 25.5 st.
d. Johannes van Heijst, ouderling,
voor vacatiën en verteringen hij zijne
reis naar de classis van Dordrecht
12.— 9 st.
e. Leendert Kuijsten, diaken, voor
zijne bijzondere reizen naar de classis
van Dordrecht 32.6 st. 8 p.
f. Johannes Dekkers, diaken, twee
reizen, de eene naar Dordrecht en de
andere naar Breda, om de approbatie
van den rentmeester van den am
bachtsheer van Besoijen te halen
43 g. 15 st.
g. Johannes Colthoff, schoolmees
ter en koster, diverse vacatiën in de
vacature 13.2 st.
h. De approbatie van de classis van
Dordrecht, d.d. 28 October 1788
25 g.
De totale beroepingskosten bedroe
gen dus 175 gulden, 10 stuivers en 8
penningen, welk bedrag door het dorp
of de burgelijke gemeente werd be
taald. Wie de kosten van de over
komst van den predikant moest beta
len, is mij nergens gebleken; vermoe
delijk de helft de kerk en de andere
helft de beroepene; in geen geval het
dorp. Vroeger werden die kosten ge
woonlijk door het dorp geleden.
Hoewel Ds. Mörser zich in 1788 te
Den Haag bevond, was hij daar niet
geboren. Hij werd geboren te Groenlo
in den Gelderschen Achterhoek en al
daar gedoopt den 14 November 1760,
zijnde kind van Ds. Johannes Mörser,
predikant te Groenlo en van Maria
Aleijda Bom. Hij schijnt van Duitsche
afkomst te zijn geweest.
Zoodra Ds. Ferdinand Wilhelm
Mörser besloten had het beroep naar
Besoijen aan te nemen, trad hij ook in
het huwelijksbootje en wel met de te
Rotterdam geboren mejuffrouw Agnes
Faassen. Hunne ondertrouwacte, ge
passeerd te Den Haag, luidde aldus:
1 Februari 1789: Ondertrouwd Ferdi
nand Wilhelm Mörser, jongeman van
Groenlo in Gelderland, beroepen pre
dikant te Besoijen, met Agnes Faassen,
j omred och ter, wonende te Rotterdam.
Hieruit blijkt dus, dat Ds. Mörser in
Februari 1789 nog niet zijn intrede te
Besoüen had gedaan. Nergens, noch
uit de kerkeraadshandelingen noch
uit eenig ander kerkelijk stuk, blijkt
mij, wanneer hij werd bevestigd en
zijn intreepreek hield. Zeer waar
schijnlijk deed hij dat in den loop der
maand April of begin Mei 1789, want
in eene nota van den schoolmeester
koster Colthoff komt o.a. het volgende
postje voor: Den 26 April 1789 een
brief uit Breda van den rentmeester
(van den ambachtsheer) ontvangen, om
den sleutel van de pastorie aan den
nieuwen predikant te geven, port 3
stuivers. Bij predikantsvacatures had
derhalve de koster den pastorie-sleu
tel in bewaring.
Men kan niet zeggen, dat Ds. Mörser,
die ongeveer 6 jaren, van 1789 tot ein
de 1794 te Besoijen verbleef, bij het
begin van zijne ambtelijke loopbaan
een geinakkelijken en rooskleurigen
tijd aldaar te gemoet ging. Eerstens
waren de Besoijensche Gereformeer
den hopeloos verdeeld en nog tame
lijk verbitterd op elkander en ten
tweede begon het gewichtige jaar 1795
zachtjesaan te naderen: een tijd van
onwentelingen en van zucht naar ver
anderingen op maatschappelijk en
kerkelijk gebied, en zulks veelal onder
Franschen invloed. Maar uit de kerke
raadshandelingen blijkt, dat Ds. Mör
ser, hoewel niet sterk van gestel, een
resoluut en energiek man moet ge
weest zijn, die zich weinig stoorde
aan kleingeestige dorpsgeschillen,
doorgaans zijnen eigen wil volgde en
niettemin een uitstekende Evangelie
dienaar bleek te zijn. Wat zijne poli
tieke overtuging betreft, zal hij wel tot
de Prinsgezinden behoord hebben, en
dit valt te eerder te gissen, als men
bedenkt, dat de Gecommitteerde Ra
den, die toen den Stadhouder aanhin
gen, hem onlangs niet alleen hadden
aanbevolen, maar zelfs den Besoijen
schen kerkeraad hadden gelast uit
sluitend hem te beroepen. Toch kan
van hem niet gezegd worden, dat hij
met zijn zienswijze althans te Be
soijen ooit op den voorgrond trad of
die een ander zocht op te dringen.
Neen, hij deed beter: hij ging geheel
op in zijn kerkelijk en herderlijk
dienstwerk.
Natuurlijk moest een zijner eerste
bezigheden zijn kennis te maken met
zijne nieuwe gemeente, met zijne
schapen", en daartoe moesten al
spoedig na zijne komst plannen ge
maakt worden om huisbezoek te doen.
waarvoor hij natuurlijk de hulp of
den bijstand van de ouderlingen niet
kon ontberen, want hii was geheel on
bekend met Besoijen. Met die huisbe
zoeking vlotte het evenwel in den be
ginne niet al te best, gelijk wij in een
volgend artikel kunnen zien.
1. h. t. is een verkorting van hoc-
tempore, beteekenendetegenwoordig
of- thans.
RUIM 4500 UIT EEN AUTO
VERDWENEN.
Naar thans eerst bekend wordt, is
Woensdag te Utrecht een belangrijk
bedrag uit een auto verdwenen.
De coöperatie Voorwaarts aldaar
had voor de uitbetaling van dividen
den een bedrag van ruim 4500 op
gevorderd bij de N.V. Stichtsche Bank-
vereeniging, welk bedrag des middags
per auto van het bankgebouw aan de
Neude zou worden gebracht naar het
hoofdkantoor van de coöperatie aan
de Willem van Noordstraat.
Omdat deze som in vele kleine be
dragen moest worden uitbetaald, werd
het in den vorm van specie, voorna
melijk guldens, overgemaakt. Volgens
verklaring van den chauffeur is het
geld hij de bank in den vrachtauto
van de coöperatie gezet en heeft men
rechtstreeks naar het kantoor gere
den. Toen men het daar evenwel wilde
uitladen, bleek het te zijn verdwenen.
Hoe dit is gebeurd blijft voorloopig
nog een raadsel.
De politie, die onmiddelliik gewaar
schuwd werd, is onder leiding van
den commissaris in de eerste afdee-
ling, mr. D. J. Hamoen, dadelijk met
het* onderzoek begonnen.
DOODELIJK ARBEIDSONGEVAL.
Aan boord van het s.s. „Flandria"
liggende aan de Zeeburgerkade te Am
sterdam, is een ernstig ongeval ge
beurd. Men was bezig met het hij-
schen van balen papier, toen plotse
ling een baal uit de kraan losschoot.
De 56-jarige havenarbeider J. H. K.
kreeg de zware vracht op het hoofd.
Enkele oogenblikken na het noodlot
tig ongeval is de ongelukkige over
leden.
DOOR AUTO GEGREPEN EN
GEDOOD.
De 57-jarige H. van Tricht te Waar
denburg, die zich geheel aan de rech
terzijde van den rijksstraatweg Den
BoschAmsterdam loopend naar zijn
werk begaf, is door een hem achter
op rijdenden auto gegrepen en op slag
HOOFDPIJN, LUSTELOOS EN
ALTIJD MOE.
Nu totaal veranderd.
..Ongeveer acht jaar geleden voelde
ik mij dikwijls niet goed, altijd moe en
lusteloos, terwijl ik s morgens maar het
liefst in bed zou willen blijven liggen.
Daarbij kwam nog een chronische
hoofdpijn. Vanaf de eerste flacon Kru-
schen Salts, die ik probeerde, ben ik
echter een andere vrouw geworden. Ik
neem nu iederen morgen een beetje in
mijn thee en kan Kruschen niet hoog
genoeg roemen".
Mevr. W. S. D. te P.
Alle klachten, welke deze dame had,
zijn het typische gevolg van één en de
zelfde oorzaak: verslapte werking der
inwendige organen. Waardoor het
bloed verontreinigd wordt en men zich
moe, oud en futloos voelt. Kruschen
Salts spoort op geheel natuurlijke wijze
de afvoerorganen aan tot actievere
werking, met als gevolg een hernieuwd
gevoel van jeugd, levenslust en ener
gie.
Kruschen Salts is uitsluitend ver
krijgbaar bij alle apothekers en erkende
drogisten a 0.40, 0.75 en 1.60. Let
op, dat op het etiket op de flesch, zoo
wel als op de buitenverpakking de naam
Rowntree Handels Mij., Amsterdam,
voorkomt.
gedood.
De auto werd bestuurd door den
heer H. uit Zaltbommel.
HEISTELLING OMGEVALLEN.
Donderdagochtend waren op den
Oostkanaalweg te Alphen a.d. Rijn,
eenige arbeiders bezig met het weg
breken van een ongeveer acht meter
hooge heistelling. Terwijl de 43-jarige
heibaas J. de Pater naar boven klom
om de katrol te verwijderen, maakten
twee andere arbeiders, buiten diens
voorkennis, de staaldraden los met
het gevolg, dat het gevaarte omkan
telde en de heibaas mede omlaag
stortte. Hij werd met ernstige verwon
dingen opgenomen en in zorgwekken-
den toestand naar het ziekenhuis te
Leiden overgebracht.
Een der andere arbeiders, C. Voor-
douw, werd door een vallende paal
getroffen en aan beide beenen ge
wond, doch niet ernstig.
ERNSTTG ONGELTTK IN DE
STAATSMIJN HENDRIK.
In de staatsman Hendrik te Brnn-
sum, heeft zich een ernstig ongeluk
voorgedaan. De 18-jarige van Hoof uit
Brunssum, die slechts enkele maan
den in het ondergrondsche mijn be-
driif werkzaam is, geraakte met zijn
rechterarm tusschen het aandrijf-
werk van den transportband, tenge
volge waarvan zijn arm boven den
elleboog afknapte.
In zorgwekkenden toestand werd
het slachtoffer naar het St. Joseph-
ziekenhuis te Heerlen overgebracht.
EEN POOLSCH VERKEERS
VLIEGTUIG VERMIST.
Een vliegtuig van de lijn Warschau
Palestina is tusschen Saloniki en
Boekarest zoek geraakt. Het was
Maandag van Lydda, in Palestina, ver
trokken, 's avonds te Althene en later
te Saloniki aangekomen en had Dins
dagmorgen de reis voorgezet. Sinds
dien heeft men er niets meer van ge
hoord en men veronderstelt, dat het
in een weinig bevolkt gedeelte van
Bulgarije een noodlanding heeft moe
ten maken. Behalve de bemanning van
drie koppen, heeft het vliegtuig drie
passagiers aan boord.
Volgens uit Bulgaarsch-Macedonië
ontvangen berichten zou het vermiste
Poolsche vliegtuig Donderdagmiddag
in het gebergte, op 20 K.M. van de
Bulgaarsche stad Swetiwratsj, zijn
verongelukt.
De autoriteiten bebben Vrijdagoch
tend een hulp-expeditie naar dat ge
bied gezonden.
GROOTE INBRAAK IN
AMSTERDAM.
Een buit van eenige duizenden gul
dens aan geld en sieraden is inbrekers
in handen gevallen in een woning aan
de Zuider-Amstellaan, waarvan de
bewoners afwezig waren.
De dieven hebben blikbaar gewacht
op het oogenblik, dat de bewoners
bet huis verlieten, waarna zij met be
hulp van een breekiizer de buiten
deur forceerden en gemakkelijk bin
nen konden komen.
Op bun gemak hebben de dieven
het gebeele huis doorzocht. Geen kast
mers overhoop gehaald. Geen kast
bleef er onaangeroerd. De dieven von
den een groot aantal kostbare siera
den, w.o. platina-brocbes bezet met
brillnnten, platina en gouden ringen,
armbanden, zilveren fruitschalen, zil
veren messen, lepels en vorken, kost
bare sierspelden, bezet met edelstee-
nen enz.
Zooveel hebben de inbrekers gesto
len, dat de bewoners zelf nog niet pre
cies kunnen opgeven, wat zij allemaal
missen. Maar in ieder geval is zeker
wel voor een paar duizend gulden
aan voorwerpen van waarde ont
vreemd. Voorts hebben dieven nog
een bedrag aan geld van circa vier
honderd gulden buitgemaakt.
De benadeelde familie heeft van de
inbraak direct kennis gegeven aan het
bureau aan de Pieter Aertsstraat, dat
Donderdag een uitgebreid onderzoek
is begonnen. Ook de dactyloscopische
dienst heeft een onderzoek in de wo
ning ingesteld. Van de daders heeft
men echter nog geen spoor kunnen
vinden.
Drie inzittenden verdronken
één g>'ted.
Gisteravond legen zes uur heeft
zich even voor de Hoogbrug te
Nederweert, een ernstig auto-ooge
luk voorgedaan, waarbij drie per.
sonen het leven hebben verloren.
Hel zijn de rector van de land
bouwhuishoudschool te Posterholt,
de heer F. H Wevers, pastoor P.
I. de Fauwe uit Ltveroy en het
lid van de provinciale staten van
Limburg, de heer P. J. Kessels uit
Heythui/.en.
L)e inede inzittende, de heer Derks,
eveneens uit Heylüuizen, kon wor
den gered.
Het gezelschap kwam van een
vergadering van jonge bonen ie
Weert en was op weg naar Lev» roy.
Rector Wevers zat aan het stuur.
Na de bocht, wt-lke de weg met de
ernaast loopende Zu d Willemsvaart
ichter Nederweert maakt, Ie hebben
genomen, heeft de bestuuider, mis
schien in de meening, dat bij reeds
zoover was gevordeid, dat hij reents
f kon slaan, om in de richting
Heyttuiizen te rijden, het stuur
krachtig naar rechts omgegooid,
met het gevolg, dal de auto van
den meer dan zeven meter Imogen
walkant de Zuid-Willemsvaart in
reed.
Op het geschreeuw van ie inzit
lenden kwamen verscheidene dorps
oewoners to» gesneld.
Enkele minuten later was ook
een agent van politie, die gewaar
schuwd was, ter plaatse. De politie,
inan begaf zich onmiddellijk te
water. Intusschen hadden de inzit
tenden van den auto kans gezien
het portier te openen en uit den
auto te klimmen, alleen de heer
Derks was de zwemkunst machtig.
Hij zwom naar den kant en werd
.net behulp van een touw opgehaald.
De audeie drenkelingen zijn, nog
voord >t de agent van politie hen
had bereikt, verdronken.
De slachtoffers werden door den
sterken stroom, welke op dat
oogenblik in het kanaal stond,
meegesleurd.
Personen, die in roeibootjes te
hulp waren gekomen, vonden de
<1 rie slachtoffers op grooten afstand
van elkaar Zij brachten de dren
kelingen aan boord en voeren er
ijlings mee naar den wal.
Geduiende anderhalf uur hebben
daar dokter van der Wouw uit
Nederweert, die de eerste hulp
verleende, en een geneesheer van
het St. Jans ziekenhuis te Weert,
die, na gewaarschuwd te zijn, met
een verpleegster ter plaatse ver
-vcheen, kunstmatige ademhaling
toegepast, waarbij ook nog van een
zuurstofapparaat gebruik gemaakt
wer I.
Dit alles heeft echter niet mogen
baten.
De lijken zijn per ziekenauto naar
het St. Jans ziekenhuis te Weert
overgebracht.
De heer Derks, die zeer overstuur
was, is bij omwonenden binnenge
bracht, waar men hem van dioge
kleeren heeft voorzien.
n-ign
Ernstig auto ongeluk bij
Nederweert
Personenauto in de Zuid-Willemsvaart
gereden.
Reddingspogingen
Auto in het Winschoterdiep.
iii
Na een druiligen regen bij een
temperatuur om het vrielpunt
werden Woensdagavond in en om
Groningen straten en pleinen spiegel
glad. Vooral voor automobilisten
en wielrijders was het zeer gevaar
lijk! Om een uur gisternacht gleed
een auto, welks bestuurder verblind
werd door een tegenligger, vlak bij
Groningen met kalmen ging van
den weg i het Winschoterdiep. De
heer Brouwer, uit Winschoten, die
alleen in den wagene zat, schreeuw
de luidkeels om hulp. waarop twee
heeren toesnelden en hem bevrijdde.
Nadat hem door een dokter hulp
was verleend, is hij naar Groningen
gebracht. De auto is door een kraan
wagen gelicht.