Uit &e.t ieven van. omvza £and&v.\ouwa 31AUGCSTDS "MH TEN AFSCHEID. 311 AUGUSTUS 1H807 31 AUGUSTUS 1898 (Vdii een bijzondere medewerker) Wie zich, half schuil gaande achter een onaandoen lijke stapel herdenkingsboeken en gedeeltelijk ver geelde artikelen in de beslotenheid van zijn studeer kamer terugtrekt teneinde aan het nog blanke papier de volzinnen toe te vertrouwen, die het leven van H.M. Koningin Wilhelmina van haar geboorte tot haar 68e verjaardag in beeld brengen, zal spoedig ervaren, zzich een onmogelijk te bereiken doel ge steld te hebben. Wie het besluit neemt zich dan te beperken tot de hoogtepunten uit het leven van een ware „Moeder des Vaderlands'', komt eveneens in moeilijkheden. Er zijn duizend en één gebeurtenissen, die vermel ding vragen zonder nochtans in een dergelijk artikel gememoreerd te kunnen worden. Daarom zal de lezer goed doen hiermede rekening te houden bij lezing van de hier volgende, summiere terugblik op het leven van een Oranjevorstin, die zich een onvergelijkelijke plaats in de harten van haar landgenoten verwierf en Die de hechtste banden, ooit tussen een volk en zijn vorstin be staand, wist te smeden. JEUGDJAREN Wij schrijven 31 Augustus 1880: er heerst vreugde in Ne derland als overal de tijding doordringt, dat H.M. Konin gin Emma, de tweede vrouw van koning Willem III, het leven heeft geschonken aan een dochtertje, aan een Prin ses van Oranje, die op 12 Oc tober van dit voor de dynastie zo bij uitstek belangrijke jaar in de Willemskerk in Den Haag gedoopt wordt met de namen Wilhelmina, Helena, Paulina, Maria, welke plech tigheid verricht werd door ds. Van Koetsveld. Vier jaar is prinses Wilhelmina oud, als 't j Hof in rouw gedompeld wordt door 't overlijden van kroon prins Alexander, die in 1884 enkele jaren na zijn broer Willem de ogen sluit. En daarmede staat het vast dat prinses Wilhelmina, vier jaar oud, kroonprinses is gewor den die haar vader, de oude koning, zal opvolgen. Ondanks de zorgeloze, zon nige jeugdjaren, waarin pop pen, huisjes, ponies en geitjes hoe kalm liet de kroonprin ses zich niet in haar panier, getrokken door de ponies, door de straten van Apel doorn trekken, om even later in de lanen van Het Loo de snelheid aanmerkelijk op te voeren een voorname rol spelen, kan men zeggen, dat I de opvoeding van de jonge kroonprinses reeds in 1884 ter hand genomen wordt, tenein- (Bij de Voorpagina) Gedurende 50 jaar hebben Nederland en de Overzeese Gebiedsdelen de zegeningen ondergaan van de regering van H.M. Koningin Wilhelmina. Bij het einde van deze periode past het stil te staan bij het vele, dat in het ge hele rijksgebied tot stand werd gebracht. Wij zien dan een mengeling van allerlei gebeurtenissen aan ons oog voorbij trekken, iedere nuance in onze samenleving is hierin ver tegenwoordigd en toch, hoe verscheiden deze reeks ook zijn mag, één punt van overeenkomst vinden wij overal: de warme belangstelling van onze Koningin. Wij hebben in de tekening de grote afwisseling weer gegeven, die het Nederlandse volk een wereldnaam heeft gegeven, wij vinden er de talloze takken van industrie welker producten een weg vonden tot in alle uithoeken der wereld, onverschillig of het nu radion of radiobuizen, sigaren, textiel of koek, jenever of zuivelproducten, kunst voorwerpen, schepen of schoenen waren. Ook de agrarische bedrijven wisten zich tot een hoog niveau op te werken. Wij herinneren slechts aan ons we reldvermaarde stamboekvee, onze bloembollencultuur, de voortbrengselen van onze landbouw, de bomen- en bloe- men-kwekerijen en de geperfectionneerde fruitteelt. Ook onze vissers hebben hun deel in de goede klank die de naam Nederland overal geniet. Hoeveel schoons volt er niet te genieten in ons kleine land op het gebied van de bouwkunst. Talloze kerken en gebouwen van klassieke schoonheid, zowel als manifes taties van de moderne bouwkunst. Tussen de beide perio den waarin de Dom te Utrecht en de Waalbrug te Nij megen werden gebouwd, kende ons land vele grote bouw meesters. Maar wij zouden de mannen van de wetenschap te kort doen, door ook deze categorie die steeds een sieraad voor ons volk was, niet te noemen. Het is niet zonder grondige reden, dat de faam van onze geleerden en de Nederlandse Hogescholen tot ver over onze grenzen is doorgedrongen. Naast deze geestelijke reikwijdte van ons land, staat de materiële. Evenals de roep van onze producten en de gedegenheid van de Nederlandse wetenschappen de aarde in zijn ge heel omvatte, zo omvatten ook onze verkeerslijnen, ter zee of in de lucht, de gehele wereld. Schepen, treinen en vliegtuigen brengen onze producten naar verre landen en voeren op de thuisreis vele buitenlanders aan, die in het kleine Nederland het natuurschoon, de pittoreske dorpen leren kennen en die met verbazing het taaie, volhardende volk gadeslaan, dat het klaar speelde in één jaar de tijdens de oorlog aan de zee prijsgegeven gebieden te herwinnen. Daarnaast tonen zij eerbied voor een volk dat er niet voor terugdeinsde een dijk dwars door zee aan te leggen; dat zijn vleugels uitsloeg, ook toen direct na de bevrijding de situatie op alle gebieden zo wanhopig was. Dat volk weet zich gedragen door de toewijding van een vrouw, de Koningin, die gedurende een halve eeuw haar zorgen wijdde aan de belangen van ons land. Het is mede door deze zorgen, deze toewijding, dat het volk van Nederland zijn Koningin Wilhelmina nimmer zal vergeten Prinses Wilhelmina, 15 jaar oud, in een Zeeuws costuum. de haar voor te bereiden op haar komende taak. De ouders nog zes jaar ver heugt prinses Wilhelmina zich in het bezit van een vader vinden daarbij grote steun in de drie gouvernantes: de Ne derlandse baronesse Van Heemstra, de Engelse Miss Winter en de Franse Made moiselle Iiotard. Met geduld en toewijding waarbij ook de gezellige mo menten uit een kinderleven, kinderpartijtjes in het paleis, niet ontbreken wordt prin ses Wilhelmina voorbereid op het wachtend koningschap. Koning Willem, de laatste ja ren van zijn leven lijdend, sterft in 1890 en het is H.M. Koningin Emma die bij. zijn dood het Regentschap op zich neemt, zich daarbij voorna melijk voor ogen houdend de band te herstellen tussen Oranjehuis en volk, die in derdaad tijdens het leven van koning Willem was verwijd. Daarin is de Koningin-Regen- 1 tes volkomen geslaagd. Met dezelfde liefde, toewijding en zorg, waarmee zij over de on bezorgde jeugd van prinses Wilhelmina waakte, bereidde zij haar dochter in de nu ko mende acht jaar voor op de taak, die haar wachtte. Moeder en dochter brach ten samen bezoeken aan alle Nederlandse provincies (Fries land en Zeeland konden de kroonprinses zelfs in de natio nale klederdracht toejuichen), er werden met een troffel van zilver en ivoor eerste stenen gelegd, o.a. aan het Amsterdamse Wilhelmina Gasthuis, en er werden in alle eenvoud reizen naar Duitsland en Berlijn gemaakt in 1893 en 1895. In de Duitse hoofdstad nam onze kroonprinses ijverig deel aan een parodie, welke zij met de Duitse prinsen opvoerde t.a.v. een ontvangst ten hove; en de oude koningin Victoria van England, die haar vijftig jarig regeringsjubileum al 8 jaar geleden vierde, kwam zoveel mogelijk alle wensen van haar jonge gast tegemoet in het Kasteel Windsor. En al verbood de strenge hofetiket- te de Nederlandse kroonprin ses het bijwonen van een re ceptie in Buckingham Palace, in een aan de receptiezaal grenzende kamer stond een spiegel opgesteld die de pracht en praal, alsmede de echt- Engelse stijfheid van een der gelijke ontvangst ten hove, uitstekend weerspiegelde. Men behoeft niet te vragen, wie met volledig geconcen treerde aandacht in de spie gel deze receptie gadesloeg! Twee jaar voor de troonbe stijging volgde in 1896 des Kroonprinses toetreden tot de Nederlandse Hervorm de Kerk, daarna naderde nadat moeder en dochter met nog meer eenvoud dan tij dens de reis naar Berlijn in 1893 en twee jaar later naar Engeland een bezoek aan Pa rijs hadden gebracht met rasse schreden de dag, dat Kroonprinses Wilhelmina vol gens de grondwet meerder jarig zou worden 31 Augustus 1898. DE KRONING Het was op 30 Augustus van het jaar 1898 dat in de Neder landse Staatscourant een pro clamatie verscheen, waarin de Koningin-Regentes afscheid nam van de regering, deze te gelijkertijd overdragend aan haar dochter, die op 31 Au gustus 18 jaar werd. „Ons land zij groot in alles, waarin ook een klein land groot kan zijn!" Dat waren de afscheids woorden van een Regentes, die door haar beminnelijke eenvoud en goedheid, met haar dochter door de Nder- landers op de handen werd gedragen. „Oranje kan nooit, ja nooit genoeg voor Neder land doen"; deze woorden van Koning Willem III maakte een 18-jarige koningin tot de hare bij haar kroning. Maar nog meer spraken tot de Neder landers de eenvoudige woor den uit de proclamatie in de Nederl. Staatscourant van 31 Augustus 1898: „Sedert Mijn vroegste jeugd hebt GijJ3Mij omgeven met Uwe liefde". Het was op 5 September 1398 dat Moeder en dochter per trein in Amsterdam arriveer den voor de kroningsplech tigheid op 6 September in de Nieuwe Kerlc, een dag uit het leven van een Vorstin en Haar Volk, die onvergetelijk blijft. Voor het koorhek in de kerk bevond zich de troon; een baldakijn van witte zijde met gouden sterren bevatte het in gouden letters geborduurde devies: „Je Maintiendrai". Voor de koninklijke zetel la gen op een fluwelen kussen de oude symbolen: gouden kroon, dito scepter en rijks appel en de Grondwet! Toen onze 18-jarige Vorstin om 11 uur het Paleis op de Dam in de hoofdstad verliet, gehuld in de met hermelijn gevoerde, purperen konings mantel, waarop in gouddraad de klimmende leeuwen, dreunden dof de kanonscho ten over de hoofdstad, zich vermengend met het gebeier der kerkklokken. De duizenden buiten de kerk samengestroomd om Neder- land's jonge koningin toe te juichen, werd de ontroering evenzeer te machtig als de honderden genodigden die in de kerk de plechtigheid van nabij volgden. „Ik zweer dat ik de onafhan kelijkheid en het grondgebied des Rijks met al Mijn ver mogen zal verdedigen en be waren", met muzikale, overal verstaanbare stem legde de jonge vorstin de eed op cle Grondwet af, gevolgd door 't voorlezen der Troonrede, die zij zelve had opgesteld. Daar mede was de luisterrijke plechtigheid, een ware hoog tijdag voor het Huis van Oranje en het Nederlandse Volk ten einde. De volgende dag aanvaardde 's werelds jongste Vorstin het passende kroningsgeschenk van de Am sterdamse burgerijde Gou den Koets. Het Nederlandse Volk;vergat na de kroning ook de Konin gin-Moeder niet. Een bedrag van 300.000.werd bijeen gebracht voor passend hulde blijk aan haar, die gedurende Koningin-Moeder Emma en II.M. Koningin Wilhelmina na de kroning in Amsterdam, tijdens hun rijtoer door de stra ten van de hoofdstad; in de Utrechtse straat zag een Engelse tekenaar het zoals hierboven afgebeeld. acht jaar het koninklijk ge zag in de Nederlanden uit oefende. En het was een in alle harten weerklank vin dend, geheel bij de persoon van koningin Emma passend besluit, dit bedrag te bestem men voor de inrichting van het Sanatorium „Oranje-Nas- sau Oord". HUWELIJK Twee jaar na de kronings plechtigheid juist als het laatste jaar van de negentien de eeuw zich ten einde spoedt wordt op 16 October in een proclamatie de verloving van H.M. met Hendrik Wladimir Albrecht Ernst, hertog van Mecklenburg Schwerin, be kend gemaakt. En nog is ons volk niet bekomen van zijn vreugde over deze zo verheu gende mededeling, of Konin gin Wilhelmina laat de krui ser „Gelderland" zee kiezen om Paul Kruger van Louren- co-Marquez te halen en naar Europa te brengen, teneinde hem in de gelegenheid te stellen de zaak van Transvaal, in strijd met Engeland, bij de diverse Europese regeringen te bepleiten. En zij is het, die „Oom Paul" bij zijn komst aan de Nederlandse legatie in Parijs een hartelijk welkomst telegram doet toekomen; daarmede gaf onze jonge ko ningin uiting aan de gevoe lens van haar volk, verraste .zij de wereld door haar hou ding, tegelijkertijd tactvol er voor zorgend, dat Engeland zich niet gekwetst zou ge voelen. Op 7 Februari 1901 voltrekt onze minister van justitie, mr. P. W. A. Cort van der Linden, het burgerlijk huwelijk tus sen Koningin Wilhelmina en Prins Hendrik, die zich al spoedig zulk een geheel eigen plaats in de harten der Ne derlanders verovert, ten pa- leize, gevolgd door de Kerke lijke plechtigheid in de Grote St. Jacobskerk, waarvan dr. Van der Mier leiding had. En natuurlijk is het de Gouden Koets, het kroningsgeschenk van Amsterdam, waarin de jonggehuwden van het paleis naar de kerk rijden. Het hu welijksgeschenk van het Ne derlandse Volk bestond uit •sieraden: een diadeem, een halssieraad en twee armban den. En daarnaast stroomden uit alle delen van de wereld geschenken: Frankrijk zond oen gobelin, de oude Paul Kruger een zilveren inkstel, met in zilver een getrouwe copie van „De Gelderland". EEN PRINSES Welk een grote plaats H.M. Koningin Wilhelmina zich in een luttel aantal jaren in de harten van alle Nederlanders had verworven, bleek wel bij de ernstige ziekte die Haar weken lang aan het bed ge kluisterd hield. In April 1902 werd ons volk er van in ken nis gesteld, dat typheuze koortsen het weerstandsver mogen der koninklijke patiën te ernstig op de proef stelden. Met diepe bezorgdheid las men in die dagen de bulletins omtrent de gezondheidstoe stand en groot was de vreug de toen het gevaar als ge weken werd beschouwd. En wie herinnert zich niet de ongerustheid waarmede het Nederlandse Volk kennis nam van de botsing tussen een rij tuigje, bestuurd door Prins Hendrik, waarin ook H.M. de Koningin was gezeten en de Haagse tram? Gelukkig liep alles goed af! Een jaar later kan het Neder landse Volk op spontane, niet te miskennen wijze uiting geven aan zijn grote vreugde over de geboorte van H.K.H. Prinses Juliana, die op 30 April 1909 als prinses van Oranje Nassau het levenslicht aanschouwt. Twee jaar voor de eerste We reldoorlog uitbreekt bezoeken „la Reine Blanche", de Na een jachtpartij op Het Loo met de Prins- Gemaal poserend voor de fotograaf. charmante Fransen hadden deze bijnaam voor onze ko ningin bedacht ir.. verband met haar voorliefde voor lich te toiletten en de Prins- Gemaal Parijs, waarbij zij waarlijk op grootse wijze door de lichtstad bejubeld worden. Het is weer Koningin Wilhel mina die in de uiterst moei lijke jaren van de wereld oorlog haar volk een lichtend voorbeeld is: ondanks de spanningen, ondanks de her haalde bedreiging van onze neutraliteit, is het besef le vendig dat een „moeder" waakt, dat een Oranje mede ons lot bestiert, een Oranje die zich niet spaart en die bij rampen .en overstromin gen steeds troost weet te brengen, als er landgenoten in rouw gedompeld worden. Het is onze koningin tenslotte die persoonlijk het initiatief neemt tot het Koninklijk Ne derlands Steuncomité, opge richt ter leniging van de oor- logsnood, welke ook in ons land tallozen had getroffen. En na de ineenstorting van het Duitse leger in 1918 toont onze vorstin zich opnieuw de troon waardig door de uit levering te weigeren van de naar ons land gevluchte Duit se keizer en diens zoon. Ons volk heeft haar beslis sing zonder meer kunnen ac cepteren, omdat zijn vorstin daarmede uiting gaf aan ge voelens, die in Nederland stil zwijgend hoog werden gehou den. Na de „vergissing" van Pieter Jelles Troelstra in het jaar 1918 was het de „Haagse" huldiging op de Maliebaan toen de paarden van het ko ninklijk rijtuig door een geest driftige massa werden uitge spannen die de hechte band tussen Oranje en volk nog maals accentueerde in een triomftocht waarbij op tref fende wijze uiting werd ge geven aan de gevoelens, die in de Nederlandse harten ge groeid waren voor de konin gin! Al kenmerkten zich de na oorlogse jaren door diverse moeilijkheden, in 1923 vieren Nederland en de beide met 't moederland verbonden ge biedsdelen het zilveren re geringsjubileum op een wij ze, die nogmaals de plaats symboliseert, welke deze Oranje-vorstin zich verover de: op 21 September 1923 aan vaardde H.M. het jubileum geschenk, de restauratie van het Koor in de Nieuwe Kerk te Delft. HET JAAR 1934 Inmiddels is ons kroonprin sesje opgegroeid tot een prin ses die zich evenals de ko ningin-moeder en de prins gemaal algemeen in de lief de van het volk koestert. Voor moeder en dochter bre ken in het jaar 1934 droevige ogenblikken aan, waarin heel ons volk met hen treurt over het verscheiden van konin gin Emma (5 Maart), enkele maanden later gevolgd door het overlijden van Prins Hen- drig (3 Juni), waarbij het ge hele hof op wens van de prins witte rouw aannam. TWEE VROUWEN Twee vrouwen zijn achterge bleven in het paleis Noord einde: een koningin en haar dochter, de kroonprinses, dan 25 jaar oud. Reeds lang heeft het Nederlandse volk zich af gevraagd wanneer de verlo ving van Prinses Juliana ge vierd zal worden. Het is Sep tember 1936 wanneer H.M. Koningin Wilhelmina en Prin ses Juliana in alle eenvoud, de vreugdige tijding bekend maken dat Prins Bernhard von Lippe-Biesterfeld de uit verkorene is. „We zijn het zeer eens geworden", klinkt de ons zo vertrouwde stem van Prinses Juliana door de aether. Reeds op 7 Januari 1937 is er bruiloft aan het Ne derlandse Hof, luisterrijk door het gehele volk meegevierd. 31 Januari 1938: Koningin Wilhelmina's eerste kleinkind aanschouwt het levenslicht. Beatrix Wilhelmina Armgard is nog maar een half jaar oud wanneer Nederland zich op maakt zijn Koningin te hul digen in verband met haar 40-jarig regeringsjubileum. Op 5 Augustus 1939 wordt het prinselijk gezin verblijd met de geboorte van prinses Irene „Zij, die de vrede brengt". Helaas, ditmaal was de naam geen voorteken; luttele weken later is Europa opnieuw het toneel van een oorlog en en kele maanden later, vlak voor Pinksteren 1940, breekt het onheil ook over ons land los! VLAMMEND PROTEST Op de 10e Mei overvallen de Duitse horden op verraderlij ke wijze een buurland, dat zich opnieuw strikt neutraal had gehouden. Wie zal ooit de zinsnede vergeten uit de pro clamatie van onze Koningin, gedateerd 1940, Den Haag 10 Mei, luidende: „Ik richt hierbij een vlam mend protest tegen deze voorbeeldeloze schending- van de goede trouw en de aantasting van wat tussen beschaafde staten behoor lijk is". Ondanks dappere tegenstand is de situatie voor ons land onhoudbaar; weldra dringt de tijding door dat onze Konin gin zich om redenen van veiligheid van Den Haag naar elders heeft begeven, weinige uren later gevolgd door het prinselijk gezin en onze regering. Wie aanvankelijk teleurstel ling heeft gevoeld over dit be sluit dat onze „moeder" stel lig zwaar, zeer zwaar geval len is, begreep weldra dat in derdaad het vertrek uit het moederland de beste beslis sing is geweest, die in deze critieke dagen genomen kon worden. IN BALLINGSCHAP H. M. Koningin Wilhelmina, gastvrij in Engeland ontvan gen, heeft zich in de tijd dat de Geallieerden tegenslag op tegenslag ondervonden, niet gespaard. Hoe vaak hebben wij in het bezette gebied troost geput uit haar radio toespraken. Dicht, te dicht liggen de jaren van ballingschap, de „Londen- se" jaren, nog in ons geheu gen. Laat ons mogen aanstip- .pen dat onze Koningin het devies „Je Maintiendrai" hoog heeft gehouden, dat haar hou ding, haarbemoedigende woorden, ons in bezet gebied steeds een lichtend voorbeeld zijn geweest, ook toen Indië door de Japanners onder de voet werd gelopen. Tweemaal is H.M. in de Londense tijd naar Canada geweest, de eer ste keer voor een bezoek aan. het prinselijk paar in Mei '42, waarbij zij tevens een drie daags bezoek aan wijlen pre sident Roosevelt brengt, voor afgegaan door een bezoek aan New York. Terug in Londen sticht zij „Oranjehaven" voor de Enge landvaarders, een „tehuis" waar zij zo vaak in hun mid den toeft! Een jaar na het eerste bezoek aan Canada volgt 't tweede, vijf maanden na de geboorte van prinses Margriet. Maar dan is ook de ommekeer in de oorlog reeds nabij, blijkt steeds meer dat het vertrou wen van Koningin Wilhelmi na in de overwinning op hechte grondslagen is ge bouwd. 13 MAART 1945 Ondanks de „vertraagde" be vrijding van Nederland komt op 13 Maart 1945 het grote moment voor een land, een volk en voor onze Koningin: de terugkeer na bijna 5 volle jaren ballingschap, de terug keer, waarbij zij te voet bij Eede in Zeeuws Vlaanderen de grens passeert. Een „moeder" is weer in het midden van haar volk en enorm groot is het enthou siasme waarmede de konink lijke familie overal begroet wordt: eerst in het bevrijde Zuiden, later na de span nende Mei-dagen in 1945 in West Nederland. Dan is de oorlog geëindigd, kunnen een vorstin en een volk en een geschonden, geplunderd land na de bevrijdingsfeesten de duizend-en-één problemen, samenhangend met de weder opbouw, onder de ogen zien. Het is latere geschiedschrij vers voorbehouden de histo rie van de jaren na de bevrij ding van ons land en Indo nesië tot aan de dag, waarop Koningin Wilhelmina een hal ve eeuw aan het roer staat, onder te brengen tegen de achtergrond van de talloze gebeurtenissen, die zich af speelden. Zij, die het voor recht genieten het jubileum van onze „moeder des Vader lands" van nabij te beleven, weten alleen, dat ook in deze drie jaar zij haar taak heeft vervuld op een wijze die haar siert en ons doet beseffen, steeds weer opnieuw, dat on ze Koningin één van ons is. Hoe heeft Nederland meege leefd met de geboorte van 't vierde prinsesje, hoe heeft ons volk niet elke gelegen heid gretig aangegrepen aan Op het balcon van het Paleis op De Dam, na de rijtoer door de straten van de hoofdstad op de kroningsdag in 1898

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Echo van het Zuiden | 1948 | | pagina 2