HET KERSTFEEST
in de wereld
Mi
Wijde Wereld
JCeKStmCi e.n flaiitiak.
Uit Loonopzand's verleden
Moeder versierde de Kerstboom
UIT DE
Sanapirin: elk tablet
VOOR DE JEUGD
B
3
DE E€HO VAN HET ZUIDEN VAN DONDERDAG 24 DECEMBER 1953
3
Noermanspuiien.
FEEST VAN LICHT IN DUISTERNIS.
Dat op het Noordelijk halfrond het Kerstfeest valt in de periode
van kou en duisternis, heeft het zijn karakter van Lichtfeest gege
ven. En die viering sluit aan op eeuwenoude gebruiken van vóór
de vestiging ivan het Christendom, die ook de tegenstelling tussen
licht en duisternis tot motief hadden.
In Nederland vieren wij het Kerstfeest
ais een bij uitstek huiselijk feegt, meestal
i'ondom een versierde kerstboom, en
hulst, sparregroen en kaarslicht zorgen
voor de sfeer. Zo is het ook in Duits
land en in Scandinavië, waar echter
vooral de nadruk valt op de Kerstavond,
Heiligen abend in Duitsland, Julafton in
Zweden. Vrijwel iedereen gaat naar de
kerk; voor sommigen is het de enige
keer in het Jaar, dat ze het Godshuis
betreden, maar op Kerstavond ontbreken
ze niet.
In Zweden is het de Kerstdwerg, Jul-
tomten, die beladen met pakjes de huis
genoten en vrienden komt verrassen.
Want in het buitenland is Kerstfeest
ook het feest der geschenken, terwijl bij
ons in Nederland het Sint Nicolaasfeest
die plaats inneemt. Enige overeenkomst
tussen Sint Nicolaas en het Kerstman
netje, Santa Claus of Father Chrismas,
valt al spoedig te ontdekken, Door het
Nederlands gebruik echter om deze fees
ten afzonderlijk te vieren, behoudt het
Kerstfeest zijn eigen, oorspronkelijke sfeer
meer dan wanneer het wordt tot een
feest van uitsluitend cadeaux en verras
singen.
JINGLE BELL
„Father Christmas" wordt hier en daar
in Engeland vreugdevol ingehaald op een
arreslee met rinkelende bellen. Daar, in
het land van de traditie, kent men ook
het aloude gebruik van het 's avonds op
straat zingen der Christmas Carols, oor
spronkelijk geestelijke liederen, later met
een meer wereldse inslag.
Een typisch gebruik in West Enge
land is het bell-ringing. Meestal zijn daar
zes man, die ieder twee koperen handbel
len bedienen, welke aan een leren riem
heen en weer worden geschud op buiten
gewoon virtuose wijze. Een nieuweling
moet hét maar niet proberen, want hij
brengt er niets van terecht, kan misschien
een verstuikte pols oplopen, want „bell-
ringing" is een betrekkelijk zwaar werk.
Soms hebben de bellenmannen een groot
muziekboek voor zich, waarvan zij de
noten aflezen en op aanwijzingen van
een dirigent laten zij op onnavolgbaar
charmante én gedisciplineerde manier de
oude liederen weerklinken. Dit „bell-
ringing" is een kunst, die men pas met
de jaren machtig wordt en een der ge
bruiken, die op de vreemdeling de
schoonste indruk maken.
Verder is ook in Engeland het Kerst
feest meest een huiselijk feest. Daarbij
wordt de inwendige mens niet vergeten.
Een kalkoen moet, indien enigszins mo
gelijk, het pièce de milieu zijn, en ver
der is daar dan de beroemde 'Kerst-taart,
de plumpudding.
Als Kerstbloem kent Engeland de
mistletoe, een soort hulst met witte bes
sen, en het oude gebruik wil, dat onder
de mistletoe vrijelijk gekust mag worden.
•Legio zijn dan ook de grapjes op de
huwbare jongedochters, die vaak en
dicht in de buurt van de mistletoe gezien
worden, en op de levenslustige oudere
heren, die daar een kansje wagen
SANTA CLAUS.
In Amerika, het land van de dollar, is
Kerstfeest voor de zakenman het hoogte
punt van activiteit. Santa Claus, de
Kerstman, is daar de brenger van ge
schenken. En evenals bij ons Sinterklaas,
zit Santa 'Claus in de grote magazijnen
om daar lieve en stoute kindertjes te
ontmoeten. Mag men de verhalen gelo
ven, dan hebben de 'Santa's het daar niet
best, want de Amerikaanse jeugd is nog
al vrijmoedig en op dit gebied niet al te
lichtgelovigI j
Wat tijdens Kerstfeest op het gebied
van reclame vertoond wordt, slaat alles
met stukken De versieringen van de win
kels, de advertenties, de uitstallingen, de
ontzaglijke drukte van winkelend publiek,
het brengt alles de sfeer van bezinning
en meditatie, die toch het Kerstfeest
eigen is, wel lelijk in de verdrukking.
Men eet vaak de Kerstmaaltijd buiten de
deur in propvolle restaurants met mu
ziek en wiegende paren op de dans
vloer. Maar buiten de grote steden voor
al is het huiselijk karakter van „Xmas"
nog wel bewaard, in het bijzonder bij
hen, die de religieuze betekenis van dit
feest door alles heen hoog houden.
I
NOËL
Van de Fransen, die een groot deel
van hun leven buiten de deur doorbren
gen, kan vrijwel niet anders verwacht
worden, dan dat ?ij ook het Kerstfeest,
Noël, maken tot een groot festijn. Van
Kerstmis tot Nieuwjaar, Réveillon, is het
in Parijs één feestweek. De restaurants
zijn overvol, de prijzen gepeperd. Wie
niet tijdig een tafel gereserveerd heeft,
i komt er niet meer aan te pas. Kalkoen,
opgevuld met kastanjes, is een gelief
koosd kerstgerecht. Geheel in tegenstel
ling met deze mondaine drukte zijn de
lieflijke, zangerige „Chants de Noël", de
I Kerstliederen, die vanuit dit land de we
reld overgaan.
Overal viert men Kerstfeest, het feest
van licht in de duisternis. Men viert het
met zóveel licht, dat dit vaak de glans
van Bethlehems ster verbleekt. Men viert
het met zoveel goede gaven en zoveel
lekker eten, dat de schamele kribbe in
de kale stal er geheel door op de ach
tergrond komt. Maar ook; overal, waar
kribbe en kruis het leven beheersen, zijn
het de klokken, die beieren over de da
len, van Zweden en de landouwen van
Frankrijk, die luiden door het lawai van
Fifth Avenue heen en dringen door de
nevels van 'Brittannië, die de diepe zin
doen verstaan van Vondels verrukte uit
roep
„O Kerstnacht, schoner dan de dagen!
(Nadruk verboden).
Lk.
„Pa-a" zeurden Joop en Miesje, „krijgen we nou een heuse kerst
boom?"
Pa maakte zich er wrevelig van afAl die smeerboel, die naalden
rommel overal. En'dan zeker nog kaarsjes er in en brand krijgen ook.
Niets hoor, daar kwam niets van in!
Snikkend kwamen de kinderen bij moeder, die er toch ook niets aan
doen kon dat vader zo tegen kerstbomen en „al die andere rommel"
was. Papa ging graag op Kerstmis naar de kerk en hij las ook wel voor
uit de bijbel en wilde gezellig spelletjes spelen, maar een kerstboom
nee, die hadden ze nog geen enkel jaar gehad.
En toch zinde moeder op een oplossing. Als ze eens, zonder dat vader
hel wist, zo'n mooi klein boompje kocht en optuigde in een andere
kamer, zodat niemand het zag? Dan kon ze op Eerste Kerstdag de
kinderen in die kamer laten komen als vader naar de kerk was. Dan
zouden ze tóch een echte kerstboom hebben! En wie weet, als vader
thuis kwam en die mooie boom zag en als er dan ook geen rommel
gemaakt was
Moeders plan stond vast. Moeder kocht in het diepste geheim een
aardig boompje en prikte er gekleurde kaarsen in. En toen bedacht ze
opeens dat ze op de ballen, sterren en kralen van de slingers nog een
toepasselijke spreuk kon schilderen.
Ma nam de verfkwast ter hand, tekende netjes de letters van de
bedoelde woorden en hing de slingers voorzichtig in de boom. Nee, ze
hingen niet mooi, anders dus. Eindelijk was ze tevreden en zonder
verder te kijken roetste ze naar de huiskamer terug om de tafel te
gaan dekken.
Op Eerste Kerstdag riep moeder Joop, Miesje en de kleine Ineke
naar de logeerkamer, en wat zagen ze daar? Een prachtig versierde
kerstboom!
™,at mooi" zeiden de kinderen, „maar moe, wat betekenen die
letters?
Moeder keek naar de slingers enschrok. Daar had ze warempel
in haar haast en terwijl ze alles zo mooi mogelijk wilde doen, de letters
door elkaar staan. Nu kon niemand lezen welke spreuk er bedoeld was.
Maar moeder maakte er meteen een spelletje van. „Wie het raadt
wat daar staat, krijg een extra kerstkrans" zei ze, „het is niet eens
moeilijk, want de letters van één woord staan op ballen, van een ander
woord op sterren, van het derde woord op klokjes en die van het
vierde op de grote kralen. En samen vormen die woorden een toe
passelijke spreuk
De kinderen hebben het gauw geraden. Kunnen jullie dat. ook?
Nu, als jullie dat ook kunnen, dan zullen wij er eens wat extra prijzen
aan verbinden, n.l, een aantal prachtige kinderboeken, liefst 10 in getal
Je moet de spreuk netjes opschrijven en in de brievenbus van ons
bureau stoppen (s.v.p. niet binnen brengen). Je moet er duidelijk op
schrijven: naam, woonplaats, straat en huisnummer en voorts leeftijd
en jongen of meisje.
We wachten af tot 4 Januari.
Men voelt er vandaag aan den dag
een zekere tegenzin om zich op of rond
Kerstmis met politiek in te laten. Het
lijkt of het niet past zich op dit verhe
ven feest bezig te houden met dergelijke
aardse beslommeringen die ons dan nog
niet zo verheven lijken. Daar komt na
tuurlijk een behoorlijke dosis sentiment
bij, want om de een of andere reden
achten wij ons verplicht met Kerstmis
het kinderlijke in onze geest min of meer
de vrije loop te laten, hoewel de geboor
te van Christus toch geenszins een kin
derlijke, laat staan een kinderachtige ge
beurtenis was. Bovendien ging de we
reldgeschiedenis ook toen door en zui
ver geschiedkundig gezien werd Christus
in Bethlehem geboren, doordat de poli
tiek van keizer Augustus Maria en Jo
seph noodzaakten naar de stad van Da
vid te gaan.
En wie zal ontkennen dat zoal niet het
Kerstfeest dan toch het Kerstgebeuren
een diepgaande invloed heeft gehad op
de loop van de wereldgeschiedenis om
niet te zeggen dat het die heeft bepaald.
Men kan die invloed niet gemakkelijk
overschatten, want de geboorte van
Christus is niet weg te denken uit wat
wij de geschiedenis noemen. Dat is wel
geprobeerd en men probeert het nog,
maar dat bewijst alleen dat het een on
ontkoombare realiteit is, die niet altijd
in iedere kraam te pas komt.
Dat dit geen kriterium is, bereidt som
migen misschien, een teleurstelling, maar
de christenen is het een troost en de ver
vulling van een hoopvolle belofte. iWij
verlangen immers een overheersende in
vloed van het christendom op het open
bare leven inclusief de politiek. Dat wij
die missen bewijst niet dat ons verlan
gen absurd is, maar alleen dat de wer
kelijkheid nog ver van het ideaal ver
wijderd blijft.
Het is in ieder geval onredelijk te
zeggen dat Kerstmis en politiek onver
enigbaar zijn omdat de laatste „vuilig
heid" is. Ieder weldenkend mens zal er
mee instemmen als men van oordeel is,
dat niet alle concrete politiek beant
woordt aan de idealen die wij met het
Kerstfeest associëren. Ook is er weinig
tegen in te. brengen wanneer men daar
onder rekent een groot deel van wat er
op het ogenblik in de wereld voor po
litiek doorgaat. Wij moeten echter een
maal aanvaarden dat ook dit jaar de ge
beurtenissen hun beloop hebben met de
Kerstdagen, al zullen de activiteiten mis
schien wat beperkt worden om ook de
diplomaten de gelegenheid te geven hun
Kerstfeest te vieren. Hetgeen niet weg
neemt dat er belangrijke zaken onder
handen zijn die hun ontwikkeling heb
ben, afgezien van de sfeer waarin wij
ons voelen opgenomen. 'Die is te dik
wijls in tegenspraak met de harde feiten.
De geboorte van Christus was ook zp
lieflijk niet, al was zij de uiting van een
oneindige liefde. Daarom appelleren wij
in deze tijd graag aan de goede wil
van de mensen die de vrede tot gevolg
zou Hebben.
Dat zijn twee begrippen die wij in de
hedendaagse politiek ternauwernood
kunnen onderscheiden vrede en goede
wil. Over vrede heeft men de mond vo]
zonder dat men in staat is die te reali
seren. Men zoekt langs vele wegen en
soms lijken de pogingen inderdaad voort
te komen uit oprechte bedoelingen. Mo
gen wij bij de Russen goede wil veron
derstellen nu zij dezer dagen zich bereid
hebben verklaard met de Verenigde Sta
ten te onderhandelen over het voorstel
dat president Eisenhower in de Algeme
ne Vergadering van de Verenigde Na
ties heeft gedaan om te komen tot een
vredelievend gebruik van de atoomener
gie. Aan de goede wil van de Ameri
kaanse president twijfelt wel niemand
die er niet van uitgaat dat een Ameri
kaan per se een oorlogszuchtige kapitalist
is. In zijn rede klonk een oprechte toon
van bezorgdheid voor het welzijn van
de mensheid met de bedoeling ze te be
vrijden van vrees voor algehele vernie
tiging. Vertrouwen te hebben in de goe
de wil van de Sovjets hebben wij even
wel al lang verleerd en men aarzelt, on
danks het aanstaande Kerstfeest, dan ook
dit vertrouwen nu wel te schenken. Het
kwaad lijkt vaak hardnekkiger dan de
goedheid en alleen het vooruitzicht op
een verdere toekomst kan onze soms
wankele hoop blijven voeden.
Toch is goede wil een onontbeerlijke
voorwaarde om de vrede te verkrijgen.
Wij plegen de politiek met geen andere
ogen te bezien dan het dagelijks nieuws
c'.at we erover lezen. Toch gaat ze heel
wat dieper, omdat ze kan beslissen over
de toekomst van een gedeelte van de
mensheid of zelfs van heel de mensheid
Dit dagelijks bedenken zou ons erger dan
een gevoel van onbehagen kunnen geven,
vooral wanneer men bedenkt op wat
voor gronden men over die toekomst
denkt te kunnen beslissen. Zo er iets in
de wereld is vermaterialiseerd, dan is
het de politiek. Men houdt niet of nau
welijks rekening met de eindbestemming
van de mens, in zoverre men al rekening
hc-udt met deze en niet slechts manoeu
vreert met naties en staten. God komt
praktisch helemaal niet in het geding.
Zou het nu zo gek zijn wanneer wij met
Kerstmis onze gedachten eens wat ver
der lieten gaan en dan wel aan politiek
deden al blijft het misschien wat te
genstrijdig klinken door te bidden
voor hen die over ons welzijn hebben
te beslissen maar dit zonder God niet
op de juiste wijze kunnen doen. Slechts
wanneer dit besef eens doordringt heb
ben wij kans dat de goede wil, voor
waarde voor een rechtvaardige vrede,
ingang vindt ook in de hogere politiek.
tVÏGR ALFRINK OVER
DOORBRAAK EN APOSTOLAAT.
De aartsbisschop-coadjutor, mgr B. J.
Alfrink, heeft j.l. Maandag de verbonds-
raadsvergadering van de K.A.B. in
Uftrecht bijgewoond en daar een belang
rijke rede gehouden over de eigen plaats
die de katholieke sociale organisaties in
nemen.
Hij wees op het belangrijke werk dat
de K.A.B. heeft gedaan voor het behoud
van de arbeiders voor de Kerk door
trouw de band met Haar te bewaren.
Hij waarschuwde echter dat nu toch van
bepaalde zijde propaganda wordt ge
voerd voor een levenshouding zonder
God en zondër binding aan een Kerk.
Maar ook wie slechts een rest over heeft
van een christelijke levensovertuiging is
een basis gefundeerd op de menselijke,
rede en de menselijke waardigheid niet
voldoende. „Wij zullen daarom, aldus
mgr Alfrink, al degenen, die nog iets van
katholieke geloofsovertuiging over heb
ben, niet aan dit modern humanisme
kunnen overlaten, ook niet als het ge
predikt wordt door een hoofdzakelijk
sociale organisatie. En daarnaast zullen
we degenen, die we nog volop tot de
Kerk kunnen rekenen, juist door de eigen
sociale organisaties moeten behoeden
voor een infiltratie van een levenshou
ding die bewust God uitsluit."
Hij pleitte dan ook warm voor een
eigen huis, maar een dat naar buiten
openstaat. „Isolement betekent niet vol
ledige afsluiting! Het betekent wel het
bewaren van een eigen sfeer en van een
eigen gezicht."
Mgr Alfrink stipte voorts aan dat het
noodzakelijk is de juiste verhouding tus
sen openheid en isolement te vinden.
Men moet het eigen huis openzetten,
maar zorgen eigen kleur en eigen phy-
sionomie niet te verliezen.
Men moet niet vergeten, zei de aarts
bisschop-coadjutor, dat men bij de in
Nederland nu eenmaal gegroeide toe
stand bij het doorbreken uit eigen huis
altijd terecht komt, niet in een gemeen
schappelijk huis, maar in het huis van
een ander en dat men bijgevolg zal moe
ten afwachten wat men bij de ander in
huis te zeggen zal hebben. Voor de her
kerstening van het openbare leven zijn
eigen katholieke organisaties nodig.
In zijn openingsrede had de voorzitter,
de heer Middelhuis, de bereidheid van
de K.A.B. uitgesproken om met andere
katholieke organisaties samen te werken.
AANTAL BEJAARDEN PROCENTU
EEL ZEER STERK TOEGENOMEN.
In de zojuist verschenen publicatie van
het Centraal Bureau voor de Statistiek
„Bevolking van Nederland 19001952"
zijn gegevens opgenomen met betrekking
tot de gemiddelde bevolking van Neder
land naar leeftijd en geslacht voor elk
der jaren 19001952 en naar leeftijd,
geslacht en burgerlijke staat voor elk der
jaren 19471952.
Met de toeneming van het totale be
volkingscijfer in dit tijdvak van rond 5
millioen in 1900 tot rond 10 millioen in
1952, is een aanmerkelijke wijziging in
de leeftijdsverdeling gepaard gegaan, al
dus de publicatie. Het aantal kinderen
van 0 t.m. 14 jaar nam in deze periode
toe van 1.785.000 tot 3.076.000 of wel
met rond 70 procent; het aantal perso
nen van 65 jaar en ouder van 308,000
tot 831.000 of wel met rond 170 procent.
RENDEMENT EN RECHT.
Elseviers Weekblad driestart
Het is zo jammer, dat sommige
staatsbedrijven, waarvan men ve
le prestaties moet bewonderen, ons zo
menigmaal ergeren door hun onaandoen
lijkheid.
Wij hebben voortreffelijke spoorwe
gen; het goede werk van onze posterijen,
telefoon- en telegraafdiensten kan men
slechts prijzen.
Maar als iedereen er over klaagt, dat
P.T.T. in plaats van enkele practische
telefoongidsen een hele bibliotheek uit
geeft, wordt die uitgave rustig voortge
zet.
En als het gehele bedrijfsleven pro
testeert tegen een busdienst tussen Den
Haag en Amsterdam, laten de spoorwe
gen unverfroren toch die bussen rijden.
En als de inwoners van Zeeuws-
Vlaanderen vele maanden lang de nut
tige particuliere autobusdienst tussen
Terneuzen en Breda over Antwerpen
hebben gebruikt, zijn het alweer de
Spoorwegen, die deze verbinding torpe
deren.
Het streven onzer Spoorwegen naar
rendement is nuttig. Maar het is schade
lijk, wanneer men daarbij het recht en
het belang der burgers met voeten
treedt.
Zeer juist gezegd, zouden wij zeggen.
bevat een veelvoud van de beste ge
neesmiddelen, daardoor werkzamer dan
andere bij kou - griep - koorts en pijn.
UITVOER GEDAALD IN
NOVEMBER.
Volgens de door het C.B.S. samengestel
de voorlopige gegevens bedroeg de waar
de van de invoer in November 1953
f 809 millioen (vorige maand f 813
millioen), terwijl voor een waarde van
f 738 rniilioen (vorige maand f 806 mil
lioen) werd uitgevoerd.
Het dekkingspercentage bedroeg 91
(vorige maand 99).
ROTTERDAM KRIJGT DERDE
OLIEHAVEN.
Vermoedelijk zal reeds spoedig begon
nen worden met de aanleg van een der
de oliehaven in Roterdam. B. en W.
zullen volgende maand de plannen bij
de gemeenteraad indienen. Het Rijk heeft
in principe zijn medewerking toegezegd.
'Op vrij korte termijn is een uitbrei
ding te verwachten van de zware olie
industrie en de daarmee verwante in
dustrieën bij Pernis. Deze uitbreiding
omvat de vergroting van een vijftal be
drijven aan de tweede petroleumhaven
en de vestiging van een nieuw bedrijf.
Van de rond deze haven gelegen ter
reinen is op het ogenblik tweederde deel
in gebruik. De rest zal binnen vijf tot
tien jaar geheel zijn uitgegeven. Boven
dien zijn onderhandelingen lopende met
een derde, nieuwe olie-industrie.
DRIE JAAR CELSTRAF VOOR
MOSSADEQ.
Dr Mossadeq, ex-premier van Iran, is
tot drie jaar eenzame opsluiting veroor
deeld. Zijn voormalige stafchef, brigade
generaal Riahi, kreeg twee jaar.
De 'Sjah heeft te elfder ure voor de
bejaarde premier gepleit. Mossadeq wees
het pleidooi echter verontwaardigd van
de hand. Met de vuist op de lessenaar
slaand zei hij: „Bij Allah, ik heb dit land
niets kwaads gedaan en evenmin de Sjah.
Ik heb geen vergiffenis nodig".
Verwacht wordt dat zowel Mossadeq
als de openbare aanklager, tegen dit von
nis in hoger beroep zullen gaan. De
openbare aanklager heeft de doodstraf
tegen Mossadeq geëist, maar de oud
premier heeft als enig motief „de ver
veling en de eenzaamheid van opsluiting
in de gevangenis te breken".
In ons vorig artikeltje betoogden we,
dat Noermansputten moeten liggen op
de grens van Dongen en Loon. Uit ver
schillende charters blijkt trouwens, dat
deze mening de juiste is. Wij menen
niet te voorbarig te zijn met te verkla
ren dat genoemde putten niet anders
zijn dan het tegenwoordige „leikeven".
Hiertoe levert mede het bewijs een
charter van 1538 (9 Dec.) welke luidt
als volgt
„lek Adriaen van Clootwijck, Diercx-
„soon, richter in den ambacht van 't
„Screvenduijn ende met my als heem-
radens Adriaen Heynrijck Maessoen,
„Adriaen Heyrick Gysbrechssoen Ray-
„man, Claes Janssoen Vos, Adriaen Tho-
nissoen, Michiel Heynrickssoen ende
„Huybe.rt Diricxsoen allen heemradens
„in den ambacht voors. doen kondt, en-
„de kenlijcken allen denghenen, die onse
„letteren van certificatie getoont sullen
„worden, dat voor ons gecompareert sijn
„in haeren eygen properen personen den
„eersamen Adriaen Heynrics Maessoen,
„out sijnde ontrent vier ofte vijf en tach-
„tig jaeren, Heynrick Gijsbrechts Pay-
„man, out ontrent vier ofte vijf en tach-
„tig jaeren, haer sinnen wel machtig we-
„sende ende hebben solemmolijck met
„opgerecte vingeren lieflijck ten heyligen
„ghesworen gestaefs eetds, ghelijck hen
„onse rechter voer staefden, ende ghelijck
,als recht is ende hebben beyden selven
„eede getuycht verclaart ende geaffir-
„meren mits desen ende dat voor ver-
„seuck van Cornelis Prayer Willems-
„soen als rentmeester ende gemachtigd
„van Jonckheer Dirick van Greven-
„brouck, heer tot Venloon, dat warach-
„tig is, dat sij deposanten in den jare
„XV hondert ende ses en dertich, daer-
,bij over ende aen geweest hebben op die
„moyren ter plaetsen ende aen een grip-
„pel genoemt die kae ofte rioel op ten
„crommen aermboech daer die heerlich-
„eut van Donghen aencoempt streckende
„zuytoestwaert op na der baen tot Noer-
„mansput toe, daer vergadert waren die
„eersame en discrete persoone Claés
„Fierlinck, griffier van Breda, die rent,
„meester van Breda, die rentmeester van
„Oosterhout ende meester Marten, die
„lantmeter als Commisaris mijns geno-
„digen heeren Graef Henrick van Na-
,souwe ter eender ende Jonckheer Di-
„rick van Grevenbrouck, heer tot Ven-
„loon, ende met hem meester Jan Brie-
,lants, meester Alexander, die scouten
,van Beeck ende veel meer ander eer-
Jijcke mannen ter ander zijden daer
„jonckheer Dirick voors. in tegenwoer-
„digheit van en allen die tuygden vraeg-
„den of zij die Kae ofte .ryoel voors. niet
„en hielden ende van haren ouders altijt
„ghehoert hadden, dat sij voertijds altijt
„gehouden was, voer een gerechte schei-
„dinge tusschen die heerlicheut van Don-
„ghen en tusschen die heerlicheit van
„Venloon, waerop sij deposanten een-
„drachtelijck ende gesamentlijck geant-
,woert hebben: Ja, dat sulcks is, dat die
,kae ofte ryoel opten crommen erm-
,boech voernoemt eenr echte scheidin-
,ghe is ende voermaels_altijt daervoer
.ghehouden is nae onsen besten ver-
,stant ende wetenheit van die herlicheyt
,van Donghen en Venloen, beide voirs.
,ende soe hebben sij altijt van haren
.ouders voirs. staen, waerop Jonckheer
.Dierick, die tuighen nog vraegde, op sij
.deposanten dit altijt souden willen tuy-
,gen ende affirmeren bij haren eedt dit
waerachtich te zijn, waerop sij depo-
sante antwoerden dit allen tijden als wij
.daertoe versocht worden met recht soe
.sullen wij tuighen ghelijck wij voer ghe-
,syt hebben ende ghelijck wij hier ken-
,nen alle dinck sonder arch ofte list in
.kennisse der waerheyt ende want wij
heemradens alle gheenen ghemeenen
.segelen hebben zoe hebben wij gebeden
„Adriaen van Clootwijck Dirickssoeil,
„rienter voers. om Deden wn enae o,..-
„aat mij mede condicii is, soe beo ïck
„aese- certificatie over ons alien oesegeu
„om beden wil ende omdat mij rnecie
„condich is, soe neD ik aese ceruricat.e
„vüycüangende besegeit met mijnen se-
„gei op hem luyaen ende op mij selven
„int jaer ons lieeren AV nondert enne
„acnt en dertich op ten negende dach
„in Decembri
Vanwaar nu de naamsverandering
„Noermansputten" in „rieikeven
Lie oplossing hiervoor is eenvoudi
ger dan het lijkt.
Zoals wé reeds meermalen betoogd
hebben, had de heerlijkheid Loonopzand
oudtijds een eigen rechtspraak, waartoe
zelts het halsrecht behoorde.
isu werd vóór de 1/e eeuw in de heer
lijkheid Venloon slechts zeer zelden een
doodvonnis ten uitvoer geiecht. ivieestai
kwam een vzoen ot „verzoening tot
stand. INa IblA) werd dit geheel anders,
immers in de 17e eeuw waren het ae
Staten die het hier voor het zeggen
hadden en deze legden bij het ten uit
voerlegging van een vonnis andere maat
staven aan dan de regeerders in Roomse
tijden. Dit moest ook wei, wijl het rira-
bantse land in het algemeen en de Meije-
rij, waar die tegen Holland grensde, in
het bijzonder, doorlopend werden onvei
lig gemaakt door rondzwervende, gede
serteerde huurlingen uit de vele legers, die
ook voor doodslag en moord met terug
schrikten. Veroordelingen van zulke lie
den, waren in Venloon zeer dikwijls aan
de orde. De „creminele roile" of straf
registers uit dien tijd lichten ons hier
over tenvolle in. Blijkens de verschillen
de processen die we hierin vonden aan
getekend, werden deze misdadigers dan
op het schavot gebracht, binnen het
dorp, waarna hun lichamen op een kar
werden vervoerd naar het „buitenge
richt", tegen de grens van Dongen ge
legen, waar ze dan nog voor enigen tijd,
„anderen ten exempel" aan een galg
werden gehangen. Wijl deze galg nu
stond aan de grote heerbaan Breda
den Bosch en TilburgGeertruidenberg,
kwam men gemakkelijk tot deze naam
verwisseling. Het tegenwoordige „moord-
gat", nabij Leikeven, zal waarschijnlijk
ook tot de vroegere Noermansputten
behoord hebben. Het perceel grond ter
plaatse „het gericht" geheten kent ieder
een.
Nu wordt de grensaanduiding uit een
schepenbrief van den Bosch uit 1433
ook duidelijk, waarin staat vermeld, dat
de grenzen van Venloon zich uitstrekken
„van den Scaerdenput ter waterschei
den, toe Noermansput, van Noerinans-
put tot Grondeloozen ineerken en van
Grondeloozen meerken toe Loonermeer".
Van Scaerdenput tot Noermansputten
loopt dus de Zuidgrens. Vandaar tot
Grondelozen Meerken de West, en van
Grondelozen Meerken tot Loonermeer, de
Noordgrens. Loonermeer is dus de te
genwoordige Galgenwiel nabij 't Loonse
Hoekje. Het Loonermeer strekte zich in
vroeger dagen verder uit dan de tegen
woordige galgenwiel. Een groot stuk
grond aan gene zijde van de wiel heet
trouwens nog heden „de Meer", terwijl
de naam Meerdijk er ook niet vreemd
aan is.
Gelijk de lezer uit de verschillende ge
citeerde charters heeft kunnen zien, had
de vaststelling der heerlijkheidsgrenzen
met de grootste nauwkeurigheid plaats.
Zowel de Brabantse Hertogen als de
Hollandse Graven schijnen met de vast
stellingen genoegen te hebben genomen.
Dat echter sommige lagere goden,
voornamelijk de heren van Waalwijk en
Baardwijk er belang bij hadden de be
schikkingen der hogere heren aan te
vechten, zal het onderwerp van een vol
gend opstel uitmaken.
Loonopzand. P. A. v. B.