Coöp, Eerste Langstraatse Stoomzuivelfabriek viert gouden jubileum onder gouden Voorzitter DE iüNGSTHMT Waalwijkse en Langsiraaise Courant RANG DRUNEN VLIJMEN VAN BOTERIJ TOT STOOMZUIVELFABRIEK GEBOREN UIT DE NOOD DER TIJDEN i)e vetsmpeunfr van domste zany. yfllJDAG 10 JUNI 1955 Uitgever Waalwijkse Stoomdrukkerij An toon Tielen Hoofdredacteur JAN TIELEN Dit blad verschijnt 2 x per week 78e JAARGANG No. 47 Abonnement 19 cent per week 2.45 per kwartaal 2.70 franco p. p. Advertentieprijs 10 cent per m.m. Contract-advertenties speciaal tarief. BureauxGROTESTRAAT 205, WAALWIJK - TEL. 2621 - KAATSHEUVEL - TEL. 2002. Pr van BEURDENSTRAAT 8, - OPGERICHT 1878 - TELEGR.-ADRES „ECIIO" De geschiedenis van de Coöperatieve Eerste Langstraatse Stoomzuivelfabriek te Drunen is een rijke, interessante en zeer leerzame geschiedenis. Nu de fabriek op Dinsdag 14 Juni haar gouden bestaans- feest viert, willen wij graag even teruggaan in de geschie denis der laatste vijftig jaren en eens gaan zien hoe deze welvarende fabriek is opgericht, hoe zij zich heeft ont wikkeld, hoe zij voor de boeren van Drunen, Elshout, Nieuwkuijk en Baardwijk tot een rijke zegen is geworden. En het verslag van deze ontwikkeling zal een hulde zijn aan de man die aan de wieg stond van dit bedrijf en die het heeft grootgebracht tot het thans de rijpe leeftijd van vijftig jaren heeft bereikt; deze man is Thijs van Halder, die vanaf de oprichting de voorzitter was, en thans met zijn 83 jaren nog steeds deze functie bekleedt. Het verslag zal ook'een hulde zijn aan een andere harde werker, aan P. J. van Kcssel, Sjef van Kessel, zoals hij genoemd werd; vanaf de oprichting tot 1942 directeur, daarna nog gedu rende een groot aantal jaren technisch adviseur, de man die getrouwd was met de boterfabriek. Het verslag zal een hulde zijn aan al de werkers van liet eerste uur, de pioniers die zich moeizaam een weg hebben gebaand door het oerwoud van scepticisme, gebrek aan me dewerking, van gebrek aan middelen, naar een sterke ge zonde, levenskrachtige vestiging, een hulde aan allen die deze vestiging hebben doen groeien, tot welvaart en zegen der boeren. Het waren rond 1904 geen ge makkelijke tijden voor de boeren van Drunen en Elshout. De grond bracht niet veel op en de melk zo mogelijk nog minder. Die karnden de boerinnen en de boerendochters zelf, en brachten ze naar de boterinijnen in Den Bosch, Heusden en Waalwijk. En dan werd er ook veel gedaan aan kalvenmesterij. De melk bracht zo 3 tot 3'A cent de liter op en in de afdeling DrunenElshout van de NCB praatte men er altijd over, hoe de melk tot een hogere waarde kon worden gebracht. Een boterfabriek, zeiden som migen. Neen, geen fabriek, zeiden anderen, die bang waren dat de boerenmeiskes het karnen zou den verleren; zeiden ook de boe rinnen, die de handel op de bo- termijnen tot het verleden zagen behoren; nou konden ze door n mooi potje en mooie figuur kes misschien nog wel eens n nallke meer krijgen; geen tabnek, zei den de meiskes, die een gezellig uitstapje naar Den Bosch ot Waalwijk, om boter te verkopen, voortaan aan hun neus voorbij zagen gaan. Wel 'n fabriek? Geen fabriek/ De afdeling van de NCB benoem de een commissie (ge ziet, daar waren ze toen ook al sterk in.) en in die commissie zaten C. 1 van Huiten (burgemeester en voorzitter van de Boerenbond), Frans van Huiten, A. Robben, M. Timmermans en P. J. (Sjef) van Kessel. Die commissie heeft haar taak heel nauwgezet uitgevperd. Ze gingen kijken in fabrieken in Gestel, Schijndel, Boxtel, Best, Oirschot en Oostelbeers en voor al gingen ze met de boeren pra ten, die bij zo'n fabriek waren aangesloten, „en, vroegen ze, „is de ondermelk wel goed om kal veren mee te mesten?" Ze heb ben blijkbaar heel gunstige in lichtingen gehad, want toen het er op aan kwam een advies uit te brengen, drongen ze bijna een stemmig aan op de oprichting van een fabriek. HANDKRACHT OF STOOM. [Maar de fabriek was er nog niet. Een nieuwe vraag kwam naar de oppervlakte. Moet het i handkrachtfabriek zijn, ol een stoomfabriek? Er waren er die voor een stoomfabriek waren en deze werden gesteund door Ka pelaan Offermans uit Cuyk aan de Maas, en door de Rijkszuivel- consulent, die er toen ook al een was; in een stoomfabriek kreeg men een beter product, zeiden die; er is minder verlies aan melkvet, het product kan worden ontsmet (gepasteuriseerd) en in zo'n fabriek zou meer jilaats zijn voor een kundige directeur. Anderen waren voor een hand krachtfabriek en die zeiden: een stoomfabriek kost te veel kapi taal zo'n fabriek wordt voor ons veel te onoverzichtelijk en als we handkracht gebruiken, hebben we geen dure directeur nodig. Het voornaamste argument te gen de stoom was echter het feit dat men meende voor een stoom fabriek toch minstens 300 aan gesloten koeien te moeten heb ben, terwijl er slechts 39 boeren, met langgeen 300 koeien zich voor een fabriek hadden uitge sproken. En zo kwam er 'n handkracht fabriek. Op 11 Mei 1905 werd ze opgericht; 42 leden waren er toen al. In het voorlopig bestuur wer den gekozen Thijs van Halder, voorzitter, Frans van Drunen, secretaris, Frans van Huiten, Jan Muskens en Sjef van Kessel. Direct vroeg men de konink lijke goedkeuring op de statuten, sloot men een geldlening, kocht men grond, liet men een fabriek ontwerpen, aanbesteden en bou wen kocht men de nodige ma chines, stuurde men twee jonge mannen, Bart van Weert en Kees Pulles, naar Boxtel, om het bo ter maken te leren en vijf maan den na de oprichtingsvergadering was men aan het draaien, om precies te zijn, op 17 October 1905 werd de eerste melk verwerkt. De kosten hadden 4733.85 be dragen en de fabriek kreeg de naam van: Boterij van Drunen en Elshout. Sjef van Kessel werd directeur met een salaris van 6.per week, plus 1 van het uit te be talen melkgeld; de directeur bleek heel goed te voldoen, want al heel gauw werd zijn salaris verhoogd tot 7. HET ONDERWERP VAN IEDER GESPREK. Het ledental was gestegen tot 45. Dagelijks werd er 1500 1600 kg. melk aangevoerd. De Dru- nense boter deed 1.30 de kilo, dat betekende een melkprijs van 4 cent per liter! Het was vooral deze prijs die de boeren die nog niet aangeslo ten waren, wat minder sceptisch deed staan tegenover de fabriek, die het onderwerp was van ieder gesprek, zoals de notulen ver meldden; hoe langer hoe meer aanvragen kwamen er binnen. Maar het bestuur had de bepa ling gemaakt, dat er geen leden meer werden aangenomen, of ze moesten allemaal samen in to taal 150 koeien inbrengen, dan immers had men een voldoende aantal beesten om te kunnen overgaan tot een stoomfabriek. Ook buiten Drunen en Elshout kwam er een steeds grotere be langstelling. De boeren gingen vergaderen in Baardwijk, Els hout, Nieuwkuijk, Herpt en Gen- deren. In Baardwijk, waar de Drunen- se boter een bijzondere reputa tie genoot (Waalwijkse boter- mijn) adviseerde burgemeester v. Heijst de boeren zich gezamen lijk aan te sluiten bij de Drunen- se Boterij en dat deden de Borkse boeren. De Nieuwkuijkse boeren zagen hoe op de jaarlijkse hooiverpach- tine de Drunense boeren maar pachtten en zich blijkbaar geen zorgen maakten over de beta ling; ze kregen immers om de twee weken een flinke „buil mee geld!" Veel Nieuwkuijkse boe ren meldden zich in Drunen! Elshout was verdeeld in twee kampen: er waren er die in Dru nen wilden blijven of naar Dru nen wilden gaan, maar de mees ten pleitten voor een eigen hand- krachtbedrijfen zo gebeurde 't, dat daar een handkrachtboterfa- briek werd opgericht, terwijl zij die bij Drunen waren aangeslo ten, daar bleven. EEN STOOMFABRIEK. In begin 1906 besloot men, nu het ledental zo sterk was toege nomen, over te schakelen op een stoomfabriek. Er werd nu een definitief bestuur gekozen, be staande uit Thijs van Halder, voorzitter, Frans van Drunen, secretaris, Adrianus Elshout, Adrianus Klijn en Godefridus Peiinenborg; Sjef van Kessel zou de bekwame directeur blijven; in Cuyk en Beugen ging hij z'n licht opsteken omtrent de stoomfa briek. De handkrachtfabriek werd afgebroken en het bedrijf werd in de schuur van de Broeders voortgezet. Ondertussen breidde het bestuur de terreinen uit; het liet een nieuwe stoomzuivelfa briek ontwerpen, aanbesteden en bouwen, het liet een riolering aanleggen, het kocht nieuwe ma chines en het loste de perso neelskwestie op, want in de oude fabriek werkten maar drie man; de twee jongens, waarover we al eerder vertelden en directeur v. Kessel. 17.000.werden op nieuw geïnvesteerd; en na door deken Septen te zijn ingezegend, begon de nieuwe Botery op 27 November 1906 te draaien. Men had het in Drunen gepres teerd om in een goed jaar twee nieuwe fabrieken te bouwen en in bedrijf te stellen. OPGANG. Laten we na dit veelbewogen begin van de Coöp. Eerste Lang straatse Stoomzuivelfabriek, die nog steeds Boterij van Drunen en Elshout bleef heten, wat snel ler langs de rij der iaren gaan. We zullen maar voorbijgaan aan de moeilijkheden die de fabriek te doorstaan kreeg, toen de „bo- terknoeiers" een heftige beroe ring teweeg brachten in de bo- terhandel en gaan naar de eerste wereldoorlog, toen de handel aanvankelijk stil lag, maar de Drunense fabriek wist zeer voor delig haar door de regering ver strekte consenten voor export te verkopen en dat betekende een belangrijk financiëel voordeel. In 1916 werd de Elshoutse Bo terij opgeheven en sloten alle boeren zich aan bij de Drunens*' De statuten werden toen gewij zigd, de oude boterij werd opge heven en op basis van de wet op de Coöperatieve verenigingen kwam in dat jaar de Coöj)eratie- ve Eerste Langstraatse Stoom zuivelfabriek tot stand; uit elke parochie van het verzorgingsge bied kwamen twee leden in het bestuur. Het ging steeds beter op de fa briek. In 1906 werd ongeveer 1 millioen kg. melk verwerkt. In 1907 ruim twee millioen; m 191o 2Yi millioen; in 1916, toen Els hout zich er bij voegde, werd het VA millioen; in 1924 passeerde men de 4 millioen; in 1928 de 5 millioen en in 1936 verwerkte men ongeveer VA millioen kg. melk. ders was de fabriek ter ziele ge gaan! DE OORLOGSJAREN. De jaren van de tweede wereld oorlog zijn voor de Drunense fa briek moeilijke jaren geweest; we hoeven hier niet uitvoerig over te vertellen, omdat de ge beurtenissen uit die dagen onge twijfeld allen nog heel vers in 't geheugen liggen. Tot de helft liep de verwerkte melk terug; er was de Mei-sta king in 1943, toen de voorzitter, toen 70 jaar, in het kamp werd gezet, toen de directeur werd ge arresteerd, verhoord, vrijgelaten, weer gearresteerd, toen er men sen tegen de muur werden gezet, toen de VVaffen SS haar pistolen leeg schoot op een massa te hoop gelopen mensen. Ondertussen, in 1942 had dhr. Sjef van Kessel, toen 68 jaar, het directeurschap neergelegd na dat 40 jaren met heel veel ambitie en iiver („Hij was immers getrouwd met de fabriek!") te hebben be kleed. De heer M. J. van Huiten, de huidige directeur, volgde hem toen op. De nieuwe directeur was op de fabriek geen onbekende. Op Sinterklaas van het jaar 1920 was hij al als volontair in 't be drijf gekomen en het jaar daarop werd hij assistent-directeur. Hij kan thans niet anders dan met de allergrootste waardering praten over zijn voorganger, de heer van Kessel, die tot zijn dood in 1951 nog technisch adviseur bleef, en over de voorzitter, Thijs v. Hal der; op deze twee mensen heelt 't bedrijf altijd gesteund, zegt hu- Er was verder de root in 1944, en de bevrijding, toen de fa brieksgebouwen zeer zwaar wer den beschadigd, toen er 'n gaar keuken in was ondergebracht, toen de bakkers er hun brood bakten en er een tabaksfermen - teerderij en -kerverij werkte. KRACHTIG HERSTEL. Het herstel was krachtig en snel. Op 13 November 1944 be gon de fabriek weer te draaien, na 14 dagen te hebben stilgele gen. De meikaanvoer bedroeg toen een goede 3000 kg. per dag, dat was minder dan de hcltt van het normale. In 1944 werd 2.8 millioen kg. melk verwerkt; in 1946 was dit al 4Vi millioen, in 1948 bijna b millioen en in 1949 bereikte men de 7 millioen, op welk getal de meikaanvoer zich heeft gecon solideerd. i Intussen is de fabrieksinstai- latie steeds flink vernieuwd en uitgebreid, het personeel be kwaamde zich steeds meer (de directeur roemt de ,sai£e?we*" king van het personeel), het^pro duct werd steeds Seperfectio. neerd, en vorig jaar kon oe bijna vijftigjarige fabriek trots zijn op het feit, dat zij het beste product in diverse frisse vruchtensmaken a 32 cent per 100 gram en in rollen a 17 cent per rol Let op de naam RANG op het beschermend omhulsel In 1929 werd het product aan merkelijk verbeterd, toen men n ontijzeringsinstallatie aanscnai- te, om het zelf opgepompte water te zuiveren. Er was toen ook een behoorlijke verbouwing van de j fabriek en het kantoor, maar het voornaamste was de verbetering j van het product. iïiaaiiuagmidclag is gedurende de Algemene Vergadering van Schouwburgdirecteuren te Deventer aan de beste toneelspeler van het afgelopen seizoen een gouden medaille met de beeltenis van Louis Bouwmeester en aan de beste toneelspeelster een gou den medaille met de beeltenis van Theo Mann-Bouwmeester uit gereikt. De prijzen werden uitgereikt aan Ank v. d. Moer en aan Paul Steenbergen. Vol trots bekijken zij de toegekende gouden medailles. In het midden W. Ph. Pos, directeur Toneelschool Amsterdam. op Dinsdag 14 Juni na een plech tige H. Mis, opgedragen door de HoogEerw. Heer Deken Rooijac- kers, de geestelijke adviseur van de fabriek, de l'eestvergadering die gehouden wordt in de vroe gere noodkerk. Hierop zal gesproken worden door de directeur van de fabriek de heer M. van Huiten; Ir. Dijk stra, de secretaris van de Bra bantse Zuivelbond, zal de feest rede uitspreken; de gouden jubi laris, de heer M. van Halder, nog steeds de actieve voorzitter, zal worden gehuldigd en hein zal een door Theo van Delft uit Waal wijk geschilderd portret worden aangeboden en vele anderen zul len ongetwijfeld nog het woord voeren. Van half een tot half twee is er een receptie in de zaal van de heer Elshout; om vijf uur is er een koffietafel voor leden en ge nodigden en om half 7 begint dan de revue. De laatste twee onderdelen van het program zullen ook Woens dag en Donderdag (Dag van de Boerenjeugd) worden herhaald. Het zal een schoon feest worden, ongetwijfeld. En daar is alle reden toe, want veel heeft de Coöp. Eerste Lang straatse Stoomzuivelfabriek in de vijftig jaren van haar be staan gedaan voor de welvaart van de boerenstand in n groot gedeelte van de Langstraat en heel veel zal de fabriek nog in de toekomst kunnen doen. Er zijn grootse plannen, verna men wij, plannen die wellicht nog dit jaar een verwezenlij king zullen vinden. Terwijl in de enigszins verdere toekomst, wanneer de waterstaatkundige toestand zal zijn verbeterd, wanneer er een ruilverkave ling en een verdere rationali satie en intensivering van liet bodemgebruik zullen mogelijk geweest zijn, de fabriek onge twijfeld tot nog grotere bloei zal komen. Dat God dit schone gewas op de bodem van aller samenwer king nog verder doet groeien, wensen wij bestuur en leden van de Zuivelfabriek graag toe. leverde van de 30 bij de Coop. Zuivelexporvereniging Brabant aangesloten fabrieken. In deze trots kan men thans feest gaan vieren EEN GROOT FEEST. En het zal een groot feest wor- den. Onder leiding van de heer nMnFRQrHFTDTNGEN. A. Kamp, de voorzitter ^<m hc ONDERSCHEIDINGEN feestcomité, die ons ook t smeu- ige verhaal van de Boterfabriek opdiste, naar gegevens zoals die waren vastgelegd door wijlen de heer Sjef van Kessel, is men en thousiast en al enkele maanden bezig met de voorbereiding van het festijn. En het is prettig om te horen dat vooral de jonge boeren en boerinnen van Drunen, Elshout, Nieuwkuijk en Baardwijk zich hebben meester gemaakt van dit feest. Zo is het mogelijk om ge durende drie dagen iedere dag aan vijfhonderd mensen een wel voorziene koffietafel aan te bie den, en zo is het ook mogelijk geworden, dat er een grootse jubileum-revue wordt opge voerd onder algehele leiding van de bekende man van de Bossche Revue Niek de Rooy, waarvoor de heren Wynand van Delft, D. van den Brink en Niek de Rooy de teksten schreven en waaraan 100 personen hun medewerking verlenen. Terecht noemt de heer Kamp deze revue het hoogtepunt van de feestviering. Maar een ander hoogtepunt is ongetwijfeld de feestvergadering Deze verbetering demonstreer de zich in de onderscheidingen, die het Drunense product in de volgende jaren ten deel vielen. In 1930 behaalde men op de Inter nationale tentoonstelling te Ant werpen afdeling Zuivelbereiding de gouden medaille; in 1935 kreeg men wederom de gouden medaille op de Internationale Tentoonstelling te Brussel; in 1941 kreeg men het ere-diploma van de Brabantse Zuivelbond voor de kwaliteit van de boter. Nog meer vernieuwingen en uitbreidingen heeft het bedrijf doorgemaakt. Zo in 1936, toen de ontijzeringsinstallatie binnen ge plaatst werd en een nieuwe wa tertoren werd gebouwd. De grote verbouwing was in 1939, toen 40.000.werden ge- investeerd in de bouw van een nieuw ketelhuis, de aanschaf van een nieuwe ketel en een nieuwe pasteur en veel andere machines. Juist voor de tweede wereldoor log kwam deze zeer noodzakelij ke verbouwing klaar. Gelukkig maar, zegt ons de huidige direc teur, de heer M. van Huiten, an- Zondagsartsendienst. Dienst: Dr. v. d. Wouw. Gegund. De bouw van het nieuwe ge bouw voor de Boerenleenbank alhier is gegund aan de laagste inschrijver, de fa. J. Snijders en P. Lommers uit Elshout voor de som van 59.889. Zilveren Priesterfeest Deken Roojjackers A.s. Zondag viert de Hoog Eerw. Heer Deken Rooijackers zijn 25-jarig priesterfeest. Hoe wel de jubilaris te kennen heeft gegeven dit feit met weinig feestvertoon te doen vieren, zal deze dag toch niet geheel onge merkt voorbij gaan. Het feest begint reeds Donderdag met een huldiging door de schoolkinde ren (meisjes). Vrijdagmorgen om 8 uur is het plechtige H. Mis voor de schooljeugd met algemene H. Communie. Vrijdag wordt de ju bilaris gehuldigd door de jon gens. Zaterdagmiddag om 4 uur zal de heer Max Lips namens de Lips-fabrieken het nieuwe ca rillon aanbieden. Z. H. Exc. Mgr. Mutsaerts zal daarna de klokken zegenen, waarna tot slot van de ze plechtigheid de Bisschop een pontificaal Lof zal celebreren. Zondag zal de jubilaris om 10 uur een plechtige Hoogmis op dragen, terwijl na de Hoogmis in het dorpshuis de aanbieding zal plaats vinden van het geschenk van de parochie, waarna receptie tot half twee. Zondagmiddag om half vier Sacramentsprocessie. Burgerlijke Stand over Mei. Geboorten: Josepha Adriana Maria dv L. van Delft-Klerx Henricus Pe trus Maria zv H. J. Aerts-Zwaans Henricus Michiel Johannes Maria zv N. H. Dortmans-van Dommelen Adrianus Leonar- dus zv H. M. Hansen-Netten Johanna Jacoba Hendrika Maria dv C. P. Bergmans-Ivleijsen Maria Wilhelmina Jacoba dv J. van den Berg-van der Putten Antonius Cornelis Maria zv A. C. van. Mook-van Weert Petrus zv J. Theuns-de Wijs Adriana Engelina Maria dv A. P. J. Wil- lemse-van Logten Johanna Maria dv J. A. Wijkmans-Mari- saël Maria Cajetana Catharinu dv L. M. van Noort-van der Lee. Overlijden: Cornelia Johanna Maria de Ivrie- ger, oud 6 jaar Wilhelmus Petrus Maria Brok, oud 9 maan den Theodorus Elshout oud 78 jaar. Huwelijken: Wilhelmus Franciscus Beek mans 29 jaar en Maria Adriana Lommers 23 jaar Johannes Antonius Vrijhoeven 30 jaar en Bertha Adriana Jehoel 30 jaar Franciscus van Delft 36 jaar en Johanna Maria Vissers 27 jaar Petrus Gerardus Leemans 26 jaar en Cornelia Petronella van der Leest 26 jaar Hendrikus Ma ria van der Sanden 33 jaar en Gertruda Ligtvoet 31 jaar - Le- onardus Henricus van de iel 32 jaar en Johanna Martina van Heivoort 29 jaar Johannes v. Dongen 26 jaar en Wilhelmina Adriana Engeliena Johepha de Hart 24 jaar Nicolaas Bernar- dus Jacobs 40 jaar en Gijsberdi- na v. Delft 32 jaar Wilhelmus Adrianus Smits 28 jaar en Jo hanna Maria Gubbels 21 jaar. Gemeenteraadsvergadering. raat 10 cies ten raadhuize. Te behandelen onderwerpen: 1. Ingekomen stukken. 2. Voorstel van B. en \vtot medewerking ingevolge art. i2 e.v. der L.O. wet 1920 aan het be stuur der bijzondere lagere meis jesschool te Nieuwkuijk tot het beschikbaar stellen van bet no dige crediet voor de aanschaning van leermiddelen en meubilair. 3. Voorstel van B. en W.: a. tot ruiling van grond, waarbij DE ECHO ET ZUIDEN

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Echo van het Zuiden | 1955 | | pagina 11