wülwi]ks6 en L^nQStRütsB couRAnt
De schoenmaker zweert bij zijn leest
BINNEN- EN BUITENLAND
Schaapskooi als stille getuige
van verleden tijd
VERLOVINGSRINGEN Stassar, Waalwijk
VRIJDAG 8 DECEMBER 1961
83e JAARGANG No. 98
Uitgever:
-,'aalwijkse Stoomdrukkerij
1 Antoon Tielen
Joofdredaeteur: JAN TIELEN
jironummer 50798
jij blad verschijnt 2 x per week
Abonnement:
22 cent per week
per kwartaal 2.85
3.10 franco p.p.
Advertentieprijs: 10 cent per m.m.
Contract-advertenties: speciaal tarief
Opgericht 1878
"Bureaux: Grotestraat 205, Waalwijk Tel. 04160-2621 Kaatsheuvel: Dr. van Beurdenstraat 8 TeL 04167-2002
Telegram-adres „Echo"
Als ze dan met tweeën kleumend tegen elkaar staan in de druile
rige regen op het stationnetje, dat ligt langs de lijn, die loopt van
Tilburg naar Eindhoven, waar dagelijks tientallen treinen overheen
denderen, met een vaart waarvan je duizelig wordt, kijken zij bei
den met een weemoedige blik naar de fabriek, die precies recht
tegenover dat stationnetje ligt en waaruit het geluid opstijgt, als
huisden er tienduizend bijen in.
Oisterwijk; zij nemen niets anders mee naar de grote stad, als een
herinnering van bossen en vennen, hgi en veel regen.
,,'t Is voorbij", zegt hij.
„Ja", schudt zij.
„Een leuke vacantie"
„Ja"schudt zij.
En dan komt die trein, die gaat van E. over O. naar T. en nog
veel verder, tot A.; ze stappen in, hun laatste blik op de fabriek
gericht en om nog gauw iets mee te pikken, leest zij: Leestenfa-
briek. Ze schudt het hoofd. „Dat is het derde unicum", zegt hij.
„Ja" knikt zij, Kees kan het weten.
En Kees had gelijk.
eerd. Voordat de leest werkelijk leest
is, waarmee de schoenfabrikant wat
kan aanvangen, komen er nog heel
wat bewerkingen kijken. Er moeten
schuiven of scharnieren in aange
bracht worden, met de hand wordt
het neusmodel bijgewerkt, de hiel-
bogen worden ook nog eens gefraisd
en bijgevijld. Boven op de kam wor
den de Ieren - of fibre - plaatjes,
die dienen ter versterking, aange
bracht en niet te vergeten de hulzen
(dat zijn een soort ijzeren bussen,
waarmee de leest op de zwikstandaard
geplaatst moet worden). Naar gelang
de uitvoering en het doel van de
schoen, wordt de leest voorzien van
zool- en hakbeslag, dat weer naar het
binnenzoolpatroon passend moet wor-
dengevijld. Is de leest daarna nog
eens licht geschuurd, van een water-
prooflaag voorzien en met was nage-
poetst, dan eerst zijn zij voor verzen
ding gereed.
Personeel is belangrijk
De leest is voor de schoenindustrie
van ontzettend groot belang en daar
door onmisbaar; is de leest niet goed,
dan komt ook van de schoen niet veel
terecht. De modeleurs van een leest
zijn dan ook ook echt wel vaklieden
van de bovenste plank, die liefde voor
het vak hebben en beschikken over
een aardige dosis creatief vermogen.
Het zijn geen mensen van het soort,
dat vandaag met oud ijzer langs de
deur gaat en morgen met groenten.
Zij hebben, voordat zij zich modeleur
mogen noemen, eerst de Middelbare
Vakschool in Waalwijk doorlopen.
Het overige personeel heeft alle
maal minstens de avondschool voor de
schoenindustrie gevolgd, omdat dit
vak te nauw is verbonden met de
schoenindustrie, en ook voor hen, die
wat handig zijn en hard willen wer
ken, valt in deze sector van de
schoenproductie heel wat te bereiken.
bracht drukke dagen mee, maar
deze kudde leverde hem toch nog
altijd een 300 tot 350 kg. wol op,
die weer werd verkocht aan de
wolfederatie in Den Bosch.
Over belangstelling had de
herder geen klagen, want wan
neer 's zomers toeristen hem
bezig zagen met zijn kudde,
was er altijd animo genoeg om
eens een lammetje in de armen
te nemen en zich zo te laten fo
tograferen. Maar het komend
io'eristenseizoen zullen de va
kantiegangers tevergeefs zoeken
langs de dijk van 't afwaterings
kanaal naar de herder. De heer
van Tuijl heeft zijn schaapjes op
het droge, hij heeft ze in een klap
verkocht, alleen de schaapskooi
is gebleven als een eenzame her
innering.
lllilill
Een klein gedeelte van de kudde, zoals zij dagelijks was te zien in
de contreien van Waalwijk. Ook 't zwarte schaap ontbreekt niet
Eigenaar van Brabants laatste kudde
was een Waalwijker
Enig in Nederland.
Als toeristen in Oisterwijk hun va
cantie door komen brengen, kunnen
zij er genieten van bos, ven en hei,
die tesamen een eenheid vormen, die
uniek in Nederland genoemd mag
worden. Dat is ook het postkantoor
in dit toeristepdorp. Oisterwijk kan
namelijk bogen op een Koninklijk
Postkantoor, dat u nergens anders in
Nederland zult vinden en daarom een
unicum, waar iedere Oisterwijker vol
trots op zal wijzen. Maar daar blijft
het niet bij, want wanneer Oisterwijk
iets doet, dan gebeurt het goed en alle
goede dingen in drieën, zegt het
spreekwoord. Het derde wat enig in
zijn soort is in Nederland en dat in
Oisterwijk staat, is de Leestenfabriek;
dus eigenlijk een toeristische bijzon
derheid. Er wordt hard gewerkt in de
ze fabriek en dat kan ook niet an
ders. Nederland verslindt schoenen
bij duizenden en een schoen zonder
Het uitgangspunt hierbij is het
moedermodel, dat helemaal met de
hand wordt vervaardigd, door specia
le modeleurs, die hiertoe in het be
drijf een opleiding hebben genoten.
Om vast te stellen of de leest aan be
paalde normen voldoet, - immers
de leest moet niet alleen mooi zijn,
maar ook passend, - beschikt men
over speciale meetinstrumenten, zodat
men kan komen tot het door de
schoenfabrikant gevraagde model.
Hoe beter deze modeleurs op de
hoogte zijn van de werkwijze van een
bepaalde schoenfabriek, hoe meer in
lichtingen zij krijgen over de te ma
ken schoen, des te beter zal ook de
leest tot stand kunnen komen.
Wanneer men eenmaal zover is, dat
er enkele paren leesten zijn gemaakt,
dan worden deze opgestuurd naar de
betreffende schoenfabriek, die er een
proefschoen op maakt, om zodoende
te kunnen controleren of de leest aan
de gestelde eisen voor die betreffen-
Het is al weer lang geleden, dat de meester op de lagere school
ons de woorden voorzong en overleverde, hoe op de grote stil
le heide de herder eenzaam ronddwaalde, terwfjl zijn hond de
kudde trouw bewaakte. En was het toen al niet een grote zeld
zaamheid, wanneer wij buiten in Gods vrije natuur ergens een
herder aantroffen met kudde en hond? Het idee van grote en
stille heide had reeds lang afgedaan, doordat de industrie en
landbouw flinke stukken woeste grond hadden opgeslokt, zodat
er eigenlijk nergens een plekje meer te vinden was, waar wij
niet de schoorstenen van fabrieken zagen oprijzen. Maar goed,
de kudde met schapen hadden wij nog, al trof men ze dan ook
slechts sporadisch aan. Nu, in december 1961, is ook dat verle
den tijd en blijft ons niets anders meer over dan de kerststal
met de schapen en de kerstliedjes over de herders en hun kudde
leest bestaat nu eenmaal niet. Een
goede leest is de waarborg voor een
goede schoen, maar voordat men aan
een goede leest toe is, komt er heel
wat kijken.
„Moederleest"
Een leest moet uit het juiste hout
gesneden zijn en dat is in dit ge
val de Beuk. Men gebruikt dan of het
hout van de gewone beuk, of van de
steenbeuk, dat uit verschillende lan
den naar Oisterwijk wordt aange
voerd, maar niet, voordat het eerst
bepaalde voorbehandelingen heeft on
dergaan.
Het hout wordt allereerst gestoomd,
met het doel al het leven wat er nog
inzit te doden. Geen enkele bacterie
of worm overleeft deze behandeling.
Op de fabriek wordt het daarna nog
1 jaar opgeslagen, zodat het kan ac
climatiseren, het moet zich aanpassen
aan het gemiddelde vochtgehalte van
de lucht in ons land en daartoe wordt
het dan kunstmatig op een bepaald
vochtpercentage gehouden; eerst dan
kan het verwerkt worden tot leest.
de schoenfabriek voldoet.
Reeks van bewerkingen
Is de fabrikant van mening dat de
verloofde van Kees met het model
schoenen, op deze leest gemaakt,
waarschijnlijk wel in haar nopjes zal
zijn en dat haar „maat 39 voetjes" in
deze maat 39 schoenen niet in het
gedrang zullen komen, dan gaat de
opdracht weg, om over te gaan tot de
productie van een bepaald aantal
leesten van dit of dat model in de
verschillende maten.
Men begint dan met de productie
van een serie binnenzool patronen,
waarnaar de binnenzoolmessen ge
maakt kunnen worden.
Inmiddels is men in de fabriek met
behulp van de binnenzool en het moe
dermodel begonnen met de productie
van de leesten. Hiertoe plaatst men
het moedermodel op een copieerfrais-
machine, waarmee de blok beuken
hout ruw wordt voorgedraaid, want
straks ondergaat de leest in spe nog
maals op een andere machine een be
werking waarbij wordt fijn gecopi-
De laatste herder in Brabant is
verdwenen en met hem de glorie
van het herderbestaan. Alleen de
schaapskooi is gebleven, zodat
de herinnering aan hem en aan
zijn kudde nog zal blijven voort
leven*. Wie was het, die de inner
lijke rust bezat, om dag in dag
uit de moed op te brengen alleen
met zijn schapen en herdershond
langs een dijk zijn uren te slij
ten? Was hij definitief de laatste,
of zal mettertijd een ander zich
melden, omdat hij zich geroepen
voelt het herderschap op zich te
nemen? Als wij de heer van Tuijl
hierover horen praten, dan moe
ten wij wel aannemen, dat dit
voor goed verleden tijd is. Want
wie kan in deze tijd van de vijf
daagse werkweek nog die liefde
voor deze beesten opbrengen, dat
hij van 's morgens 8 tot 's avonds
8 zijn uren hieraan geeft Het
Brabants landschap heeft met dit
heengaan iets specifieks verloren
en dat is alleen maar jammer te
noemen.
De heer F. van Tuijl, die sedert
1948 deze kudde van ongeveer
100 schapen zelf in eigendom had
werd wel tot de verkoop van zijn
schapen gedwongen, nadat de 73-
jarige H. Pelders zijn herdersle
ven er voor goed aan had gege
ven.
In 1921 was Cornelis van Tuijl,
de vader van F. van Tuijl uit de
Loeffstraat 24, een schaapskooi
met ongeveer 100 schapen in
Cromvoirt begonnen. Daar graas
den deze beesten onder zijn toe
zicht langs de dijk van het afwa
teringskanaal, dat ook langs
Waalwijk loopt, het malse gras
en 's winters op de velden en ak
kers van de boeren, om de res
tanten groen en granen in hun
magen te doen verdwijnen. En
kele jaren daarna trad zijn broer
als herder bij hem in dienst en
onder zijn zorgen groeide de kud
de uit, totdat hij, na tien jaar dit
werk gedaan te hebben, kwam te
sterven. Sedert die tijd was het
een komen en gaan en het waren
niet steeds de beste herders, die
de kudde in deze jaren kende. In
de oorlog huisde de hele troep
over naar Drunen, om daar weer
langs datzelfde afwateringska
naal de omgeving op te fleuren.
1944 was een bijzonder slecht
jaar- de herder had zijn kudde in
de steek gelaten, omdat hem de
grond onder de voeten te heet
werd en toevertrouwd aan Gods
voorzienigheid, graasden de bees
ten links en rechts waar nog wat
te halen viel. Van een kudde was
toen eigenlijk geen sprake meer,
omdat veel beesten de dood had
den gevonden door granaatvuur,
terwijI andere om het leven wa
ren gebracht door hongerige sol
daten en burgers; diverse bees
ten waren afgedwaald en werden
later kilometers uit de richting
in een of ander weiland terugge
vonden.
Na de oorlog trachtte men
weer zo vlug mogelijk de troep
tot een geheel te formeren, maar
het viel niet te ontkennen dat
de kudde flink aan omvang had
ingeboet. In 1948 nam de heer F.
van Tuijl de kudde over en hij
wist deze weer op de oude stand
van ongeveer 10Ó schapen terug
te brengen. Als standplaats koos
men weer de dijk langs het afwa
teringskanaal, waar inmiddels
ook een schaapskooi was verre
zen en wel onder de spoorbrug.
Ook de heer van Tuijl heeft weer
diverse herders in dienst gehad,
goede en slechte.
Herder zijn is een bepaald vak,
waarvoor men feeling moet heb
ben, anders haalt het met de kud
de niet veel uit. Het valt dan ook
aan de schapen gauw te zien of
de man die er over staat, slag van
zijn werk heeft.
Januari en februari waren de
drukste maanden. De lammeren
moesten geboren worden en
dan kon het wel eens voorkomen
dat de heer van Tuijl 's nachts
zijn bed niet veel zag, omdat hij
dan vaak als dierenarts moest
fungeren, wanneer het werpen
niet al te vlot verliep.
De heer van Tuijl heeft goede
jaren met zijn kudde gekend,
vooral wanneer deze in de maan
den januari en februari zich meer
dan verdubbelde.
De pas geboren lammeren hield
hij ongeveer drie maanden bij
zijn kudde, waarna ze met de
vrachtwagen van J. Schilders
werden overgebracht naar de
veemarkt in Den Bosch, waar ze
weer werden verkocht. Ook de
tijd waarin de schapen geschoren
moesten worden dat gebeurde
allemaal nog met de hand
„MAMS" VAN ANNEKE BEEK
MAN MELDT ZICH BIJ JUSTITIE
Woensdag meldde mej. Elisabeth
van Moorst, officieel gedomicilieerd
te Hilversum, die tot na de meerder
jarigheid van Anneke Beekman met
deze in het buitenland heeft vertoefd,
en als „mams" zich met haar opvoe
ding en verzorging heeft belast, zich
bij het parket te Amsterdam, tot het
ondergaan van 't vonnis van het ge-
rechshof te Amsterdam, waarbij zij
tot zes maanden gevangenisstraf werd
veroordeeld.
AUTO RIJDT OP KINDEREN IN
Twee doden
Tussen Aarle-Rixtel en Helmond is
dinsdagmiddag een vrachtauto op drie
jongens, die langs de Zuid-Willems
vaart fietsen, ingereden. Twee jon
gens zijn bij dit ongeval om het leven
gekomen. De derde is ernstig gewond
opgenomen in het ziekenhuis.
Een personen-auto komende uit de
richting Aarle-Rixtel, wilde een uit de
tegenovergestelde richting komende
vrachtauto passeren. Deze vrachtwa
gen moest voor de 3 fietsende jon
gens zo ver uitwijken, dat de perso
nenauto aan de verkeerde kant van de
vrachtwagen passeerde. Daardoor
ontstond een frontale botsing tussen
de drie fietsende jongens en de per
sonenauto. Twee jongens kwamen in
het kanaal langs de weg terecht en
verdronken. Het zijn de 13-jarige
Martien van Sinte uit Beek en Donk
en de 13-jarige Jos van Duppen uit
Aarle-Rixtel.
De bestuurder van de personen
auto liep een shock op.
25 OOSTDUITSERS VLUCHTTEN
PER TREIN NAAR 'T WESTEN
Een groep van vijfentwintig Oost
duitsers is dinsdag met een trein naar
West-Berlijn gevlucht. De vluchtelin
gen, onder wie tien vrouwen en ze
ven kinderen, reden in volle snelheid
met een locomotief, waarachter een
personenrijtuig was gekoppeld, over
de zonegrens in West-Berlijn naar
Spandau. Daar stopten zij om via een
brandalarmmelder de Westberlijnse
politie te waarschuwen.
De trein kwam van Oraniënburg en
moest stoppen in Albrechtshof, de
laatste halte op Oostduits gebied voor
West-Berlijn. Hij reed echter door en
daverde op volle snelheid West-Ber
lijn binnen. De vluchtelingen zijn fa
milieleden en vrienden van de machi
nist en de stoker van de trein.
Het treinstel werd anderhalf uur
later door een Oostduitse locomotief
teruggesleept. In de wagen bevonden
zich toen nog zeven reizigers, die niet
met de vluchtplannen van de overigen
op de hoogte waren en die op eigen
wens naar Oost-Duitsland terugkeer
den.
ITALIAAN BEKEND
Slachtoffer werd begraven in
Amsterdamse Bos
De Parijs politie heeft verklaard
dat de in de Santé in de Franse
hoofdstad opgesloten Italiaanse hor
logemaker Sergio Scuazzardi (30)
heeft bekend de Italiaanse schoen
vertegenwoordiger Bruno Colombo
drie weken geleden in Amsterdam te
hebben vermoord. Het stoffelijk over
schot van de vermoorde zou in het
Amsterdamse Bos zijn begraven.
Rechercheurs van de Amsterdam
se politie gingen reeds in het Am
sterdamse Bos graven.
BLOEDIGE GEVECHTEN
IN ELISABETHSTAD
UN O-troepen en Katangese gen
darmen hebben dinsdag in Elisabeth-
stad zware gevechten geleverd. Vol
gens een voorlopige verlieslijst zijn
36 Katangezen, een Indiase UNO-
officier en twee Europese burgers ge
dood. Alle UNO-gezag in Katanga is
nu in handen van het militaire UNO-
commando,. Secretaris-generaal Oe
Thant heeft aan zijn vertegenwoordi
ger voor heel Kongo, dr. Stoere Lin-
ner, carte blanche gegeven om de or
de in Katanga te herstellen.
De UNO - autoriteiten in Kongo en
Katanga zijn gemachtigd „alle acties
te ondernemen, die zij nodig achten'
UNO-troepen zijn ter versterking
naar Elisabethstad onderweg. Straal
jagers zijn in het veld gebracht met de
opdracht de grondtroepen te steunen
en elk vliegtuig, dat de operaties van
UNO-troepen hindert, neer te schie
ten. De hoogste gezagvoerder van de
UNO in Katanga is thans de Indiase
brigade-generaal K. Raja. Hij heeft
alle functies van de burgerlijke UNO-
autoriteiten overgenomen.
De Ierse generaal Sean McKeown,
opperbevelhebber van de UNO-
strijdkrachten in heel Kongo - Ka-
tanga incluis - heeft laten weten,
dat hij na het verstrijken van zijn
ambtstermijn op 31 december geen
verlenging daarvan wenst. McKeown
heeft in aansluiting op deze aankon
diging van zijn ontslag verklaard het
„helemaal eens te zijn" met de afge
treden UNO-vertegenwoordiger voor
Katanga, dr. O'Brien. „Wat hij heeft
gezegd over Rhodesië, Engeland,
Frankrijk, België en Zuid-Afrika, is
helemaal waar", zei de UNO-opper-
bevelhebber.
DE SOCRATES-AFFAIRE
Ex-onderdirecteur op vrije voeten
gesteld.
Procureur eiste 18 maanden
De procureur-generaal bij het fe-
rechtshof in Amsterdam mr. A. S. de
Muinck-Keizer heeft tegen de gewe
zen onderdirecteur van de Amster
damse Bank, T. H. uit Bussum, we
gens twee gevallen van verduistering
in dienstbetrekking en oplichting in
vereniging met de Socrates-directeur
den B. van de Rembours- en Indu-
striebank in Amsterdam, een gevan
genisstraf geëist van anderhaal jaar
met aftrek.
Het verzoek van de verdediger om
onmiddellijke invrijheidsetelling werd
ingewilligd.
De tcho v&n het Zuióen
op de voet
m V
"Y-V-:.
Paarsgewijze ondergaan hier de ruw voorgedraaide leesten nogmaals een fraisbewer-
king, waarbij ze worden „fijn gecopieerd
J-JA)TVl/ru*U'l'l"iTl*ii
