I «RAIFFEISENBANKI
4.S.SxJiagen.
JUWELIER
BVonchï letten
waalwnkse en UnqstRAAtse couraiu és* Sisiss
DRS. G. DE VRIES STELDE RAPPORT SAMEN
OVER KATHOLIEK LAGER ONDERWIJS
van
waar men
altyd
v&or (i
klaar staat
■Ni
jisif
WAALWIJK Aan de totstandkoming van het Ka
tholiek Lager Onderwijs voor de Waalwijkse jeugd
is een hele geschiedenis vooraf gegaan. Drs. G. de
Vries (81) oud-direkteur van het Dr. Mollercollege
stelde een uitvoerig rapport samen onder de titel
„Enige bladzijden uit het geschiedenisboek van ons
Lager Onderwijs". Hieruit ontlenen wij de belangrijk
ste facetten omtrent het onderwijs in De Langstraat.
Drs. De Vries wijst in zijn rapport op de godsdienstige
verhoudingen in de Republiek der Verenigde Neder
landen, tot 1800. Godsdienstvrijheid was er toen niet.
De meerderheid van de bevolking benoorden de ri-
Enige bladzijden
uit geschiedenis
boek Ons Lager
Onderwijs"
Nationale schoolwet
Congregaties
vieren is niet protestant geworden, maar protestant
gemaakt. Het kind uit een katholiek gezin moest door
de dominee in de protestant geworden kerk worden
gedoopt. Het onderwijs werd in anti-katholieke geest
gegeven, met de Heidelbergse kathechismus als grond
slag. Op oudere leeftijd kwam men als katholiek niet
voor een bezoldigde functie in aanmerking. Steun was
er later alleen als men overging tot de Hervormde
godsdienst. Terecht merkt de heer De Vries op, dat
we respect moeten hebben voor de katholieken die
ook in die deerniswaardige toestanden bleven bidden:
„In en voor mijn geloof wil ik leven en sterven".
Zware offers
i spaarbank en alle bankzaken j
In Waalwijk
verlovingsringen
KAATSHEUVEL
HOOFDSTRAAT63 Tel.2465
cluólsve
cJ-lerenkledincj
Schipper van gezon
ken schip gered
Minister Luns in
Tsjecho-Slowakije
Drie gewonden bij
aanrijding
Bi] de Raiffeisenbank
bent u nimmer een
nummer. Persoonlijke
behandeling
ook voor u
Mïriiiri-i ïriirr
rnïmUi
Zusters wisten in 1884 bij uitzondering
goedkeuring te krijgen voor meisjesschool
De protestantisering kwam verder
vooral tot uitdrukking in de anti
katholieke geest van het onderwijs.
Dit stond technisch op laag peil.
Een onderwijs-hervormer als de H.
Jean Baptist de la Salie, de groot
ste practische opvoedkundige van de
17e eeuw, heeft de Noordneder
landse republiek niet gekend. De
Witheren van Tongerle hebben ook
in de Reformatietijd de godsdien
stige belangen van Waalwijk en het
voormalige Besoyen zo goed moge
lijk verzorgd. Dat verschillende
ouders hun kinderen en vooral hun
dochters vaak niet naar de lagere
school stuurden is begrijpelijk. Toch
behoefden hun kinderen niet van
elk elementair onderricht versto
ken te blijven. Katholieke dames,
die op de een of andere wijze meer
dere ontwikkeling hadden opge
daan, maakten zich vaak hoogst
verdienstelijk door de kinderen van
katholieke gezinnen de gebeden en
de kathechismus te leren.
In het gewoon lager onderwijs
kwam tot 1800 weinig verbetering,
het behield ook in de 18e eeuw zijn
anti-katholiek karakter, ondanks de
verzwakking van godsdienstbele
ving en geloofstegenstellingen. Uit
het kwade komt soms iets goed
voort. De weinig eervolle vermees
tering van ons land in 1795 door de
Franse revolutionaire troepen bete
kende de omvorming van de ver
molmde Republiek der Verenigde
Nederlanden tot de ene en ondeel
bare Bataafse Republiek. Braband
(toen met d geschreven) werd als
volwaardig gewest daarin opgeno
men. Voor de politiek-kulturele ver
houdingen in de Bataafse bevolking
was de verklaring van 5 augustus
1796 van beslissend belang. Er zal
geen bevoorrechte, noch heersende
kerk in Nederland meer geduld
worden. Er kwam vrijheid van
godsdienst, aan het lager onderwijs
werd het calvinistisch karakter ont
nomen, het kwam onder voogdij van
de Staat.
Het tweede hoofdstuk in de ge
schiedenis van ons lager onderwijs
is aangevangen. De eerste nationale
schoolwet van blijvende duur is
die van 1806 geweest, welke pas in
1857 is gewijzigd. Zij was bestemd
voor de jeugd van geheel Neder
land katholiek en niet-katholiek.
Het onderwijs had daarom een de-
istisch, d.w.z. een zwak-godsdien-
stig karakter, in de geest van een
„Algemeen Christendom, boven Ge
loofsverdeeldheid". Het Lager On
derwijs was een monopolie van de
Staat, welke zich bij de organisatie
en het bestuur liet leiden door de
voorgestelde onderwijs hervormin
gen van de Maatschappij tot Nut
van het Algemeen, wat het onder
wijs technisch in hoge mate ten
goede kwam. De katholieken van
Noord-N'ederland, waren over het
geheel ingenomen met de wet, meer
van negatief dan van positief stand
punt uit beschouwd. De school mis
te weliswaar de Calvinistische grond
slag, maar de vrijzinnig- protestant
se sfeer liet zich nog lang in de 19e
eeuw gelden, o.m. tot uiting ko
mend in de benoeming van school
opzieners en onderwijzend perso
neel. De wenselijkheid van bijzon-
der-katholiek onderwijs werd in
meer principiële kringen, „ultra-,
montaanse kringen" zei men toen,
wel sterk gevoeld, maar het was
slechts onder heel speciale omstan
digheden mogelijk, goedkeuring er
van te verwerven. Des te opmerke
lijker is het, dat dit in 1844 aan de
Zusters van J.M.J. voor de Meis
jesschool in Waalwijk wel gelukt is.
De goedkeuring steunde op de vol
gende motieven:
1. De meisjes zouden apart kunnen
worden onderwezen, coïnstructie
(men sprak toen van coëduca-
tie) behoefde niet meer te wor
den toegepast.
2. De school zou ook aan de meis
jes van on- en min-vermogende
ouders onderwijs geven en wel
kosteloos.
3. Er zou ook onderwijs worden
gegeven in vrouwelijke hand
werken, in de wet van 1806 nog
niet als onderwij svak genoemd.
Aan de Openbare Lagere School
werd het dan ook niet gegeven.
De grondwet van 1848 schonk
aan het Nederlandse volk het recht
van vereniging en vergadering en
Drs. G. de Vries werd tot Ridder in de Orde van St. Gregorius be
noemd. De foto toont het moment dat wijlen deken Van den Hurk
hem deze onderscheiding opspeldt. De heer Jan Tielen kijkt toe.
maakte de vrije oprichting van on
derwijscongregaties van vrouwelij
ke- en mannelijke religieuzen mo
gelijk. De schoolwet van 1857 gaf
de vrijheid van oprichting van bij
zondere scholen. Voor de parochie
van St. Jan was een en ander in
de 19e eeuw van geen bijzondere
betekenis. Het Zusterscholencom
plex was al in de veertiger jaren
tot stand gekomen. De afdeling
dienende „tot opvoeding van jonge
juffrouwen", m.a.w. het pensionaat,
gevestigd Grotestraat 168-170, werd
in 1871 overgeplaatst naar Engelen.
De afdeling „onderwijs voor meis
jes in de taal en handwerken" (la
gere school) en bewaarschool werd
overgebracht naar Grotestraat 244,
De oprichting van katholieke bij
zondere scholen nam in den lande
enorme afmetingen aan, nadat in
het Onder wijs-Mandement van 1868
het Episcopaat had verklaard, dat
„slechts daar, waar de droeve nood
zakelijkheid" er toe dwingt, de ka
tholieken van het neutrale staats
onderwijs gebruik dienden te ma
ken: in alle andere gevallen was
het veroordeeld".
In de parochie van O. L. Vrouw,
gemeente Besoyen, werd in 1879
Het Dr. Mollercollege en de Katholieke Middelbare School, waarvan Drs. G. de Vries de eerste
direkteur was.
een meisjesschool opgericht; in de
parochie St. Clemens, gemeente
Baardwijk, in 1889 eveneens, beide
scholen onder leiding van Zusters
van J.M.J. Oprichting en totstand
koming van bijzondere scholen eis
ten, vooral na de totstandkoming
van de schoolwet van 1878 van de
besturen van bijzondere scholen,
enorme offers. Aan het openbaar
onderwijs werd bij die wet tech
nisch grote zorg besteed en het bij
zonder onderwijs moest wel, zij het
ook op enige afstand, volgen. Uit
de staatskas werd geen financiële
bijdrage aan de schoolbesturen ver
strekt.
Onder het personeel van die
scholen, religieus of niet, werd ar
moede geleden. Zware offers had
den de onderwijzers (-essen) op te
brengen voor hun christelijk be
ginsel. Verschillende anti-confessi
onele jong-liberale voor-mannen
hadden verwacht, dat de wet van
1878 aan de schoolstrijd in het voor
deel van het openbaar onderwijs
een eind zou maken.
Dr. Schaepman diende hen in het
dagblad „De Tijd" van 15 oktober
1878 scherp van repliek: „De strijd
is niet uit. De Bijzondere School
heeft betere wapens dan de Open
bare. Heeft de laatste de wet, de
eerste heeft het geloof. Heeft de
laatste de belastingen en de schat
kist, de eerste heeft de offervaar
digheid". De Kuyper, de leider der
anti-revolutionairen, richtte tot de
christelijke onderwijzers de zinrijke
woorden: „Gij hebt met het school
kind in de armen de wacht bij het
Kruis betrokken. Laat dat kind
nooit los en laat dat Kruis nooit los"
Politieke samenwerking van de
christelijke organisaties maakte de
totstandkoming van .de onderwijs
wet van 1889 mogelijk, volgens wel
ke ook bijzondere scholen voor
IN HOIUND
SIMTEOI HIK
financiële steun in aanmerking kon
den komen.
In de Grondwet van 1917 werd
de financiële verhouding van open
baar en bijzonder onderwijs voor
goed geregeld „het bijzonder alge
meen vormend lager onderwijs
wordt naar dezelfde maatstaf als
het openbaar onderwijs, uit de
openbare kas bekostigd". In de or
ganieke Schoolwet van 192o werd
de uitvoering hiervan vastgesteld,
waarmede aan de honderdjarige
schoolstrijd een eind was gekomen
(vanaf plm. 1820 tot 1857 ter ver
krijging van de vrijheid voor het
bijzonder onderwijs, van 1857 tot
1920 voor financiële gelijkstelling
van openbaar en bijzonder onder
wijs).
Voor 1920 waren er twee katho
lieke jongensscholen in onze ge
meenschap gesticht: De Broeder
school in de parochie St. Jan (1913)
een school met lekenleerkrachten
in de parochie van O. L. Vrouw
(1914). Na 1920 werden nog opge
richt: de meisjesschool in de pa
rochie van St. Antonius (1928), de
jongensschool in de parochie St.
Clemens (1929), de jongensschool in
de parochie St. Antonius (1949).
Elke parochie van Waalwijk, die
van de in 1963 gestichte H. Berna-
dette-parochie uitgezonderd, heeft
thans haar eigen lagere scholen.
Aan het slot van z'n rapport schrijft
Drs. G. de Vries: De kinderen van
iedere bevolkingsgroep in onze ge
meente kunnen momenteel het la-,
ger onderwijs ontvangen, dat hun
ouders krachtens hun beginselen
voor hun kinderen wenselijk of
noodzakelijk achten.
Daarmede wordt het belang van de
gehele gemeenschap gediend: Im
mers: ,,De kracht van een volk is
gelegen in de vitaliteit van zijn be
ginselen".
grote collectie
WAALWIJK
De 57-jarige garnalenvisser Jochum
Terpstra en zijn 41-jarige schoon
zoon Rein Broekstra, opvarenden van
de Harlingen 35, zijn maandag met
het passagiersschip Noord-Nederland
de Harlinger haven binnengekomen.
Hun garnalenkotter Aurora, waar
mee ze 's morgens in de vroegte de
Waddenzee waren opgevaren voor de
dagelijkse garnalenvangst lag toen
met de kiel omhoog op de bodem van
de Waddenzee in de vaargeul West-
meep onder Terschelling.
Hoestdrank in tabletvorm.95cT
De minister van buitenlandse zaken,
mr. J. M. A. H. Luns, is in Praag
voor een officieel bezoek van vijf
dagen aan Tsjechoslowakije.
Hij zet daarmee de reeks van be
zoeken aan Oost-Europese landen
voort. Eerder dit jaar bezocht hij
Roemenië ten Polen. Minister Luns
zal in Tsjechoslowakije twee nieuwe
akkoorden tekenen: een handelsver
drag en een overeenkomst voor het
wegvervoer. Aan een cultureel ak
koord moet nog de laatste hand wor
den gelegd vooraleer het kan worden
ondertekend. Op zijn programma
staan naast besprekingen in Praag
over bilaterale en multilaterale vraag
stukken bezoeken aan de steden Brno,
Slavkov (Austerlitz) en Bratislawa.
Maandagavond had te Waalwijk
een botsing plaats tussen twee per
sonenauto's, waarbij drie personen
werden gewond. De ene auto werd
bestuurd door de heer G. Gouda,
wonende Molenstraat te Besoyen,
de ander door de heer Ph. Klijn,
Iederhandelaar, wonende Mercator-
laan (Tuindorp):
1 De aanrijding ontstond toen de
heer Gouda vanaf de Assendelft-
straat de Kasteellaan richting Tol
straat wilde oversteken, juist op
het moment dat de heer Klijn over
de Kasteellaan, richting Besoyense-
straa,t, naderde. Een botsing kon
toen niet meer worden voorkomen.
Hierbij werd de heer Gouda vrij
ernstig gewond en moest met een
ingedeukte borstkast en een lever
beschadiging in het nieuwe St. Ni-
colaasziekenhuis worden opgeno
men. Zijn 9-jarig zoontje liep een
hersenschudding op. De heer Klijn
bekwam een kniewond en werd
eveneens in het ziekenhuis opge
nomen. Beide auto's werden zwaar
beschadigd.
VRIJDAG 17 NOVEMBER 1967 88e JAARGANG No.92
De tcho vAn het Zuióen
Uitgever
Waalwijksche Stoomdrukkerij
Abonnement
p. week (0,28+ 2ct. inc.k.) ƒ0,30
Hoofdredacteur JAN TIELEN
Gironummer 1069687
Dit olad verschijnt 2x per week
Losse nummers 20 cent
p. kwrt. p. post 4,bij girobetaling
(bij incasso p. postkwit. 75 ct. extra)
Advertentieprijs: 14 cent per mm.
Contractadvertenties: speciaal tarief
Opgericht 1878 BureausGrotestraat 205, Waalwijk Tel. 04160-2621 Kaatsheuvel: Dr. van Beurdenstraat 8, tel. 04167-2002 Telegram-adres„ECHO"
