WALwijkse en UnqstRaatse couRant
Dagblad De Tijd 125 jaar geleden opgericht
door Waalwijkse kapelaan Judocus Smits
roei-
riljant
f25,-
I
VAN MIL 1
I
Ouwehands Dierenpark biedt
mens en dier de ruimte
Stassus
Onze wereld wordt
in toekomst onleefbaar
CHRISTOFFEL- I
IÏMRT: I
„Wij zijn onafhankelijk; wij vertegenwoordigen niemand"
bouwman brillen
prachtgeócUenk
«<^e gouden eeuw»
Park op de Grebbeberg
Uit:
„De geschiedenis
van een krant"
Een JPC groei-briljantring...
waardevol geschenk!
Een ring met een prachtige,
grote briljant-nu bereikbaar!
Want u kunt beginnen met
een kleine - maar daarom
niet minder echte - briljant
Met JPC-Garantie voor
kwaliteit,hoogwitte kleuren
waardevastheid bij inruU.
Beginprijs reeds vanaf 126,-.
Onder overlegging van het
JPC-Certificaat dat u bij uw
eerste aankoop hebt
ontvangen, kunt u deze ring
later inruilen voor een ring
met grotere briljant U
ontvangt voor uw
ingeleverde ring het volle
aankoopbedrag terug
en hoeft u dus alleen het
prijsverschil bij te betalen.
Enzovoort., zo. groeit
uw bezit!
Wij tonen u graag onze
kollektie en verstrekken u
gaarne - vrijblijvend -
alle inlichtingen.
groo-briljant J
Uurjuuteter met 't
Voorgeschiedenis
Amsterdam
grotestraat 231 waalwijk
Zonnebrillen en
verrekijkers
Geprezen
zo'n cadeaubon ooor
BTW en bediening inbegrepen
potoaoao 2V~ v i'.'ü G'to ojocsoojoöïoo^
Brillenmode - Brillenspecialist fj
9
De Rijn
Maatregelen
Dierenpark met
ruime speeltuin
en zwembad
Nieuwe opzet
Voor de jeugd
De
Uitgever: Waal wij ksche
Stoomdrukkerij An toon Tielen
Hoofdredakteur: JAN TIELEN
Gironummer 1069687
Dit blad verschijnt 2 x per week
Losse nummers 20 cent
DONDERDAGAVOND 6 AUGUSTUS 1970
93e JAARGANG No. 63
VAn het Zuióen
Opgericht 1878
Bureaus: Waalwijk, Grotestraat 205, Td. 0411)0-32621-32746 - Kaatsheuve!, Dr. van Beurdenstraat 8, TelT^^T
Abonnement
p. week (0,33+ 2 et inc.k.) ƒ0,33
p. mnd. (1,45 10 ct. inc.k.) ƒ1,55
p. kwrt. (3,95 10 ct. inc.k.) ƒ4,05
J.kwrt. p.post 4,75 bij girobetaling
Advertentieprijs: 15 cent per mm
Contractadvertenties: speciaal tarief
Brieven onder nummer 50 ct. extra
(Van onze verslaggever)
WAALWIJK - Het bekende Nederlandse - katholieke - dagblad De Tijd
heeft bij gelegenheid van het 125-jarig bestaan een gedenkboek uitgege
ven onder de titel „Geschiedenis van een krant". Het boekwerkje hebben
wij met meer dan gewone belangstelling gelezen. Dit dagblad is namelijk
in 1845 opgericht door de Waalwijkse kapelaan Judocus Smits, die, als
hoofdredakteur-eigenaar, tot aan zijn dood in 1872 de leiding van de
krant had.
Het zal de lezers uit de Langstraat
wellicht interesseren wie Judocus
Smits is. Hij kan immers gezien wor
den als de grondlegger van de katho
lieke pers in Nederland. Bij het 100-
jarig bestaan van De Tijd in 1945
hield Anton van Duinkerken een re
de, waarin hij Smits huldigde, niet als
een scherpe polemist, doch als een
humane priester, die aan zijn volk ge
leerd heeft, hoe men tolerant in het
zielkundige en daarbij intransigent in
het leerstellige kan wezen.
Graag laten wij uit „De geschiedenis
van een krant" enkele passages vol
gen uit de beginperiode van Smits'
schepping.
,,Op dinsdag 17 juni 1845 verscheen
bij de drukkerij Verhoeven te Den
Bosch een kleine en - gemeten naar
hedendaagse begrippen - onaanzien
lijke krant onder de naam DE TIJD
met als ondertitel: Longum tempus
breve est imparatis (een lange tijd is
kort "oor de onvoorbereiden. Cicero).
Links en rechts van de kop waren de
tijden van het openen en sluiten der
poorten te Den Bosch en de aan
komst- en vertrektijden van de stoom
boten naar Rotterdam opgenomen.
Het was de gedurfde schepping van
een Waalwijkse kapelaan, Judocus
Smits, geboren te Eindhoven op 7
Grotestraat 260 Waalwijk
Telefoon 34681
maart 1813, zoon van een jongge
storven bekwame geneesheer. Hij
werd cpgevoed bij een halfbroer van
zijn vader, Antonius Smits, te Oos-
teihout en studeerde op een aldaar
gevestigde Latijnse School. In 1831
werd hij ingeschreven als student van
het seminairie „Beekvliet" te St. Mi-
chiels-Gestel, waar een oom, Johan
nes Smit, regent was.
Judocus was een fervent lezer van de
bestaande kranten en wist ze (verbo
den vruchten op een seminarie in
1831 en nog lang daarna) op slinkse
wijze in handen te krijgen. Reeds
vóór zijn priesterwijding werd hij als
ieraar philisophie aangesteld aan het
seminarie te Haaren (niet ongebrui
kelijk in die tijd) op 1 oktober 1837.
Op 22 september 1838 werd hij te
Oegstgeest door de Nederlandse wij
bisschop Corn. L. Baron van Wycker-
slooth- de enige bisschop in de Hol
landse zending - tot priester gewijd.
Hij werd korte tijd assistent te Ze
venbergen en Geertruidenlberg en op
26 september 1839 volgde zijn be
noeming tot kapelaan in Waalwijk,
waar hij enkele jaren later - op 1
januari 1842 - de redactie aan
vaardde van de toen reeds bestaande
„Noord-Brabander". Hij vervulde
deze taak met een angstig gehand
haafde zelfstandigheid; een eigen
schap, welke hem in zijn gehele jour
nalistieke loopbaan zou kenmerken.
„Ik wil die onafhankelijkheid bewa
ren, zo lang ik aan het hoofd der re
dactie sta", schreef hij later, in de
cember 1848, toen De Tijd onder zijn
leiding verscheen, aan Mgr Den Dub
belden, apostolisch vicaris van Den
BosCh, in welke brief hij ook ver
klaarde geen „bloot machine" te wil
len zijn, heen en weer geslingerd ten
dienste van de koning, van zijn minis
ters, van de internuntius of wie dan
ook
Het verschijnen van een landelijke
katholieke krant had een lange voor
geschiedenis. Er bestond sinds 1818
het maandblad ,De Godsdienstvriend'
bestemd ter verdediging van de leer
der katholieke kerk, van de in 1806
katholiek geworden predikantszoon
Joachim le Sage ten Broek, in 1835
gevolgd door het weekblad Catholijke
Nederlandse Stemmen - eveneens
van Le Sage - terwijl in 1842 „De
Katholiek" verscheen onder leiding
van de leraar aan het Katwijks Gym
nasium Van Vree (die later de eerste
bissdhop van Haarlem zou worden na
het herstel van de Bisschoppelijke
hiërarchie), de proffessors Broere en
de Haagse advocaten Leesberg en
Meylink. Reeds het eerste halfjaar
boekte men meer dan 1500 abonne
menten.
Het ogenblik kwam dat katholiek
Nederland niet meer met week- en
maandbladen kon volstaan. Er was 'n
dagblad nodig en het moest een lan
delijk blad worden. De Noord-Bra
bander was ongeschikt, eensdeels we
gens het overwegend Brabants karak
ter, voorts wegens de redactievoering,
welke sinds 1840 in handen was van
Mr. Wap, een naam, die in de ge
schiedenis van de katholieke emanci
patie, zacht gezegd, een onprettige
indruk achterlaat. Deze Mr. Wap ver
dween op nieuwjaar 1842. De advo
caat Willebois Sr. zou met de politie
ke leiding belast worden en „een zeer
jonge doch brave en niet onkundige
priester, Judocus Smits, zal het op-
pertoezigt hebben" aldus de secreta
ris van het bisdom Den Bosch.
Het werd geen succes. Jeugdige on
bekooktheid, onenigheid met de uit
geefster waren voor Smits aanleiding
de Noord-Brabander na drie jaar
vaarwel te zeggen. Maar voor Judo
cus tevens aanleiding om voor eigen
rekening en verantwoording 'n nieuw
blad te beginnen. Ondanks clericale
tegenstand, want het denkbeeld dat 'n
priester zich geheel aan de journalis
tiek zou wijden en daarbij niet zou
schromen zich in politieke geschillen
ie mengen kon men niet direct ver
werken. De reactie van Smits op de
verschillende wensen, eisen en op
merkingen is te vinden in het eerste
nummer van De Tijd: „Wij zijn om-
afhankelijk; wij vertegenwoordigen
niemand. Noch de geestelijkheid, hei
zij hooge of lagere, noch de katholie
ken, niemand is aansprakelijk voor
onze opiniën dan wij alleen, omdat
wij in het verdedigen der algemeene
en katholieke belangen het orgaan
zijn van niemand dan van ons eigen
zeiven", een uitspraak welke hij vele
malen heeft herhaald.
1845 was ook het jaar waarin ka
tholieke Amsterdammers met plannen
op tafel kwamen voor een katholiek
Telegram-adres: „Echo"
teL 33866
Gratis brilverzekering
„Wat van cïe redacteur reeds als jong
priester werd venvacht - aldus Jos
van Wely in zijn Schaepman-biogra-
fie - had hij (Judocus Smits) volop
verwezenlijkt. Hij was een leider ge
worden en had De Tijd tot een blad
van betekenis gemaakt. In 1848, bij
de grote bewegingsvrijheid door de
nieuwe grondwet voor de katholieken
gewaarborgd, in 1853 cok bij het
herstel van de Bisschoppelijke Hiër
archie en de moeilijkheden van de
daarop gevolgde April-beweging, la
ter ook toen 't liberalisme van Thor-
becke in vele van zijn aanhangers
meer en meer vertroebelde tot een
vrijheidsmonopolie voor de eigen
groep alleen, had Smits door zijn hel
der inzicht, zijn vcomame wijsheid,
zijn zelfbewuste durf, zich de plaats,
Ti dlnertje met zVi tweeën
Compleet menu met dranken,
voor 2 personen
•Speclalltelten-'TZeótaurant
^totel <~Ueru>lel - *~IDaalwijk
tel. 04160-32330
Grotestraat 208
dagblad. Men wist Judocus Smits
hiervoor te interesseren, die met be
houd van zijn positie als eigenaar-re
dacteur, in 1846 besloot De Tijd naar
Amsterdam ever te brengen. „De ze
tel van de redaktie werd dus Amster
dam. Het was niet veel meer dan zijn
eigen clericale armstoel". In Amster
dam trok Smits verschillende mede
werkers aan zoals dr. Johannes Cra
mer en Josef Alberdingk Thijm. La
ter werd ook dr. Herman Schaepman
in de hoofdredaktie opgenomen.
Op 2 augustus 1872 overleed Ju
docus Smits. Zijn gezondheidstoe
stand was reeds lang slecht. In 1870
had 'hij een lichte beroerte gehad. In
verschillende dag- en weekbladen
werd hij herdacht en geprezen om
zijn kennis van zaken en zijn onver
moeide toewijding aan de vrijmaking
der katholieken. Er werd van hem ge
tuigd, dat hij door zijn historisohe
kennis, zijn in de Europese politiek
geoefend oog en zijn grootmoedig
karakter De Tijd tot zulk een hoogte
wist te brengen, dat dit blad mede 'n
overwegende invloed had op het her
stel van de katholieke rechten (Het
herstel van de Bisschoppelijke Hiër
archie is wel eens het werk genoemd
van de katholieke - maar niet prac-
tiserende - minister van R.K. Eere-
dienst, het seminarie Warmond en het
dagblad De Tijd).
die hij door zijn centraal orgaan on
der de katholieken innam, steeds
waard getoond.'
Bij zijn uitvaart werd de lijkrede uit
gesproken door dr. Herman Schaep
man. Het stoffelijk overschot werd
begraven op het voormalig kerkhof
„De Liefde" te Amsterdam. In 1943
werd besloten de priestergraven over-
te brengen naar het kerkhof „St. Bar
bara terwijl het bij het ruimen der
graven gevonden gebeente van Judo
cus Smits door de goede zorgen van
de archivaris van De Tijd in 'n apart
graf op dit kerkhof werd bijgezet.
Bij de viering van het 100-jarig be
staan van De Tijd in 1945 werd op
dit graf een gedenksteen geplaatst.
Anton van Duinkerken hield daarbij
een rede, waarin hij Smits huldigde,
niet als een scherpe polemist, doch
als een humane priester, die aan zijn
volk geleerd heeft, hoe men tolerant
in het zielkundige en daarbij toch in
transigent in het leergierige kan we
zen.
Het tekent Judocus Smits, dat hij en
kele maanden voor zijn dood al zijn
papieren verscheurde en verbrandde.
Toen een zijner bloedverwanten op
merkte, dat alles „toch een stuk kerk
geschiedenis van Nederland was, dat
bewaard moest blijven" antwoordde
hij: „ze hebben er niets mee te ma
ken".
„ALL-IN" SERVICE OP BRILLEN
GRATIS BRILVERZEKERING
CONTACT- en SERVICE-ADRES
VAN BOXTEL
HOORAPPARATEN
Brillenspecialist - Stationsstraat 54
Waalwijk - Tel. 32648
(vervolg op pag. 5)
Ook hier zien we weer de passie
ve aktiviteiten. De leden van de
Rijncommissie, oefenen controle uit
op het Rijnwater. Dagelijks consta
teren zij hoe het water van de Rijn
alsmaar vuiler wordt. Zoals ir.
Bosch zei: „Wij zitten voortdurend
aan het ziekbed van de patiënt en
wij constateren dat hij hard achter
uil gaat. Onze doktersattesten stu
ren we in de vorm van ernstige
waarschuwingen aan de rijksover
heid".
Bij de overheid neemt men er
kennis ener wordt wat met de
Duitsers gesproken, omdat die ook
belang hebben bij het Rijnwater en
zij het ook voor een belangrijk deel
vervuilen, maar krachtige maat.
regelen, waardoor de kwaliteit van
het Rijnwater werkelijk wordt ver
beterd, komen er niet en dat is het
ernstige. Dat is de kwaal waaraan
de overheden in de gehele wereld
mank gaan. Zij tasten niet door, er
komen geen echte doeltreffende
maatregelen. Men durft blijkbaar
de grote vervuilers niet aan te pak.
ken. Waar blijven de maatregelen
tegen de vervuilers uit de kringen
van de scheepvaart? Waar blijven
controle en dwingende maatregelen
tegen industriële vervuilers?
Natuurlijk zal de scheepvaart en
industrie grote bedragen kosten,
wanneer zij hun afvalprodukten op
een andere wijze zullen moeten
kwijtraken en wel een wijze, waar-
'n luchtig samenspel
van progrès, slagroom
en pittige chocolade.
GROTESTRAAT 234
WAALWIJK
Telefoon 04160-32312
door ons miljeu niet wordt veront
reinigd. Dat gaat kapitalen kosten.
Het lijkt er op, of de overheden
tang zijn dit de vervuilers aan te
doen!
Zij moeten echter niet vergeten,
dat het hier gaat om de leefbaarheid
van onze gehele wereld! Het zijn of
niet zijn van de mensheid! We zijn
a! laat. Het wordt hoog tijd dat er
iets gaat gebeuren. De overheden
zullen echter de stoot moeten geven.
(Van onze verslaggever)
RHENEN - Dieren-kijken is „in". Wellicht door de noodkreet dat er
dierenparken, die veelal een moeilijk financieel bestaan leiden, gaan
erdwijnen legt men tegenwoordig opvallend meer belangstelling aan
de dag voor het dierenpark als vroeger het geval was. Ons land kent
vele goed verzorgde parken waar inen enkele welbestede uren kan
doorberengen. Wie er een autorit van een uur voor over heeft doet er
goed aan eens naar de Grebbeberg bij Rhenen te toeren. Daar vindt
men Ouwehands Dierenpark.
„Toen de mens zich nog met prL
mitieve middelen het allernoodzake
lijkste voedsel moest verschaffen,
was het dier in de natuur een wel
kome levensbron.
Vlees, gevogelte en vis waren de
hoofdbestanddelen. En men
behoefde helemaal niet zuinig te
zijn.
Echter, met de bevolkingsaanwas
en de uitvinding van technische
hulpmiddelen, zoals geweren, au
to's en vliegtuigen, werden de die
ren nog meer dan voorheen het
slachtoffer.
Jachtpartijen op grote schaal, niet
om voedsel alleen, waren het ge
volg. Het ging zelfs zover, dat het
voedsel vrijwel geen rol meer speel-
ae. De motieven voor de jacht kwa
men op een geheel ander vlak te
liggen. Ze waren vrijwel drieledig:
uitroeien van schadelijk wild, het
schieten om de huid en om het vet
(traan) en het jagen omwille van
de sport. De bison, de wisent en de
quagga werden gekwalificeerd als
„schadelijk". De panter, ocelot en
zeehond werden afgeschoten om de
huid, de walvis en de robben om
vet en traan en tenslotte de olifant,
ijsbeer, buffel, tijger, leeuw en an
tiloop om het „sportieve" genoegen.
Het gevolg is, dat vele soorten met
uitroeiing worden bedreigd.
In dierentuinen zijn enkele families
bewaard gebleven, onder andere de
bison, de wisent, het prewalskipaard
en de onager. Maar het is niet uit
gesloten, dat straks de orang oetan,
de gorilla, de chimpansee, de giraf
fe, de ijsbeer, de rinoceros en de
visarend compleet uitgestorven zijn,
als althans de dierentuinen deze
soorten niet verder kunnen fokken."
Om dit te kunnen bereiken die
nen dierenparken en tuinen moder
ner te worden opgezet. Zo modern,
dat de dieren zich in een omgeving
wanen, waar ze oorspronkelijk thuis
hoorden. Daartoe is het klimaat niet
het belangrijkste, Wél ruimte en
huisvesting.
Dit (nieuwe) genre dierentuinen
zal ook de bezoeker aanspreken en
aantrekken en het zal bovendien
de beheerder van de tuin de nodige
inspiratie en vreugde verschaffen
tot verdere uitbouw en vervolma
king. Ouwehands Dierenpark, van
oorsprong al een park waar mens
en dier zich prettig bewegen, staat
op het punt een grote stap in die
richting te ondernemen.
Opgericht in 1932, heeft het park
op de Grebbeberg - na een tijd
van tegenslag door oorlog en ver
woesting en na een periode van op
bouw - al een eerste plaats in de
nationale en internationale dieren
tuinwereld verworven. Het zal in
de naaste toekomst zeker tot de
modernste en meest bezochte Ne
derlandse natuurreservaten gaan
behoren.
Het grote voordeel van Ouwehands
Dierenpark, boven de andere par
ken in ons land, is de grote vrijheid
voor de dieren. Kleine enge kooien
komt men hier beslist niet tegen.
Bovendien heeft Ouwehand ook
een aquarium en vogelhuis, terwijl
men ook de mensapen in een afzon
derlijke ruimte vindt. Voor de jeugd
is er een grote speeltuin en voor
iedereen die verkoeling zoekt, een
ruim, voor parkbezoekers gratis
toegankelijk, zwembad. Een dagje
Ouwehands Dierenpark is uitste
kend te combineren met een bezoek
aan het Rijnplateau Westerbou-
wing, de Hoge Veluwe, of Arnhem.
In de omgeving van de Grebbeberg
kan een vakantiedag wel besteed
worden.