No. 112.
Zaterdag 21 October.
1882.
T Til gever: L.
VEEKMAN neusden.
FEUILLETON.
DE MILLIOMAIR.
J.
VOOR
Dit blad verschijnt eiken W O E N S D A G
Abonnementsprijsper 8 maanden
verhooging.
en ZATERDAG.
1.Franco per post zonder prijs-
Advertentiën 16 regels 60 ct. Elke regel meer 10 ct. Grootc letters naar plaatsraimte.
Advertentiën worden ingewacht tot Maandag- en Donderdagavond 10 uur. Ingezonden
stukken tot Maandag- en Donderdagavond 8 uur.
1.
Een socialist te heeten is wezenlijk geen
aanbeveling bij de groote massa der orde
lijke burgerij en na den communist is er
niemand voor vvien men meer vreest dan
voor hem. Socialisten en communisten staan
allen te zatnen in een uiterst slecht blaadje.
Nu, ze hebben 't er dan ook, als wijlen Tijl
Uilenspiegel, naar gemaakt. Toch zijn ze
van dichtbij bekeken en niet maar oordee-
lende naar den roep, die van hen uitgaat,
niet zóó gevaarlijk als men gewoonlijk
meent. Er zijn onder alle maatschappelijke
en politieke partijen wolven geweest, die
de gansche partij in een kwaad gerucht
brachten, en dat is ook alzoo met de soci
alisten geschied. Doch de geschiedenis is
ook voor hen een leerschool en ze zullen
wel langzamerhand leeren dat de grond
waarop onze maatschappelijke instellingen
rusten, niet in één dag omgeploegd wordt.
Ofschoon we in onzen tijd meer dan vroe
ger van een socialistische beweging hooren
gewagen, trekke daaruit niemand de gevolg
trekking dat deze beweging een vrucht is
van de 19de eeuw. Ze is zoo oud als de
wereld, of althans als de eerste maatschappij
wassocialisme beteekent maatschappij,
gemeenschap, welke begrippen ook in ons
sociëteit ten grondslag liggen en van
den tijd af toen men in de eerste maat
schappij gebreken bespeurde in do onder
linge verhouding der leden, van dien tijd
af dagteekent het socialisme. In den grond
heeft dus deze richting niets afschuwwek
kends en is integendeel ieder burger, die
't wel meent met de maatschappij, waarin
J. HENDRIK VAN BALEN.
hij leoft en werkt, gaarne socialist in dien
zin. 't Is natuurlijk slechts de vraag op welke
wijze wil hij hervormen, die ten slotte be
slist over het karakter van zijn socialisme.
In de laatste halve eeuw heeft dat woord
een minder aangenamen klank aangenomen
't staat bijna met schelden gelijk iemand
socialist te noemen en communist! bah, 't
is of we de petroleum al ruiken wanneer
zoo'n onmensch ons tegemoet treedt.
Doch laat ons de mismaakte uitwassen
van den stam niet voor den wezenlijken
boom aanzien, maar liever zoo onpartijdig
mogelijk dat socialisme en zijn kweekeling
het communisme wat nader bezien.
In het algemeen kan men het socialisme
de leer noemen, die naar een vast plan de
maatschappij wil hervormen zoodanig, dat
daarin ieder lid een waardige plaats in
neemt; die de ellende, bovenal de armoe
uit de wereld wil bannen en allen geluk
kig
12)
«Wat duivelwaar blijft Frits riep James op eens.
Adeline keek hem verbaasd aan, ook zij had niet
aan Frits gedacht.
James schelde.
Hebt gij den Baron niet gezegd, dat het diner
op hem wacht, John?«
«Ik heb het willen doen, mijnheer maar de Baron
is niet in zijne vertrekken.
«Ook niet in liet salon
De knecht mompelde iets van vergeten en verwij
derde zich, maar kwam terstond terug. De Baron
was ook daar niet, maar op tafel had hij een brief
gevonden, die aan James was geadresseerd.
«Geef hier,zeide James, »'t is goed.«
Toen de bediende vertrokken was, verbrak hij het
couvert en las
Waarde James
Een telegram, zoo even ontvangen, vordert dringend
mijn onverwijlden terugkeer naar Melbourne. De zaken
van de Maatschappij tot ontginning van woeste gronden
langs den Murray schijnen niet in orde te zijn. Ik had geen
oogenbiik te verliezen als ik den trein van 10.15 nog wilde
halen, daarom had ik geen tijd om te wachten tot ge be
neden kwaamt. Mijne beste wenschen voor de gezondheid
van mijn lief zusje en de groeten van uw zwager.
FRITS.
Adeline, die aandachtig en met spanning had ge
luisterd, voelde zich op eens verlicht. Hij was dus
vertrokken, maar, waarom zoo schielijk
't Is vreemd,zeide James. Hij had dunkt mij
nog al den tijd om den trein te halen, en waarom
niet gewachtik had immers wel laten inspannen,
't Is een heel eind naar Sandhurst en dat met den
avond. Spijt het je, lieve
Adeline schudde het hoofd.
»Ik geloof niet, dat je in de beste verstandhouding
met je broèr verkeert, lieveIs 't wel
«Neen, James! dat is ook zoo.«
Hij voelde dat het onderwerp haar niet aangenaam
was en wierp het gesprek over een anderen boeg.
Zij gebruikte weinig, en toen het diner was afgeloopen,
zeide James:
nGa van avond eens vroeg slapen, Adi! dat zal je
goed doen, die vervloekte ontvoering kon je nog wel
eens ziek maken. Ik moet nog even den opzichter
spreken.
«Gaat ge dan uit, James?
«Neen Adi! Hij komt hier.
«0! dan is het goed.«
«Gaat gij nu?«
«Ja James! Ik voel mij niet zoo goed als ik kon
zijn, ik zal je raad opvolgen, als je morgenochtend
mijne bekentenis wilt aanhooren.
De goede kerel schoot in een hartelijken lach.
»'t Is of je eene misdaad op je geweten hebt, lieve
zeide hij, «zóó ernstig praat je. Maar wees gerust, ik
zal je komen wekken, en dan kan je zoo lang over
mij beschikken als ge wilt. Is 't nu goed?
Zij kuste hem en ging naar haar slaapvertrek.
Hij stak eene sigaar op en nam plaats onder de
veranda, liet was heerlijk weder; toen de opzichter kwam
liet hij wijn brengen en behandelde de zaken buiten.
wijze den mensch het ideaal van geluk op
aarde voorgehouden hebben.
We hebben in onze bepaling van socia
lisme ons tot zeer algemeene trekken moe
ten beperken, want de sociale beweging
heeft in verschillende tijdperken ook een zeer
verschillend karakter gedragen en zooals
we reeds opmerkten het tegenwoordige so
cialisme in zijn beste gedaante telt onder
zijn volgers allen, die 't wel meenen met
de maatschappij. Doch daar deze zich nooit
onder den naam socialist voorstellen, moet
er toch nog onderscheid bestaan tusschen
de groote massa welgezinden en hen, die
zich hij voorkeur socialist noemen. En dat
onderscheid bestaat hierin, dat waar de eer
sten van de christelijke liefde en de huma
niteit alles verwachten voor 't heil der menseh-
heid, ook van het arme deel, de laatsten met
nadruk op Staatshulp aandringen tot 't wegne
men van de maatschappelijke wanverhoudin-
ue maatschappij en behoort daaraan geheel
ondergeschikt te zijn. Hij wil de vrijheid
knotten, welke thans ieder bezit om zijn
krachten en bezittingen geheel ten eigen
nutte aan te wenden, omdat hieruit die verre
gaande ongelijkheid ontstaat tusschen men-
schen en menschen.
Nog sterker komen deze lecringen uit bij
't communisme, datdooropheffingvan 'tgroote
verschil tusschen armen en rijken, den eigen
dom wil te niet doen en een algeheele
gelijkheid invoeren. Geen persoonlijkevrijheid,
maar alles en allen ondergeschikt aan het
maatschappelijk geheel. Het communisme
zoowel als het tegenwoordige socialisme
staan vijandig tegenover liet kapitaal, tegen
het huwelijk en ook tegen den godsdienst.
Ze streelen het volk, hetwelk niets bezit en
dus niets te verliezen heeft en hun grootsten
aanhang vinden ze onder den arbeidenden
stand.
Een klein uitstapje door het groote ge-
schiedveld zal ons het een zoowel als het
ander nader in de verschillende phasen hunner
ontwikkeling doen kennen.
Van hervorming der maatschappij vinden
we vele zeer goed geslaagde pogingen bij
de oude volken. Daar was slavernij schering
en inslag en dientengevolge bestond bij hen
d sociale kwestie in de tegenstelling tusschen
vrijen en onviijen en de moeielijkheid om
de groote afstand daartusschen weg te wisschen.
In Griekenland overtrof het getal slaven zeer
verre dat der vrijen en de groote wijsgeer
Plato, ook een socialist voor dien tijd, beval
aan ze met zweepslagen steeds in onder
werping te houden. Zoowel daar als in Rome
zijn niet zelden slavenjachten gehouden in
't belang der sociale vrede. Afgescheiden van
de slavenvraag levert de Romcinsche repu
bliek een allerleerzaamst voorbeeld van het
bestaan en het geheele verloop eener sociale
l/urniifio lllfl cjn/iioliotan uro^An Aar/ re nlajimav11
het volk dat ondergeschikt was aan de ans-
tocraten. De strijd van het plebs om nevens
de vele plichten ook dezelfde rechten als
do laatsten te verwerven, was dezelfde die
eeuwen later in Frankrijk en andere deelen
van ons werelddeel gestreden werd, stand
tegen stand. De kwestie werd in Rome wel
opgelost, maar de oplossing is het Rijk nooit
ten voordeel e geweest want de afstand tus
schen de grooten, de bezittende klasse tegen
over de rest, het z.g. proletariaat is niettemin
groot gebleven en de Romeinsche proletariërs
waren zelfs onder de Keizers zoo diep ge
zonken dat ze slechts door giften, door
nitdeelingen in geld tot gebruik van hun
rechten konden aangespoord worden.
De schoonste maatschappelijke hervorming
is door het Christendom teweeggebracht.
Alle menschen broeders, onder één Meester
allen één zonder aanneming des persoons;
geen Jood nog Griek, geen dienstknecht of
Het verslag van den opzichter was spoedig gedaan.
«En hoe is het met den man, die gevallen is?
«Ja, daar wilde ik u ook nog over spreken, 't Is
eene leelijke zaak. Hij zal er niet aan sterven, heeft
de dokter gezegd, maar het zal lang duren eer hij
beter is.
«Zoo, dit spijt me. Weet ge wat ge doen moet,
Thompson! Ga er morgen eens heen en zeg, dat hij,
zoo lang hij ziek is, zijn gewone weekgeld zal ont
vangen en dat de geneeskundige hulp, en al wat hij
moet hebben om op te knappen, voor mijne rekening is.«
«Ik zal het van avond nog gaan zeggen, mijnheer,
een goede tijding komt nooit te vroeg.
«Goed, Thompson, zooveel te beter! Steek eene
nieuwe sigaar op en ga dan maar heen, anders wordt
het te laat.
Toen James zich een poosje later te bed begaf,
kon hij niet nalaten eens naar Adeline te kijken. Zij
sliep gerust en had eene hoogblozende kleur. Het was
hem onmooglijk haar niet te kussen en tot zijne vreugde
ontwaakte zij er niet van.
- «En dat bekoorlijke vrouwtje zou eene misdaad
hebben bedreven. Kom, 'tis te zot om van te praten-
mompelde hij, en met die overtuiging ging hij naar
zijn slaapvertrek.
IX.
Adeline had aanvanklijk geslapen, maar verder een
zeer onrustigen nacht doorgebracht. Het viel haar
moeilijk haar voornemen uit te voeren en toch moest
het, zij had er toe besloten en wilde niet terugtreden.
Toen James in haar kamer kwam en haar met zijne
gewone hartlijklieid omhelsde, was zij hare aandoening
niet langer meester, maar barstte in tranen uit. De
onrust en de gebeurtenissen der laatste dagen hadden
haar zeer aangegrepen en haar smart gaf zich eindlijk
liooga
lucht. James echter trok haar tot zich en kustte
haar tot het weencn ophield, en zoodra zij zieh had
hersteld, viel zij, om hier die spreekwijze te bezigen,
met de deur in huis.
«Ik heb je vreesclijk bedrogen, James! Frits is
evenmin mijn broeder, als gij het zijt.
James keek haar verbaasd aan.
«En wie is hij dan?«
Een schurkniets minder, een chevalier d'industrie.
James' verbazing werd nog grooter.
«Hij is evenmin Baron,vervolgde Adeline, die
behoefte gevoelde snel alles af te doen, wilde zij niet
te zeer lijden. «Van die geheele geschiedenis van eene
ijke familie is niets waar.
James sprak niet en zij vervolgde
«lk zal je alles naar waarheid vertellen, James!
ik weet dat ik heel slecht heb gehandeld, maar als men
een leven leidt zooals ik vroeger, dan grijpt men alle
middelen aan, die er van kunnen verlossen.
Mijn vader was officier in het Oostenrijksche leger,
maar ik heb hem nimmer gekend. Mijne moeder was
arm, zeer arm zelfs en stierf toen ik 17 jaar was.
Zij was ziekelijk geweest en bezweek aan de tering.
Zij had steeds goed voor mij gezorgd, zooveel het in
haar vermogen wasmaar toen zij stierf was ik nog
armer dan vroeger, want ik had geen huis geen dak
meer. Kleine schulden, op 't laatst van haar leven
uit noodzakelijkheid gemaakt, verslonden de geringe
inboedel en ik stond alleen op de wereld.
Ik vond voor de eerste dagen een onderkomen hij eene
buurjuffer, die naaister was, maar lang kon ik daar
niet blijven, ten minste niet werkeloos. Z;j bezorgde
mij eene plaats in een magazijn en daar verdiei de ik
net zooveel uat ik niet van honger kou stervin en
bij mijne vriendin kou blijven wonen.
(Wordt vervolgd.)
■fk - .J
si e
AUSTRALISCHE NOVELLE VAN
maken. Al dadelijk kan man
de gevolgtrekking maken, dat een waarach
tige, oprechte socialist op ongeveer dezelfde
hoogte staat en één van wezen is met een
dweeper, die door eenige formules de we
reld wil hervormen. Inderdaad zijn dan ook
de voornaamste socialistische voorgangers
mannen geweest, te veel verdiept in 't sta
ren op een schoone, onmogelijke toekomst
om een open oog te houden voor den wer-
kelijken stand van zaken. En wel verre dat
deze mannen gevaarlijk waren voor de maat
schappij of verdiend hebben met afschuw
teruggestooten te worden, zijn er onder hen
zeer velen geweest van edel karakter en
groote gaven van verstand en hart beide en
is onze tijd, wat betreft de kennis der tal-
looze stroomingen in de maatschappelijke
wereld zeer veel aan hen verplicht. Dat hun
leer later op onverstandige, lichtzinnige
wijze te voorschijn getreden is, kunnen zij
niet helpen, die op de meest vreedzame
Vnnr riem hpefoof mruacmli sim
