No. 150.
1883.
FEUILLETON.
In Noodweêr.
Uitgever: L. .T. VEEEMAN ITensrlen.
VOOR
Dit blad verschijnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.Franco per post zonder prijs-
verhooging.
Advertentiën 16 regels 60 ct. Elke regel meer 10 ct. Groote lettess naar plaatsruimte.
Adverteutiën worden ingewacht tot Maandag- en Donderdagavond 10 uur. Ingezonden
stukken tot Maandag- en Donderdagavond 8 uur.
//In den winter van 1845 reden wij niet
Paschen nog op schaatsen, in den winter
van 18 was de Zuiderzee zóóver bevro
ren, in een anderen winter reed men twee
maanden lang met paard en wagen over de
rivieren en over het IJ", zoo hoort men door
oude menschen telkens praten, of het wordt
ons bij wijze van merkwaardigheid in de
nieuwsbladen medegedeeld en als het jongere
geslacht dat hoort en leest, dan komt er
wel eens een zucht uit de borst en de ge
dachte rijst op: //Mocht dat nog eens zoo
zijn. Brengt ons de winter tegenwoordig al
eens een week achter elkander ijs, dan is
het al mooi, dan zijn wij tevredenhebben
wij eene maand lang achtereen gelegenheid
tot schaatsenrijden, dan beginnen wij aan
een wonder te gelooven. De klachten zijn
niet vreemd en zij komen voor in alle tij
den. De buitengewoon strenge winters zijn
uitzonderingen, maar de geschiedenis spreekt
herhaalde malen van verscheidene achter
eenvolgende jaren, dat er in sommige stre
ken bijna geene koude was. Wij zeggen
met opzet in sommige strekenwant al heb
ben wij hier zoo goed als geen ijs gehad,
op andere plaatsen des te meer. Zelfs het
noorden van ons land heeft zijn aandeel
nog betrekkelijk ruim gehad. Maar zoo
spoedig wij den blik slaan naar andere lan
den in Europa zoowel als in Amerika, dan
is er overal vorst en sneeuw in overvloed
geweest. Een éénigy ten minste zeer zeld
zaam verschijnsel heeft men voor een veer
tien dagen in Amerika waar genomen. De
Canadasche meeren waren daar zooals eiken
winter met een dikken ijsvloer bedekt. Nu
is de zuidenwind met grooto kracht inge
treden en de ijsmassa's van het Eriemeer
braken en schoven met den stroom voort
naar het Ontariomeer. Daar moesten zij den
Niagarawaterval af. Daar deed de dooiwind
zijne kracht nog niet gevoelen en de ijs-
schotsen tuimelden in den afgrond, maar
kwamen op het vaste ijsdek zelf terecht,
stapelden zich daar opeen, liet water over
goot ze en werd door de vorst als het ware
het cement, dat het geheel samenhang gaf
en zoo vormde het eene kolossalen brug
over den St. Laurens, een brug, die de
beide oevers verbond. Het tooneel moet ont
zaggelijk en grootsch geweest zijn en dage
lijks kwamen spoortreinen met tallooze toe
schouwers aan om het wonder gade te slaan.
Smokkelaars maakten gebruik van de brug,
die de groote bouwmeester over de rivier
heeft geslagen, om hiin winstgevend bedrijf
nog voordeeliger te maken. De rivier na
melijk die de brug overwelfde, scheidt het
gebied der Vereenigde Staten van Engelsch-
Amerika.
Deed daar dus de wintervorst zijnen scep
ter gevoelen, ook in het oosten van ons
werelddeel, in Rusland, laat hij zich niet
onbetuigd. Trouwens voor dat land is een
zachte winter een ramp. Juist in den win
ter, als het sneeuwkleed alles bedekt, be
staat in dat groote rijk de eenige gelegen
heid tot reizen, daar de zeer primitieve
wegen dan begaan- en berijdbaar zijn, maar
vooral namelijk voor het Russische voertuig
bij uitnemendheid, voor de slede geschikt
zijn. De visch, die in de groote rivieren ge
vangen wordt, kan dan overal heen verzonden
worden, en blijft door de koude goed. Een
zachte winter daarentegen verbreekt de ge
meenschap tusschen de verschillende plaatsen,
en doet de levensmiddelen bederven. Zoo'n
winter voert dan ook menigmaal aldaar in
zijn gevolgbesmettelijke ziekten en groote
sterfte.
Dat de koude en het ijs uitmuntend ge
schikt zijn om vele zaken voor bederf te be
waren, ziet men aan de mammouths, de voor
wereldlijke olifanten, wier reusachtige licha
men eeuwen lang ongeschonden in het ijs van
Siberië zijn bewaard gebleven.
De koopmansgeest heeft zich die eigen
schap van het ijs te nutte gemaakt. Welke
ontzaggelijke massa's vleesch, tusschen ijs
blokken in het ruim van schepen verpakt,
heeft zij niet in de laatste jaren uit Amerika
op de Engelsche markten gebracht. Als de
arbeiders in Europa zich nog eens aan een
stuk vleesch mogen vergasten, zullen zij het
waarschijnlijk te danken hebben aan het ijs,
dat de buitengewone overvloed van vleesch
in Amerika aan het verbruik in de oude we
reld ten goede zal doen komen. Ook in het
dagelijksch leven wordt partij getrokken van
het ijs. Reeds worden er ijskasten in den
handel gebracht, die ons in staat zullen stellen
in de warmste zomerdagen, melk, vleesch en
andere levensmiddelen van dien aard, voor wei
nig kosten versch en frisch te houdenonze
banketbakkers zouden het zonder het ijs niet
meer kunnen stellen. Hoevele lijders aan
hersenontsteking, hoevele gewonden hebben
hun behoud niet aan het doelmatig gebruik
van ijs te danken.
Als verbruikers van ijs komen in de eerste
plaats bierbrouwers in aanmerking. In de
groote plaatsen van ons land verdringt
langzamerhand het Beiersch bier alle andere
bieren. Het laatste is pittiger en duurzamer
dan de andere, en deze eigenschap dankt
het hoofdzakelijk aan het ijs. Door het ijs
is het mogelijk de gistende vloeistof op een
zeer lagen warmtegraad te houden. De ont
wikkeling van ziektekiemen wordt tegenge
gaan. Algemeen rekent men op een Hec
toliter bier een verbruik van honderd kilo
grammen ijs. De bierbrouwer Dreher te
Weenen, een van de grootste producenten,
gebruikt jaarlijks niet minder dan 45,000,000
kilogrammen ijs.
In ijs verpakt, kan visch, op onze kusten
aangebracht, in verschen toestand te Keu
len aan de markt worden gebracht. Het is
zelfs mogelijk, en het gebeurt ook, dat men
visch voor onbepaalden tijd in de ijskelders
bewaart, om ze aan de markt te brengen
als de vangst schaars is.
Het ijs, in noordelijke streken en op de
hooge bergtoppen gevormd, wordt overal
heengevoerd. Van de Gletschers van het
Grindelwald (Zwitserland), wordt het in
wit geverfde wagens in groote hoeveelheden
naar beneden gebracht. De warme streken
ontvangen ijs uit de bovengenoemde Kana-
dasche meeren. Daar wordt het ijs, als het
eene dikte van anderhalven decimeter heeft,
in groote vierkante stukken gezaagd en per
spoortrein naar de havenplaatsen vervoerd.
Van daar gaat het in stroo verpakt op
schepen tot zelfs over den evenaar. Amerika
voert op deze wijze jaarlijks gemiddeld niet
minder dan 300,000,000 kilogrammen ijs
uit naar het buitenland, waardoor aan vele
duizenden menschen een bestaan wordt
verschaft. In Noorwegen heeft men in den
vorigen zomer eene ijsgrot ontdekt, die een
onuitputtelijken voorraad schijnt te bezitten
en ook reeds op groote schaal geëxploi
teerd wordt.
De bewoners van Indië weten zich in
hun heet klimaat ook nog natuurijs te ver
schaffen, en de wijze waarop zij dit doen
is zeer eenvoudig en tegelijk zeer praktisch.
In Bengalen geschiedt het op de volgende
wijze Een effen veld, word in rechthoekige
bedden verdeeld. Deze bedden worden tot
op eene diepte van een halven meter uit
gegraven en met rijststroo gevuld. Op dat
stroo worden des avonds schalen van onver-
glaasd aardewerk geplaatst, op elk bed dik
wijls eene hoeveelheid van 5000, waarin
E. V E L Y.
16)
-oo-
Zij wees met den trots eencr vorstin op een stuk
muziek. Detlev sloeg de eerste accoorden aan, speelde
de introductie, en krachtig, jubelend hief Meta aan
►llij is gekomen in storm en regen,
Hij heeft mijn hart ten prijs verkregen
doch toen bleef zij stekenen plotseling zweeg zij
stil.
»Yan avond kan ik niet verder zingen, wij zul
len nu maar ophouden, niet waar, mijnheer von
Brink
Te gelijker tijd was echter ook de oude Nanne
Grütes van haar stoel opgesprongen en hield ze hare
beide handen ver van zich af, alsof zij een spooksel
wilde verjagen.
«Broêr Daniël! had ik het niet gedacht!*
kreunde zij verschrikt.
Een oogenblik stond de chef van het handelshuis
Dornedden A Co. stokstijf in de open zaaldeurdaarna
plaatste hij zich met een paar stappen voor de jonge
vrouw.
«Eene Dornedden heeft, zoover ik weet, nog nooit
komedie gespeeld voor de menschensprak hij op
zijn gewonen, ijskouden toon. «Nanne, laat die deuren
eens dicht doen!*
Meta's lieftallig gezichtje was bleek gewordenhet
scheen dat een koortsige huivering haar bevangen
had. «De heer von Brink, Hendriks vriend de heer
Daniël Dornedden, mijn schoonvader,* sprak zij, de
heeren aan elkaar voorstellend.
A Is die menschen daar nog niet beengaan, moet
Christiaan ze wegjagenvervolgde de heer Dorned
den, zich nogmaals tot Nanne wendend, wier bevende
handen eindelijk de deuren gesloten hadden.
«Mijnheer von Brink, ik heb het genoegen gehad,
mijn zoon van u te hooren spreken. Eerste tijding
van Hendrikbij die woorden stelde hij Meta een
dépêche ter hand.
Zij wierp hem een vragenden blik toereeds
sedert den namiddag bevond hij zich op het eiland
en nu eerst achtte hij 't het geschikte tijdstip om haar
over Hendrik te komen spreken. Terwijl zij het tele
gram openvouwde, beefden hare handen daarna werd
zij beurtelings bleek en rood. Zij las woorden, die zij
niet verwacht had. Vragen over zakenmededeelingen
aan het handelshuis; en eindelijk, het laatste van
alles, een groet aan haar.
Ik dank u, mijnheer Dornedden,sprak zij, ter
wijl zij zorgvuldig het papier weder dichtvouwde, ik
dank u voor uwe goedheid en begrijp volkomen, dat
u het niet noodig oordeeldet, mij van dit nieuws
vroeger kennis te geven.»
Dat was het ook werkelijk niet,merkte de aan
gesprokene op, «het loopt toch meerendeels over za
ken, maar omdat ik toch ook over zaken hier moest
wezen.... Nanne, doe toch dat raain dichtde
lucht die nu binnenkomt is zeer vochtig en ik heb
tegenwoordig veel hinder van rhumatiek,» wendde hij
zich ter verontschuldiging tot Detlev. «Het verblijf
hier op het eiland was mij nooit aangenaam en tot
dusver ben ik er dan ook nimmer langer dan 2-4 uur
gebleven.
«Wanneer verwacht ge mijn vriend terug?* vroeg
von Brink, voor wien het geheele tooneel vrij pijnlijk
begon te worden.
De heer Dornedden trok zijne magere schouders op.
»Als de zaken verder zóó blijven loopen, kan hij mis
schien langer worden opgehouden dan wij aanvanke
lijk gedacht hebben.
«Ach, beste mevrouw, dat is ook geen aangename
tijding voor usprak de bezoeker tot de jonge vrouw,
die schier wezenloos op haar stoel zat.
Zij sloeg even de oogen op en antwoordde dof en
onverschillig
«Als de zaken het vorderen....waarna zij zweeg,
zonder den zin te voltooien.
De oude heer Dornedden sprak, bij wijze van protest,
toen Detlev opstond
«Toch nu niet reeds? Ach, dat zou mij spijten.
Maar 't is waar, gij lijdt ook aan de naweeën van den
oorlog, ja, de vaderlandsliefde heeft ook voor mijn
zoon hare gevolgen gehad,die laatste woorden wer
den met een zekere dubbelzinnigheid geuit. «Als ge u
dan volstrekt niet laat weerhouden....*
Detlev had nauwelijks tijd om Nanne Grütes een
hand te geven en voor de jonge vrouw eene buiging
te maken, zoozeer was hij verbijsterd door de koude
beleefdheid van den heer Dornedden.
Terwijl deze zijn bezoeker uitgele'de deed naar be
neden, stond Nanne met een uitdrukking van ontroost
bare verslagenheid op haar gelaat, midden in de kamer.
«Hij is in zijn slechtsten luim,* jammerde zij. Meta
hoorde het niet; zij zat roerloos voor zich uit te staren.
De heer Dornedden moest den heer von Brink nog
verder vergezeld hebben, want het duurde een gerui-
men tijd eer hij terugkwam. Met de handen op den
rug saamgevouwen, bleef hij dicht bij de jonge vrouw
staan en zag haar uitvorschend aan, alsof hij verwachtte
dat zij hem zou aanspreken. Daar dit echter niet ge
schiedde, kuchte hij een paar maal en zeide;
.'«Wat ik 'zoo even opmerkte, mevrouw Dornedden,
moet ik herhalen. Eené Dornedden heeft nog nooit
komedie gespeeld voor de menschen. Wat ik hier echter
zag die verkwistende lichtstroom in dit huis, die
menschen er om heen, en u luidkeels zingende, zoo
dat men u noot voor noot hooren kon dat noem
ik een komedie!*
Meta luef het blonde hoofdje op en zag hein vast,
bijna hoogmoedig triomfeëfend in zijn koude, grijze
oogen.
En vroeg zijen
Weder die zachte kuchjes, «liet is natuurlijk mijn
wensch, dat dergelijke dingen in het vervolg achter
wege zullen blijven.
Nanne Grütes drukte hare beide handen tegen haar
angstig kloppend hart. Ja, broèr Daniël was in zijn
slechtsten luim en wie hem dan durfde tegenstaan...
en toch moest zij zich verwonderen; de blonde vrouw
liet niet in het minst iets blijken dat naar vrees ge
leek. Hare stern klonk kinderlijk en helder, als altijd,
toen zij vroeg; «Noopt het belang uwer zaken u tot
die verklaring, mijnheer Daniël Dornedden?»
De plooien om zijn mond trokken zich te samen.
«Al mijn belangen staan met mijn zaken in ver
band en zijn daarmede somtijds onmiddellijk, som
tijds meer van ter zijde vereenigd Als u het dan
duidelijk hooren wilt...* hier bleef hij steken.
Ik verzoek het usprak Meta terstond.
(Wordt vervolgd.)
DE Li
LERWAABB
NOVELLE VAN
