o. 205.
Zaterdag 15 September.
1883.
De vrije gedachte.
FEUILLETON.
UI
u i
b
Uitgever: L. J. VEERMAN Heusden.
E*»* z« die zich met
1 OCTOBER a. s.
op dit blad wenschen te abon-
neeren, ontvangen de nog* in
deze maand verschijnende
nummers gratis.
si n ai
VOOR
Dit blad verschijnt eiken 11 O E N S D A G en Z A T E RD A G.
A.bonnementsprijs: per 3 maanden f 1.Eranco per post zonder prijs-
verhooging
Advertentiën 16 regels 00 ct. Elke regel meer 10 ct. Groo te lette as naar plaatsruimte.
en Donderdagavond 10 uur. Ingezonden
Advertentiën worden ingewacht tot Maandag
stukken tot Maandag- en Donderdagavond 8 uur.
llinnenlandsche A D V E UT E N 'J' I E N
waarvan de plaatsing driemaal wordt opgegeven
worden «1echts tweemaal in rekening gebracht. Hij
toezei'ding gelieve men vooral duidelijk den naam
van den Uitgever op het adres te stellen.
Wut een beweging in onze dagen, wat
een druk jaar is dat jaar 1883 Uit alle
oorden van 't land, we kunnen zonder
overdrijving zeggen van Europa, ja van de
gansche beschaafde wereld stroomen dui
zenden naar onze hoofdstad, naar de groot
ste wereldkennis, die we ooit in ons mid
den zagen opslaan, om de verbazende schat
ten van nijverheid en kunst den tol hun
ner bewondering te brengen. Amsterdam
is tot op dezen dag den ganschen zomer
het middelpunt van Europa geweest, waar
nut en pivt elkaar zoo gezellig de hand
reikten, dat velen, daarheen trekkende om
te leeren, ten slotte het onderscheid niet
meer wisten tusschen uitspanning en in
spanning.
En terwijl duizenden zich daar inspanden
om te genieten hoorden we van tijd tot
tijd schrille kreten, die boven de tentoon
stellingshymne uitklonken en ons herinner
den dat er in de wereld nog iets anders
gevonden wordt dan genot. wDe Varna ver
loren", klonk het, en we rilden bij de ge
dachte aan 't lot, den koenen noordpool-
vaarders beschoren. Reeds waren we opge
schrikt door de oniustbarende tijdingen uit
het Oosten, vanwaar de vreeselijke cholera
tot ons dreigde te komen en vernamen we
uit ons midden klaagtonen over de eigen
zinnigheid der menschen, die een andere
gevreesde ziektu als 't ware met hun eigen
vleesch en bloed moedwillig voedsel toe
reikten. Daar kwam uit Italië de nood
kreet van Ischia tot ons en toen we weer
wat op streek raakten bij de tijding dat de
/Varna" wel verloren maar de manschap
behouden was, klonk de jammerkreet om
hulp van Java's westkust, waar de wreede
natuur verschrikkelijk moet gewoed hebben.
En terwijl we over dat alles nadenken
en vol medegevoel in den zak tasten om
te helpen, wat met zilver en goud te hel
pen is, komen daar in datzelfde Amster
dam, waar thans een groote uitgestrektheid
gronds getuigenis aflegt van 's menschen
denkkracht, een handjevol mannen tezamen,
uit alle landen van Europa saamgelezen,
ons vertellen dat we stumperds op het ge
bied der gedachte en dat zij alleen do
ware denkers bij uitnemendheid zijn. En
om daarvan nu bewijs af te loggen hebben
ze enkele dagen in 't publick geredeneerd
over sommige zaken, die wij, nietdenkende
wezens, al voor een tijd als afgezaagd be
schouwden, doch die ze opdischten in den
waan dat de Hollander, de Dutchman toch
gewoonlijk achteraan komt. Zoo b.v. heli-
ben ze beraadslaagd en in 't wilde rond-
gcschermd over de eedskwestie, zonder te
hebben doen blijken dat ze die kwestie in
den grond verstaan. Ze hebben den En-
gelschrnan Bradlaugh tot in dc wolken ver
heven omdat de man zich 't martelaarschap
wel getroosten wilde en toen de eerlijke,
ronde, kolossale v Brit lachend verzekerde
dat hij volstrekt geen martelaar en 't hem
slechts te doen was om te weten wie ge
lijk had, toen bekenden ze 't geval zóó niet
begrepen te hebben. Arme Vrijdenkers
Er is in dat woord vrijdenker iets, dat
ons hindert, of eigenlijk 't geheele woord
vinden we een onzinnigen term voor 't geen
er mee bedoeld wordt. Het denken is
ten allen tijde vrij geweest en is dat nog.
Op de gansche wereld is geen macht
zoo sterk, die den mensch het denken ver
bieden kan en 't is derhalve gansch en al
overtollig daaraan het begrip vrij opzette
lijk te verbinden. De mensch denkt of hij
denkt niet. In 't laatste geval kunt ge hem
des noods den eeretitel mensch onthouden
en hem buiten onzen kring plaatsen, daar
zal niemand schade door lijden. Blijven dus
over zij die denken, oppervlakkig of diep,
ernstig of luchtig, maar toch steeds vrij.
Dat is zoo waar, dat zelfs de vrijdenkers
voor degenen, die niet tot hen behooren,
geen naam weten, eenvoudig omdat we
allen vrijdenkers zijn en van alle landen
uit Europa juist ons kleine Nederland het
uitverkoren land der denkers geweest is.
Waardoor onderscheiden zich dan de
heeren vrijdenkers? Eenvoudig daardoor,
dat ze zich beroemen ecnig en alleen ver-
standsmenschen te zijn en alzoo afgeschud
te hebben alles wat gevoel heet, het gods
dienstig gevoel in de allereerste plaats. En
nu hebben ze op enkele uitzonderingen na
deze eigenschap gemeen, dat ze al wat voor
de hand ligt, te baat nemen om van hun
gloeienden haat tegen geloof en godsdienst
te getuigen. Wanneer 't debat daarop komt -
en een handige vrijdenker weet het daarop
altijd te doen uitloopen - zijn ze in hun
kracht.
Ziet ge, er zijn nog zoovele duizenden
en millioenen, die zuchten onder 't juk van
den godsdienst. Dat juk te verbrijzelen is
■an
het doel van den vrijdenker. Dan zijn er
ongeveer even veel, die zonder of benevens
dat juk idealen van geluk, van liefde, van
wat dan ook, koesteren. De vrijdenker zal
die idealen vermorzelen en de arme slaven
vrijmaken. Vervolgens is er zoo iets dat
christendom heet, 't welk de arme zielen
gevangen houdt. De vrijdenker zal dat chris
tendom afmaken en de zielen verlossen. In
onze maatschappij heerscht de jammerlijke
regel dat de vrouw als goede geest het
huis bestiert en de man daar buiten arbeidt
of de publieke zaak dient. Schande over
den laatste, zegt de vrijdenkster, wij vrou
wen hebben dezelfde rechten als onze man
nen, al zijn onze hersenen dan ook Vi2
minder dan de hunne. Zoo is er nog 't een
en ander, dat door de vrijdenkers t' avond
of morgen ter dood veroordeeld zal worden.
Eenmaal in 'tjaar spannen ze de vierschaar
en vonnissen met redevoeringen, die óf veel
weg hebben van toosten, óf van langdradige
verhandelingen, óf zoo brutaal vrijdenkerig
zijn, dat de dames-hoorderossen zich vol
schaamte naar buiten spoeden.
Hoeveel van deze vergaderingen er nog
zullen moeten gehouden worden tot de
wereld rijp is voor deze vrijdenkerij, is met
geen mogelijkheid te berekenen. Desniette
min behoeft niemand de vrije gedachte te
smoren. Het onkruid mag met het graan
opwassen tot den dag des oogstes. Dat geeft
gezonde beweging in de wereld der gedach
ten en bewaart ons voor indommelen.
Maar 't is toch wel een weinig belache
lijk als wc zoo'n handjevol mannen zich bij
uitsluiting van anderen, den eerenaam den
kers hooren toeëigenen en dat juist in een
tijd, die aan onze denkkracht zeer hooge
eischon stelt.
Om te eindigen zooals we begonnen de
tentoonstelling trekt duizenden naar Am-
sterdam. Wat zou van haar gekomen zijn,
liet uitgestrektste, 't rijkste en tegelijkertijd het minst
bekende van al de gewesten, die bet gemeenebest van
Mexico uitmaken, is ontegenzeggelijk dat van Sonora-y-
Cinaloa. Ten noorden door de prairie begrensd, ten
westen door de groote Stille Zuidzee, ten zuiden en
oosten door de Cordillera's, beeft deze aardrijkskundige
ligging bet tot op dezen dag beveiligd voor de aanna-
dering der beschaving en is 't in al zijn oorspronke
lijkheid bewaard gebleven.
Het toeval, waaraan ik dank moet. weten dat ik
die verafgelegen streken heb bezocht, zoo zelden door
Europeanen betreden, heeft niets buitengewoons. Ik
was gedurende eenigen tijd te Mexico bezig met een
voorwendsel te zoeken tegenover mijzelven om niet
naar Europa terug te kecren, toen een koopman van
mijne kennis mij mededeelde, dat hij binnenkort naar
Mazatlan ging. Hij stelde voor om, daar ik toch niets
beters te doen had, hein op die reis te vergezellen.
»Ik ben er verre af uw aanbod te weigeren,
antwoordde ik hem. »'tZou mij enkel maar spijten,
voor en aleer ik mij op weg begaf, niet te weten
wat voor een ding Mazatlan eigenlijk is.«
Mazatlan, gaf bij mij ten antwoordis, sinds
den ondergang van San Bias, de belangrijkste haven
van het departement Ginaloa. Het is gelegen aan dc
Purperzee I) bij den ingang der golf van Californic.
Wat betreft meer strikte cri meer bepaalde inlichtin
gen, vraag mij daar niet naar; vruchteloos heb ik op
dat stuk alle kooplieden van Mexico ondervraagd;
vreemdelingen en inboorlingen, niemand beeft me op
voldoende wijs ten antwoord kunnen staan. De een
beweert dat Mazatlan een prachtige stad is en dat
hare roede van schepen wemelt; anderen, dat het een
afschuwelijk nest is, een landingsplaatsje van den twee
den rang voor walvischvaarders, die nu en dan daar
bun voorraad van levensmiddelen en van water komen
vernieuwen.
«Och kom, wat go mij daar zegt bevalt mij bij
zonder 't is haast een nieuw Tomboktoe, wat ge
voorstelt te gaan ontdekkenik neem 't aan. Maar
zeg eens, hoeveel tijd heeft men noodig om tc Mazat
lan te komen
0, minstens zes weken; we moeten de Cordillera's
door trekken.
»Hoc langer hoe beter; mooi zoo! De Cordillera's
overgaan, gevaar loopen dagelijks te worden aange
vallen en per slot eindigen niet den grooten Stillen
Oceaan en de Purperzee te zien, dat is in drie maan
den voorraad opdoen voor twintig jaren herinneringen.
Gij kunt op mij rekenen.»
Inderdaad, acht dagen later, voorzien van een zeer
dringenden aanbevelingsbrief en van een voldoend crc-
diet bij een rijken Engelschen handelaar te Mazatlan
gevestigd, den heer Eduard King, zooals zijn naam was,
voegde ik mij bij de karavaan van mijn vriend, en
vertrok uit de hoofdstad Mexico. Ik was er toen verre
af te denken dat mijne afwezigheid, waarvan ik den
duur op ongeveer drie maanden berekende, tot meer
dan twee jaren zou worden verlengd.
1) ook Vermiljocnzce genaamd.
Voor het overige is 't met een altoos even volko
men en altoos even levendig genot dat ik mij die reis
herinner. Niets zal ooit de sombere en stille nachten
uit mijn geheugen wisschen, die ons in de wouden
overvielen, en dan onze vreugd als wc in dc verte
eenigc verspreide en flikkerende vlammen blinken za
gen, dc lichten van den rancho of van bet dorp,
waar wij den nacht moesten doorbrengen. Onze paar
den, hijgende van vermoeidheid, vonden dan al bun
veerkracht weder, omdat zij dc nabijheid der menschen
roken, en nadat wij ons een uur geleden onbarm
hartig van de sporen hadden moeten bedienen, zonder
veel gevolg, waren wc dan gedwongen hun vaart te
temperen.
Eenmaal aangekomen in den pueblo of 't dorp, dat
wij ons ten doel hadden gesteld, hielden we een korte
schouw over de huizenvervolgens, uitzoekende wat
ons 't geschiktste, dat wil zeggen, 't minst vervallen
voorkwam, trokken wij doodeenvoudig zijn hof, door
pallissaden afgesloten, binnen, terwijl onze dienstlieden
gauw de muildieren gingen ontladen, zonder dat we
ons ter wereld bekommerden om het goedvinden van
den lieer des huizes; de gastvrijheid is in die mate
een aangenomen zaak in Mexico, dat men zc neemt
zonder vragen.
Een Ave Maria pari fi ma gevolgd door een
Serv id or dc vm Scnor I) diende ons later tot
inleiding bij onzen gastheer en een Havana sigaar be
vestigde ons in zijne gunst. Dan moest het avondeten
nog veroverd worden, want voor hongerige reizigers
is dat een van de belangrijkste vraagpunten, maar
door middel van eenige flauwe en versleten plicht
plegingen, hadden wij licht spel met de rancher as
of pachtersvrouwen, die zoo afgelegen van de wereld
1) Dienaar van u zeiven, mijnheer.
wonen, dat voor haar ieder woord een evangelie is.
Zoodoende kregen wc altoos, in ruil voor een alle-
daagschc beleefdheid of een dubbelzinnig gezegde, in
overvloed eieren, roode snijbooncn, piment en tortillas,
een soort van maïs-kocken, die het brood vervangen.
De Mexicaanschc gastvrijheid, ik zeide 't reeds, is
van den meest uitgestrekten aardechter gelijkt ze
niet volkomen op die der Schotscho hooglanders, want
zc wordt altoos verleend, nooit gegeven. En toch moet
ik verklaren, dat de schadeloosstelling, die men ons
eiken morgen vroeg bij ons vertrek, uiterst gering was.
Daar alle huizen in Mexicaanschc dorpen gewoonlijk
uit een enkel vertrek zijn saamgesteld, maar eëne
verdieping gelijkvloers hebben, zonder de keuken te
rekenen, die onder een afdak in dc open lucht geplaatst
is, slapen de reizigers in eenc gaanderij door een luifel
beschut, die zich voor de deur bevindt. Een goede
hangmat van aloë-vezels, de oostersche geur, dien de
naburige bossehen uitademen, de stilte der natuur, die
alleen door 't geschreeuw van den Coyote 1) iu de
verte wordt afgebroken, en ik weet niet wat voor
aandoenlijk geheimzinnigs, door dc eenzaamheid gebaard,
dat alles vercenigd wiegt iemand in een dichterlijken
slaap en stort een genczenden balsem over de ver
moeienissen van den dag uit. 't Is ook heel mocielijk
om zich, ook zelfs hij benadering, een denkbeeld te
maken van den luister der maagdelijke wouden van
Mexico bij bun ontwaken.
I) Coyote, Indiaansclie naam aan wolfsvossen gegeven,
die in Mexico zeer algemeen zijn, vooral in liet district
van Cinaloo. Deze verscheurende dieren randen de
menschen niet aan.
(Wordt vervolgd.)
NIEUWSBLAD
liet Land van Insta en Altaia,
DE LANGSTRAAT EN DE EOHELEIVAAKD