FEUILLETON.
M 705.
ZATERDAG 4 AUGUSTUS.
1888.
Uitgever: L. J. YEERMAN, Heusden.
V00E
Buitenland.
KARL MAY.
NIEUWS
en
Advertentiën 16 regels UO ct. Elke regel meer 10 ct. Groote letters Daar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsday- en Yriidarfmorgen innewacht.
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden ƒ1.00. Franco per post zonder prijs verhooging.
Agent voor Gorcum en OmstrekenBosch Broes van Dort.
hierop moet vooral de nadruk gelegd worden:
Agent voor FrankrijkWester Co., 20 Rue Hérold, Parijs.
Wij hooren in den tegenwoordigen tijd beide
benamingen zoo dikwijls en vaak zoo verkeerd
gebruiken, dat we ze hier opzettelijk eens naast
elkander plaatsen om ze met elkander te verge
lijken. Hoewel beider beteekenis vaak in elkander
verloopt door het verzetten der grenzen, zoodat
de een komt op 't gebied van den ander of om
dat de laatste door inkrimping, tijdelijk hun
eischen wat lager stellen, toch bestaat er een
verschil dat goed in 't oog moet gehouden wor
den, wil niet menigeen zich rangschikken of
geplaatst worden onder een vlag, waarvoor hij
niet strijden wil.
Sociaal noemt men, wat betrekking heeft op
de maatschappijzoo zijn sociale vraagstukken,
vragen die betrekking hebben op maatschappe
lijke toestanden. Een democraat is iemand, die
zijn kracht bij 't volk zoekt; volk niet in de
beteekenis van 't geheele volk, maar van de
lagere standen.
Een sociaal-democraat is dus iemand, die zich
bezig houdt met en partij trekt voor maatschap
pelijke vraagstukken en toestanden, maar alleen
voor zoover ze de lagere standen betreffen. Hij
heeft dus geen oog voor de rechten en belangen
der andere standen, maar wil het geluk bevor
deren van zijn partij al is dit ten koste van dat
der anderen.
Onze tijd kenmerkt zich door een sociaal
strevendat wil zeggen dat onze tijd meer dan
de vroegere er op bedacht is maatschappelijke
hervormingen in te voeren. Dit is een streven
niet van deze of gene partijliberalen en anti
revolutionairen, vrijzinnigen en rechtzinnigen,
allen werken hier aan de zelfde zaak, schoon
soms in andere richting of liever met andere
middelen. Wel een bewijs van den algemeenen
drang naar hervorming, die zich sterker dan
ooit laat gevoelen. Dien stroom tegen te willen
houden is dwaas en zou leiden tot grootere on
heilen. Met gematigdheid en veel wijsheid dien
stroom trachten te leiden in goede richting is
plicht voor ieder, die tegenwoordig recht heeft
om mee te spreken.
Niet dat dit een streven is uitsluitend van
onzen tijd; wie iets van de geschiedenis weet,
weet beter. Maar wat men vroeger vaak onge
vraagd wilde geven uit liefde, uit barmhartig
heid, wordt nu geëischt als recht en gegeven
om aan de gerechtigheid te voldoen. Toen plaat
ste men da standen boven, nu naast elkander
als burgers van eenzelfden staat en wil men
door hervorming van 't bestaande het belang
van alle standen behartigen. Van minder geluk
kigen gelukkig te maken is dus geen sprake,
maar wel van minder gelukkigen te geven wat
hun toekomt en al lang toekwamen dat niet
omdat ze 't anders zullen eischen met geweld,
maar omdat het rechtvaardig is.
Ziedaar het schoone streven der socialen; de
ontwikkeldste, de beste van onzen tegenwoordigen
tijd werken er aan mee en, zoo we reeds zeiden,
lieden van allerlei richtingen ontmoeten elkander
op dat groote arbeidsveldis 't wonder, daar er
nog zooveel wegen gebaand moeten worden, dat
ze wel eens tegen elkander aanloopen en in
botsing komen V De richting van den weg is
niet altijd even juist aangegeven en vooral is
er dikwijls verschil over den tijd, waarin de weg
moet gereed zijn. Daarbij, er is zooveel te doen:
't onderwijs moet meer algemeen voor ieder toe
gankelijk zijn niet alleen, maar door ieder in
voldoende mate genoten wordendaardoor eischt
men van verschillende zijden leerplicht en langer
leertijd. De Staat moet in de regeering door
allen zooveel mogelijk vertegenwoordigd worden;
daartoe eischt men uitgebreider, ja zelfs algemeen
kiesrecht. Wat de verdediging van het gemeene
vaderland betreft mogen geen standen bevoor
recht wordenmen wil algemeene dienstplicht.
De strijd voor 't bestaan mag niet zoo ongelijk
drukken, dat de een zich afbeult en toch onvol
doende geniet; men wil bescherming van leven
en gezondheid van den werkman, een normalen
arbeidsdag en wijziging van de belastingen ten
behoeve van de minder bevoorrechten. En nog
veel meer zouden we kunnen noemen, als onze
plaatsruimte niet beperkt wasveel is reeds ge
daan, nog meer wacht op afdoening. Maar dit
mag bij dat alles niet uit het oog worden ver
loren: men wil dit alles trachten te bereiken
door hervorming van 't bestaande, langs den
weg der geleidelijke ontwikkeling, door zooveel
mogelijk allen en niet 't minst de mindere stan
den in 't genot van die hervorming te doen
deelen, al is 't dan ook met veel opoffering van
de zijde der bezitters.
Ziedaar in grove trekken geschetst, wat de
socialen willen. En nu de sociaal-democraten
Wij vragen thans niet, wat eischen ze eerst,
waarmee zouden ze zie!) met opoffering van hun
beginsel de eerste dagen tevreden willen stellen
maar wat ligt in hun beginsel.
Volgens hen deugt de geheele inrichting van
onze maatschappij nietinoet ze niet verbeterd
maar onderste boven gekeerd worden om op de
puinhoopen een nieuwe maatschappij te kunnen
oprichten. Die algeheele omkeer moet van 't volk,
hier weer de lagere standen, uitgaan en de
nieuwe maatschappij moet ingericht worden voor
al met het oog op die standen.
Onze maatschappij rust op 't kapitaal zeggen
zeweg met 't kapitaalalgemeen bezitalles
aan den staat, die ieder zal geven, wat hem
toekomt. Even als ieder recht heeft op dat deel
der lucht dat hij noodig heeft, zoo ook met het
landbezit. Veel, wat ze verder eischen, vloeit
hieruit voort of lcomt overeen met 't geen we
boven opgaven als 't streven der socialenmaar
waar het doel nog overeenkomt willen de socialen
dat trachten te bereiken door hervorming, de
sociaal-democraten door omverwerping.
De toepassing make nu elk voor zichzelven.
Alleen zeggen wij nog: groote veranderingen,
die zullen stand houden, moeten wortelen; daar
voor is tijd noodig. Al valt velen het wachten
moeilijk: zij die gelooven hollen niet onzinnig
voort.
De Paus zond aan Keizer Wilhelm een gelulc-
wensch met de geboorte van zijn vijfden zoon
de Keizer antwoordde daarop: Werkelijk ge
troffen door de deelneming van Uwe Heiligheid
bij de geboorte van onzen zoon, verzoeken wij
IJ, de verzekering onzer dankbaarheid voor dit
vernieuwde bewijs van oprechte genegenheid te
aanvaarden.
Volgens berichten uit Weenen, zal keizer
Wilhelm de eerste de beste gelegenheid waar
nemen om een onderhoud ie hebben met zijne
grootmoeder, koningin Victoria van Engeland.
Vermoedelijk zal die ontmoeting te Baden-Baden
plaats hebben.
De gemeenteraad van Petersburg heeft in eene
buitengewone zitting een motie aangenomen,
waarin zijn vreugde wordt betuigd over het be
zoek van Keizer Wilhelm.
De politie heeft Zondag te Parijs tal van
biljetten van de muren gescheurd, waarin het
volk aangespoord werd naar de wapenen te grij
pen. De biljetten waren in den nacht aange
plakt en droegen geen onderteekening.
De »Gaulois« zegt uit zekere bron te weten,
dat reeds een vijfde van den graanoogst in
Frankrijk is verloren, als het slechte weer voort
duurt. Een aanzienlijke rijzing van de prjjzen is
waarschijnlijk.
een weinig bekende episode
uit het leven van den »Ouden-Dessauer.«
dooll
4)
Op dit oogenblik opende de dienstdoende cor-
poraal de deur en meldde: Excellentie, veront
schuldig! ik zou zeggen, dat Heinze er is.«
»Goed. Kom eens wat naderbij
De man voldeed met neergeslagen oogen aan
't bevel.
»Nu jou negenoog, hoe gaat het met je neus
wijzen snavel? Wil je me dien nog mijn op
huid laten teekenen V«
DoorluchtigheidExcellentieik giste
niet ik
»Nu, thans ken je me en je zult het zeker
niet weer doen. Hier heb je een gulden; drink
een paar kruiken om je snavel nat te houden.
Heinz moet binnenkomen
Vroolijk dankend ging de soldaat heen en
hield de deur open voor een man, die in deftige
houding binnen marcheerde, drie schreden van
den drempel de hielen tegen elkander sloeg en
met de hand aanslaande in diepen bastoon bromde:
»Weer op post gekomen, Dorluchtigheid
»Best Heinz! Was eer hier dan jij. Hoe
komt dat?«
»De oude bagagewagen viel in mekaarSchan
delijk prullegoed, Dorluchtigheid
»Niet babbelen, Heinz. Laat je een kamer
aanwijzen. Zal dadelijk bij je kome!i,«
»Te dienen, Dorluchtigheid
Hij maakte rechtsomkeerd en marcheerde fit'.
De vorst wendde zich weer tot de officieren.
»Mijne heeren, de keurvorstelijken worden van
dag tot dag driester en gedragen zich juist alsof
wij maar voor de grap aan de grenzen staan. Ze
hebben onder onze oogen werfstations ingericht,
die hun vangarmen zelfs hier in 't Brandeuburg-
sche steken, en tot mijn spijt moet ik hooren,
dat uwe waakzaamheid zich door die galgenbrok
ken laat foppen. Er moet een voorbeeld gesteld
worden, een geweldig voorbeeld en daarop had
de order van gisteren betrekking, die.... die de
opperwachtmeester en het gansche corps officie
ren niet kon lezen. Ik heb vernomen, dat het
roerigste station in het huis van den herbergier
Hammerlein te Gartow is te zoeken, en zal,
daar.... daar mijne order niet kon gelezen wor
den, de zaak zelfs eens ter hand nemen. Ik
ga heden nog naar Gartow en....«
Excellentie,waagde Dennau hem in de rede
te vallen, denk toch aan de gevaren, die....«
»PapperlupappIk ga! Uitgemaakt; niet ge
kikt! Als mijn officieren zich luten foppen, dan
moet ik mijn eigen oogen open houden, en bo
vendien ga ik met voldoende geleide. Men late
dadelijk wachtmeester Bellheimer van het esca-
dron van ritmeester von Galen roepen.
Bellheimer? verontschuldig me, Excellentie!
die heeft van morgen voor twee dagen verlof
gekregen.
o O
V erlof W aar voor
»Ook ons is het drijven aan gindsche zijde
der grenzen en vooral tusschen hier en Gartow
opgevallen, hoewel onze onderzoekingen helaas
tot nu toe zonder gevolg zijn gebleven. Bell
heimer nu meldde zich gisteren bij me aan en
beloofde de zaak vast op 't spoor te zullen ko
men, wanneer ilc hem voor twee dagen vrij
wilde geren. Ik stond natuurlijk zijn verzoek
toe en geloof, dat hij allang onderweg is.«
»Ah... hm... brave kerel, die Bellheimer! Ken
hem.... zal woord houden! Zal evenwel mijn plan
uitvoeren en nu zonder gGeide gaan. Heer opper
wachtmeester
Excellentie
»Ben ik van avond precies negen uur niet
terug, dan rijdt ritmeester von Galen met zijn
escadron van hier naar Gartow, bezet dadelijk
het slot en de herberg van den waard Hammer
lein, waar hij me aan een van die twee plaatsen
wel vinden zal. Verstaan
»Om u te dienen, Excellentie; toch veroorloof
ik me eene herhaling van mijn dringend ver
zoek, om....«
»Geen tegenspraak,klonk het scherp en kort;
»weet alleen wel, wat ik doe!« Toen voegde hij
op vriendelijker toon er bij. Hebben de heeren
al ontbeten
»Neen.«
»Dan verzoeken wij ons bij den heer opper
wachtmeester te gast; doch alleen op brood en
bier; voor meer heb ik geen tijd.»
De officier was over deze wending van het
gesprek, dat voor hem zoo ongunstig begonnen
was, zeer verheugd, en spoedig zaten allen in
eerbiedige houding met hun veldheer aan den
vroegtij digen dischA au 1 ek kernij en durfde Deun au
niet denken; hij kende den smaak des vorsten.
de hem aange-
Ondertusschen was Heinz in
wezen kamer bezig met het goed, dat hij voor
zijn heer had meegebracht. Hij was lijf- en karuer-
huzaar van den vorst en om zijn voortdurende
goedhartigheid en originaliteit even als om zijn
ijls bewezen moed niet alleen in de naaste
van den vorst maar ook in geheel
Dessau en bij het gansche leger bekend, geacht
en bemind. In de stad Dessau geboren, was hij
met Leopold in de Nederlanden, aan den Rijn,
in Beieren, Oostenrijk en Italië geweest en had
daar al de veldtochten en reizen meegemaakt.
Hij was den vorst zoo lief geworden en zoo met
hem saamgegroeid, dat hij tegenover den gestren-
gen heer en gebieder veel durfde doen, dat een
ander lijf en leven kon gekost hebben. Daarvoor
was hi.j hem ook met ongewone trouw genegen,
was hij ter wille van zijn heer zelfs ongehuwd
gebleven en zou voor hem honderdmaal met
vreugde zijn leven
gegeven
hebben.
Allen, die de vorst genegen was, konden ook
op de vriendschap van Heinrich Balzer, zooals zijn
volle naam luidde, rekenen, en daar de eerste reeds
dikwijls een zekere genegenheid voor den wacht
meester Bellheimer aan den dag had gelegd, had
Heinz hein ook in zijn oud hart gesloten en
heden dadelijk bij zijn aankomst naar hem ge
vraagd. Leopold was hem in alles een navolgens
waardig voorbeeld en daarom volgde hij ook in
zijn uiterlijk zijn heel zooveel na. Hij droeg haar
en baard juist als deze, had geheel diens gang,
houding en manier van spreken overgenomen,
en had door iemand, die wel van den ouden
Dessauer gehoord, maar hem niet gezien had,
heel goed voor dezen gehouden kunnen worden.
Hij vertelde graag van zijn avonturen en vond,
als er geen ander toehoorder voor zijn geschie
denis was, toch altijd twee ooren, die gaarne
naar hem luisterden; 't waren zijn eigene, waar
voor hij uren lang kon praten met een ijver als
had hij een grooten kring van toehoorders. Zoo
was het ook een van zijn eigenaardigheden, dat
hij nooit Doorluchtig zei, maar altijd Dorluch
tigheid.
Thans bevond de tweede dienstdoende cor-
poraal zich bij Heinz, om hem bij het rang
schikken der meegebrachte bagage de behulp
zame hand te leenen.
»Dus is Bellheimer werkelijk met verlof
»Ja, twee dagen.
»Weet je misschien waarom
»Neen.«
»Hm, ja hij praat niet veel, de brave jongen!
duizend bommenheb hem een weinig lief en
had hem graag nog eens gezien. Kan je me ook
zeggen of hij hier of daar een liefje heeft
»Neen.«
»Hm, kon mooglijk zijn, dat hij om een
meisje den dienst in den steek liet. Denk zoo'n
domheid evenwel niet van hem. Heb er zelf ook
nooit aan gedacht, zelfs ih mijn jonge jaren.
Een enkele maal slechts heb ik me bijna aan
zoo'n poppetje vergapen, en dat was toen we
anno 4 in Beieren aan den Donau stonden, om
bij Hochstadt te vechten. We lagen bij een jonge
weduwe in kwartier, ik en Dorluchtigheidik
zeg bij een jong, aardig weeuwtje, en die had,
't is woord voor woord waar, een oogje op me.
Dat was eigenlijk ook niet anders te verwach
ten, want, we waren twee kerels, namelijk ik
