V. S58. ZATERDAG 25 JANUARI. 1890. voou Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden. Bij dit nummer behoort een bij voegsel. Ei slitio Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG. Abonnementsprijs: per 3 maanden 1.00. Franco per post zonder prijs- verhooging. Advertentiën 16 regels 60 ct. Elke regel meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte. Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen ingewacht. Agent voor Frankrijk: Wester Co., 20 Rue Hérold, Parijs. Onder de kerkgenootschappen in ons vader land is er een, dat een bijzondere plaats in neemt. Noch de Ned. Herv. Kerk, noch de Katholieke, noch de Luthersche, noch de Doopsgezinde zijn bepaald Nederlandsch. Men vindt over de grenzen meer leden dezer kerken dan daar binnen. Zelfs afgescheiden (Ned. Ger.) vindt men in alle landen, waar de Herv. godsdienst beleden wordt, zelfs in Transvaal, waar ze doppers heeten. Er is echter één genootschap, dat uit sluitend tot ons land bepaald is, dat der Remonstranten. Groot is het niet. Het telt c. 11000 leden, verdeeld over 27 gemeenten met 25 predikanten. Het genoot zelfs niet de eer op de bevolkingskaarten genoemd te worden, misschien omdat 't. niet op de sympathie van ons tegenwoordig ministerie bogen kan, misschien ook omdat het laatste de Remonstranten wel voor zoo ontwikkeld houdt, dat ze weten wat met 't woord kerk genootschap bedoeld wordt. Doch hoe klein ook, het vertegenwoordigt een stuk onzer vaderlandsche historie, het is een gedenk- teeken van de 17de eeuw, niet in steen ge houwen dat duurzaam, doch onveranderlijk is, maar een levend gedenkteeken, dat al naargelang de tijden veranderen, tevens ook zijn vorm wisselen kan en mag. De laatste jaren zijn voor de uitbreiding van dit Kerkgenootschap bijzonder gunstig geweest. Sedert in de Ned. Herv. Kerk de leervrijheid aan banden gelegd is, sedert aan een beroep in die kerk van een predi kant allerlei lagen kunnen gelegd worden, alleen met het doel om de vrijheid in de leer aan vaste banden te leggen getuige de geschiedenis van Lieftincks beroep te Sliedrecht is de Remonstrantsche Kerk een toevluchtsoord geworden van leden en predikanten die 't in de enge wanden der Hervormde Kerk te bang werd. De Remon stranten tellen thans reeds 10 predikanten, uit de Herv. Kerk tot hen overgeloopen en 't aantal leden is in de laatste jaren met een derde deel toegenomen. En 't laat zich aanzien, zoo althans die geest van uitslui ting de Ned. Herv. Kerk blijft beheerschen, dat de Remonstrantsche gemeenten nog in bloei zullen toenemen. Yoor hen, die met dit genootschap min der bekend zijn en dat zullen de raeesten onzer lezers willen we in korte trekken een schets geven van zijn oorsprong en ge schiedenis. We moeten eehter eerst een fout her stellen. De Remonstrantschen spreken niet van een kerkgenootschap, maar van een broederschap. Ze hechten niet aan 't idee kerk met strengbepaalde belijdenis. Die zich om hen scharen, noemen zich geen geloo- vigen of lidmaten, maar broeders en zus ters zij beschouwen zich als kinderen van één huisgezin, één van zin en goeden wil, gedreven door één zelfden geest, den geest der liefde. Ja, met de hervormden, Lutherschen enz. zijn ook zij kinderen der hervorming, maar als we aan dat beeld van 't huisgezin mogen vasthouden de Remonstranten waren on deugende kinderen, die niet verkozen in te stemmen met de belijdenis hunner broeders. Die belijdenis was opgesteld door Guido de Bray en daarnevens werd aan den Hei- delbergschen Catechismis groote waarde toe gekend. Wat nu echter de leer der Herv. Kerk is, de eerste of de tweede, of beide te zamen, is nog niet geheel uitgemaakt. Hoe dit zij, bij synodale besluiten van 1578 te Dordrecht en 1581 te Middelburg werd van alle predikanten onderteekening der belijdenis gevraagd. Het duurde echter niet lang of voor velen rezen groote bezwaren tegen die ondertee kening en reeds in 1581 werd te Leiden de predikant Coolhaas in den ban gedaan omdat hij de belijdenis niet wenschte te on derschrijven. 't Moet toen in de kerken gedaverd heb ben van smaadredenen tegen hen, die zich niet verbinden wilden, wat tot zeer onstich telijke tooneelen aanleiding gaf. De recht zinnige leeraars wilden van geen verdrag met de anderen, die zij libertijnen noemden, weten zij moesten de kerk uit, 't ging zoo 't ging. Toen dienden in 1610 eenige predikanten bij de Staten van Holland een verzoekschrift in, waarin zij zich over de vervolging be klaagden en bescherming verzochten. Dit stuk noemden zij Remonstrantie en daar naar hebben zij den naam Remonstranten gekregen. De Staten waren den Remonstranten ter wille en maanden tot verdraagzaamheid aan, met weinig gevolg echter, daar de vervol gingen bleven aanhouden. Hier en daar was 't in de gemeenten tot een openlijke breuk gekomen en werden de kerkgebouwen onder de partijen ver deeld. In 1617 werd te 's-Gravenhage de Kloosterkerk door de Remonstranten aan hun tegenpartij afgestaan en daarheen ging Prins Maurits te kerk, daarmee openlijk partij kiezende tegen de Remonstranten niet alleen, maar ook tegen de Staten en 01- denbarneveldt. Eindelijk zou de zaak der religie grondig behandeld worden op de Dordsche Synode van de jaren 1618 en '19. Deze was in geenen deele Remonstrantsch gezind en kon daarom niet een onpartijdig rechter genoemd worden. Ze daagde de Remonstranten niet als party, maar als beschuldigden voor haar vierschaar en zond ze, na ze gehoord te hebben, eenvoudig heen. Wat daarop volgde laat zich raden. Hunne meeningen werden veroordeeld en aan ieder hunner werd een acte van stilstand ter onderteekening voor gelegd, waarbij ze zich verbonden het pre diken te staken. Slechts een enkele deed dit; de meesten weken naar Waalwijk, toen ten tijde in Spaansche handen en kwamen later ter sluiks in Holland prediken, het geen later oogluikend geduld werd. Na 1632 echter was alle vrees voor gevaar ge weken, waren alle uitgewekenen tot hun gemeenten teruggekeerd, en dit jaar kan men dus beschouwen als het jaar van de vestiging der broederschap. In de dagen der Synode waren de namen van Arminius en Episcopius, hoogleeraren te Leiden, en Uitenbogaart pred. te 's-Hage op elks lippen. Naar eerstgenoemde heeft men de Remonstranten lang Arminianen geheeten, doch de man aan wien zij 't meest te danken hadden, was Episcopius, die in 1634 een kweekschool oprichtte ten dienste der broederschap. Deze is in 1873 van Amsterdam naar Leiden verplaatst. Na 't geen we hier meegedeeld hebben, zal 't zeker menigeen verwonderen, dat ook de Remonstranten een belijdenisformule heb ben. Zij, die zich steeds gekant hebben tegen de leerredenen door de Herv. Kerk uit den vreemde hier ingevoerd, van huis uit zonen der vrijheid, hebben ook getracht hun con fessie onder vaste regelen te brengen. Dat is dan ook niet zonder hevigen strijd geschied. De bekende dichter Dirk Camp- huyzen heeft er, gesteund door andere pre dikanten, zeer tegen geijverd. In 1621 werd zij door een 30-tal pre dikanten te Antwerpen overwogen, vastge steld en met een uitvoerige inleiding uit gegeven. Men scheen toch wel eenigszins verlegen met die confessie, die in de voor rede *niet onprofijtelijk, en schadelijk« ge oordeeld wordt. Er staat ook uitdrukkelijk in voorgeschreven, dat men uit de formu lieren niet maken zal geestelijke banden en ketenen. En zoo is deze confessie gebleven wat ze waseen verklaring van predikanten, die niemand na hen gedwongen werd te onderschrijven. Ze gaf in 't algemeen de richting der broederschap aan, doch werd als belijdenis in later tijd een doode letter. De Remonstranten zouden ophouden R. te zijn, indien ze zich daardoor lieten binden. 't Is wel opmerkelijk dat de Herv. Kerk, die als bepaald Nederlandsche geen eigen confessie heeft, de letter der leer handhaaft, terwijl haar kleine zuster in 't bezit eener belijdenis is en ze heeft losgelaten. Tegenwoordig luidt het hoofdartikel van de leer aldus: »De Broederschap der Re monstranten heeft ten doel, getrouw aan haar beginsel van vrijheid en verdraagzaam heid en op den grondslag van het evangelie, het godsdienstig leven te bevorderen. Dat is thans haar confessie. Volkomen vrijheid van denken en spreken is ieder lid en ieder predikant der broederschap gewaar borgd. En opdat de voorgangers zoo na mogelijk volgens den geest der gemeenten prediken zullen, hebben alle broeders en zusters stemrecht. Het kan dus geen verwondering baren dat de broederschap in onzen tijd weer nieuwe vlucht neemt, nu de Hervormde Kerk allen, die 't met haar belijdenis niet vinden kunnen, tracht uit te werpen. Zij vinden in haren schoot vriendelijke opne ming, verdraagzaamheid en volkomen vrij heid van denken. In Kerkelijke gebruiken verschilt ze niet van de hervormde Kerk. Voor de psalmen heeft zij een eigen berijming, doch in som mige gemeenten zijn de godsdienstige liederen van den Ned. Protestantenbond ingevoerd, waardoor gebroken is met het sleepend zingen, in hervormde kerken zoo algemeen. Het schandaal, dat Maandag is voorge vallen in Frankrijks Kamer of liever de schandalen, zullen waarschijnlijk aanleiding geven tot verandering van het reglement van orde der Kamer. Door een der leden (Reinach) nl. is een motie ingediend, vol gens welke de uitsluiting van een of anderen afgevaardigde, wegens het niet opvolgen van 's presidents uitnoodiging om de zaal te verlaten, niet voor enkele dagen zou zijn, maar gedurende de geheele gewone zitting met inhouding van het den betrokken af gevaardigde toekomende salaris. De motie is aan de commissie verzonden. In de Kamerzitting, van gisteren, gepre sideerd door Floquet, is door den minister van oorloog een credietaanvraag ingekomen ten bedrage van 1,100.000 fr. voor de lig ging der soldaten, waarvoor de urgentie werd verleend. Over een interpellatie van den 'boulangist Chiche over de benoeming van mislukte afgevaardigden tot hooge regee- ringsposten, werd overgegaan tot de orde van den dag. Een persoon, naar het uiterlijk een be diende van goede huize, nam op den Boule vard des Capucines te Parijs een vigelante. Een oogenblik later hoorde de koetsier een schot en vond den man, op wien geen papieren werden gevonden, met een kogel door het hoofd dood liggen. De Duitsche regeering heeft besloten de salarissen der mindere ambtenaren in Pruisen in een bepaalde verhouding te verhoogen. Voor de beambten der spoorwegen alleen is een som van 7.626.000 mark (f4.575.600) toegestaan. De salarissen der stokers zullen tot een maximum van 1050 mark (f 630) worden vastgesteld, terwijl ook het trakte ment der baanwachters aanmerkelijk zal worden verhoogd. In het algemeen zal de positie der mindere spoorwegbeambten en der wegwerkers het meest verbeterd worden. Het heet dat de vereenigde eigenaars van si eenkolenmijnen in Rijnland-Westfalen besloten hebben de onlangs medegedeelde eischen der arbeiders van de hand te wij zen. Het afwijzende antwoord zou thans opgesteld worden. Met uitzondering van de socialistische pers en van eenige radicale organen, raden zoo goed als alle bladen den arbeiders aan, niet opnieuw tot werk stakingen over te gaan, omdat de openbare meening ditmaal niet meer op hunne hand is. Onder de mijnwerkers in de Westfaalsche steenkooldistricten wordt het roeriger. Te Bochum is een kiesvergadering van mijn werkers gehouden, die door den penning meester der algemeene mijn werkers vereeni- ging was bijeengeroepen. Er werd besloten af te zien van het stellen van candidaten uit de mijnwerkers bij de verkiezingen voor den Rijksdag, maar daarentegen de candi- datuur van den socialist Lehmann te onder steunen. In het geheele district Boohum heerscht een krachtige socialistische bewe ging. Te Inskendorf, bij Gelsenkirchen, werd een vergadering van duizend mijn werkers gehouden, die inzonderheid ijverden voor handhaving der bekende nieuwe eischen tot verdere verhooging van loon, vermin dering van werktijd, enz. Met het oog hierop zijn er dus tegen het laatst dezer maand of het begin van Februari nieuwe bewe gingen te verwachten. Het nieuwe Spaansche ministerie heeft den eed reeds in handen van de koningin regentes afgelegd. In Portugal is eene vrij willige inschrijving geopend tot het bijeenbrengen eener som ten behoeve der nationale verdediging. Alle klasse der maatschappij wedijveren met elkaar om daarvoor bij te dragen. Eene som van vijf millioen gulden moet reeds bijeengebracht zijn. Twee winkeliers te Gouvea, voor wier vensters steeds Engelsche goederen uitgestald waren, wierpen deze op straat, en het volk kwam toen op het marktplein bijeen en maakte er een vuur van. De andere win keliers, die het voorbeeld niet volgden, zouden aan de openbare minachting prijs gegeven worden. Volgens de jongste berichten uit Lissabon heeft het besluit tot ontbinding der Cortes de anti-Engelsche beweging eer nog doen toenemen dan verminderen. Het boycotten neemt de meest uiteenloopende vormen aan zoo laten Portugeesche geassureerden hun En gelsche polissen verloopen, om zich opnieuw bij Portugeesche assurantie-maatschappijen te verzekereneen Portugeesch club-comité roept de leden bijeen, om de Engelsche namen op de ledenlijst te schrappen; leeraren en leerlingen der Koninklijke Academie petiti- onneerden de Regeering om het onderwijs in de Engelsche taal aan alle onderwrjs- inrichten te doen vervallen. De Portugeezen willen een eigen stoomvaartlijn op Brazilië, waaruit de Portugeesche pers reeds den ondergang van de Engelsche stoomvaartlijn en van den Engelschen handel daarheen voorspelt. Depêches uit Manchester ontken nen de sluiting van fabrieken aldaar inge volge het ophouden van Portugeesche koop orders, maar erkennen, dat deze belangrijk verminderen. Met het oog op den gespannen toestand heeft de Koning van Portugal aan koningin Victoria verzocht, de aanvaarding der hem geschonken orde van den Kouseband te mogen uitstellen. De hertog van Pamilla, die zijne Krim-medaille aan den Britschen gezant terugzond heeft zijn inkomen van een geheel jaar geschonken voor den bouw van een pantserschip. De correspondent der »New-York Herald« te Lissabon meldt, dat uit de beantwoording van de nota's door Portugal tot de mogend heden gericht, niet valt op te maken, dat een dier mogendheden in zake het geschil tusschen Engeland en Portugal, bemiddelend zal optreden. Nadere bijzonderheden zijn bekend ge worden omtrent het ongeluk op de Ohio bij den bouw van een brug over die rivier, tusschen Louis-ville en Jeffersonville, waarbij 14 werklieden om het leven kwamen. Achttien werklieden hadden in een duiker klok plaats genomen, om aan de fonda menten der toekomstige brug te werken. Plotseling bemerkte men, dat de klok door een onbekende oorzaak lek was geworden, zoodat er water in stroomde, wat den on- vermijdelijken dood van hen, die er zich in bevonden, ten gevolge moest hebben, tenzij men de klok door de klep, die zich bovenin bevindt, kon verlaten. Terstond vlogen allen dan ook naar die opening, die echter slechts één man tegelijk kon doorlaten. Dank zij het flink optreden van den chef der werklieden, konden vier personen langs dien weg nog het toestel verlaten. De overigen kwamen allen om. Uit de Vereenigde Staten wordt van een verschrikkelijke brand melding gemaakt. De gebouwen der »Standard-Oil-Company< te Constable-Hook zijn n.l. door het vuur aangetast; 15000 vaten petroleum zijn reeds verbrand. Lain! van llciisèn en Altena, De Langstraat en de Boininelerwaard. o o Buitenland.

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Nieuwsblad het land van Heusden en Altena de Langstraat en de Bommelerwaard | 1890 | | pagina 1