892.
ZATERDAG 24 MEI
IniMl
LilljlSli
Uitgever: L. J. YEERMAK, Heusden.
Bij dit nummer behoort
een bijvoegsel.
Een kijkje in een Elastiek-molen.
IfcilÓ.
VOOK
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.00.
verhooging. Afzonderlijke nummers 5 cent.
Franco per post zonder prijs-
Advertentiën 16 regels 60 ct. Elke regel meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen ingewacht.
De meeste menschen weten heel goed
dat elastiek eene zachte zelfstandigheid is,
t die veel veerkracht bezit en vaak gebruikt
wordt voor banden, gordels en schoenen.
Maar behalve dit, alsmede dat elastiek ge-
j maakt wordt van zjjde of andere stoffen
en india-rubber, geloof ik niet, dat men er
veel meer van weet, tenzij men een elastiek
molen heeft zien werken, en met belang
stelling de bewerking heeft gadegeslagen.
De uitvinding van het elastiek wordt
toegeschreven aan een officier van het
Oostenrijksche leger. Het geheim daarvan
werd spoedig in Engeland bekend, en het
werd aldaar weldra even goedkoop ver
vaardigd als in Frankrijk. Daar wordt het
in zulk een groote hoeveelheid gefabriceerd,
'dat men het grootste deel der beschaafde
wereld ervan vooziet. Er zijn evenwel maar
drie steden in Engeland waar het gemaakt
wordt, nameljjk in Leicester, Derby en
Conventry. In de laatste stad wordt de
grootste hoeveelheid gemaakt. Het was in
het jaar 1833 dat elastiek voor het eerst
aan kleedingstukken gebruikt werd. Zoo
lang de lucht eene middelmatige tempera
tuur had, ging alles goed, maar eene strenge
vorst maakte het zoo hard als de huid
van een nijlpaard, terwijl groote hitte alle
veerkracht deed verloren gaan. Het kwam
I er dus op aan, hoe het ongevoelig te maken
zou zijn voor de veranderingen der tempe
ratuur. Dit geheim werd bij toeval ontdekt.
Men had steeds de gewoonte gehad om
Fransche kalk te gebruiken, teneinde het
aaneenkleven der stukken elastiek te voor
komen. Op zekeren dag deze stof niet
voorhanden zijnde, nam men wat bloem
van zwavel en men bemerkte, dat elastiek
op die wijze behandeld, minder gevoelig
was voor de temperatuurs-verauderingen.
Het was evenwel eerst in het jaar 1850,
dat het elastiek voor heeren-schoenen ge
bruikt werd.
Wat nu een elastiek-molen aangaat, deze
is alles behalve een toonbeeld van rust.
Alles en een ieder is er in beweging, van
het zware wiel van het stoomwerktuig af
tot de fijnste deelen van het weefgetouw,
en van de gespierde armen der mannen tot
de dunne vingertoppen der meisjes, die fijne
draden zjjde bewerken. De molen, die hier
besproken wordt, is de grootste en oudste
in Leicester en verschaft honderden handen
werk. Schrijver dezes bezocht eerst het
pakhuis waarin het caoutchouc of india-
rubber bewaard wordt. Voor dat deze stof
in den molen wordt opgenomen, wordt zij
in draden van verschillende grootte gesneden.
Dan windt men ze op klossen en bestrooit
ze met fijn potlood of Fransche kalk, ten
einde gedurende het weven de wrijving te
voorkomen. De handen en aangezichten der
jongens, die daarmede bezig zijn, geheel
met potlood overdekt zijnde, geven hun het
voorkomen van negers.
Het vertrek van »den rubbers verlatend
kwam hij in eene andere afdeeling van den
molen, waar de zijde bewaard wordt. Zijde
wordt gebruikt voor schoen-elastiek van de
beste hoedanigheid. Elke draad elastiek
moet door de bewerking van het weven
zorgvuldig overdekt worden met zijde, ka
toen, wol of eene andere stof. Voor hem
lagen dan ook ontzaggelijke stapels van
die verschillende stoffen. De zijde was nog
ruw, zooals zij uit China of Italië was
aangevoerd. Nadat de zijde verschillende
bewerkingen heeft ondergaan, wordt zij tot
strengen gewonden van omstreeks duizend
meters lengte. Nadat de sterkte dezer stren
gen beproefd is, worden zij ter bewerking
gegeven aan zoogenoemde haspelaars of
scheerders. De haspelaar plaatst de strengen
op spillen, van welke zij gemakkelijk en
schielijk op klossen gewonden worden. Deze
bewerking heeft veel overeenkomst met het
winden van garen op een spoeltje der naai
machine. Daarna brengen de haspelaars de
zijde terug naar de bewaarplaatsen, waar
zij gewogen wordt, en als dat gewicht te
licht bevonden wordt, dan worden zij, de
haspelaars namelijk, voor dat verlies aan
gewicht aansprakelijk gesteld. Alsdan is de
zijde op de klossen gereed voor den scheerder,
die al de draden uitspant op een breed raam
van omstreeks acht meters omtrek. De
scheerder heeft wel toe te zien, dat de
draden niet verwarren, of elkander op
eenigerlei wijze kruisen, en er is eene groote
omzichtigheid noodig om dit gedeelte der
bewerking naar behooren uit te voeren.
Eene onbedreven hand zou spoedig eenen
grooten warboel veroorzaken, oneindig veel
moeielijker te ontwarren dan een kluwen
wol, door ongeduldige handen opgewonden.
Van dit raam wordt de zijde overgebracht
naar den weversboom, waar zij behoedzaam
om de draden caoutchouc geweven wordt,
tot deze er geheel mede overdekt zijn. De
soorten elastiek, die gebruikt worden voor
bandjes van zakboekjes en kousebanden
worden op dezelfde wijze vervaardigd als
de elastieken voor schoenen. Bonte patronen
worden gemaakt door verschillend gekleurde
zijde of katoen op verschillende klossen te
winden. Het elastiek voor geneesheeren
wordt evenzoo vervaardigd, maar daarvan
moeten de stoffen van de beste hoedanig
heid zijn.
Nadat het weefsel voltooid is, wordt het
naar het pakhuis gebracht, waar het door
eene nieuwe bewerking teruggebracht wordt
tot zijn normalen toestand, daar het elastiek
gedurende het weven op zijne volle span
kracht gehouden is. Dan wordt het in ver
schillende lengten afgesneden naar het doel
waartoe het bestemd is, hetgeen alweder
door machines geschiedt. Eindeljjk wordt
het netjes op plankjes gewonden, in doozen
gelegd en naar alle hoeken der wereld
verzonden. Eerst sedert een dertigtal jaren
maakt men voor al die werkzaamheden
gebruik van machines. Het eerste stoom-
weefgetouw werd opgericht in den molen
van Henry Turner and Sons in 1848. Vóór
dien tijd waren alle soorten van elastieken
weefsels uit de hand gemaakt en daardoor
een artikel van weelde.
.Buitenland.
Volgens Figarowil men te Parijs een
hospitaal oprichten voor zieke en gewonde
Franschen en Hollanders, die te Parijs ge
vestigd zijn. De Nederlandsche consul-gene
raal, de heer Van Lier, staat aan het hoofd
der personen, die daarvoor werkzaam zijn.
Reeds heeft hij tal van dames-patronessen
voor de zaak gewonnen. Eene som van
300,000 fr. wordt noodig geacht om de
weldadige onderneming voorloopig tot stand
te brengen.
Het hof van assises van het dep. Hérault
heeft vrouw Enjalbert ter dood veroordeeld,
haar zoon tot levenslangen dwang-arbeid
wegens moord. Vrouw Enjalbert leefde slecht
met haar man, had zoowat alle mannen in
het dorp Gubian tot minnaars gehad en in
den laatsten tijd een betrekking aangeknoopt
met den vrij rijken, 67-jarigen grondbezitter
Gely. Deze overreedde haar Enjalbert te ver
moorden om meer vrijheid te hebben. Met
behulp van haar 17-jarigen zoon Francis
werd Enjalbert op gruwelijke wijze ver
moord. Beiden trapten daarop op het lijk
en havenden het met messteken, om het
onherkenbaar te maken. Tot verdere ken
schetsing der moeder dient nog, dat zjj haar
eigen dochtertje van 12 jaren eerst aan haar
zoon Frantpois, later aan Gely had geofferd!
Gely werd door het hof niet schuldig ver
klaard.
De voormalige rijkskanselier Von Bismarck
heeft op Friedrichsruhe een bezoek antvan-
gen van den heer Henry des Houx, een
medewerker van den Parijschen Matin.
Natuurlijk kwam toen ook de politiek
ter sprake, en wel in de eerste plaats de
verhouding tusschen Duitschland en Frank
rijk. Nimmer zeide vorst Bismarck
zal Duitschland Frankrijk aanvallen of zelfs
pogen een oorlog uit te lokken. Niet alleen
is het Duitsche volk zeer vredelievend, maar
ook zou Duitschland geen aanvallenden
oorlog kunnen beginnen, want de landweer
en landstorm mogen alleen worden opge
roepen om het vaderland, als dit in gevaar
is, te verdedigen.
»En daarbij,voegde vorst Bismarck er
bij, »waarom zouden de Duitschers Frank
rijk den oorlog aandoen? Van Frankrijk
hebben wij niets te begeeren. Naar Neder
land heeft Duitschland evenmin verlangen
als naar de Oostzeeprovinciën. Deze hapjes
zouden trouwens moeielijk te verteren zijn.«
Wat den politiek en toestand in Europa
betreft, achtte Bismarck Frankrijks voort
bestaan voor het evenwicht even onontbeer
lijk als dat van Oostenrijk. Dat Rusland
Frankrijk steunt, achtte de ex-kanselier
daarom even natuurlijk als dat Duitschland
Oostenrijk zal helpen, indien het door Rus
land mocht worden aangevallen.
i De gezamenlijke bierbrouwerijen te Keulen
en omstreken zijn weder in volle werking.
Alle werklieden die den arbeid hadden ge-
J staakt zijn ontslagen en vervangen door
anderen van elders, terwijl de brouwers zich
onderling hebben verbonden, binnen den tjjd
van een jaar geen der ontslagenen weder
in dienst te nemen.
In de staatsfabrieken te Spandau is aan
de werklieden verboden, bij te dragen aan
de gelden voor arbeidstakende werklieden.
De werkstaking der gezamenlijke schoen
makersgezellen te Munchen is geëindigd,
ten gevolge eener schikking tusschen de
patroons en werklieden.
Reeds lang geleden is er herhaaldelijk
melding gemaakt van het plan om een reus
achtig vaartuig te bouwen en in te richten
voor eene tentoonstellig van voortbrengselen
der Duitsche njjverheid, ten einde in de
havenplaatsen van een aantal kustlanden
der wereld nieuwe markten voor de Duit
sche goederen te openen, of op de bestaande
markten den Duitschen handel uit te breiden.
Er is toen veel voor, maar ook veel tegen
dit plan aangevoerd. Intusschen wordt nu
gemeld, dat het tot stand komen der on
derneming verzekerd is. Er hebben zich een
groot aantal fabrikanten tot medewerking
en deelneming aangemeld; de teekeningen
voor de constructie van het schip zijn ge
heel afgewerkt en reeds binnenkort zal er
met den bouw kunnen worden begonnen,
die naar berekening een jaar zal duren.
De 18-jarige dochter van een koopman
te Berlijn was geëngageerd met een te Lon
den gevestigd Duitscher. De jonge man had
als procuratiehouder oneerlijke handelingen
gepleegd, die ontdekt werden. Hij schreef
toen een brief aan zjjn meisje, die de vol
gende maand zijn vrouw zou worden, waarin
hij alles bekende, en schoot zich dood. Toen
zij de vreeseljjke geschiedenis hoorde, kreeg
het jonge meisje een toeval en bleef gedu
rende langen tijd bewusteloos. Des nachts
traehtte zij met een mesje de polsaderen te
openen. Zij wondde zich niet levensgevaar
lijk, maar de ongelukkige is krankzinnig
geworden.
In de woning van den schoenmaker B.,
te Leisnig, in Saksen, heeft onlangs een
allerdroevigst familie-treurspel plaats ge
vonden, zonder dat iemand er gedurende
verscheidene dagen ook maar eenig vermoe
den van had. De man moest zich voor den
rechter te Leipzig wegens bedriegelijke han
delwijze verantwoorden, maar hij verscheen
niet ter terechtzitting en zou daarom den 7en
Mei worden gearresteerd. Daar de woning,
niettegenstaande herhaaldelijk geklopt werd,
niet werd opengedaan, brak men de voor
deur open. Een vreeseljjke lijklucht deed
de binnendringenden dadelijk vermoeden,
dat een ongeluk had plaats gevonden. In
een bed vond men dan ook de vrouw van
den schoenmaker vermoord en reeds in staat
van ontbinding verkeerende en in een ge
sloten koffer, onder afgedragen kleeding
stukken, het kind der echtgenooten, even
zeer vermoord. Men vond een brief, waarin
de schoenmaker bekende de moordenaar te
zijn, en mededeelde, dat hij zichzelven ook
van het leven zou berooven. Tot-nog-toe
is geen spoor van den man gevonden.
In verschillende deelen van Oostenrjjk-
Hongarije zijn nieuwe werkstakingen uit
gebroken. In het district Pilsen in Bohemen
hebben 8000 mijnwerkers den arbeid ge
staakt. De arbeiders die nog in de mijn
daalden, werden door de werkstakers ge
dwongen terug te keeren. Zij vielen de
Martha-schacht te Mrierschau aan, doch
werden door de troepen teruggeslagen; 12
werklieden werden gedood of gewond. De
troepen zijn versterkt.
In de papierfabrieken te Josefsthal by
Graz hebben 1200 arbeiders het werk ge
staakt ook de mijnwerkers te Dogenacska
in Zuid-Hongarije en ongeveer 600 timmer
lieden te Pesth zijn van hun werk geloopen.
Naar men vermoedt, is de Engelsche re
geering voornemens hare aanspraken op een
deel van het door Portugal betwist gebied
in Zuid-Afrika aan Duitschland af te staan,
om als vergoeding daarvoor in het Oosten
meer vrij spel te krijgen.
Te Birmingham, in Alabama, is een neger
opgehangen, die als lid eener dievenbende
zooveel moorden begaan had, dat hij ze zich
niet meer alle herinnerde. Achttien kon hij
er noemen.
Op een vergadering van comités van
handelsvereenigingen te New-York is be
sloten een adres te richten tot het Congres,
om te verzoeken van alle werklieden, die
uit Europa in Amerika aankomen, een
hoofdelijken omslag te heffen.
In een winkel te Havanna is eene ton
met kruid ontploft. Het gebouw werd ge
heel vernield en 22 personen, onder wie de
Yenezuelaansche consul en 4 brandweer
inspecteurs, werden onmiddellijk gedood.
Ruim 10 personen werden gekwetst.
Een later bericht meldt:
De buskruitontploffing blijkt nog ernstiger
gevolgen te hebben gehad, dan men eerst
dacht. Reeds zijn 34 ljjken uit de puinhoo-
pen opgegraven en men vreest er nog meer
te zullen vinden. De zaak heeft in de stad
een ontzaglijken indruk gemaakt. De schouw
burgen zijn gesloten, de Kamer van Koop
handel en andere lichamen hebben hun ver
gaderingen geschorst, van vele huizen wordt
halverstok gevlagd. De kapitein-generaal
Chinchilla en andere autoriteiten waren
spoedig op het tooneel van de ramp en
deden de gekwetsten in hun eigen rjjtuigen
vervoeren. De eigenaar van den ijzerwinkel
waar het vat met buskruit sprong, is in
hechtenis genomen. Een dergelijke ramp
wordt bericht van Helsingfors. In de kruit
fabriek bij Wyborg had een geduchte ont
ploffing plaats, waardoor 5 menschen zjjn
gedood.
De heer Bayol, de luitenant-gouverneur
der Zuiderrivieren, is uit Dahomey te Mar
seille aangekomen. Uithoofde van zijne be
trekking, is hij natuurlijk zeer ingetogen
en geheel gesloten wat zijne meening be
treft omtrent de wijze van bestuur van het
land dat hij verlaten heeft en waar hjj zulk
eene belangrijke rol heeft gespeeld. De heer
Bayol heeft echter verhaald van de afschuw
wekkende menschenoffers die tjjdens zijn
verblijf by koning Gléglé plaats hadden,
hoezeer men toch, volgens hem, den om
vang er van heeft overdreven; het is n.l.
niet by duizenden dat men de slachtoffers
moet tellen, die toch reeds te talrjjk zijn,
daar bij eene offering, twee series, de eene
van 84, de andere van 43 ongelukkigen
ten doode gedoemd werden. De slachtingen
hebben overdag plaats, terwjjl als de nacht
gekomen is, de vrouwen en kinderen zich
met eene ongehoorde wreedheid overgeven
aan de afschuwelijkste tooneelen van ont
hoofding. De kinderen maken zich van de
hoofden der slachtoffers meester, die zjj als
ballen voortrollen en vervolgens begraven
onder kleine hoopjes zand, waar men ze
achter laat. De lyken worden den volgen
den dag op en over elkander in putten ge
worpen, waar zij een prooi worden der ge
wijde vogels. De heer Bayol was uitgenoo-
digd om die slachting by te wonen, maar
hy heeft te verstaan gegeven hoe onver-
drageljjk hem dit tooneel zou zijn, waarop
hem werd toegestaan zich officieel te doen
vertegenwoordigen door een der beambten
van zijn gevolg. Hy kon zich echter niet
onttrekken aan het bezoeken der lyken,
hetgeen met groote plechtigheid plaats had.
Het bloed, zegt de heer Bayol, lag zoo
overvloedig op de plaats verspreid, dat ik
er tot de enkels doorging.
Koning Gléglé, met wien de heer Bayol
slechts eenige dagen vóór zjjn vertrek een
onderhoud kon hebben, nam het zeer uit
de hoogte op. Met groote aanmatiging ver
klaarde hy alléén meester te zjjn in zjjn
koninkrjjk en voegde er by, dat hy vast
en
angstraat en
üouuuelerwaaril.