m
w H
Wat en hoe.
.M 940.
1890.
Ü9
lÈtt
ZATERDAG 8 NOVEMBER.
Uitgever: L. J. YEERMAN, Heusden.
nummer wordt no. 2
van het feuilleton als bijvoegsel ver
zonden.
r
V00B
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden ƒ1.00. Franco per post zonder prjjs-
verhooging. Afzonderlijke nummers 5 cent.
Advertentiën 16 regels 60 ct. Elke regel meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen ingewacht.
»Wat wij eten zullen« is een levensvraag,
waaraan zich een andere evenzoo gewich
tige paart, n..l.: shoe moeten we dat eten.*
Om deze beide vragen zoo te beantwoorden
dat we voor iederen verstaanbaar zgn, zjj
het ons vergund eerst een blik op 't men
schelijk lichaam, op de voeding en 't ver
teringsproces te slaan.
Met den bouw van ons lichaam staat
het eenigermate geschapen als met dien van
ons huis. Men behoeft, gelijk bekend is,
tot den bouw van het laatste zeer verschil
lende materialen, b.v. hout, steen, ijzer, glas
enz. Al deze stoffen moeten echter, ieder
naar het doel, waartoe ze worden aange
wend, op bepaalde wjjze bewerkt worden,
het hout tot balken en planken, het ijzer
tot platen en nagels enz.; eerst daarna zijn
ze tot den bouw van wanden en kamers
met deuren, vensters, sloten en derg. aan
te wenden.
Zoo is het ook gesteld met den bouw
van het menschelijk lichaam. Ook daartoe
zijn vele verschillende stoften van noode,
o.a. water, eiwit, vet, zout, kalk, jjzer enz.
Deze stoften moeten nu echter eerst in ons
lichaam tot den bouw klaar gemaakt wor
den en pas daarna kunnen ze dienen tot
samenstelling van beenderen, spieren of
vleesch, zenuwen, huid, haren enz.
De eenvoudige stoften tot den bouw van
een huis kent ieder door eigen aanschou
wing; die van ons lichaam kan slechts de
scheikundige bepalen. En deze heeft ze alle
nauwkeurig bepaald. liet hoofdbestanddeel
meer dan drie vierde niet slechts van het
menschelijk, maar ook van het dierlijk
lichaam en dat der planten, is water. Dit
wordt in alle, ook in de metst vaste lichaams
deelen aangetroffen.
Daarop volgen de eiwitstoffendie in
groote massa en als voornaamste deel van
het weefsel aanwezig zijn. De voornaamste
dezer stoffen voeren de namen eiwit, kaas-
stof, lijm. Evenzoo in groote hoeveelheid en
verschillenden vorm bevat ons lichaam vet,
zooals oleïne, stearine enz., zonder vet is
de bouw van het lichaam onmogelijk. Van
zouten bevat het ook enkele soortenook
kalkijzerzwavel en phosphorus spelen een
rol in de samenstelling en voeding van het
menschelijk lichaam.
Aan elk gebouw valt voortdurend een en
ander te herstellen, hetwelk door den tijd
en het gebruik slijt of onklaar wordt. Na
tuurlijk geschiedt de reparatie der geschon
den deelen slechts met die materialen,
waaruit ze oorspronkelijk waren vervaardigd,
de vensters door glas, de muren door steen,
de sloten door ijzer. Alweer evenzoo gaat
het met het menschelijke gebouw. Zoo lang
wij leven, slijt dit voortdurend op alle
deelen af en kan slechts dan ordentelijk
gerepareerd en daardoor gezond gehouden
worden, wanneer het afgesletene uit dezelfde
stoffen, waaruit het bestond, weer aange
vuld wordt, alzoo het vleesch door eiwit
stoffen, de beenderen door lij ui en kalk, de
zenuwen door eiwit en vet.
Dat onafgebroken vergaan onzer lichaams-
deelen en dat voortdurend aanvullen noemt
men de stofwisseling. Zoolang deze in 't
werk is, leven wijhoudt ze op, dan sterven
weis ze geheel opgehouden, dan zijn we
dood. Zijn er storingen in, dan bevinden
we ons ziek. De stofwisseling behoorlijk in
gang te houden, dat is de groote kunst
om in 't leven en gezond te blijven.
De stoffen, waaruit ons lichaam bestaat,
als water, eiwit, vet, zout, kalk, gzer, zwa-
vel enz., moeten van buiten aangevoerd
worden en dat wel, zoo het gezond big ven
zal in een bepaalde verhouding. Dit nu
geschiedt door een goede keuze van voe
dingsmiddelen, van spijzen en dranken.
Deze worden door het lichaam zelf, met
behulp van verschillende vochten, (speeksel,
maagsap, gal) zóó bearbeid, dat hun beste
bestanddeelen tot bloed overgaan en aldus
tot den opbouw van het weefsel-des lichaams
klaar gemaakt worden.
In een woning zullen we ons dan eerst
wel thuis gevoelen, wanneer daar binnen
een aangename temperatuur heerscht. Ook
in ons lichaam is steeds een zekere warmte
noodig, wanneer de stofwisseling behoorlijk
zal plaats vinden. Om deze warmte te ver
krijgen, gebruiken we stoffen, die schei
kundig oveieenkomen met hout, kolen enz.,
welke tot verwarming onzer kamers dienen.
We komen dus tot twee soorten van
voedingsmiddelen, die echter niet scherp
van elkaar onderscheiden zijn, daar de stof
fen, die de warmte in ons lichaam onder
houden, tevens ook dienen tot den opbouw.
Tot de eerste soort behooren alle vetten,
alle suikerhoudende en zetmeelbevattende
stoffen, benevens de spiritualiën.
Eiwit, water, zout enz. behooren tot de
laatste.
Bij een goede voeding komt het derhalve
daarop aan, de benoodigde stoffen in de
richtige verhouding tot zich te nemen.
Een voeding,- b.v. uitsluitend bestaande
uit aardappelen of rijst, is hoogst onvol
doende. Beide stoffen bevatten, behalve een
overgroot deel water, niets dan zetmeel,
't Gevolg is een te kort aan eiwit. Zelfs de
grootst mogelijke hoeveelheid kan dat te
kort niet aanvullen. De verbazende eetlust
van lieden, die geen vleesch, eieren en melk
kunnen bekostigen, is niets anders dan een
wanhopige poging om dit te kort aan te
vullen. Ze zijn, hoewel gevuld, toch onvol
daan en hongerig. Hun lichaam lijdt; komt
eenige stoornis, ze worden terstond op het
ziekbed geworpen, en hebben tijden noodig
morgen is er gelegenheid de fout te herstel
len, doch wanneer de arme zich eens trak-
teeren kan en een stukje vleesch op tafel
brengt, dat op 't vuur verknoeid is en on
verteerbaar geworden, lijdt hij door zgn
onkunde een onoverkomelijk verlies.
De toebereiding onzer spijzen is van
hoog belang voor ons lichamelijk welzgn.
Een goed gekookt of gebraden week stuk
vleesch is veel beter verteerbaar dan hard
of uitgekookt vleesch. En week kan het
alleen blijven wanneer het eiwit spoedig
stolt aan de buitenvlakte, waardoor de uit
vloeiing der sappen wordt verhinderd. Dit
kan slechts geschieden, indien het plotseliug
in kokend vet of water gedompeld wordt.
Zoo men vleesch in koud water aan 't
koken brengt, verliest het zijn voedende
stoffen meerendeels; deze drijven daarna
gedeelteljjk als schuim aan de oppervlakte.
Schuimen is een geliefkoosd werk van vele
huisvrouwen, die niet weten dat ze daarmee
juist het krachtigste bestanddeel van het
vleesch, het eiwit n.l. wegsmijten. Dit is
één voorbeeld uit vele. Tot een ander kiezen
we melk. Er is niet genoeg tegen te waar
schuwen, dat deze in ongekookten toestand
steeds groot gevaar meebrengt. Niemand is
zeker dat het drinkwater der koeien vrij is
van ziektekiemen, en zeker is het, dat ver
schillende ziekten, b. v. roodvonk en typhus
kunnen verspreid worden door melkboeren.
Behalve nu, dat door het koken de kaas
vorming in de maag wordt tegengegaan,
waardoor de melk voor velen beter te ge
bruiken is, doodt men daardoor alle ziekte
kiemen, die er in aanwezig mochten zijn en
weg zeker, niet
is
men althans langs dien
besmet te geraken.
Een en ander moge volstaan om in her
innering te brengen, dat na de vraag »wat«
het »hoe« van groote beteekenis is voor
onze gezondheid en onze beurs.
Een Pargsche slagersvrouw had ontdekt,
dat haar man in een daartoe gehuurde kleine
villa in een der voorsteden met een andere
vrouw leefdezjj begaf zich bij nacht der
waarts en maakte aan de deur zulk een
getier, dat de man beneden kwam. On
middellijk ging zij hem te lijf en sneed hem
met een mes den buik open, zoodat hij
eenige oogenblikken later den geest gaf. De
jury heeft de moordenares intusschen on
schuldig verklaard, onder daverende toe
juichingen van het publiek.
In
de
bezig met het openbreken van zgn secretaire,
waarin zich een belangrijke som geld, een
pas ontvangen erfenis van zjjn vrouw, be
vond. Achtereenvolgens schoot hg de drie
inbrekers neder. Het bleek, dat het de drie
broeders van zgn vrouw waren.
Men vreest meer en meer dat Johann
Orth (de vroegere Oostenrgksche Aartshertog
Salvator) met zijn schip op zee tusschen
Montevideo en Valparaiso is omgekomen.
De reeds zoo zwaar beproefde Keizer
Frans Jozef moet veel lijden onder deze
Fransche Akademie van Weten- treurige berichten. De Keizer ging eergisteren
ochtend vroeg naar het graf van zgn zoon
en bleef daar langen tijd alleen.
Te Hamburg moet bericht van het ver
ongelukken van het schip zgn ontvangen.
schappen is een nieuw photographeertoestel
vertoond, dat 50 beelden in de seconde
opneemt. Men kon daarmede 9 clichés
maken van een duel, in den tijd dat een
floret, die een der strijdenden had laten
glippen, noodig had om te vallen!
Te Madrid heerschen de pokken nog in
hevige mate. Big kens de officiëele statistiek
der maand October, werden er toen 1913
De Berlijnsche correspondent der »Köln.
Zeitg. verzekert, dat de Duitsche regeering personen door aangetast, terwijl er 659 aan
in geen geval deel zal nemen aan de uit-1 stierven.
keering van jaarlijksche subsidiën aan den
Congo-staat. De Duitsche regeering heeft
Wat de cholera betreft, deze is uit de
provincie Valencia verdwenen, maar doet
alle moeite om het strikt noodige voor haar zich thans voor in de provincie Murcia en
eigen koloniën van den Rijksdag te ver- te Xeres. Het aantal gevallen was in de
krijgen en kan er das niet aan denken jongste week 50, waarvan 30 sterfgevallen,
ook nog iets voor andere staten te doen. Ook te Madrid werden 4 personen aange-
Als eenige oplossing van de moeiljjkheid
wordt aanbevolen, dat de conferentie, die
te Brussel thans wordt geopend, lage in
voerrechten vaststelle, waarmede ook de
Nederlandsche kooplieden zich even goed
kunnen vereenigen als de Duitsche, Engel-
sche en Fransche.
Dat graaf Moltke bij zijn eenvoudige
evenswijs toch lang niet schriel is, bewijst
tast en stierven er 2.
Overigens wordt de gezondheidstoestand
elders in Spanje uitstekend genoemd.
De regeering van Spanje heeft zich bereid
verklaard, der koningin-regentes een besluit
voor te leggen, waarbij zoowel aan bur
gerlijke als militaire staatsmisdadigers am
nestie wordt verleend. Deze amnestie zou
allen omvatten, die in de gevangenissen op
IJniten iaiut.
Men schat het aantal manifesteerende werk
lieden in België op 9 Nov. ten gunste van
het algemeen stemrecht op 200.000. De Re
geering neemt natuurlijk de noodige voor
zorgsmaatregelen.
Frankrijk en Rusland. De Fransche
Regeering heeft aan den heer Moissin, di
recteur der kruitfabriek te Moulin Blanc,
vergunning verleend de uitnoodiging aan te
nemen der
om de verloren krachten te herstellen. Een |Petersburg
voeding, uitsluitend door aardappelen of
andere meelhoudende spijzen, is hoogst on
voldoende, vooral in de jaren van groei
en ontwikkeling. Een uitzondering maken
erwten en boonen, die een zeer hoog ge
halte aan eiwitstoffen bevatten en derhalve
voor vleesch in de plaats kunnen treden.
Ook het brood kan dat eenigermate.
Wanneer we weten wat we eten moeten,
is het een voornaam ding te weten, hoe we
dat doen zullen. Een groot deel der menschen
en daaronder vooral de armen, werpen jaar
lijks een massa geld weg door voedsel tot
zich te nemen in een vorm, waarin het bij
geen mogelijkheid tot instandhouding des
lichaams dienen kan. Slechts zij die, gelijk
men 't noemt, veel werk maken van den
pot, hebben 't meeste nut van de voedings
middelen. Inderdaad hebben de mindere
lieden 't meest behoefte aan een kookschool,
meer dan de dames uit den hoogen stand.
Zoo de laatsten eens mistasten in de toebe
reiding van een gerecht, wat maakt het uit,
Russische regeering, om nabij
een kruitfabriek naar Fransch
systeem te komen oprichten. Te Cher
bourg had dezer dagen in den schouwburg
onverwachts een Russische manifestatie
plaats, op het oogenblik dat de gezagvoerder
van het Russisch fregat »Minime« met zgn
officieren in de zaal kwamen. Het orkest
speelde het Russische volkslied, dat het ge-
heele publiek staande aanhoorde. De Russen
riepen hoera en verlangden de Marseillaise*;
deze werd gespeeld en »Leve Rusland!* da
verde 't door de zaal.
Men meldt uit St. Etienne, dat de socia
listische afgevaardigden Souhet en Baudin
eene vergadering hebben bijgewoond van
werkstakers te Roche. Toen een mjjnwerker
de meening uitsprak, dat de afgevaardigden
het niet zouden wagen te betoogen, dat
men een beroep moest doen op geweld, ver
klaarde Baudin, dat, zoo er met kalmte
niets te verkrijgen was, men geweld moest
beproeven en men zijne inzichten met de
wapens in de hand moest doen gelden, even
als in 1871 gebeurd was.
de manier, waarop hij voor de inwoners de kust van Marocco vertoeven en die zich
van Kreisau waar hij zgn buiten heeft in het buitenland ophouden. De regeering
zorgt. Hij heeft daar een spaarbank voor j wil echter niet toegeven aan den eisch, dat
kinderen gesticht, welke door zijn mildheid
ieder kind op zijn veertiende jaar het dubbele
van de ingebrachte gelden met de rente van
die som uitkeert. Hij heeft ook te Kreisau
een kinderbewaarplaats gesticht, waar ar
beidersvrouwen, als zij op het veld gaan
werken, hare kleinen in veilige bewaring
kunnen brengen. Voorts geeft hij jaarlijks
een groot deel van zijn vruchtenoogst aan
de inwoners van het plaatsje.
Voor de armen is hij zeer mild, en het is
hem ook wel gebeurd, dat hij beetgenomen
werd. Zoo heeft hij eens een vrouw, die hij
's morgens vroeg bezig vond met grassnijden
en die hem haar nood klaagde, om haren
ijver geprezen en haar wat geld gegeven,
en later bleek het, dat die vrouw bezig was
geweest, zgn gras te stelen!
Nog vóór het verschijnen van zijn groote
reisbeschrijving zal dr. Carl Peters een paar
beschouwingen in het licht geven en wel
in het Magazin für Literatur. In de eerste
plaats zal hij, speciaal voor het Engelsche
publiek en daarom gelijktijdig in 't Engelsch,
in de Contemporary Review, de verhouding
schetsen die tusschen Stanley en Eoiin
Pacha bestond, zooals de laatste hem die te
Mwpapwa schilderde. Het andere stuk zal
over zgn nasporingen in Afrika handelen.
Een boer uit Papendorf bij Wandsbeck
was met zijn vrouw naar een doopfeest
gegaan. De boer zelf keerde echter des
avond vroeger terug dan men dacht en zag
licht in zgn woonkamer. Hg klom door een
venster van zgn slaapkamer, haalde daar
een geladen revolver en trad daarmee bin
nen. Hij vond er diie vermomde kerels
de burgerlijke veroordeelden reeds weder in
1891 kiesrecht zullen erlangen, terwjjl zij
er tegen is de veroordeelde militairen weder
in rang en anciënniteit in het kader van
het leger op te nemen, gelijk de machtige
militaire partjj wenscht. Ook de clericale
partij zag gaarne in het leger terugkeeren
die officieren, welke in den burgeroorlog
naar Don Carlos overliepen.
Bij het spionage-proces van Kroonstadt
werd bjj herhaling de naam van den Rus-
sischen officier Schmidt genoemd, van wien
verhaald werd, dat hg den Engelschen
marineattaché Herbert gewichtige staats
stukken had verkocht, doch dat de regeering
reden had het onderzoek hiernaar te staken.
Thans wordt de »Köln. Ztg.« van ver
trouwbare zijde* medegedeeld, dat Schmidt
reeds eenige weken geleden voor den krjjgs-
raad heeft terecht gestaan en in het geheim
opgehangen is.
In Rusland is, naar men bericht, eene
nieuwe ziekte: »Aktinomikos« uitgebroken,
welke eerst het vee aantast en vervolgens
de menschen die van het besmette vleesch
gegeten hebben. Er zjjn al verscheidene
sterfgevallen door deze ziekte voorgekomen.
Bij den wederopbouw van het concert
gebouw in het stedelijk park te Kowno
(Russisch Polen), stortte de stelling der
derde verdieping in. Het gevolg was, dat
10 arbeiders gedood en 5 levensgevaarlijk
gewond werden.
Yolgens gerucht zouden vjjf Chinesche
oorlogsvaartuigen zijn verongelukt, 60 mijlen
van Jenson.
Langstraat en de
Koinuielerwaard.
