Brieven uit Amsterdam.
Ao 942.
ZATERDAG 15 NOVEMBER
1890.
iil/l
f
Mi PH
lli \ih
Uitgever: L. J. VEERMAK, Heusden.
VOOB
\M
Dit blad yerschjnt WOENSDAG en ZATEBDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.00.
verhooging. Afzonderlijke nummers 5 cent.
Advertentiën 16 regels 60 ct. Elke regel meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen ingewacht.
Het Feuilleton zal in plaats van
heden bij het nummer van Woens
dag a. s. verzonden worden.
't Is Zondagmorgen en de stad ontwaakt
uit haar rust. De vale sluier van den nacht
zou nn volgens alle dichters moeten op
trekken, maar in dit bekoorlijk jaargetij
blijft er den ganschen dag een groote slip
van zweven en onderschept ons het dag
licht. Er is geen treuriger iets dan een
regenachtige Zondag. Woont ge buiten,
dan herinnert u althans het klokgelui, dat
uw feestdag is aangebroken, hier ontbreekt
zelfs dit. Op hoog bevel zijn sinds lang alle
klokketonen gesmoord, behalve van één
kerk, de Liefde, die eiken dag op vaste uren
ietwat schuchter de geloovigen oproept. Hoe
die kerk zoo buiten haar boekje mag gaan,
weet ik niet, maar zij is de eenige, die 't
klokgelui in eere houdt.
Het is voor buitenlui een uitgemaakte
zaak, dat wij stadsmenschen langslapers zijn
en vooral op Zondag een onbehoorlijk gat
in den dag slapen. Lieve lezer, dat is een
sprookje, onschuldig laster. Ik heb me ver
scheiden keeren in den afgeloopen zomer
de weelde gepermitteerd de zon bij haar
opgaan te bespieden, en telkenmale heb ik
me verwonderd dat zóóveel menschen met
mij dezelfde liefde voor een opgaande zon
koesteren. Natuurlijk blijven er van onze
400,000 genoeg over, die daarvoor geen
hart hebhen, maar ik beweer dat het per
centage van vroegopstaanders in Amster
dam zoo niet hooger, dan toch zeker niet
lager staat dan buiten.
Kom op Zondagmorgen 7, 8 uur in de
stad en ge zult verbaasd staan over 't aan
tal wandelaars, die reeds gekleed zijn en
ontbeten hebben. Daaronder zijn tal van
luidjes die in de week hard moeten werken
en weinig rust genieten, en die den Zondag
te heerlijk een dag vinden om hem te ver
slapen.
Te 9 en 10 uur is het zeer druk in de stad.
Dan spoedt Amsterdam zich ter kerk.
Men klaagt tegenwoordig druk over ver
minderd kerkbezoek. Allerlei oorzaken wor
den daarvoor opgegeven en verschillende,
ook onbekookte middelen ter genezing voor
geschreven. Wanneer ik echter de massa's
gadesla die zich in de morgenuren ter kerk
begeven dan heeft deze vooreerst niet over
menschennood te klagen.
Ik moet allereerst gewagen van de R. Ka
tholieken. In het laatste zestal jaren hebben
deze 3 nieuwe kapitale kerkgebouwen ge
sticht, terwijl op 't oogenblik een vierde in
aanbouw is. Geen gemeente houdt zoo goed
rekening met de uitbrtiding der stad als de
Katholiekegeen maakt het kerkgaan haren
letlen zoo gemakkelijk. Eiken Zondag openen
een 20-tal doelmatige, vriendelijke gebouwen
hunne deuren voor de schare. Aan elke
kerk is een zangkoor verbonden, onder welke
laatste er verscheidene zijn, die met eere
kunnen genoemd worden. In den regel be
staan de koren der Katholieke Kerken uit
mannensinds eenigen tijd is men in enkele
begonnen compositiën voor gemengd koor
uit te voeren, dewijl die op den duur aange
namer voö?gehoor zijn dan de engbe-
grensde mannenzang. Men neemt dan echter
in plaats van vrouwen jonge knapen, wat
geen bezwaar heeft, dewijl de kinderstem in
toonhoogte met die der vrouw overeenkomt.
Van de 4 partijen worden dan Sopraan en
Alt door kinderen, Tenoren Bas door mannen
gezongen. Ofschoon deze regeling voor onze
dagen nieuw te noemen is en daarom niet
bjj alle Katholieken op instemming bogen
kan, is ze dat echter niet, dewijl reeds in
vroeger eeuwen onze groote componisten
hun kerkliederen voor gemengd koor schre^
ven. De overheerlijke psalmen van Sweelinck
b.v. (nog veel te weinig in ons land bekend)
zjjn r v.-oh(of kinderen) en mannen
geioonzetp
Zoo heeft de Kath, Kerk de kunst in
haar dienst genomen om op haar volgelin
gen een weldadigen invloed uit te oefenen
en kunnen deze zich ook in dit opzicht
allerminst beklagen over de zorgen harer
moeder. Ge weet echter dat waar de omstan
digheden de laatste verhinderen zooveel te
doen. de geloovigen toch niet thuis blijven.
Het »te kerk gaan« is een deel van hun
godsdienst. En daar dit bij de protestanten
het geval niet is, zoo wordt de klacht over
verminderd kerkbezoek alleen door de laatsten
aangeheven.
Het predikbeurtenbriefje doorsnuffelend
vind ik de volgende aantallen kerken
Ned. Flerv. Gem. II; Hulpkerken 5;
Engelsche Kerk 1Waalsche Kerk 3 Rem.
Gem. 1Chr. Geref. Gem. 4Schotsche
Zendingskerk 1Evang. Luth. Gem. 3
Hersteld Ev. Luth. Gem. 2Vereen. Doops-
gez. Gem. 1Eng. Episc. Kerk 1 Evang.
Gem. 1; Oud Ger. Gem. 2: Evang. Vrije
Gem. 1Vrije Evang. Gem. 1Vereen. »de
Vrije Gem.« 1Scandinavische Kerk 1Ned.
Protestantenbond 1 Doleerende Gem. 5
totaal 46.
Van deze gemeenten hebben de Ev. Luth.,
de Remonstrantsche, de Vrije Gemeente en
Waalsche door 't oprichten van een kerke
lijk koor een poging gedaan om de gods
dienstoefeningen meer aantrekkelijk te ma
ken. Ze hebben ook gebroken met de oude
wijze van zingen op lang aangehouden noten,
die 't kerkgezang sleepend en onverkwikke
lijk maken.
De Ned. flerv. Gem., die blijkens boven
staande getallen het leeuwenaandeel ver
wacht, staat toch percentsgewijze beneden
hare zusters. Het is onder haar en met name
onder de vrijzinnigen onder haar dat de
onkerkschheid haren zetel opgeslagen heeft.
Indien dit niet zoo was, zou ze met haar
11-tal kerken een zeer pover figuur maken
en mocht ze wel terstond aan een tweede
elf-tal beginnen. Misschien zou dan de kerk
bouw een weinig scheutiger gaan ook, wat
hoe lang en langs welke verschillende wegen
al niet moet gesmeekt en gevraagd worden
om tot den bouw eener kerk te komen, is
niet te zeggen. Daar hebben de Katholieken
veel minder moeite mee. Terwijl de eersten
nu al tijden lang collecteeren voor den bouw
eener 12de kerk, hebben de laatsten in dien
zelfden tijd twee prachtige kerken gesticht,
waarvan een, de St. Nicolaaskerk, schuin
tegenover het Centraalstation en de ander
langs den H. Spoorweg ligt, even buiten
de stad.
Uit een en ander is duidelijk, dat ieder,
die ter kerke wil, licht een predikant naar
zijn hart kan vinden. Men vindt onder de
Hervormden maar zeer weinigen, die steeds
naar 't zelfde kerkgebouw gaan. De meesten
loopen één of meer predikanten na, zonder
zich aan eenig gebouw te hechten. Velen
gaan ook te kerk bij de zustergemeenten
dit zijn de viijzinnigen, die nog niet met
de kerk gebroken hebben.
Nu ik toch over deze zaken schrijf, moet
ik nog onze Joodsche broeders en zusters
gedenken, voor wien onze Zondag een ver
velende en lastige dag is. Het zaken doen
beteekent dan zoo goed als niets, tenzij
onder elkaar en zoo blijven hun slechts vijf
dagen in de week over om 't dageljjksch
brood te verdienen.
Meer dan de Christenen zijn zij vasthou
dend, anders was er wel iets op te vinden,
n.l. den sabbat één dag te verzetten. Maar
ofschoon dat reeds ook van Joodsche zjj
voorgeslagen is, daarvoor hebben ze geen oor.
Hun synagogen zjjn uitsluitend te vin
den in het oosten der stad, de z.g. Joden
buurt, waarin de Jodenbreestraat de hart
ader is. Onnoodig te zeggen, dat op den
sabbat geen enkele brave Jood de gods
dienstoefening verzuimen zal.
Inderdaad zijn ze zeer stipt op hun
plichten. Met name de opleiding der jeugd
wordt ónder hen met groote toewijding ter
hand genomen. Daaraan kunnen de Christe
nen een voorbeeld nemen.
't Is merkwaardig dat de Joden de open
bare school voor hun kinderen kiezen en
zelfs geen enkele poging doen om bijzondere
scholen te stichten. Dat is te meer opmer
kelijk omdat hun kroost op de openbare
school onder Christelijke onderwijzers staat
en dit kroost meer dan dat der Christenen
heeft te leeren. Ze hebben daartoe expresse-
lijk inrichtingen geopend, waar de jeugd
tusschen en na de gewone schooltijden on-
derwijs in den godsdienst ontvangt. Niet!
éénmaal per week, maar eiken dag, ook
op Zondag.
Uuiteiilanêl.
In deze kerkgebouwen werden op 9
Nov. 85 godsdienstoefeningen gehouden. Die
van het Leger des Heils zijn daaronder niet
begrepen.
De legerarts Pfuhl, Koch's schoonzoon
en assistent, heeft in het Ministerie van
Oorlog te Berlijn een lezing gehouden over
Koch's ontdekking, wier hoogst verrassende,
schier onmiddellijk zichtbare uitwerking
bij lupus aanschouwelijk gemaakt werd.
Tegelijkertijd heeft een tweeden assistent,
dr. Libbertz, tijdens een kort verblijf in
zijn vaderstad Frankfort, ten overstaan van
een aantal artsen een geval van lupus be
handeld.
Een zestienjarig meisje, dat aan ver
ouderden aangezichts-tuberculose lijdt, werd
met een decigram van Koch's entstof op
de kranke plek ingespoten. Binnen 24 uren
reeds viel er een zichtbare beterschap waar
te nemen, en volgens later gedane waar
nemingen der bij het geval betrokken artsen
zou er binnen enkele dagen op genezing
mogen gerekend worden.
Voor zoover bekend, zal Koch op 26 dezer
in de Berlijnsche Medizinische Gesellschaft
mondeling zijn geneeswjjze en ontdekkingen
mededeelen. Terstond na deze openbaarma
king zal de door Koch en zijn helpers be
reide entstof voor alle geneeskundigen on
verwijld beschikbaar worden gesteld. De
prijs per fleschje, voor 20 tot 30 inspuitin
gen, zou voorloopig 25 M. bedragen. Ge
nezing bij nog jonge gevalllen van tuber
culose wordt als absoluut zeker aangegeven.
Gevallen van long-tuberculose zijn, naar
de Timescorrespondent verneemt, het moei
lijkst te genezen. In zulke gevallen moet
de lymphe 6 of 8 achtereenvolgende weken
worden ingeënt.
De entstof doodt alleen den tuberkel-ba-
eillus en reageert niet op niet-tuberculeuse
ziekteaandoeniDgen.
Prof. Koch zal de leiding op zich nemen
van 12 militaire ziekenverblijven, die in den
tuin van het Charité-hospitaal zullen wor
den neergezet.
Dr. Nass», de assistent van prof. Berg-
mann, ruadt buitenlandsche lijders aan zich
zoo spoedig mogelijk naar Berlijn te bege
ven, ten einde dadelijk geholpen te kunnen
worden als de openbare inentingen beginnen.
Binnen 2 tot 6 weken zal de daartoe ver-
eischte entstof gereed zijn en dan zullen alle
geneesbare teringgevallen in de volgorde,
waarin zjj geboekt zijn, behandeld worden.
Daar een groot aantal patiënten worden
j verwacht, is spoedige aanmelding even noo-
dig, als geduldig afwachten tot men ge
holpen wordt.
i Dr. Levy, de geneesheer der arbeiders-
vereenigingen, heeft aan een correspondent
der Times medegedeeld, dat hij voorloopig
alleen in behandeling neemt die zieken, die
hij voor proefnemingen belangwekkend acht.
Dit zal veranderen, zoodra de hoeveelheid
entstof groot genoeg is om inentingen in
het groot toe te staan.
Koch bracht dezer dagen een bezoek aan
den Minister Ton Gossler, ten einde te be-
toogen, dat de bereidingswijze der lymphe
deze voor minvermogenden te kostbaar
maakte; dezen zouden ze dus niet kunnen
bekomen, indien de Staat de kosten niet
op zich nam.
Sinds 16 jaar was de geleerde werkzaam
met zijn onderzoekingen en studies over de
bacillen.
Verder wordt omtrent deze uitvinding
nog bericht
De spanning, door deze ontdekking in
de geheele wereld ontstaan, is zoo groot,
dat buitenlandsche regeeringen zelfs langs
diplomatieken weg zich met deze aange
legenheid bezig houden.
De inspuiting geschiedt met kleine spuitjes,
zooals by morphine. Maar de spuitjes van
Koch bevatten eene mindere hoeveelheid
entstof. Slechts een tiende deel van een
gram wordt er gelijktijdig ingespoten. De
entstof is vrij van kiemen. Een geneesheer,
die, getuige van de toepassing, te Frankfort
lupus behandelt, verklaart dat de inspui
ting plaats heeft in het onderhuidsche cellen-
weefsel van den rug. Na zes uren onstaat
er eene hevige koortstemperatuur van 40
graden, terwijl de polsslag 120 is. Het ge
zicht begint dan te zwellen, waarbij af
scheiding van vloeistof volgt. Vervolgens
neemt de koorts al meer en meer af en ver
dwijnt geheel.
Een ander patiënt te Frankfort, die aan
tuberculose in de longen en in het knie
gewricht leed, ontving insgelijks inspuitin
gen in den rug. Na korten tijd begon de
knie sterk te zwellen, gelijk door dr. Lib
bertz, Koch's assistent, voorspeld was. Bij
dezen patiënt nu is de genezing reeds in
getreden.
Ter controle entte dr. Libbertz zijn ge
zonden schoonvader in en bij dezen open
baarden zich geen reactie en geen koorts.
Men zegt dat een consortium van kapi
talisten aan Koch het voorstel heeft gedaan,
om zijn geheim te bewaren en met een
groot jaarlijksch inkomen zich aan het hootd
te plaatsen van een privaat sanatorium en
alzoo zijne geneeswijze te monopoliseeren.
Maar de geleerde man sloeg dit voorstel
van de hand, daar hij zijne ontdekking ten
bate der geheele wereld wil doen strekken.
Koch is nu ook begonnen proeven te
nemen ter genezing van diphtheritic.
Bij den Duitschen Bondsraad is een
wetsontwerp ingediend tot ondersteuning
der behoeftige huisgezinnen van manschap
pen bij de reserve, landweer of zeeweer, die
in vredestijd aan de oefeningen deelnemen.
Volgens het wetsontwerp zullen de onder
steuningen minstens bedragenvoor de vrouw
in Mei, Juni, Juli, Augustus, September
en October 20, in de overige maanden 30
pfenningen daags; voor ieder der andere
op ondersteuning recht hebbende personen
minstens 10 pfenningen daags. De betaling
geschiedt wekelijks. In de toelichting wordt
gezegd, dat geen ondersteuning wordt ver
leend zonder bewijs van werkelijke behoefte,
daar anders de ondersteuning het karakter
zou verkrijgen van een vergoeding voor de
schade, die een gezin door de oproeping
van den kostwinner lijdt. Dit toch zou in
strijdt zijn met de grondgedachte van den
geest der legerwet, dat de militaire dienst
als een staatsburgerlijke plicht van eer
kosteloos moet worden volbracht; waaruit
derhalve volgt, dat het ontwerp niet ten
doel heeft, de huisgezinnen in het boven
genoemde geval een volledige vergoeding te
verleenen, maar een tegemoetkoming ter
aanschaffing van de noodzakelijkste levens
behoeften, en wel tot zoodanige hoogte,
dat de hulp der openbare armenzorg kan
worden gemist. Het benoodigd bedrag wordt
begroot op 320,000 M. 's jaars.
Ten behoeve van een gedenkteeken te
Berlijn ter eere van prins Bismarck is tot
nog toe 838,525 mark bijeengebracht.
De Boulangisten, die beweerden dat zy
het vaderland wilden redden en onder meer
Elzas-Lotharingen heroveren, zijn nu bezig
op een zeer onpractische manier naar elkan
der te steken of op elkander te schieten.
Laguerre en Déroulède, nog al hoofdlieden
in de bende, willen vechten. In de couloirs
der Kamer beweerde Déroulède dat Laguerre
de eigenljjke schrijver is van de Coulisses
du Boulangisme,« welke hij Mermeix heeft
gedicteerd. Laguerre daarentegen beweert,
dat hij niets met dit geschrift te maken
heeft en zond Déroulède zijn getuigen. Het
wapen zal zijn de pistool, en volgens Chin-
cholle, den bekenden Boulangistischen ver
slaggever in de Figaro, zal dit duel heel
ernstig zijn. Laguerre heeft inmiddels reeds
een tweede uitdaging gezonden aan den heer
Le Senne, redacteur van l'Eclair, die bij
dezen twist party koos voor Déroulède. Na
afloop der duels zal Laguerre, naar hij be
looft, in zijn blad, de Presse, de juiste waar
heid betreffende de openbaarmaking der
Coulisses du Boulangisme« bekend maken.
Men bemerkt: er is een luchtje aan die
heeren, en 't wordt er niet beter op. De
generaal is intusschen van Jersey naar Lon
den vertrokken, in het zalig bewustzijn, dat
hjj ze allen bij den neus heeft gehad.
De »St. James Gazette* meldt, dat drukke
onderhandelingen worden gevoerd tusschen
Frankrijk en Engeland, ten aanzien van
Newfoundland. Frankrijk zon afstand doen
van zijne rechten op de Fransche kust van
dat eiland, terwjjl de Britsche kolonie Gambia
aan Frankrijk zou worden afgestaan.
yfi
Altena
Boniiiielerwaard.
Franco per post zonder prjjs-
