f§|
ii
In Memoriam.
WOENSi) 26 NOVEMBER.
1890.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
i
r W-
f-j
fr-Vi"
iS-r
VOOR
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.00. Franco per post zonder prijs-
verhooging. Afzonderlijke nummers 5 cent.
Advertentiën 16 regels 00 ct. Elke regel meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag' en Vrijdagmorgen ingewacht.
De slag, weken lang dreigende op ons
Vaderland neer te komen, is gevallen.
Onze beminde Koning overleed Zondag
morgen ten 4.45 zacht en kalm, na een
langdurig, smartelijk lijden, in den ouder
dom van 73 jaren en 9 maanden.
Door de doctoren is als oorzaak van Zijn
dood bloedvergiftiging geconstateerd.
De aard der kwaal, waaraan de Vorst
leed, liet niet toe in bijzonderheden den
loop te omschrijven, gelijk dat door de artsen
van wylen Keizer Frederik geschiedde, om
trent wiens lijden het volk eiken dag op
de hoogte gehouden werd. Bovendien hield
onze Koning er niet van ruchtbaarheid te
geven aan Zijn ongesteldheid en liever dan
Zijn lijden aan de groote klok te hangen,
trok Hij zich terug naar het stille Loo en
leed in stilte. De jjzersterke natuur van den
Hoogen Lijder heeft een heftigen kamp ge
streden met de slopende kwaal, doch moest
eindelijk het onderspit delven. Iu de laatste
weken waren de rustige nachtenen de
»kalme toestand,waarvan de berichten
spraken, die zeer spaarzamenljjk den vulke
bereikten, hoe geruststellend ze ook klonken,
bezwaarlijk te vertrouwen, nu men eenmaal
wist dat ze kunstmatig, door morphine,
werden voorbereid, 't Was alles slechts ver
zachting van een knagend, onduldbaar lijder.,
lat de krachten sloopte en den leeftijd des
bijders in aanmerking genomen, alle hoop
>p herstel buitensloot.
Toch, te meer met het oog op de vorige
ziekte en het daarop volgend herstel des
Konings, kwam de tydinar van Zijn dood
zeer onverwacht.
De dood van Koning Willem dompelt
ons volk in diepen rouw. Hij, de laatst
der Oranje-Nassau's, had zich in de meer
dan veertig jaren, gedurende welke Hij de
koningskroon droeg, een plaats veroverd in
het hart Zijns volks. Dat het Nederlandsche
volk ook een plaats in het Zijne innam, is
ons in verschillende omstandigheden ge>
bleken. Wanneer eenige ramp het Vaderlam
trof, wanneer het water verwoestend onze
djjken doorbrak of't vuur geheele stadswijken
vernielde, wanneer er voor urmen en lijdenden
gaven werden ingezameld, was het steeds
Z. M., die in weldoen Zjjn volk voorging.
De belangen van het Vaderland lagen Hem
nauw aan het hart. Zoo b.v. verdroot het
Hem ten zeerste dat in de laatste tijden
allerwege stemmen gehoord werden, die de
landverhuizing aanprezen en zoolang het
Zijn lijden toeliet heeft Hij geconfereerd met
verschillende deskundigen, ten einde midde
len te beramen tot het ontginnen onzer
woeste gronden, opdat het den Nederlander
in zijn Vaderland niet aan brood ontbre
ken zou.
Heeft Koning Willem zich door het aan
deel, 't welk hjj nam in 't volks wel en wee,
een eerezuil in de harten Zijner onderdanen
opgericht, het boek der historie heeft nog
een anderen eerenaam voor hem dan dien
van weldoener.
Ruim 41 jaren liggen ttisseben den dag
der kroning en dien des doods en in die
41 lange jaren met hunne stormen bui
tenslands enjwoelingen daarbinnen, met hun
algeheele wijziging der toestanden en met
hun velerlei veranderingen en zwenkingen
in de binnenlandsche politiek; in die 41
lange jaren, waarin politieke partijen on
dergegaan, andere opgedoken en degeblevene
tot onkenbaar wordens toe van gedaante ver
anderd zijn; in die 41 jaren is Willem III
steeds geweest de by uitnemendheid grond
wettige vorst, geen duimbreed machts zich
meer toeëigenende, dan waarop de wet hem
aanspraak gaf.
Meermalen zijn er gedurende Zijn bestuur
stemmen opgegaan, Hem dringende, Zjjn
hooge, onschendbare positie te verlaten
Hij heeft er eenvoudig geen gehoor aan
gegeven. De grondwet en de rechten des
volks, de rechten der Volksvertegenwoor
diging vooral, waren Hem heilig. Zijn per
gevolg en de autoriteiten der plaats de
omliggende dorpen doorrjjden. De koetsier
van een der voornaamste ingezetenen, lid
de geniale Lodewijk van Beieren genot vond
in de heerlijke toonscheppingen van den eni
gen Wagner, wanneer die uitsluitend voor zijn
persoon werden ten gehoore gebracht, zoo
genoot ook Koning Willem in den kleinen
kring van kunstvrienden van de heerlijke
gaven der jonge menschen, die op voor- af, want hij was volkomen voor zjjn taak
dracht eener speciale commissie, op Zijn berekend. Maar toch heeft hij onderweg in
kosten de muziek en de welsprekendheid de door tal van djjken doorsneden polders
beoefenden. Dat waren gouden dagen voor duizend angsten uitgestaan, doordat Z. M's
de zich ontwikkelende kunst, die bij hen,) adjudant, den wil zjjns gebieders kennende,
die er deel aan namen, niet licht uit het j steeds tot meer spoed aanspoorde. Op dien
geheugen zullen gewischt worden, rit is dan ook op een der djjkhellingen een
verschjjnen.
Dit alles in aanmerking nemende, kunnen
we thans, staande als 't ware bjj de baar,
der Eerste Kamer, zou Z. M. rjjden. De geen woorden vinden, waardig genoeg om
man was zeer in zjjn schik met deze onder- Hem te loven, dat ons Vaderland gedu-
scheiding en hjj bracht het er uitstekend rende den langen duur zjjner regeering
slechts jaren van Vrede gekend heeft.
O 't is zoo schoonklinkend, bjj het graf
eens vorsten te lofzingen over behaalde
overwinningen, over gewonnen veldslagen,
V-
WILLEM III, Koning der Nederlanden,
Geboren te Brussel 19 Februari 1817, overleden te 't Loo 23 November 1890.
soonljjke meening is steeds buiten de po
litiek gebleven, zelfs zóó, dat Zijn onderdanen
op vele punten zjjn persoonljjke meening
niet eens kenden. Willem III is de type
van een grondwettig Vorst geweest en als
zoodanig zal de Vaderlandsche Historie Hem
een eereplaats onder de prinsen uit het huis
van Orauje-Nassau aanwijzen.
Wat Hg voor onze Vaderlandsche Kunst
geweest is, vraagt dat de velen, die hunne
opleiding geheel aan Hem te danken hebben,
hier te lande en in den vreemde, en de
instellingen die uit Zjjn private kas onder
steuning genoten. Tal van ontluikende mu
sici, acteurs en actrices, zijn door Hem
voortgeholpen en danken de hoogte, waarop
ze thans in de kunstwereld staan, aan den
overleden Vorst.
Er is een tjjd geweest, dat Het Loo her
schapen was in een tempel der kunst. Gelijk
Het is waar, de overleden Vorst had
eigenaardigheden, waarmede ieder in zjjn
omgeving rekening had te houden, en die
voor sommigen wel eens lastig waren. Zoo
b.v. was hjj een man van orde, in de meest
letterlijke beteekenis van het woord. Wan
neer Hij liet bekend maken dat Zijn komst
hier of daar op een bepaald uur kon ver
wacht worden, kon men er zeker van zijn,
dat Hij geen minuut over den tijd ver
schijnen zou. Wee degenen, die in zulk
geval op het bekende prinsen-kwartiertje
rekenende, over den tjjd kwamenDe Koning
zou eer zijn span paarden hebben doodge
reden, dan het uur, 't welk eenmaal bepaald
was, te overschrijden.
Een twintig jaren geleden genoot een
kleine zeeplaats de eer van Zijn bezoek.
Z. M. zou na aankomst der boot de ver
sierde stad bezichtigen, en daarna met Zjjn
rjjtuig omgestort, waardoor een officier van
's Konings gevolg den arm brak. Z. M.
echter kwam ongedeerd en binnen onge-
loofeljjk korten tjjd van zjjn tournee in het
stedeke terug.
Die zin van orde was een uitvloeisel
van 's Konings liefde voor 't militairisme.
Alles op 't paleis, op 't Loo, op reis, en
waar Z. M. zich bevond, ging naar vaste
regelen, d. w. z. in den grootsten eenvoud,
want orde is eenvoud. Wanneer de Koning
zich in den Haag of te Amsterdam bevond,
moest er geen titel of jota der militaire
gebruiken worden nagelaten, of men kon
verzekerd zjjn, dat Z. M. zjjn afkeuring
onomwonden zou te kennen gegeven hebben.
Afwijkingen kon de Koning niet velen en
nimmer zou Hjj het over zich kunnen
verkregen hebben, geljjk de Koning van
België, ongehandschoend in 't publiek te
over 't bloed, dat hjj voor 't land ten offer
gebracht heeft muar oneindig schooner
is, al klinken de woorden minder schet
terend, bjj de baar'te getuigen:
Gedurende het bestuur van Koning
Willem III genoot het Vaderland de zege
ningen van den vrede. De Koning, soldaat
in 't hart, heeft ruim 41 jaren het zwaard
gedragen, doch het is niet uit de scheede
geweest. Een der gewichtigste rechten der
kroon, het recht van oorlogsverklaring, is
in Zijn handen geen gevaarljjk recht ge
weest. De vrede en de binnenlandsche rust
waren den Vorst heilig en de volksver
tegenwoordiging heeft, bjj de jongste grond
wetsherziening, door den Vorst dit recht
te doen behouden, feitelijk erkend, dat het
Vaderland in zjjn Koning een Vredevorst
bezat.
Een-en-veerlig jaren meer dan een
menscbenleeltijd, gemiddeld genomen
j heeft Willem 111 de kroon gedragen.
Ons Vaderland heeft onder zjjn bestuur
een geheel andere gedaante gekregen. In
die periode is meer veranderd en laat ons
er omuiddelljjk bjj.voegen, verbeterd, dan
in een geheele eeuw daarvoor.
Wanneer we onzen blik laten gaan over
de wetten onder Zijn bestuur tot stand ge
komen, dan treft ons een algeheele her
vorming van 't inwendig raderwerk des
lands. We vinden, o. a. een postwet, die
het brievenvervoer van 30 op 10 cent, en
een latere, die het tot een uniformprjjs van
5 ct. terugbrengt; twee kieswetten (van '50
en '87), de gemeentewet, vele malen aan
gevuld en verbeterd, de wet op de telegraphie
afschaffing der accijnsen op varkens- en
schapenvleescherkenning van het recht
der R. K. tot inrichting van hun kerkbe
stuur, een wet op het armbestuurafschaf
fing der schavotstraffen, ('54) later ook der
doodstraf ('70), afschaffing der accijnsen
op 't gemaal en de brandstoffen, wetten op
het lager onderwijs ('57 en '78), wet tot
aanleg van staatsspoorwegenop de natio
nale militietot afschaffing der slavernij
in Oost- en West-Indië, op het middelbaar
onderwijs, op de doorgraving van Holland,
op de afschaffing van het dagbladzegel,
wet tot regeling van den kinderarbeid, het
strafwetboek, enz. enz.
Onder Willem III heeft de stoom ons
vaderland een ander voorkomen gegeven.
Een net van spoorwegen bedekt thans het
land, terwjjl bjj den aanvang Zjjner regee
ring slechts enkele ljjnen aangelegd waren.
Handel en ny verheid hebben in die jaren
reuzenschreden gedaan. Kostbare bruggen
zjju geslagen (Moerdijk, Kuilenburg, Rot
terdam), kanalen en vaarten gegraven
(Nieuwe Merwede, Nieuwe Waterweg, Noord
zeekanaal), meren en plassen droog gemalen
(Haarlemmermeer, Alexanderpolder), stoom-
vaartljjnen in 't leven geroepen met het
buitenland I^d.'ë, kortom, 't is alles nieuw
geworden. Ons vermogen is toegenomen
en in dezelfde mate de draagkracht van
ons volk.
A»
11
I
i
"f
a
'n
1
■m
can
en Altena.
