Brieven uit Amsterdam.
1891.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
VOOR
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden ƒ1.00. Franco per post zonder prijs-
verbooging. Afzonderlijke nummers 5 cent.
Advertentiën 16 regels 60 ct. Elke regel meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen ingewacht.
Bij dit no. wordt geen Feuilleton ge
geven; de volgende week worden er echter
wee tegelijk verzonden.
Wanneer gij bij ons te risite zijt, on-
erschillig bij wien der 400.000 inwoners
nzer goede stad, tien tegen een, dat na
sen half uur discours het gesprek valt op
de woning. In den regel zal ze u, althans
wanneer ge van buiten komt, wel bevallen,
Ze ziet er op 't oog niet onaardig uit, zit
in den regel goed in de verf, is netjes be
hangen en bevat geriefelijkheden, die men
buiten te vergeefs zocht. Ze zal u zóó wel
aanstaan, dat ge zelfs met eenige verwon
dering de klachten aanhoort, die de vrouw
des huizes slaakt. Want zij deelt niet in
't. minst deze ingenomenheidintegendeel
zij benijdt u uw vrjje, goedkoope woning mogelijk is en ik in
ten platten lande en waarschuwt u deze toch ben,
nimmer te verruilen niet een ah de hare. want
En daar is reden toe. 't Is niet alles goud,
wut er blinkt, en onze op 't. oog mooie woon
huizen vertellen binnenshuis s ons heel wat
anders dan men ze van buiten zou ann-
aanzeggen.
Wat toch is 't geval. Amsterdam is te
klein voor 't groot aantal bewoners. De
heele provincie Friesland bevat maar even
meer dan de helft van 't getal Amsterdam
mers. Gevolg van dit groote zielental is
en vrouw afscheid nemen, wanneer ze ter
kooi trekken, ook wanneer ze in minder
aangename verhouding tot elkaar staan
Door de muren heen hooren we de kinderen
kuchen, die aan kinkhoest of keelziekte
liggen en kunnen we de vorderingen nagaan,
die de veel belovende oudste op de piano
maakt. Ja, die piano's zijn ware kwelgeesten
Rechts van me, drie hoog, staat zoo'n
meubeltegen den gemeenscbappelijken
muur, dat bespeeld wordt door een ouden
jongenheer, die slechts twee deunen op zijn
programma heeft. Naast me, in 't zelfde
huis staan er twee, een voor de kinderen
en een van den commensaal. Vlak boven
mijn hoofd en links naast me. twee hoog,
idem, idem. Als al die pianisten nu na
elkaar studeerden, was 't minder en nog uit
te houden, maar 't gebeurt niet zelden, dat
ze als bij afspraak, allen gelijk aan 't
hameren gaan, zoodat alle hersenwerk on
wanhoop genoodzaakt
te doen
zeggen, dat
in 't algemeen koor mee
ik heb nog vergeten te
rr bij mij ook een staat.
Zoodat we zeer gezellig leven, wil ik
maar zeggen en eikaars geschiedenis, zonder
iets te zien, met het gehoor kunnen nagaan.
Dit nagaan wordt in onze buurt zeer ver
gemakkelijkt door de dienstboden.
Laat ik u echter eerst vertellen, wat we
dooreen genomen aan hüur betalen. De be
nedenverdieping geldt 350 a 400 gld. per
jaar. De eerste bovenverdieping 275. de
dat we geen plaats meer naast elkaar tweede 250, de derde 225 gld. In een enkele
mag 't wat meer of minder zijn, in doorsnee
:unnen vinden. De oppervlakte der stad is
n deze eeuw niet grooter go worden, maar
"t zielental is verdubbeld en zoo worden we,
•laar we ons niet in de lengte of breedte
^unnen uitzetten, de lucht ingeknepen. Nu
s daar plaats genoeg, maar 't is vrij wat
eenvoudiger en gemakkelijker en vooral ook
vrijer naast elkaar dan boven elkaar te
-vonen.
Regel nu is in Amsterdam dat 't eene
gezin boven 't andere nestelt. Vier gezinnen
boven elkaar. Ook zijn er reeds vele wonin
gen, waar vijf of zes boven elkaar huizen
>n in tal van panden, die oorspronkelijk
zoo ingericht waren heeft men elke verdie
ping gehalveerd, zoodat vóór en achter ge
scheiden is, en 't pand bewoond wordt door
7 gezinnen. Een dertig menschen onder één
Jak is dus geen zeldzaamheid.
Wanneer gij dit leest, denk dan niet, dat
ik hier 't oog gevestigd heb op de schamele
buurten. Neen, we zjjn nog altijd in de
streek der nette werklui. Hoe de minderen
wonen, daar kunt gij, die de stadsche toe
standen niet kent, u geen voorstelling van
maken. Ik huiver dan ook, om u langs vieze
uitgesleten trappen, waar een touw afhangt
dat blinkt, en in een lucht, die samenge
steld is uit een dozijn minder aangename
geuren, door absolute duisternis
leiden tot de z. g. kamersvier
verdieping, links en rechts, voor en achter,
waar gezinnen samenscholen, met kinderen
rjjk gezegend, zes is nog van geen be-
teekenis, in ééne groote, slecht verlichte en
nog slechter geventileerde ruimte, met een
jaar bedsteden aan de eene, en aan de
indere zjj een kast en een kachel, waarop
ooi staat over te koken, met de geschiedenis
van Jozef' aan de wanden, een paar katten
n een hond onder de tafel en de heele
vasch op touwtjes boven uw hoofd.
Dergelijke kazernes laten we voor wut
ze zjjn. en ik keuvel liever nog war over
veter ingerichte woningen.
We leven dus boven eikaar, hebben één
rap, langs welke we opklimmen en elkaar
.ageljjks meermalen ontmoeten of ont-
vjjken, en hoewel ieder gezin zijn deuren
kan afsluiten, heerscht er tocü kin elk pand
een gezellig samenwonen. De huisbazen
öebben daar 't hunne zooveel mogelijk aan
gedaan, door n.l. de muren zoo dun en ijl
mogelijk en de planken van zeer bescheiden
dikte te nemen. Daardoor is 't mogelijk, dat
we met onze buren als 't ware meeleven en
geheel hun doen en laten door den vloer
en zolder heen kunnen nagaan, zoo hooren
we wanneer de 3-jarige kleine het »Heere
zegen* voor den eten stamelt, wanneer man
heen te
op elke
is dit de prijs. Het benedenhuis heeft daar
voor nog het z.g. sousterrein, in den grond
uitgegraven en met een cementvloer on
doordringbaar voor vocht gemaakt. Verder
zjjn alle verdiepingen gelijkvormig. Een
voorkamer met- een kleine kamer er naast,
een alcoof, zonder bedsteden, met den gang
en 't trapgat er naast, een achterkamer en
daarnevens de keuken. De zolder is voor de
vier bewoners door latwerk in evenveel
hokken verdeeld en uit het zolderraam steekt
de hijschbalk, waaraan alle meubels, brand
stof enz., worden opgeheschen.
Behalve bovengenoemde prijzen kunnen
de huurders nog op f 60 tot f 25 personeele
belasting rekenen.
De huurders van dergelijke woningen zijn
in den regel niet bij machte een dienstbode
van de bovenste plank te engageeren. Het
is hier het oord der dagmeisjes, die thuis
slapen, 's morgens tegen 8 uur komen en
op 't zelfde uur 's avonds heengaan. Deze
inpertinente dingen nu zijn 't, die de nieuwtjes
van 't eene gezin in 't andere overbrengen
en voor f 1,75 a f2 per week niet alleen
de huisvrouw 't leven zuur maken, maar
ook de omwonenden een blik gunnen in
't meer intieme leven hunner heeren en
mevrouwen.
Laat u dus nooit wijsmaken, dat lieden
uit groote steden zich niet om elkaar be
kommeren. Dat is een praatje. Wij kennen
onze omgeving even govd als gij uwe naaste
buren kent, ja, wij kennen ze beter dan gij,
ofschoon we nooit een woord wisselen, alleen
maar doordat de heerlijke bouwkunst ver
gunt elkaar in huis te bespieden. Ik ken
in mijn buurt personen, en wel vrouwelijke,
die in deze kunst bepaald virtuoseu zijn en
op een huar af u 't leven en de gewoonten
van hunne buren in alle geuren en kleuren
weten af te schilderen; die op de hoogte
zijn van hun familie-relatiën en de vrijerijen
hunner zonen en dochters.
Eigenaardig is het, dat een geboren Am
sterdammer 't niet in onze nieuwe wjjken
kan uiihouden. Ik ken er velen, die 't be
proefd hebben, uitgelokt als ze werden door
den uetten bouw der woningen. Doch ze
hielden 't niet uit. 't Is te stil en te ver
verwijderd van de binnenstad. Af en toe
beproeft nog een enkele het,.maar 't duurt
niet lang of hij trekt weer naar binnen en
behelpt zich voor nog meer geld, dan hjj
hier betaalt, met een nauwe, ongeriefeljjke
bovenwoning in de binnenstad, alleen maar
omdat deze in de stad, d. w. z. in de drukte
gelegen is.
jRuitenland.
Jéröme INapoleon.
Dinsdagavond is prins Napoleon te Rome
overleden.
De wetenschap vermocht het leven van
den zieke een poosje te rekken, maar de
doctoren vergisten zich niet, toen zij den
toestand voor hopeloos verklaarden.
Het voornaamste uit zijn leven komt in
't kort hierop neer.
Jéróme Napoleon was het derde kind van
den onttroonden Koning van Westphalen
(broeder van Napoleon I), uit diens tweede
huwelijk met Katharina van Wurtemberg.
Hii werd in 1822 te Triëst geboren, werd
te Rome opgevoed, maar moest ten gevolge
van de revolutie in 1830 die stad verlaten.
Met zijn neef Louis, later Napoleon III,
ontving hii zijn verdere leiding te Arenenburg
en later aan de krijgsschool te Lud wigsburg.
Hartstochtelijk van aard en vijandig jegens
de Duitschers, bleef hij niet lang in Wurtem-
bergschen dienst; hij ondernam reizen door
Spanje en Engeland en kwam in 1845 te
Hamburg heeft den sociaal-democraten
400 000 mark gekost, zonder tot het doel
te hebben geleid. Zij was aangevangen,
omdat de vereenigde sigarenfabrikanten ver
klaard hadden geen werklieden in dienst
te willen nemen, die leden waren van sociaal
democratische vereenigingen. Hun verzet
tegen dat besluit hebben de sigarenmakers
nu moeten opgeven en de aanvoerders der
sociaal-democraten hebben verklaard, dat
er in langen tijd geen geld beschikbaar zou 1 haren
zijn om werkstakers te steunen, zoodat zij
het ondernemen van werkstakingen met
name aan de mijnwerkers ontraden.
In het Engelsche Lagerhuis zeide sir
James Fergusson, in antwoord op eene in
terpellatie, dat het eenige bij de regeering
ontvangen bericht aangaande het in beslag
nemen van het stoomschip Counter Car
narvon* door de Portugeezen op de rivier
Limpopo de mededeeling inhoudt, dat het
schip is aangehouden onder de beschuldi
ging van 8luikerij. Indien deze mededeeling
juist is, zal de gerechtelijke vervolging
Nadat reeds herhaaldelijk in de Duitsche
stad Naumburg aan de Saaie onaangenaam
heden tusschen aldaar in garnizoen liggende
officieren en de politie en de burgerij hadden
plaats gevondenkwam het in den nacht
van Zondag op Maandag tot een regel
rechten aanval van militaire zjjde op poli
tiebeambten en burgers.
Een luitenant in burgerkleeding was om
trent middernacht, wegens tot nog toe on-
Parijs, waar hij door zjjn frappante gelijkenis j bekende oorzaken, erg boos geworden op
met Napoleon I zeer de aandacht trok.
Lang mocht hij daar echter niet blijven.j militaire
Zijn politieke rol begon eerst na de revolutie uniform
van 1848; hjj werd door Corsika naar de
gewonen loop moeten hebben, want
geen enkele conventie machtigt de Engelsche
onderdanen om oorlogwapenen langs die
rivier in te voeren.
In het Hoogerhuis legde lord Salisbury
een soortgelijke verklaring af.
Door de Chileensche regeering wordt de
volgende lezing gegeven van het gevecht
bij Pozo AlmonteKolonel Robles, die ge
brek aan levensmiddelen begon te krijgen,
had plotseling met 1200 man infanterie,
25 ruiters en eenige kanonnen zijn sterke
stelling op den Mont Sebastopol verlaten
en viel den 6 dezer de opstandelingen,
2500 man sterk, aan. Op het beslissend
Constituante afgevaardigd, waar hij als
democraat optrad, in 1849 gezant te Madrid,
in 1854, toen Louis Napoleon Keizer was
geworden, tot Keizerlijken Prins en evpn-
tueelen troonopvolger benoemd, in 1853
divisie-generaal, in 1854 senator. Hij maakte
een paar inwoners van Naumburg. Hij haalde oogenblik misleidden deze laatsten hem met
hulp, trok in een koffiehuis zijn'eene parlementaire vlag, zoodat hij bevel
aan en begon een veldslag tegen gaf het vuur te staken, maar opeens her-
cwaad vermoedende Naumburgers. openden de opstandelingen het vuur, met
Onder het geroep»Marsch, rnarsch,den ontzettenden uitslag dat twee derden
boerak stormden de soldaten met geveld der regeeringstroepen gedood of gewond
en van bajonet voorzien geweer, en vooraf- werden. Kolonel Robles, die reeds in het
gegaan door een tamboer, door verscheidene i begin van het gevecht gewond werd, was
straten naar de markt. Zes of acht personen eerst veel later naar eene ambulance over-
werden gekwetst, een ambtenaar bij de be- j gebracht, welke kort daarop door de op
was,
den Krim-oorlog mede en het was daar, dat laatingen door een bajonetsteek in het ge- j standelingen werd genomen. De aanvoerder
hij den naam Pion-Pion opdeed, om het laat, een twaalfjarig meisje aan de heup'dezer dreigde alle daarin aanwezigen te
aplomb, waarmede hp, die klein van postuur floor een slag met de kolf van een geweer, i zullen laten doodschieten, wanneer hem de
optrad. Maar door ziekte kon hij niet enz-i eriz- Een brigadier van de politie kreeg kolonel niet werd uitgeleverd. Een hospitaal
van een luitenant een sabelhouw over de kin. soldaat wees toen den kolonel aan, die ter-
Vrijdagavond stond de predikant Rudolph, j weersehoten en tal van bajonetsteken afge-
te Schöna, in Duitschland op den kansel maakt werd. Vervolgens ondergingen de
en predikte, toen zijn stem eensklaps al gewonde officieren hetzelfde lot. 264 ge-
zwakker en zwakker werd; hij hield op met wonde soldaten kregen verlof naar Valpa-
spreken en voegde zijn gemeente toe: »De raiso te gaan, maar het lijk huns aanvoerders
veel deel nemen aan de gevechten, wat door
sommigen op rekening van gebrek
van gebrek aan
moed werd geschreven.
In 1859 trouwde hij met Clotilde, dochter
van Victor Emanuel, om politieke redenen,
want deze vrome Prinses paste weinig bij
den sceptischen vrijdenker, die bovendien
de huwelijkstrouw herhaaldelijk schond. Heti
huwelijk leidde ook tot verdeeldheid met
Napoleon III, wiens vrouw Eugénie het niet
best met Clotilde en Jéróme vinden kon.
Jéröme werd langzamerhand het hoofd der
oppositie tegen den Keizer, en de »roode
Prins,* zooals hij werd genoemd, moest her
haaldelijk op reis gaan om een bepaalde
breuk te vermijden. Het was tijdens een
zijner reizen, dat de oorlog met Duitschland
uitbrak. Men weet, dat de val van het
Iveizerrjjk ook zijn val tengevolge had, en
dat hij na den dood van Louis Napoleons
zoon in Afrika, hoewel hij zich toen met
Eugénie verzoende, niet als het hoofd der
Bonapartiaten werd erkend, daar de meer
derheid zijn zoon Victor als erfgenaam dei-
Napoleons tegenover hem stelde.
Volgens het vrij algemeen getuigenis van
de besten zijner tijdgenooten was Jéróme
geestig, vlug van bevatting, welsprekend,
kortom iemand van groote gaven, die even
wel, door gebrek aan tucht en leiding, niet
behoorlpk tot ontwikkeling kwamen.
kracht begeeft rnjjl* Toen zonk hij in moesten
elkander, zich met laatste inspanning zijner j verloren
aan den rand van het spreekge- wonden.
I elkander,
krachten
De vermoorde Parijsche modiste had te
Ssvilla 12.000 frs. ontvangen; demoorde
naar is een bediende uit het hotel aldaar,
waar zij was afgestapt.
Weer is een Parijsch bankier Stéphane
Foubert, met de noorderzon verdwenen.
Foubert had een dergelijke bank als de be
ruchte, onlangs gefailleerde, bank-Macé. De
rechter van instructie en de rechtercommis
saris legden beslag op den inventaris ten
behoeve van de schuldeischers, maar zij
vonden in het kantoor niet meer dan 3 francs
en 3 sous. Hoe groot het passief is, is nog
niet bekend, maar men gelooft, dat dit zeer
aanzienlek zal zrjn.
De eerste officieele proefneming op de
centraal-postkantoren te Londen en Parijs,
tot het wisselen van telefonische mededee-
lingen, zjjn volkomen naar wensch uitge
vallen.
De werkstaking der sigarenmakers te
stoelte vasthoudende. Zijne vrouw en dochter,
die bij de godsdienstoefening tegenwoordig
waren, snelden te hulp. Geneeskundige hulp
mocht niets meer batenreeds des nachts
overleed de geestelijke.
Nabij het station Olkasz, bij de Duitsch-
Russische grens, heeft Vrjjdag een vreese-
lijk spoorwegongeluk plaats gehad; een
personen- en goederentrein kwamen in
botsingtwee met petroleum geladen wagons
geraakten in daarbij in brand en werden
totaal vernield. Drie personen van den
treindienst en twee passagiers werden ge-
dood en tal van anderen, meestal zeer ern
stig gekwetst.
De Oder is in Opper-Silezië mijlen ver
buiten hare oevers getreden en heeft het
landschap in een zee herschapen, bruggen,
wegen en afsluitingen vernield. Nadat het
water op het station Tworkau den dijk
weggespoeld had, bedreigde het Donderdag
den spoorweg tusschen Ratibor en Oderberg.
Men heeft militairen gezonden om hulp te
verleenen. Te Schönichel moesten de
menschen hun heil op de daken zoeken.
Het Paulinenklooster bij Ober-Glogau staat
geheel in het water. De Leschnitzdjjk bij
Loslau is vernield en 500 morgen pas ge
draineerd land staan geheel onder water.
Alle kleine riviertjes zjjn zoodanig gezwollen,
dat zij op groote bergstroomen gelijken.
In Hongarije dreigen ernstige dijkbreuken
en overstroomingen, wegens het opbreken
van het ijs in den Donau.
Het Zwitsersehe plan, om ook door den
Simplon een spoorwegtunnel te boren tot
betere communicatie met Italië, heeft in
den laatsten tijd meer kans op uitvoering
gekregen. Niet allen zouden, volgens een
nieuw ontwerp, de kosten aanmerkelijk
minder bedragen dan vroeger begroot was,
maar de noodige toezegging van gelden
zou verkregen zjjn.
zi] achterlaten. De opstandelingen
3 a 400 man aan dooden en ge-
President Balmaceda erkent dat
de provincie Tarapaca thans geheel in handen
der opstandelingen is, maar beweert dat de
regeering nog over 30,000 man troepen en
aanzienljjke geldmiddelen beschikt.
Volgens bericht van de Times uit San
tiago verzekert de President voldoende geld
middelen te hebben, om met dertigduizend
man den strijd vol te houden, die waar-
schijnljjk dichter bij Santiago voortgezet
zal worden. Te Valparaiso bljjft de staat
van beleg streng gehandhaafd.
Omtrent de moorden in New-Orleans
wordt het treurig geval medegedeeld, dat
de eerste advokaten der stad, de heeren
Parkerson en Wickliffe, de leiders der be
weging waren en dat onder hen, die met
het gepeupel aan het lynchen deelnamen,
personen van aanzien werden gevonden. Maar
nog treuriger is 't zeker, dat na den moord
de besturen van de effecten- en katoenbeurs
en de Kamer van Koophandel moties aan
namen, waarin zjj verklaren het gebeurde
te betreuren, maar als een noodzakeljjkheid
te beschouwen.
De Italianen in Amerika zjjn zeer ver
bitterd en velen hunner roepen om wraak.
Te New-York zullen zjj een protest-meeting
houden en te Chicago werd het feestmaal
der Italianen, ter eere van Koning Humbert's
verjaardag, wegens de moorden uitgesteld.
De Amerikaansche minister Blaine heeft
den gouverneur van den staat Louisiana
per telegraaf ophelderingen gevraagd omtrent
den te New-Orleans gepleegden moord op
Italiaansche gevangenen en hem daarbjj,
namens president Harrison, diens ontevreden
heid betuigd dat leven en eigendom van
onderdanen eener bevriende mogendheid
niet beter gewaarborgd zjjn en de onschend
baarheid en onpartijdigheid der rechtbanken
in New-Orleans moeten zwichten voor een
troep opgewonden burgers. Met nadruk ver
langt de President dan ook dat de schul
digen zullen worden opgespoord en gestraft,
ei Aiteiia.
Langstraat en de
Amsterdam. 18 Mrt. '91. J. L.
j stond naar buiten gesleept en met 17 ge-