no 47?
wï
De nieuwe tgd.
1087. ZATERDAG 9 APRIL. 1.892.
Uitgever: L. J. YE2RMAN, Heusden.
VOOR
O:;
Dit blad rersehjjnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.00. Franco per post zonder prijs-
verhooging. Afzonderlijke nummers 5 cent.
Advertentiën 1 6 regels 60 ct. Elke regel meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagmorgen ingewacht.
Wat is dat toch met dien nieuwen tijd
Op deze vraag, die men allerwege hoort,
/soms op verwonderden, soms ook op half
angstigen toon, zullen we trachten een ver
staanbaar antwoord te geven.
Vooraf dit. »Nieuwe tijd« is een totaal
foutieve uitdrukking. Wij kunnen den tgd
niet vernieuwen, geen sekonde aan hem toe
of at doen. De tgd wentelt voort onver
schillig of wij hem oud of nieuw noemen,
of wg bidden »snel voort,of »sta stil.
1. Wij hebben behoefte dien voortsnellen
den tgd te meten, om te kunnen zeggen deze
of die gebeurtenis had plaats op dien tgd.
Lengte meten we met een lengtemaat, een
Mzwaarte meten we met een vaststaand
gewicht de zwaarte n.l. van een kub. deci
meter zuiver water, welke we een Kg. noemen.
Zoo hebben we ook een eenheid van tijd
noodig om den tijd te meten. De natuur
komt ons in dat opzicht te hulp door ons
om beurt dagen en nachten te geven en
zoo hebben we den duur van dag en nacht
als tgdmaat aangenomen. Met etmalen meten
wg dus onzen tijd, in etmalen drukken we
den duur van ons leven uit enz. Dat men
ter vereenvoudiging een getal van 7 etmalen
ec.n week, van 365 een jaar noemt, kan
hier buiten beschouwing big ven. Wij spreken
nu van etmalen of eenigszins onjuist doch
meer in overeenstemming met 't spraakge
bruik van dagen.
2. Ieder weet dat de zon in 't oosten op
komt, in 't westen ondergaat. Daaruit volgt
dat zij die oostelijk van ons wonen den dag
eer beginnen dan wij. Alleen zij die precies
noordelijk of zuidelijk van ons wonen hebben
op 't zelfde oogenblik als wij middag.
Wanneer we ons tot ons land bepalen,
dan heeft van de groote steden Groningen
het eerst middag, Arnhem 2 m. 38 s. later,
Maastricht 3 m. 33 s. later, Utrecht 5 m.
47 8., Amsterdam 6 m. 44 s., Den Haag
9 m. 43 s., Middelburg 11 m. 49 s. later.
3. De natuur doet ons de verdeeling in
dagen aan de hand, doch verder laat ze
't geheel aan ons over. Nu hebben wij dien
dag verdeeld in 24 gelijke deelen, uren ge
noemd en we hebben uurwerken gemaakt
die in ieder zoo'n deel één omloop maken.
Wanneer we nu een volmaakt horloge
hebben en deze instrumenten komen tegen
woordig der volmaaktheid zeer nabij, dan
doen wij echter de bittere ervaring op, dat
de zon het met ons horloge in geenen
deele eens is. Slechts op 4 dagen in het
jaar zal de zon 's middags op haar hoogste
punt staan en het horloge dan 12 uur
wijzenop alle andere dagen zal er eenig
verschil zijn en 't wel 't meest op 2 November
en 11 Februari, wanneer het een kwartier
bedraagt.
Hoe dit komt? Omdat de zomerdagen
verschillend van lengte zjjn, doordat de zon
dan eens verder, dan dichter bg de aarde
staat.
We kunnen hier over deze reden niet
verder uitweiden doch constateeren dat tot
een zuivere tgdsindeeling wij onze instru
menten regelen alsof alle dagen van 't jaar
evenlang waren.
4. Boven zagen we dat alle plaatsen op
verschillende tijdstippen middag hebben.
De uren vallen dus nergens samen. Is het
in Amsterdam 12 uur, dan heeft Groningen
het reeds Q1/s minuut daarover en Middel
burg nog 5 min. voor.
Dit is reeds een aanmerkelijk verschil
voor ons kleine land. Groot wordt het
echter wanneer men de grenzen overtrekt.
Wanneer 's Gravenhage middag 12 uur
heeft, is het te Keulen 12.11; te Maintz
12.16 te Hamburg 12,28 te Berlijn 12.36;
te Dantzig 12.58, te Krakau 1 uur, te
Petersburg 1.10 enz.
Zoo iemand een reis naar Petersburg
maakt zal zijn horloge hoe langer hoe meer
achter loopendaarentegen zal een Rus op
die reis 1 uur 4 min. uitwinnen.
In onzen tijd van druk verkeer is dat
een groot ongerief, we behoeven dat niet
nader te ontwikkelen.
Dat ongerief hebben we voor ons land
uit den weg geruimd door op telegraaf
kantoren en stations in 't geheele land den
Amsterdamschen tijd aan te nemen, doch
daarmee is het internationaal verkeer niet
gebaat en heeft men er nu wat anders op
gevonden.
5. Nemen we aan dat het middag te
Londen is en reizen we vandaar oostelijk,
dan kan men tot even voorbij Berlijn gaan
voor men een uur verschil heeft. Zoo voort
gaande kan men de oppervlakte der aarde
verdeelen in 24 strooken, op welker grens
de middag een uur vroeger komt. Dit nu
heeft men gedaan, met dien verstande dat
men niet van Londen is uitgegaan, maar
Londen aanneemt als te liggen in het midden
der eerste strook. In deze komen dan te
liggen Engeland, Nederland, België en
Frankrijk en het westen van Duitschland.
De volgende, een uur vroeger middag
wijzende, omvat bijna geheel Duitschland,
Zweden en Noorwegen, Denemarken, Oosten
rijk en Italië.
Nu zal men in alle plaatsen liggende
in dezellde strook de klokken van spoor-
wegen en telegraaf gelijk zetten.
Op het tgdstip, waarop deze regeling
aanvangt (1 Mei) zullen hier te lande alle
klokken 19 min. 40 sec. moeten stilstaan
en de zaak is beklonken. We kunnen dan
reizen door ons land, door Engeland, Spanje
en Frankrijk, zonder ons horloge te ver
zetten en zelfs wanneer we voorbij Keulen
stoomen over den volgenden gordel, zullen
we dat niet behoeven te doen, want 't is
gemakkelijk in plaats van 3.45 op 't horloge
4.45 af te lezen.
Wij zijn 't geheel eens met een onzer
hoogleeraren dat 't voor ons, die meer met
Duitschland, dan met Engeland in verbin
ding staan, beter ware bij den Duitschen
dan bij den Etigelschen gordel ingedeeld
te zijn, maar ter wille van onze kleine
natie zal men toch deze zeer practische
regeling der tijdsFerdeeling niet wijzigen.
Natuurlijk zullen tal van gemeenten
voortgaan de oude regeling te volgen, doch
dat zal niet lang duren. Spoor, post en
telegraaf zijn zulke geweldige manhten in
onze dagen dat we wel gedwongen zullen
worden ons naar hun tijd te regelen.
6. De voordeelen kennen we. Nu nog
een woord over de nadeelen.
Aangezien de zon in 't burgerlijk leven
eenigszins ons opstaan en liggen, het be
gin en einde onzer werkzaamheden regelt,
zal 't in 't eerst wel vreemd zijn een langen
voormiddag en een korten namiddag te
hebben. We kunnen dan n.l. niet meer
zeggen: 12 uur is middag, ofschoon we
zagen dat dit thans ook de meeste dagen
ook niet kan. Doch 't verschil wordt grooter
en meer waarneembaar, 't Zal nu voortaan
's morgens vroeger dag zijn en 's avonds
eerder donker. De werkzaamheden in
fabrieken, werven, scholen zullen daarnaar
geregeld dienen te worden.
Dat alles zal heel geleidelijk gaan, al
sparrelt men nu tegen in de Kamer, in ge
meenteraden en in alle bladen. Als men tal
van sprekers en schrijvers gelooven wilde,
dan zou men vreezen op 1 Mei een totale
omwenteling tegemoet te gaan. Zóóveel olie
meer op een jaar, heeft men uitgerekend.
Eilieve, 't hoeft geen cent meer te kosten,
wanneer ieder, die gewoon is 11 uur naar
bed te gaan, thans half elf gaat en ook
een half uur vroeger opstaathij wint er
dan zelfs nog bij.
We zijn overtuigd dat na enkele jaren
alles zich zal geregeld hebben naar den
nieuwen gordeltgd en dat de menschen
wanneer ze dan nog eons de bezwaren onder
de oogen krjjgen thans daartegen gemaakt,
elkaar verbaasd zullen aankijken, want er
wordt inderdaad niets veranderd, wanneer
we iu den nacht van 30 April dat sprongetje
van 20 min. maar doen en ook daarvan
zullen we in onzen slaap niets merken.
huis, maar slechts eene kamer, doch hij kan
niemand vinden die hem als huurder wil
hebben.
Hij denkt er nu aau om ver van Parijs
te gaan wonen onder een anderen naam.
De Bulgaarsche regeering ontving bericht
uit Bucharest, dat acht Russische officieren,
als kooplieden vermomd, de grenzen van
Bulgarije trachtten te overschrijden met de
bedoeliug de militaire organisatie te
studeeren en na te gaan in hoeveel tijd het
Bulgaarsche leger strijdvaardig kan wezen.
Vijf kadetten van de Rumeensche militaire
academie te Crajova schoten zich in de
laatste weken dood. Uit een onderzoek bleek,
dat op die academie een »zelfmoordenaars-
club« bestond, die 19 leden telde. Al de
leidde van een menigte kinderlijken, 't Bleek
toen, dat er een bepaalde onderneming was
om kinderen, op wie de ouders niet waren
gesteld, op te ruimen. Het onderzoek heeft
bijna twee jaar geduurd en thans zullen 350
getuigen worden gehoord.
De cycloon, die in het laatst der vorige
week in het Noordwesten van Amerika
woedde, heeft aan 33 menschen het leven
be- gekostvelen zijn meer of min ernstig ver
wond. Het te Chicago ingestorte huis was
een gebouw van zeven verdiepingeneen
tiental der bewoners werden zwaar gewond
en zeven personen bleven op de plaats dood.
De politie van Boisé City in Idaho heeft
een vrouwelijke rooverbende in handen ge
kregen, die in bergachtige streken diligences
leden hadden gezworen ieder op zijn beurt overrompelde enz. Er zgn zes vrouwen in
zelfmoord te plegen. Volgens den corresp^ hechtenis, die beweren zusters te zgn en
der Stand., te Weenen, die dit meldt, zou door haar, nog niet opgespoorden, vader tot
het onderzoek niet hebben aan het licht ge- het bedrijf te zijn aangezet, hetwelk zg als
bracht welke redenen tot het oprichten van mannen verkleed uitoefenden
dezen treurigen bond leidde. Het onderzoek
wordt nog voortgezet.
I ti i tenia n d
Ook in België heeft men een dynamiet-
kwestie. Te Semaing zijn een paar dynamiet-
patronem ontploft, gelukkig zonder andere
dan materieele schade aan te richten. Ern
stiger is de diefstal van 200 pakjes patronen,
te Baneux gepleegd, vermoedelijk door mijn
werkers en die, naar men gelooft, gepleegd
is om daadwerkelijke propaganda op den
len Mei mogelijk te maken.
De conservatieve bond van Brussel heeft
een motie aangenomen, waarin zij verklaart,
het algemeen stemrecht te verwerpen, maar
voorstander te zijn van een belangrijke uit
breiding van het kiesrecht. Ook het referen
dum des konings wordt afgekeurd, en de
wenschuitgesproken, het vertegenwoordigen
de stelsel dat sedert 1830 in België ge
vestigd is, onveranderd te behouden.
De Franscbe regeering heeft eene dépêche
ontvangen uit Porto Novo, waarin gemeld
wordt, dat de Dahomeyanen Ketorne en ver
scheidene andere dorpen verbrand hebben.
6000 goed gewapende Dahomeyanen zijn
gelegerd op 4 uur afstand van Porto Novo.
Zg maken toebereidselen om de stad aan
te vallen.
De luitenant-gouverneur heeft van den
koning van Dahomey eenen onbeschaamden
brief ontvangen.
In den gehouden ministerraad is besloten,
de vereischte versterking naar Dahomey te
zenden.
Volgens »Danziel« zou de beruchte anar
chist Mathieu, een der voornaamste mede
plichtigen van Ravachol, door Parijsche
rechercheurs zijn gevat, terwijl hij, in
vrouwenkleederen vermomd, rustig op straat
wandelde.
Véry, de koffiehuishouder op den Boulevard
Magenta, waar Ravachol is gearresteerd, is
di p terneergeslagen door de vele dreig
brieven welke hij ontvangen heeft. Hij houdt
zich overtuigd dat men hem naar bet leven
staat. Doch, heeft hij aan een verslaggever
van den »Temps« verklaard, wat ik gedaan
heb zou ik weer doen (om een Ravachol
over te leveren aan de politie).
Véry wil zijn huis verlaten en zijne zaak
aan kant doen om veiliger te zijn. Sedert
eenige dagen zoekt hij, niet naar een ander
Twee anarchisten drongen dezer dagen
het gebouw der Spaansche Kamer binnen
en lagen een dynamietpatroon op de trap
die voert naar de particuliere vertrekken van
den voorzitter der Kamer.
Daar de zitting iets vroeger dan gewoon
lijk aanving bleven de onverlaten, Devas
(een Franschman) en Ferrera (een Portugees)
eenigen tgd besluiteloos, zoodat reeds enkele
personen waren binnengegaan, voordat zg
het gebouw verlieten dit vestigde de aan
dacht der wacht op de indringers, welke
terstond gearresteerd werden. Papieren, bjj
Devas gevonden, toonden aan, dat een
»cosmopolitische vereeniging« voornemens
was, na het gebouw der Kamer achtereen-
volgeus het Senaatsgebouw, het Paleis van
Justitie, de Staatsraad, en de Bank te ver
nielen.
De jury voor de lijkschouwing te Mel
bourne heeft Deeming, den Anglo-Australi-
schen misdadiger, schuldig verklaard aan
moord met voorbedachten rade.
Uit Petersburg wordt d.d. 5 April ge
meld
In een afdeeling van de kruitfabriek ont
plofte gisterenavond 350 pud pyroxylin.
Het gebouw vloog in de lucht met negen
werklieden. De overblijfselen van lichaams-
deelen werden 100 vademen ver weggeslin
gerd. Ook een naburige fabriek werd be
schadigd en daar werden 5 arbeiders ge
wond. Op een afstand van 2 wersten van de
kruitfabriek sprongen zelfs nog vensterruiten.
De oorzaak van de ontploffing is niet be
kend.
Uit nadere berichten uit Petersburg blijkt,
dat bij de ontploffing in de kruitfabriek 9
arbeiders zijn gedood, 5 zwaar en 22 licht
gewond. De ontploffing had plaats in het af
gezonderd gelegen gebouw, dat voor droog-
kamer dient. Na de ontploffing ontstond een
paniek in de stad en 't duurde lang eer de
bevolking weer tot kalmte kwam.
In Brazilië breidt de gele koorts zich uit
tusschen de kust en het binnenland. De
meeste slachtoffers zijn Duitschers en andere
Europeanen.
Naar men verneemt hebben er te Berlgn
huiszoekingen plaats gehad bij vele anar
chisten, waarvan verscheidene gevangen
nemingen het gevolg zgn geweest, terwgl
ook eenige anarchistische geschriften in be
slag genomen werden. De gevangennemingen
staan in verband tot die, welke vóór twee
maanden plaats hebben gehad.
Uit Konstantinopel wordt aan Daily
News« gemeld, dat de moordenaar van den
Bulgaarschen agent dr. Vulkowitch en een
medeplichtige aan dien moord in hechtenis
zgn genomen.
Binnenland.
Ingevolge een bevel van den Czaar, worden
alle levensmiddelen en goederen, door lief
dadige instellingen voor de noodlgdende
districten bestemd, zonder invoerrecht in
Rusland toegelaten.
Te Wilna zal in deze maand het vreeselijk
proces over de engeltjes-makerijbeginnen.
Veertig vrouwen zullen terecht staan, be
schuldigd van medeplichtigheid, eenige ver
dacht van systematische kindermoorden. In
April 1890 werden een paar kinderlijkjes in
een riool gevonden, wat tot de ontdekking
Naar wg vernemen, wordt er ijverig ge
werkt aan het vervaardigen van bestekken
en teekeningen, betreffende eene geheele ver
bouwing van het station te Roosendaal. De
bestaande gebouwen zullen gesloopt en
nieuwe aan de eischen des tjjds beantwoor
dende gebouwen en een gewijzigd emplace
ment gemaakt worden.
De minister van binnenlandsche zaken
brengt ter algemeene kennis, dat de pokken
in de gemeente Wgchen (Gelderland) epi
demisch verbreid zgn.
Uit Winterswijk wordt van 4 April ge
meld
Nauwelijks is de lijn hersteld, of op het
zelfde baanvak WinterswgkEssen heeft
wederom eene ontsporing plaats. Van den
goederentrein, die te ruim 2 uren hier heden
middag moest aankomen, ontspoorden te
Boerloo, tusschen Borken en Winterswgk,
een zevental waggons, waarvan twee met
steenkolen beladen geheel omsloegen. De
schade van materieel moet weer vrjj aan
zienlijk zgn. Ten einde het personenverkeer
te onderhouden, vertrokken hulptreinen van
hier om de reizigers op te halen.
Te Nieuw-Buinen vragen de veenarbeiders
hooger looneene werkstaking dreigt dien
tengevolge uit te breken. Maréchaussees
zgn reeds aangekomen, om een waakzaam
lelerwaaii
eMosapcz namnanqa. jhl-V
