Hel Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Bonunelerwaard.
FEUILLETON.
Mijn vriend. Hilarins.
M U24. WOENSDAG 17 AUGUSTUS.
Uitgever: L.. J. VEERMAN, Heusden.
VOOR
JDit blad verschuilt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
Franco per post zonder prjjsverhooging. Afzonderlgke
nummers 5 cent.
1SU2,
Advertentiën van 16 regels 60 ct. Elke regel
meer 10 ct. Groote letters Daar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrg dagmor
gen ingewacht.
deel berokkent aan het geheel. Daarnaar is in strijd met de burgerljjke vrjjheid, en en toezicht uit te oefenen dat alom voldoend het publiek vertrouwen stelde. De generaal
huismoeder in de steden, om mijn kamereischen zjjn dikwijls juist van hen gekomen
te doen, wanneer ik dat verkies, waarom die zoo gaarne als verdedigers dier vrgheid
ben ik aan tijd gebonden om mijn kleedenwillen optreden. Er bestaan vereenigingen
te laten uitslaan en de straat voor mijn die zich ten doel stellen coöperatie tegen te
huis te boenen Zeker, die vrouw wordt be-gaan. Gaane zouden zij verbodswetten in
lemmerd in baar vrijheid van handelen,het leven roepen waarbij het den burgers
doch ten algemeenen nutte. Wat ten platten-verboden werd hun behoeften te koopen,
waar zij dat op de beste en voordeeligste
wijze meenen te kunnen doen. Gelukkig
hebben zjj in ons land weinig kans om
lande een dwaasheid zou zijn, is in groote
dichtbebouwde gemeenten een noodzakelijk
heid. De reinigingsdienst moet daar in het
belaDg der volksgezondheid aan regelen ge-deze zaak dwangwetten in het leven te
bonden zgn, die ieder moet nakomen.
Wjj hebben vrgheid van godsdienst zegt
een ander maar waartoe zgn dan bepalingen
noodig in zake kerkbouw en zoo vele andere
dingen? Alweder moeten ter bewaring van
orde en rust beperkende bepalingen gesteld
worden, die niet noodig zouden zgn, als
alle ingezetenen tot één kerkgenootschap
behoorden.
Wij hebben vrgheid om te vergaderen
waar en wanneer wij willen, maar waarom
dan die beperking dat dit niet zonder
speciaal verlof in de openlucht mag ge
schieden, en dat vergaderingen van ge-
wapenden verboden zijn. Alweder is die
beperking noodig in het algemeen belang.
Met het oog op de rust, in het belang der
volksgezondheid zijn tal van bepalingen
noodig, die de burgerlgke vrijheid beperken;
daaraan moet ieder zich onderwerpen, die
in een beschaafde maatschappij wil ver-
keerenis men van die beperkingen niet
gediend dan moet men een woonstede op
zoeken, waar zij onnoodig zijn. In een
plattelands-gemeente is men vrijer dan in
groote gemeenten en vestigt men zich een
zaam op de heide, in Gelderland, dan zal
men niemand hinderen of aanstoot geven
en behoeft dan ook niets van zijn vrijheid
op te offeren in het algemeen belang.
Ieder heeft recht op persoonlijke vrijheid
in zooverre die niet nadeelig is voor het
algemeen. Dit moet de maatstaf zijn bijt
roepen, hier is gelukkig de burgerlgke
moet de wetgeving ingericht worden en dit terecht heeft dan ook Gladstone gezegd,
wordt nog al eens vergeten, als men dat ieder voor zichzelf moet weten hoe lang
Is men week aan week bezig met zgn 1 klachten uit over de toepassing. Hoeveel is of hoe kort hij werken moet om in zijn
gewone werkzaamheden, dan is het voor niet in strijd met de burgerlijke vrgheid, onderhoud te voorzien. In den laatsten tijd
ieder een genot het vooruitzicht te hebben, in onze maatschappij, hoort men dikwijls heeft men meer eischen gesteld, die in strgd
dat men eenigen tijd die werkzaamheden zeggen! Waarom ben ik niet vrg, zegt de waren met de burgerlgke vrgheid en die
zal kunnen afbreken om in vrijheid over
zgn tjjd te beschikken, om vrg te zijn van
de dagelijksche beslommeringen. Zulk een
vrijheid is in vele beroepen noodzakelijk
cin na afloop van den vrjjen tgd met nieuwen
moed en nieuwe krachten het gewone werk
weder te verrichten. Vrijheid, geljjkheid was
de leuze, 100 jaren geleden. Zooals ieder
j.iensch hebben ook de volken behoefte aan
vrgheid, en eerst de Fransche revolutie
heeft die vrijheid aan de volkeren geschonken.
Wat voor dien tijd bestond, was slechts
schjjn, geen wezen. Veel meer was het alom
d°> vrgheid aan de machthebbenden om de
massa des volks te onderdrukkenZelfs in
onze zoogenoemde republiek werd met de
bnvgerlgke vrgheid willekeurig omgespron
gen. Er moge vrgheid geweest zijn voor
de heeren vroedschappen en de steden, de
overige burgers moesten zich onderwerpen
aan de gegeven bevelen. Uit dien tijd is
het rjjmpje: Wat de heeren wijzen, zullen
wjj prijzen. Van de vrjjheden, die wij thans
krachtens onze grondwet genieten, was toen
geen sprake. Vrgheid van godsdienst was
toen onbekend; de Staatskerk heerschte
over allen en alles, beheerschte dikwijls
den toestandvrjjheid van drukpers bestond
alleen voor hen die de heerschende partij
nrar de oogen zagen; vrijheid om zich te
vereenigen en om te vergaderen was niet
noodigalles dagteekent van later tgd.
In 1814 werden reeds volks vrgheden in
de grondwet opgenomen, al hadden onder
de vaderlgke regeering van Koning Willem
I. nog vervolgingen plaats om des gods-
dienstwille en bjj de herziening der grond
wet in 1848 kregen wg eindelgk, wat den
burgers reeds zoovele eeuwen door de macht
hebbers onthouden was: burgerlgke en gods
dienstige vrgheid. De wetten tot regeling
dier vrijheden kwamen tot stand, want men
moet niet vergeten, in een maatschappij
kan geen onbeperkte vrjjheid bestaan ieder
lager onderwijs voor de kinderen des volks meende deze uitdaging te moeten aannemen,
verkrijgbaar is, want het is niet te ont- eD deehef ran den stafsehreef onmiddellijk
i e. aan de Times,* dat drie verschillende
kennen, dat de Staat veel belang heeft bg stukken zouden worden uitgegeven in de
goed onderwijs. De Staat heeft de kerk maandschriften, welker schrijvers vooraf
losgelaten, zij kan ook de school loslaten, zorgvuldig onderzoek hadden ingesteld; het
als door anderen op voldoende wijs voor scbrjjven besloot met de zinsnede: »de on-
het onderwgs gezorgd wordt. derneming heeft niets te verliezen door het
,r verstandig onderzoek van onpartijdige en
Vrgheid moet op den voorgrond staan,1 bevoegde mftnnen.*
wat met de burgerlijke vijjheid in strjjd Deze artikelen voldeden aan velen, vroeger
is moet zooveel mogelijk uit onze wetgeving sterk tegen het Heilsleger ingenomen. Om
verdwjjnen. Beperkende bepalingen zgn dan over de uitwerking dier stukken te oor
alleen noodig wanneer de vrjjheid in strjjd ^en, deelt de generaal mede dat onmid-
7 i delink na de lezing dier artikelen een heer
kan zgn met het algemeen belang, en waar >m kw&m bezoeken< verklarende dat elke
dit zich voordoet mag niet geaarzeld worden schaduw van achterdocht uit zijn geest ver-
om de burgerlgke vrijheid te beperken, dwenen was; hij trad dadeljjk in onder-
Daarnaar moeten alle wetten beoordeeld handeling over de uitvoering van een kost-
worden, en doet men dit, dan zullen zeker baar Pla° ,\ot uitbreiding van het werk
,T onder de daklooze armen, volgens het dusver
vele kwestien verdwgnen. Veel is reeds ver- gevoigde stelSel. Zgn aldus uitgedrukt ver
vrijheid reeds te vast geworteld, om aan de j beterd, nog veel blijft te doenverorde- trouwen ondersteunde hjj met een belofte
bestrijders der coöperatie uit eigen belang gingen, wetten en voorschritten, die met de van 5000 pd. st. (f60,000), om er toe te
eenige kans van slaven te geren. De win- vrgheid in strgd zjjn, moeten verdwjjnen, kunnen overgaan.
keiiers hebben andere, betere middelen om
de coöperatie te bestrjjden dan dwang
wetten geven zij goede waren tegen billjjke
prjjzen dan zal de coöperatie geen reden
van bestaan hebben, en hun vereeniging
maar tevens moet streng gewaakt worden
dat die vrjjheid geen dwang wordt. Een
voorbeeld ter toelichtingArbeiders willen
het werk staken, daartoe moeten zjj volle
vrjjheid hebben, maar de fabrikant moet
in
Toch waren de beoordelaars niet voldaan,
en om nu den laatsten grond voor de aan
vallen op het werk uit den weg te ruimen,
heeft generaal Booth het volgende voorstel
zullen zij kunnen ontbinden. Vrijheid voor ook vrgheid hebben andere werklieden
allen, moet ook hier regel zgn, zoolang die dienst te nemen, en de regeering moet zorg
van het onderwjjs. Was het onderwjjs eerst stakers, maar ook volkomen vrijheid voor
ondergeschikt aan de kerk, later heeft de hen, die het werk willen voortzettten en
Staat de zorg voor het onderwgs op zich voor de fabrikanten. Zoo moet de vrijheid
genomen, en uitbundig, onverdiend is ons opgevat worden, en zoo zal zjj tot zegen
onderwijs door vreemdelingen geprezen. Met zjjn voor allen,
recht kon men daarbij het spreekwoord
vrijheid geen algemeene belangen schaadt, dragen dat deze werklieden niet gehinderd spraak dezer commissie aan te nemen als beslissend. En
tt i j j it ii -i j I laat dan deze commissie drie kwesties oplossen.
Veel strgd is reeds gevoerd op het gebied worden. Volkomen vrgheid voor de werk- Heeft Generaal Booth persoonlijk
toepassen
koning
In het land der blinden is éénoog
Buitenland.
Een deel der Londensche pers en som-
Achtereenvolgens werd ons fetaats-onder-mjge personen die een voorname plaats in1
wjjs steeds beter en
werd, nam de oppositie toe, men wilde
vrijheid van onderwjjs. De gelijkstelling van
het Staats-onderwjjs en het bjjzonder onder
wjjs is verkregen, schjjnbaar is de oppositie
voldaan, maar is er gelegenheid, dan wil
men meer, en daartegen bestaat geen be
zwaar, indien slechte gezorgd wordt dat de
kinderen des volks voldoend lager onderwjjs
verschaft wordt. Ons openbaar onderwjjs is
tot nu noodzakelijk geweest. Breidt men
naarmate het beter nemen in de christeljjke ei^ philan tropische
wereld heeft generaal Booth, persoonljjk
zoowel als zjjn maatschappeljjk werk, aan
gevallen; men heeft den generaal openlijk
beschuldigd van het geld, dat voor de armen
gegeven was, te gebruiken voor de vereering
van zgn eigen persoon, voor overdadige
weelde en ten bate zjjner familie, voor
nuttelooze demonstration, extra stoombooten,
extra treinen, eerste klasse hotels enz. Voorts
heeft men beweerd, dat de boeken van het
maatschappelijk werk onvolledig gehouden
worden, dat de balans niet duidelyk is en
Ieder moet in de tegenwoordige maat-
schappjj vrg zgn, mits die vrgheid geen na-
(11
Het was vjjf uur in den morgen toen
wij in het stadsplantsoen bjjeen waren
vrjj!
Mjjne zuster en mjjne verloofde hadden
al baar gereed geld, dat een vrjj aanzien-
Ijjk bedrag uitmaakte, bjj zich gestoken.
Zwjjgend gingen wjj naar het stationwjj
konden ons nog niet al te zeer verheugen
over onze vrgheid. Toen wjj echter om zes
uur in den sneltrein naar Bingerbrück zaten,
toen konden wjj juichen, toen sprongen ons
de tranen in de oogen, toen omhelsden wjj
elkander, toen waren wjj gelukkig. Wjj
hadden plaats genomen tot Frankfort; het
was ons onverschillig waarheen wjj gingen.
De hoofdzaak was de sporen van onze vlucht
uit te wisschen. Reeds dienzelfden dag
spoorden wjj van Frankfort naar Bremen
drie dagen later waren wjj reeds in volle
zee, nadat wjj ons in Bremen van de nood-
zakeljjkste reisbehoeften hadden voorzien.
Nu waren wjj veilig, nu was elk gevaar
voor achterhaling verdwenen, maar nu be
gaven mjj ook mjjne krachten.
Den eersten dag kon ik nog met de beide
dames de lunch gebruiken, maar reeds des
namiddags voelde ik mjj zóó ziek, dat ik
mjjne kajuit niet meer kon verlaten. Ook
of 10 uren te werken. Daarin moet ieder
vrjj zjjn, de wetgever moet niemand kunnen
dwingen een bepaald aantal uren werkzaam
te zjjn, de geëischte werkdag van acht uren
de dames waren ongesteld. De scheepsdokter,
dien ik liet ontbieden, zag met de aan dokters
eigene scherpzinnigheid in mjjne ongesteld
heid niets dan eenvoudige zeeziekte. Ik wist
dat het eene andere, veel ernstiger ziekte
was. Het was immers natuurljjk dat die
vreeseljjke inspanning, dat al die aan
doeningen zich moesten wreken. Ik voelde
mjj lichameljjk zóó afgemat, dat ik ook
geesteljjk indommelde en in dezen toestand
van halve bewusteloosheid werd ik door de
akeligste droomen gepjjnigd.
Ik zag mjj zeiven weder in de inrichting
te Bonn, was daar nog steeds op dezelfde
kamer, onverschillig voor alles wat om mjj
heen voorviel, stomp en dof. En in dien
half wakenden toestand speelden allerlei her
inneringen aan ware gebeurtenissen op won-
derljjke en angstverwekkende wjjze door
mjjn koortsachtig brein. Zoo kwam het mjj
voor, dat ik op zekeren nacht plotseling
was opgestaan, het venster geopend en eene
poging gedaan had om het jjzeren traliewerk
met geweld af te rukken. Ditmaal was de
uitslag anders dan in de werkeljjkheid. De
soliede muren weerstonden mjjne boven-
menscheljjke pogingen. Door mjjn gesteun
waren de bewakers uit hun slaap gewekt;
zjj traden de kamer binnen en brachten mjj
weder in bed. Ik hoorde dat de wachter
den volgenden morgen in mjjne tegenwoor
digheid rapport uitbracht aan Dr. Philippi
van hetgeen in den nacht was voorgevallen
en de dokter, die nog steeds directeur van
de inrichting was, ofschoon de waanzin in
zjjne blauwe oogen te lezen stond, schudde
nadenkend het hoofd en zei tot zjjne collega's
onderwijs hunner kinderen, dan heeft het
Staats-onderwjjs geen reden van bestaan
meerdan is de Staat alleeir geroepen om
iet onderwjjs der behoeftigen te bekostigen,
»Ik kan de verantwoording niet meer alleen
dragen; ik moet aan de bevoegde macht
niet vertrouwbaar zgn. Ondanks alle tegen
spraak werden deze beschuldigingen hard
nekkig volgehouden. De Times* bevatte
een artikel, hetwelk besloot met de vraag,
of generaal Booth wilde toestemmen in een
onderzoek door sommige personen, in wie
verstand verloren, ik zag niets dan weg
smeltende omtrekken, die als nevenbeelden
kennis geven.« En daarna hoorde ik iets verdwenen. Daarna zag ik niets meer.
zeggen van »onder curatele stellen* en in] Toen ik weder tot, mij zeiven kwam, lag
mjjn koortsachtigen droom werd aan dezeik in wollen dekens gewikkeld in een hospi-
ledreiging ook gevolg gegeven. Men ont taal te New-I ork. Ik wist niet wat met mg
lood mjj in eene vergadering van personen, I was voorgevallen en heb dat ook nooit ver
die ik niet kende en men deed mjj allerlei nomen. Gjj zult begrjjpen dat wjj niet gaarne
vragen, die ik niet beantwoordde. Kortom, daarover spreken. Sarah en Grete huiveren
de grensljjn tusschen droom en werkeljjk- bjj de gedachte aan die schrikwekkende
ïeid was bijna geheel uitgewischt. Ik wist reis en mjjn geest was als in nevelen ge-
niet meer of hetgeen ik droomde de werke-
jjkheid, dan wel of de werkeljjkheid een
droom was. Hoe is het na, vroeg ik mjj
zeiven af. Ben ik hier op een schip of in
Bonn? Wat is er met mjj gebeurd? Ik had
een gevoel alsof er eene centenaarslast op
mijne borst lag.
Eene scheepsramp schudde mjj uit dien
;oestand wakker.
Ons schip was in den dikken mist tegen
een ander geloopen en had een zwaar lek
gekregen. Ik hoorde het geloop boven mjjn
hoofd, ik hoorde alle pompen te vergeefs
werken, want het water drong met niet te
huid. Maar de herinnering aan het stjjgende,
koude water is mjj bjjgebleven en thans
nog voel ik bjj de gedachte alleen reeds
eene ondrageljjke koude en vaart mjj eene
rilling door de leden.
Dank zjj de uitstekende verpleging van
De »Times« en andere leidende nieuws
bladen namen dit aanbod aaneen groot
deel der pers, waaronder de Londensche
Standardeen voorname plaats bekleedt,
heeft het voorstel echter begroet »met een
gehuil van bitterheid en bespotting*, het
voorstel aanduidende als een kunstgroep
om er dubbeltjes uit te slaan.*
Deze poging om deze tegenstanders te
voldoen, zal dus niet voldoen, hetgeen de
generaal toeschrjjft aan een rgeest van
tegenstand en kwaadaardigheid*, die wil
verhinderen hem bjj te staan om de arme
ellendige menigten te helpen. Dat hg het
onderzoek laat plaats hebben, is tegen den
zin van velen zjjner vrienden, omdat zjj
overtuigd zjjn en het als tijd- en kracht
verspilling beschouwen. De generaal zal
evenwel niet treden in een bespreking van
de beginselen die in het plan zjjn vervat.
Die beginselen heeft hjj in »In Engelauds
donkere wildernissen* uiteengezet en ook
later uitgelegd. Op deze verklaringen af-
grjjpen waarom wjj ons met geweld hebben
onttrokken aan de macht van een man, die
in een toestand van volkomene ontoereken
baarheid menschengeluk en menschenlevens
verstoort.*
Het was ongeveer in den tjjd, dat de
groote spoorljjn, die St. Paul in Minesota
met Portland in Oregon verbindt, in gereed
heid was gekomen. De inwjjding had op de
schitterendste wjjze plaats gehad. De president
Henry Villard had uit Duitschland en Enge
land een aantal bekende personen uitge-
noodigd, om het tot stand komen van dit
nieuwe en grootsche voortbrengsel van
menschel jjke onversaagdheid en onder
nemingsgeest mede te vieren.
Alle couranten hadden hare kolommen
mjjne verloofde en mjjne zuster, die door gevuld met beschrjjvingen van de plaats
de onkunde van den dokter niet bjjzonder gehad hebbende feesteljjkheden en ik las
werden tegengewerkt, was ik na ongeveer i die gedurende mjjn herstel met groote be
twee maanden zoover hersteld, dat wjj erlangstelling en geestdrift. De nieuwe spoor-
over konden denken onze reis voort te zetten.
Wjj hadden besloten mjjn schoonvader
van onze aanstaande komst geen kennis te
geven. Ik wist immers dat Philippi hem
stuiten kracht het schip binnen. Het was geschreven hadik kon bovendien met grond
alsof er duizenden ratten boven mjj rond
liepen. Allen redden zich op het dek. Mjj,
arme, had men vergeten, en ik was te zwak
om mjj zeiven te helpen. En het water
steeg hoe langer hoe hooger en was reeds
doorgedrongen tot mjjne kajuit. Mijne tanden
klapperden. Ik hoorde de reddingbooten
vermoeden, dat hjj hem ook van onze vlucht
niet onkundig zou hebben gelaten. Wjj
wilden onverwacht vóór mijn schoonvader
staan en zeggen: »Hier zgn wjjoordeel
nu zelf of wjj ziek zjjn, zooals men daar
ginds beweert. Mocht gij eenige verschijnselen
weg doorsnijdt juist het gebiedt, waarin de
bezittingen liggen van mjjn schoonvader,
Dakota en Montana
Intusschen had ik mij rjjkeljjk van geld
middelen voorzien. Uit New-York had ik
een telegram gezonden aan mjjn compagnon,
met verzoek injj een wissel van 250.000
dollars op een der grootste bankiershuizen
aldaar toe te zenden. Ik was vast besloten
een gedeelte van het kapitaal te besteden
tot het aankoopen van nieuw-ontgonnen
landstreken in de onmiddellijke nabijheid
bij ons waarnemen, die de bewering van den
neerlaten; mijne zuster en mijne bruidongelukkigen Philippi bevestigen, welaan, van de bezittingen rogna schoonvaders,
hadden met al de kracht, die inbaar was, dan beloven wij u uit vrijen wil daarheen
geweigerd daarin plaats te nemenzij wilden te gaan, waarbeen gig ons zenden wilt. Spreek! ord^ -oeruolgd,
dat ik eerst gered zou worden. Ik bad mjjn uw oordeel vrg uit en gjj zult spoedig be-j
IIEIIWSBLAD
lo. De commissie moet bestaan uit onpartijdige per
sonen. 2o. Zij moeten mannen zijn van zulk een stand
en bekwaamheid, dat hun uitspraak bij het volk gewicht
in de schaal legt en het overtuigt; en 3o. Zijn grootste
tegenstanders moeten zich bereid verklaren, om de uit*
in eenig opzicht
voordeel bij het Maatschappelijk Plan, of is hij de be-
langelooze dienaar van het publiek, dien hij voorgaeft
te zijn?
b. Worden de boekhouding, de geldzaken en de balans
behandeld op een eerlijke, zaakkundige en eervolle wijze
c. Worden de gelden besteed volgens het stelsel, dat
uitgewerkt is in het plan voor Engelands Donkerste
Wildernissen, en worden zij op zulk eene zuinige en zaak
kundige wijze besteed, dat men een behoorlijke mate
van succes mag verwachten?"
moet vrgheid hebben om te leven, zooals j onze wetgevers. Niemand bijv. moet ge-1 bet bijzonder onderwijs uit, zorgen alle de financiëele opgaven over 't algemeen
hij verkiest, om te bandelen naar welge-j dwongen kunnen worden meer dan 6 of 8; ouders die daartoe by machte zjjn voor het
vallen, mits die vrijheid niet hinderlijk of
achadeljjk is voor anderen.
(Uit het Duitscii.)
niüf maar r\-f n ntrfnon i L~ ni»nmr»na rl rx error* nnlH !\l nor* r In nnrinnorirK* aun haf otn rfDnrln