Het Land van Hensden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard. Kolonisatie. FEUILLETON. VOOR Dit blad verschat WOENSDAG en ZATERDAG. Abonnementsprjjs: per 3 maanden f l.OO. Franco per post zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke nummers 5 cent. Uitgever: Ll. J. YELEIRMAN, Heusden. JVp. 1132. WOENSDAG 14 SEPTEMBER. 1892. Advertentiën van 16 regels 60 ct. Elke regel meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte. Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrjjdagmor- gen ingewacht. Van de vroegste tjjden der Geschiedenis hebben wij berichten van kolonisatie. De zonen Jakobs «gingen naar het graanrjjke Egypte en stichtten in het landschap Gosen een bloeiende kolonie. Griekenland, na koloniën van Egyptenaars en Phiniciërs ontvangen te hebben zond zijne zonen en dochteren heen om koloniën te stichten aan alle kusten der Middellandsche zee. Grieken bevolkten Zuid-Italië, Grieken stichtten Marseille en zoo vele andere steden vooral ook in Klein-Azië. Door taal en godsdienst aan het moederland verbonden ontwikkelden die koloniën geheel zelfstandig. Mocht de moederstad in de eerste jaren haar kinderen steunen, zooals het goeden ouders betaamt, spoedig waren de kinderen volwassen en het ouderlijk gezag verviel met de ouderljjke hulp, die onnoodig was geworden. Rome had bloeiende koloniën, onder andere Staten had Engeland zijn beschaving aan Rome te danken en deze ging weder verloren, toen het Romeinsche gezag daar ophield. Ook hier werd de beschaving, door de Romeinsche nederzettingen aangebracht, door da komst van nieuwe horden Germanen voor eeuwen vernietigd. De nieuwere koloniën dagteekenen van het begin der zestiende eeuw. Portugal voer naar Indië, Spanje naar Amerika en tal van neerzettingen verrezen in de vreemde wereld- deelen, daar ook de Engelschen en Neder landers deel van den buit tvilden hebben. Want het hoofddoel dier koloniën was winstbejag, winst voor de Staten in het algemeen, winst voor de individuen in het ^zonder. De Oost-Indische compagnie werd in 1602 opgericiit, en de schatten, door dat handelslichaam verdiend, voor aandeel houders in het bpzonder en voor het land in het algemeen, zjjn moeieljjk in cjjfers weer te geven. Java werd gekoloniseerd en ook op het vaste land had de compagnie belangrijke kantorenhoofdzakelijk voor handelsbe langen. Amsterdam werd de stapelplaats der Indische producte. De handel heeft bij die koloniën het hoogste woord, alle andere belangen zjjn ondergeschikt aan die van den handel. Maar ook andere koloniën werden daarna in Amerika en Australië gesticht. Velen verlieten het moederland, hetzjj om .enstige of staatkundige (5 vlk dank u, mijnheer-reik heb uw üaam gisteren inderdaad niet goed verstaan. >Robert Reinwald, doeter in de medi cijnen.* »lk dank u, docter,« herhaalde Goldbaum, en 'k zal rujj bjj den schilder op n beroepen gij hebt hem mij gerekommandeerd.* Dit ontraadde Reinwald echter: »hjj be hoeft de bron, waaruit gij inlichtingen geput hebt, volstrekt niet te kennen. »Toch zal het beter wezen dat ik u noem,« meende de bankier, »hij verdenkt mij anders dat ik van zjjn boos voornemen gehoord heb en uit dien hoofde tot hem bom.* »Mjjnentwege noemt ge mij ook,« gaf de dokter toe, »w«nt ik stel in waarheid zjjn gave zeer boog. Het ontbreekt hem tot nog toe aan succes, bjj versmaadt de in onze dagen gebruikeljjke reclame, dewjjl hjj, zooals ik reeds gezegd heb, een man van karakter is.« »Een man van karakter en mij behandelen els een karikatuur,* dacht Von Goldbaum, er nder het echter uit te spreken. »Mag ik u nu zjjn adres vragen?* Reinwald talmde thans niet»Panl Asmus, IimgArdstraat 2, 3de etage. Ge treft hem 'k voor middags zeker thuis.* Goldbaum noteerde 't adres. »Ik zal hem morgen opzoekenhet komt bp mjj niet op redenen, hetzij om tot een beteren maat- schappeljjken toestand te geraken en zochten een nieuw vaderlanddaar vestigden zjj zich, bjj welslagen volgden velen, en hadden de kolonisten geen steun van het moeder land meer noodig, dan zochten zjj daarvan geheel onafhankeljjk te worden. Ging dit eerst met velerlei bezwaren ver gezeld, verzette zich dikwijls het moeder land tegen den vr jjheidszin van zjjn kinderen, getuige de Amerikaansche vrijheidsoorlogen, langzamerhand zjjn de inzichten veranderd en Engeland heeft reeds verschillende kololiën zelfbestuur gegeven. Weer andere koloniën zjjn aangelegd om de gevange nissen te ledigen, en den misdadigers in staat te stellen een nieuw leven te beginnen. Eindeljjk heeft men nog koloniëa, hoofd- zakeljjk onder de Engelsche, die het moeder land schatten kosten, en geen ander doel hebben dan de verdediging van belangrijke punten zooals Gibraltar, Maltha en Corfu in de Middellandsche zee. Het bezit van koloniën schijnt een be- njjdenswaardige zaak te zijn voor de volken van Europa. Waren Engeland en Nederland de koloniale mogendheden bjj uitnemend heid, in de laatste tijden trachten Frankrjjk, Duitschland, Italië ja zelfs ook België koloniale mogendheden te worden, met hoe veel tegenspoed dit streven ook vergezeld mogen gaan. Hoeveel schatten en menschenlevens heeft het bezit van Algerie aan Frankrjjk niet gekost, nog steeds vordert Tonking bloedige offers! Italië heeft in de Roode zee een kluister aan het been, Duitschland heeft van zjjn bezittingen nog weinig vreugde beleefd en België ontvangt dag op dag de treurigste tjjdingen uit den Congostaat Zullen die teleurstellingen de volken van Europa niet afschrikken om als koloniale mogendheden op te treden? Zullen nog meer menschenlevens opgeofferd worden om het zwarte werelddeel aan de Arabieren te ontrukken en voor de Europeesche hande laars te openen onder de lenze dat den negers de Europeesche beschaving door de afschaffing der schandelijke slavernjj moet gebracht worden 1 Want o, die beschaving, die menschen- liefde moet bjj velerlei kolonisatie dienst doen om andere, meen stoffeljjke oogmerken te bedekken. Afschaffing der slavernjj is zoo dikwjjls de leus om op gemakkeljjke en goedkoope wjjze ivoor en andere kostbare zaken te verkrjjgen. Zal het den negers veel een schilderjj aan. Maar,* viel hjj plotseling zichzelf in de reden, »hoe kom ik te weten of dat scbandblad werkeljjk vernietigd is?« »Daar kom ik in elk geval achter.* »Wilt u dan de goedheid hebben mjj kennis te geven,* vroeg de getemde leeuw. »Ik zal het ter hand stellen,* zei Rein wald. Dat hjj zich daarmee persoonljjk be moeien zou, begeerde Von Goldbaum eigen- ljjk niet, schrifteljjke kennisgeving was hem genoeg en meer gewenscht. Doch afslaan was in dit geval niet wel mogeljjk. De geldvorst beduidde met een hoofdbeweging, dat 't hem goed was en Reinwald verwjjderde zich snel. Een livreiknecht noodigde den heer des huizes aan tafel. De freules waren reeds ge zeten en Elvira vroeg hem wat ue docter in papa's eig^n belang te behandelen had. Goldbaum dwong zijn mond tot een glim lach, en zeide, terwijl hjj plaats nam: »men heeft mjj als kunstbeschermer bjj hem ge- rekommandeerd. Hjj beval mij een schilderj) aan, dat volgens hem een aanwinst voor mijn verzameling wezen zal. Nu, ik kan 't licht eens gaan zien.* »Een schilderij van wien vroeg Elvira opgewonden. »Van een mjj onbekend persoon, een zekeren och, 't kan mij eigenljjk niet schelen.* »Wat stelt ze voor?* ging Elvira voort. »Wat ze voorstelt?* zei papa, op zjjn bord blikkend. Zoo gemakkeljjk 't antwoord was, zoo moeilijk was 't hem dat te geven. Het was hem niet ingevallen bjj Reinwald te informeeren naar het genre, door Asmus be oefend. Hij begreep echter dat een karika- baten of zjj door de Mahomedaansche Arabieren of door de Christeljjke Europeanen geplukt worden? Ook van de zoo gevierde Europeesche reizigers worden gruwelen ver haald. De nieuwere kolonisatie is zeker niet in het belang der menschheid, het eigenbelang speelt bjj die plannen de voornaamste rol. Vestigen zich Europeanen in onbewoonde streken om daar een nieuw vaderland te verkrijgen, dan komen die pogingen de menschheid ten goede; aan den nieuwen grond worden kostbare schatten onttrokken en het oude vaderland wordt daardoor zonder iemands schade of nadeel ontlast van zoo- velen, die geen voldoend bestaan hadden. De emigratie naar Noord-Amerika, de ont ginning van duizenden H.A. woest land heeft Europa in den afgeloopen winter voor hongersnood behoed. De Engelsche koloniën in Australië hebben velen een bestaan ver schaft, en Europa geniet de voordeelen van het werk der landverhuizers. Zulk een kolonisatie verdient in alle opzichten steun en aanbeveling. Alles is winst, het moeder land geniet nog de voordeelen van het werk zijner zonen. Moet die kolonisatie om de groote voordeelen krachtig door volk en regeering gesteund worden, afkeurenswaar dig en hoogst nadeelig is een kolonisatie die op dwang steunt, welke schoonschjjnende redenen mogen aangevoerd worden om veel verkeerds en schandeljjks te bemantelen. Voer een vloot, met Chineezen bemand, de Theems of de Maas of de Seine op, om den Europeeër de Chineesche beschaving te brengen, dan zou men die gunsten weigeren en zich krachtig verzettende helden, die lauweren behaalden in den strjjd tegen onze gele broeders, zouden geroemd en geëerd worden, in onze bedehuizen zouden lofzangen gezongen worden ter eere van onzen God, die paal en perk gesteld had aan de Chi neesche overmoed. Europa voor de Europeanen zou het heeten 1 Maar is het dan anders als de Europeanen zich met geweld van wapenen willen nestelen in andere werelddeelen, om de Europeesche beschaving en het Christen dom daar bekend te maken, om waar te krjjgen of opium te slijten? Laat ons toch niet langer met twee maten meten, en niet meer prjjzen wat afkeuring, strenge afkeuring verdient. Kolonisatie moet op billjjkheid en recht berusten. Een kolonie die op geweld steunt, mag door niemand, welke schoonschjjnende tuurteekenaar niet anders dan portretschil der kon zjjn en voigde dus na een wjjle overdenking aan de vraag toe»eeu portret 1 Luitgard boog zich voorover om deu blos te verbergen. Haar gedachte was dezelfde als die van Elvira't moest Luitgards por tret zjjn 1 De ongewone glimlach op des bankiers gelaat versterkte beide zusters in die opvatting en Reinwald kwam thans Elvira nog meer onverklaarbaar voor. »Dr. Reinwald zal een der volgende dagen terugkomen,* zei Goldbaum, zonder tot zijn dochters op te zien, »ben ik op 't kantoor, laat hem dan niet heengaan, voor ik hem gesproken heb.* Elvira smoorde een juich toon, die haar bjjna van bljjdschap ontsnapt was, 't Middagmaal liep verder zwjjgend af, ieder had genoeg aan zijn eigen overden kingen. Reinwald wist dat Paul Asmus eiken na middag tusschen twee en drie in zeker café koffie dronk en dagbladen las. Hjj had niets anders te doen dan daarheen te jjlen, want zjjn horloge stond juist op drie toen Gold- baums portier hem uitliet. Asmus zat in de rookkamer van 't druk bezochte lokaal, het hoofd op de linkerhand geleund, starende op de letters eener courant, doch met zjjn gedachten ver van de lectuur. Hjj werd den arts eerst gewaar, nadat deze zich door de rookwolken baan gebroken en hem de hand op den schouder gelegd had. Een zwaarmoedige blik trof Reinwald: >ha, zijt gij het Robert?* Reinwald zette zich aan 't kleine tafeltje redenen ook aangevoerd worden, verdedigd worden. Verdedigen de inwoners van Achter-Indië zich tegen de Franschen, de Atjeneezen zich tegen de Nederlanders, zjj hebben daar toe evenveel recht als de Franschen en Nederlanders zouden hebben om zich tegen een inval der Chineezen te verzetten. Nu kan men velerlei beweegredenen opgeven die de overheersching van den eenen stam door den anderen wenscheljjk maken, maar die weuschelijkheid geeft nog het recht niet om daartoe dwangmiddelen te gebruiken. Kolonisatie is zeker in het belang van het overbevolkte Europa, doch wil men slagen dan moet op den voorgrond staan, dat dwang is uitgesloten. Wordt de koloni satie door wapengeweld verkregen, dan zullen wapenen noodig zijn om het ver kregen gezag te handhaven. Van geweld is geen heil te verwachten, wat door wapenen verkregen is zal door wapenen weder ver loren gaan. Ook op dit gebied moet vrjjheid en recht vaardigheid de hoogste wet zjjn. De ge schiedenis heeft het ons geleerd en leert het nog dagelijks, dat het zwaard geen afdoende verbeteringen tot stand brengt. Wanneer zal men dit in Europa willen begrjjpen, wanneer zullen de pogingeun op houden om zich van eens anders goed meester te maken? Een man, die een brood steelt om zijn gezin te voeden, wordt ver oordeeld en gestraft, wat moet dan ge schieden met een regeering die zich in naam van deD godsdienst en de menschelijkheid van de bezittingen en eigendommen van anderen meester maakt al hebben die andere dan ook een andere huidkleur? Wil men onbevoordeeld oordeelen, dan kan het antwoord niet twijfelachtig zijn. Neemt men dit bjj kolonisatie in acht; laat men vrjjheid aan hen die willen koloni- seeren, doch zorgt men dat zjj zich niet vergrjjpen aan de bezittingen van anderen, hetzjj die geel of zwart zjjn, dan kan kolo nisatie nog een zegen voor Europa zjjn, in het tegenovergestelde geval zal het een ramp, een vloek zjjneen ramp voor de landen die daarvoor worden uitgekozen, een vloek van Europa, dat de eenvoudigste wetten van recht en billjjkheid schendt, om winst bejag, en dit verzwaart door veinzerij en huichelarij. Unitenland. De opzichter Laurent uit een der mijn- naast den vriend. »A1 weer in een zwaar moedige bui?* vroeg bjj zacht, om door de naastzittende gasten niet verstaan te worden. Asmus zuchtte en antwoordde: »ge kent mjj, mjj ontbreekt nu eenmaal de rozekleu- rige lichtzinnigheid mjjner gildebroedersik ben niet in staat mjj over den tegenspoed heen te zetten.* Weet ge wat het lied zegt? »Door strjjd tot eer! »En schoon des levens plagen »U dreigen als met reuzenmacht, Schep moed »Na droevig troostloos klagen »Herrjjst het licht, verdvrjjnt de nacht!* Asmus schudde het hoofd. Er zjjn ook andere liederen b.v.: »Zij hebben gezworven al heen en weer, »Zjj hebben gevonden geluk noch eer, >Zij zjjn ellendig gestorven »Maar dit oude Perzische lied doelt op een minnend paar*, zei Reinwald gevat, »en gjj staat alleen.* Vergeet rnjjn oude moeder niet* ant woordde de schilder treurig, »mjjn oude moeder, wier hoopvolle verwachtingen ik niet in staat ben te vervullen Met tal van ontberingen heeft ze mij laten studeeren en nu ik op eigen voeten staan moet, kom ik niet vooruit. Wat nut geeft mij het loffelijk oordeel der jury, toen ik mjjn beide genre stukken op de laatste tentoonstelling inzond? Niemand heeft ze genomen, ze staan weder in mijn atelier en er daagt zelfs niemand meer op om ze te zien. Is het niet om te vertwjjfelen als met ziet hoe liefhebbers, die zich voor kenners uitgeven, allerlei knoei werk koopen, alleen omdat er bekende naaien patten van Lens, voor wiens huis Dinsdag nacht drie dynamietpatronen waren gelegd, heeft nu een brief gekregen dat een tweede aanslag beter zou gelukken. De Graaf van Parijs laat het bericht van het huwelijk zijner dochter met Ferdinand van Bulgarjje tegenspreken. Het gemeentebestuur van Berljjn heeft den minister van binnenl. zaken vergunning i gevraagd om de Ijjken van cholernljjders te doen verbranden, ter voorkoming eener latere gevaar 1 jjke besmetting der begraaf plaatsen. Te Frankfort a./M. is een man gevat, die zjjn werk maakte van huweljjksoplichterjjen en daarmee een aantal menschen veel geld afgezet, zelfs een bejaarde dame tot zelf moord gebracht heeft. Die schurk ging op een zeer bjjzondere manier te werk. Bjj de verloving liet hjj zjjn aanstaanden schoon vader een contract teekenen, vraarin een ruime schadevergoeding werd beloofd, als door zjjn toedoen het voorgenomen huweljjk niet voltrokken werd, en hjj van zjjn kant verbond zich ook daartoe. Dan zond hjj zelf ongeteekende brieven aan de familie zjjnef verloofde, waarin hij werd afgeschilderd als een oplichter, een ellendeling enz.; bjj onder zoek bleken die beschuldigingen waar te zjjn, de verloving werd afgebroken, de schadevergoeding betaald en hjj ging een nieuwe bruid zoeken. Thans echter hebben verscheidene aan klachten van anderen een eind gemaakt aan zijne voordeelige zelfbeschuldigingen. Met angst gaat men te Hamburg den winter tegemoet. Niet alleen dat de cholera honderden gezinnen van hun hoofd heeft beroofd en duizenden kinderen tot weezen heeft gemaakt, die thans ten laste der open bare liefdadigheid komen, maar ook in den handel gaat weinig om, daar de meeste ge goeden de stad hebben verlaten. Wel heeft de beurs zich grootendeels hersteld van de paniek, welke het uitbreken der epidemie veroorzaakte, maar de scheepvaart heeft bjjna niets te beduiden; terwjjl anders in het najaar geregeld een 150 a 200 groote schepen in de havens lossen en laden, zjjn er thans nauweljjks een dozjjn hout- en kolenschepen te zien, zoodat er voor den minderen man weinig te verdienen valt. Ook in het bouwvak is bet treurig gesteld niet minder dan 10,000 werklieden en lagere beambten loopen broodeloos rond. Reeds onder staan?* Uit de oogen des docter3 lachte de schalk. Beste Faul, zou ook uw bitterheid »Geloof me, RoberUviri Asmus in, »het is geen nijd, alleen verdriet, 't welk me plaagt, omdat 't absoluut slechte in de kunst heden ten dage de meeste aanbidders vindt.* »Whs dat vroeger niet zoo?* »Neen,« beweerde de schilder, »in Italië ten tjjde der 15de eeuw Zjjn vriend echter brak deze geschied kundige herinnering af: »ge hebt me niet laten uitspreken, Paul, zou 't uw bitterheid niet lenigen, wanneer morgen aan den dag iemand tot u kwam en een uwer genre stukken kocht?* Oageloovig herhaalde Asmus: wan neer wanneer Reinwald sloeg hem op den arm: »nu, er zal iemand komen!* »Wie?« vroeg de ander, als vertrouwde hjj zijn ooren niet. »En hjj zal u zonder afdingen den prijs betalen, dien ge vraagt!* Robert, ge zjjt toch niet >Gek geworden?* vulde deze aan. Vraag echter een goede, flinke som, want hjj kan 't betalen en beoordeelt kunstwerken uit sluitend naar den prijs.* Asmus zat als aan den stoel genageld: »wie?« »De bankier Von Goldbaum!* spelde Reinwald. Er kwam beweging in den schilder: >dau zou ik gelooven, dat er nog wonderen ge beuren.* NIHIW1BM» (Wordt vervolgdJ

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Nieuwsblad het land van Heusden en Altena de Langstraat en de Bommelerwaard | 1892 | | pagina 1