Hel Land van Hensden en Altena, de Langstraat en de Bomnielenvaard.
Een maatschappelijke kwaal.
FEUILLETON.
De Pleegzuster.
Uitgever: L. J. YÜERMAN, Heusden.
M 1140. WOENSDAG 12 OCTOBER.
1892.
VOOR
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
Franco per post zonder prgsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 60 ct. Elke regel
meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Yrg dagmor
gen ingewacht.
Wanneer men in deze tijden van een
ziekte spreekt, is men zeker gehoor te
zullen krijgen, vervuld als iedereen is van
het dreigende spook dat cholera heet.
't Is echter geen nieuwe epidemie, die
we op 't oog hebben, ontdekt door het
microscoop der doctoren in bloed en darmen,
maar een sociale ziekte, door iederen volks
vriend met het bloote oog waar te nemen.
Daar ze in 't najaar hevig woedt, is 't nu
juist tjjd haar ter sprake te brengen, wat
we bij dezen de eer hebben te doen.
Om niet kwalijk begrepen te worden,
geven we allereerst toe dat de tegenwoordige
tjjd sterk dringt tot vereeniging en de toe
stand van ons politiek, sociaal en kerkeljjk
leven een samenvatting van alleenstaande en
verdeelde krachten wenscheljjk en noodzake-
maakt. Wij bestrjjden niet dat de stoffelijke
en zedelijke welvaart des volks door tal van
vereenigingen ter harte genomen en bevor
derd is. Wjj spreken niet tegen dat traag
heid en zelfzucht velen weerhouden zich bjj
genootschappen aan te sluiten en met raad
en daad minder bedeelde medeburgers bjj te
staan. Een en ander verhindert echter niet
ernstige bedenking te koesteren omtrent de
overproductie op een veld, waar naast veel
goed zaad tal van onkruid tegeljjk opschiet.
Wie telt de namen der vereenigingen,
die heden ten dage hare handen naar onzen
t|jd, onze krachten, onze geldbeurs uit
strekken.
Politieke, wetenschappelijke, kunstmin
nende, gezellige en kerkelijke vereenigingen
dringen ons 't lidmaatschap op en vragen
onze bjjdragen. Museums, kasino's, clubs,
harmonieën, sociteiten, boogschutteryen en
kegelbanen verzamelen hunne getrouwen om
speeltafels, redenaarsgestoelte en maatstok.
Iedere letter van 't a, b, c, misschien de z
en y uitgezonderd, voert mintens één ver
eeniging in 't gevecht. Gelijk paddestoelen
schieten dagelijks nieuwe vereenigingen op,
hier voor voetbaden, daar voor stenografie,
heden voor dierenbescherming, morgen voor
de uitroeiing der bladluizen. Gelijk padde
stoelen ook sterven er dagelijks vele en
uit den bodem, gemest met den afval van
deze slapende, levensmoede, opgeloste ver
eenigingen ontkiemen terstond nieuwe.
Waneer drie 19de-eeuwers, ontsnapt aan een
schipbreuk, ergens op een woest eiland in den
Grooten Oceaan geslingerd worden, zullen
ze, vermoedeljjk om in een lang gevoelde
behoefte te voorzien, een vereeniging stichten,
L
(1
De feestgasten, die in het huis van den
justitieraad Werner bijeen waren gekomen,
om diens vjjftigjarig ambtsjubileum te vieren,
waren uit de plechtige in de gematigde
stemming overgegaan. De eersten en voor-
naamsten der groote provinciestad hadden
aan den rijk versierden feestdisch plaats ge
nomen. Plechtige toespraken, welke velen
der aanwezigen heete tranen ontlokten, waren
ten beste gegevenDe regeerings-president
had den jubilaris de welverdiende orde in
naam van den landheer overhandigd, en nu
stond de stedeljjke opperburgemeester op,
om nogmaals den jubilaris een welverdiende
hulde te doen toekomen, gelijk hij verklaarde,
niet in hoedanigheid van hoofd der gemeente,
maar als mensch, als veeljarig vriend van
den jubilaris en van zjjn huis.
Zyn speec kwam uit het hart en ging
tot het hart, en alle aanwezigen, zoowel de
dames als de heeren, voelden zich tot
schreiens toe bewogen, dat het der vrouw
van den jubilaris, die dezen veertig jaren
achterten trouw ter zijde had gestaan, niet
vergund was geweest, het feest te beleven,
als 't er bij een blijft.
Eenige bijzonder werkzame naturen bren
gen het zoover, lid te zijn van twee of
drie dozijn vereenigingen; niet maar op
papier, maar in werkelijkheid aan deze
lichamen hunne krachten wijden. Iedere
avond is bezet, iedere tafel met papieren
bedekt, elke post brengt armen vol circu
laires, de wandkalender biedt geen ruimte
genoeg om de bezette avonden aan te
teekenen, de eene bode is nauweljjks van
de stoep of de andere schelt aan, iedere
krant brengt het bericht van een nieuwe
vergadering. Deze wondermenschen zijn
volstrekt niet altjjd renteniers, die over tjjd
te beschikken en 't geld maar voor 't op
scheppen hebben, dikwjjls zijn het mannen
van zaken, ambtenaren, leeraars, predikanten,
die boven de beroepsbezigheden vrijwillig
de lasten op zich nemen van een uitgebreid
vereenigingswerk.
Daar onze tijdgeest ook de vrouw tot den
dienst der publieke zaak oproept, zoo kan
de gade niet bjj den man, de moeder niet
bjj den vader achterstaan. Ook zij bezoekt
hare zendingsbjjeenkomsten en weldadig
heidsclubs, haar schoolvergadering, kook
school en leesclub en niet zonder een zweem
van hoogmoed ziet de presidente neer op
haar zusters-leden.
Vindt ge 't onbegrjjpeljjk waar zulke
menschen den tijd vinden tot deze bijeen
komsten, vergaderingen, zittingen en feesten
Wel, dat is eenvoudig, ten nutte des volks
nemen ze dien waar ze hem vinden, op
kosten van het beroepswerk en tot nadeel
van eigen huishouding. De zonen hebben
dringend behoefte aan wat hulp en contróle
bij 't huiswerk, maar vader moet van avond
naar de kiesvereeniging en morgen naar
een huishoudeljjke bjjeenkomst van Tuin
bouw de dochters hongeren naar wat
leiding bjj haar lectuur en muziek, maar
moeder moet van middag naar de volks
gaarkeuken om de soep te proeven en van
avond naar de krans.
Ziet ge, zoo komen de offers aan beroep,
huiselijkheid en familieleven gebracht, ten
goede aan ljjdende, hongerende, verloren
menschen. Wie zal tegenspreken dat wel-
dadigheidsvereenigingen van allerlei aard
heilzame ondernemingen zjjn, rijk in zegen,
die optreden waar Staat en Kerk te kort
schieten, duizende zuchten stillen, stroomen
van tranen drogen, tallooze bronnen van
zedeljjk verderf verstoppen?
Maar schuilt niet in het overvloedig aan
bod het gevaar dat hier de poort tot misbruik
wjjd open gezet wordt? Wordt niet de traag-
daar zjj voor eenige jaren gestorven was.
Maar aller oogen richtten zich werktuigeljjk
naar een bepaalde plaats, toen de opper
burgemeester in dier voege voortging
Daarentegen, mjjn vrienden, is den jubi
laris een geluk beschoren, hetwelk tot het
hoogste behoort, dat een vaderhart kan ten
deel vallen. Zijn zoon Ernil zit daar tegen
over hem. In de volste kracht en bezield
met den moed der jeugd, is het hem reeds
vergund geweest elders als advokaat de
schoonste lauweren in te oogsten. Als huis
vriend heb ik het voorrecht u te kunnen
meedeelen, dat hij na den terugkeer in het
vaderhuis ook in diens zaak zal treden,
zoodat wij nu in stede van één, in onze stad
twee beroemde juristen Werner zullen heb
ben. Het zal waarschijnlijk niet lang meer
duren, dat onze vriend Emil, dien de meeste
van ons zagen opwassen, den vader een
schoondochter zal schenken, en zoo zullen
wjj dan bjj de familie Werner, die sedert
eeuwen in dit huis gewoond heeft, een nieuw
en glansrjjk tjjdperk beleven. Onze vriend,
de jubilaris, zal nogmaals in zijn kinderen
en kleinkinderen herleven en zien, hoe zijn
familie, die steeds tot de rechtschapenste en
eerste der stad behoord heeft, weer alle waar
borgen biedt, nog zeer lang een schitterend
voorbeeld van rechtschapenheid, burger
plicht en trouw te zijn, zooals de familie
Werner ten allen tijde geweest is.«
Met een welgemeenden dronk op het huis
Werner en zijn toekomst besloot de opper
burgemeester zijn toespraak. Als vriend des
heid in de hand gewerkt, wanneer ze slechts
de hand heeft uit te strekken naar 't geen ze
zelf verdienen kan. Een vereeniging onder
steunt kraamvrouwen en zuigelingen, een
tweede verzorgt de aan zichzelf overgelaten
kinderen, een derde brengt hout en cokes,
een vierde geneeskundige hulpen medicjjnen,
een vjjfde deelt bijbels uit, een zesde trak
taatjes die nu den weg weet en behoorlijk
zjjn mond roeren kan, wordt van alle zes
gelijk ondersteund en meldt zich weeklagend
aan de poort der zevende aan.
Het gevaar is niet klein dat door onnoodig
en ondoelmatig ingrijpen van vereenigingen
het plichtsbewustzjjn verzwakt, de drijfveer
tot zelfonderhoud verlamd, de zelfstandig
heid ondermijnd wordt, daarentegen de
oogendienst aangewakkerd, de huichelarjj in
de hand gewerkt en 't zedelijke gevoel ver
zwakt wordt, Hoe meer den huisvader, de
huismoeder de persoonljjke verantwoordeljjk-
heid voor een ordelijke huishouding, degelgke
opvoeding ontnomen wordt, des te zekerder
drjjven wjj het staats-socialisme in de armen,
dat leert alles komt van buiten, van hooger
af, hulp, raad en troost.
Het stichten van vereenigingen is een
kwaal van onzen tijd, dreigt althans een
kwaal te worden. Wanneer die ten doel
hebben het wielrijden te bevorderen, zwavel
stokken op nieuw in te voeren, den hoed
op 't hoofd te houden, de waterkuur aan
te bevelen laat ze haar gang gaan, zoo
lang er liefhebbers zjjn, die kosteljjken tijd
te over hebben, maar waar het de uit
oefening der weldadigheid geldt, daar zijn
vele honden der hazen dood. Dit moet niet
door tal van vereenigingen worden waar
genomen, hier moet één machtige de hand
aan den ploeg slaan en in haar dienst allen,
die 't wel meenen met den verarmden rnede-
mensch. Maar dan moeten wjj de lust in
ons dooden om óók eens vereenigingetje te
spelen, óók eens president te zijn en den
hamer te voeren, want die lust is groot in
ons en de voorname oorzaak, waarom in
onze dagen de vereenigingen als paddestoelen
uit den grond opkomen.
Buitenland.
Havenwerken te Havre. Na een lang
durig onderzoek heeft de Kamer van Koop
handel haar goedkeuring verleend aan een
subsidie van 9.685.000 frs. voor de uit
voering van groote werken, tot verbetering
van de haven.
Het denkbeeld, om, door middel van een
reuzen-telescoop, de maan zóó dicht bjj te
huizes had hjj 't laatst het woord gevraagd
en onmiddellijk daarna weergalmden uit de
aangrenzende lokalen de tonen der muziek,
voor het jonge volk een sein, om zich in den
dans te verlustigen.
Inderdaad, het was een voornaam huis,
het huis Werner, in werkeljjkheid het huis
eens patriciërs; zoo voornaam, zoo onge
naakbaar zag het er uit, dat zelfs de
kinderen der stad onwillekeurig stil werden,
wanneer zjj er voorbijgingen. En in dit
huis hadden sedert eeuwen rechtschapenheid,
trouw en vljjt hunne tenten opgeslagen,
trouwens gepaard gaande met een dosis
burgertrots, die gerechtigd scheen door de
uitkomsten, waarop de familie Werner te
bogen had.
Op de eerste verdieping des huizes be
vonden zich feestzalen, zooals men ze heden
in een partikulier woonhuis ternauwernood
meer vindt, en met haar rococo-inrichting,
haar verguld snjjwerk, haar spiegelblank
parket geleken zjj eer de feestzalen van een
vorstenslot dan die eener burgerwoning.
De oude justitieraad, een heer, die bjjna
acht kruisjes telde, had nog steeds een
imponeerend uiterlijk; slechts op zjjn gelaat
bespeurde men buitengewoon diepe plooien,
en een aandachtig waarnemer zou het niet
ontgaan zjjn, dat een zeker zenuwachtig
trekken aanhoudend om zjjn lippen speelde,
dat zijn oogen onrustig heen en weer gingen,
als zochten zjj iets, of als vreesden zjj iets
te ontwaren. Maar nu en dan scheen de
oude heer zich met geweld een ruk te geven
brengen dat zjj slechts één meter van de
oogen verwjjderd schijnt, bljjkt te Parijs niet
te worden opgegevenhet monstertoestel zal
voor de wereldtentoonstelling te Parjjs, in
1900, gereed worden gemaakt. Het zal twee
en een half millioen franken kosten, denkt
men.
Uit Parjjs wordt gemeld
Een telegram van kolonel Dodds aan
den Minister van Marine bericht van een
treffen met de Dahomeyanen bjj Ghed op
4 Oct. Het gevecht was zeer levendig en
duurde een uur. De vjjand werd met kracht
afgeslagen en vluchtte. Het is oncuogeljjk
met juistheid zjjn verlies te bepalen, daar
het moeiljjk was de ljjken in de struiken
te zoeken. Gevonden werden 200 ljjken,
o.a. 20 Amazones en 200 snelladers. De
Franschen tellen 8 dooden en 33 gewonden.
Blykens door een der bisschoppen ont
vangen berichten van mgr. Hirth, vreest
deze dat, zoodra de Britsche Oost-Afri-
kaansche Compagnie Uganda ontruimt, in
die streek een burgeroorlog zal uitbreken,
welke zal eindigen met den moord van
alle tot het christendom bekeerde inlan
ders, om welke reden ook de bisschop de
hulp der Britsche regeering inroept.
De bevolking te Budapest lokte hevige
opstootjes met de politie uit, die tot het ver
nietigen van door cholera besmet ondergoed
wilde overgaan.
Er werden steenen naar de politie ge
smeten, die de sabel trok en de menigte
uiteen dreefkokend water werd uit vensters
op de politie gegoten, zoodat verscheidene
agenten gekwetst werden.
De binnenlandsche toestand van Servië
wordt met den dag ernstiger. Niet alleen
dat in het zuiden des lands rooverbenden
zjjn verschenen, die de bevolking tot oproer
aansporen, en de personen, die verdacht
worden tot de tegenwoordige regeerings-
partjj te behooren uit hunne woonplaatsen
jagen, maar de troepen, door de regeering
gezonden naar de dictricten Uschitza,
Pozegna en Valjevo waar reeds oproerige
tooneelen zjjn voorgevallen, kunnen weinig
of niets uitrichten, daar de beangste be
volking hun geen inlichtingen durft geven
en in geen geval bereid is hen met daden te
steunen. Wel sporen de regeerinsgezinde
dagbladen de overheid aan, krachtdadiger
op te treden, maar deze aarzelt, daar zjj
het leger lang niet vertrouwt eu ook de
rechterljjke macht niet bereid is haar te
steunen. Met de rechtbanken te Belgrado
is het zelfs reeds tot een botsing gekomen,
zjjn nog altjjd scherp geteekend gezicht werd
dan trotscher, en het hoofd met het witte
haar wierp hjj fier naar achteren. Nog steeds
klonk de stem vol en krachtig, en zelfs,
wanneer zjjn zoon Emil nevens hem stond,
verried hoegenaamd niets den hoogen leeftjjd
des vaders.
Emil was wel niet zoo groot als hjj,
doch de breedgeschouderde, krachtige figuur
had hjj niettemin van den vader geërfd.
Hjj was ternauwernood dertig jaarde
donkerblonde, volle haren, in den nek ietwat
gelokt, pasten uitnemend bjj een eenigszints
lichten, blonden knevel, de vriendeljjke en
listig starende oogen, die men in zjjn ge
laat bespeurde, waren het erfdeel zjjner
moeder.
Zelfs den vader viel het op, dat Emil niet
dermate aan den dans deelnam, als men wel
vermoedde. Wel vermeed hjj de danszaal
niet geheel, maar ook een leek kon het niet
ontgaan, dat er bjj hem slechts van een
eereplicht en niet van genoegens sprake was.
In een pauze zocht de justitieraad zjjn
zoon op en vroegZjj t gjj reeds aan mevrouw
Winter voorgesteld geworden
»Ik had de eer,* verklaarde Emil. Zjj is
uw cliënte?*
»Ja,« zei de justitieraad ietwat haastig en
opgewonden, >zy is mjjn cliënte, een uiterst
gewichtige persoonlykheid. Hebt gjj de
dochter gezien? Henriëtte heet zjj.«
»Ik heb haar gezien,* gaf Emil eenigzins
dralend ten antwoord; »zjj viel rujj zelfs op,
indien ik onverholen mag sprekenhet komt
daar deze geweigerd hebben de door den
nieuwen prefect der hoofdstad een neef
van den regent Belemarkovitch gelaste
gevangenneming van een aantal personen,
onder wie ook de bevelhebberdergendarmerie,
te bekrachtigen, waarop de in vrjjheid ge
stelde gevangenen eene aanklacht tegen den
prefect hebben ingediend wegens machts
misbruik. Een burgeroorlog schynt ophanden.
De mail uit Tonkin maakt melding van
verscheidene ontmoetingen met de zeeroovers
der grenzen. Bjj een verkenningstocht,
ondernomen onder bevel van den kapitein
David, werden 6 militairen gedood en 13
gewond. Ook de kapitein werd gewond.
De aanvallen werden toegeschreven aan de
mandarjjnen der grenzen.
Bjj het verhoor door den rechter van in
structie te Pisa heeft Schiechi, de anarchist
welke aan het station aldaar gearresteerd
werd, bekend, dat hjj van Livorno naar
Rome ging, ten einde door middel van een
kilo dynamiet, hetwelk hjj in zjjn bezit had, het
gebouw van het Spaansche gezantschap en
het Spaansche consulaat in de lucht te doen
vliegen. Hjj wilde wraak nemen over zjjn
gevangenneming te Barcelona.
Van Rome zou hjj naar Sicilië gegaan
zjjn, ten einde een revolutie te organiseeren.
Schiechi heeft bekend de dader te zjjn van
den aanslag tegen het Spaansche consulaat
te Genua. Hjj betreurde het, dat hjj den
commissaris van politie te Pisa niet had
gedood, zooals dien van Barcelona.
Hjj ontkende medeplichtigen te hebben.
Het kilogram dynamiet, dat hjj zeide in
zjjn bezit te hebben, is nog niet gevonden.
Men vreest, dat hjj dit aan een anderen
anarchist heeft gegeven. Schiechi behoort
tot een Siciliaansche familie. Hjj is in 1865
geboren en studeerde aan de hoogeschool
te Palermo. Later deserteerde hjj als sol
daat.
Te Coffey-ville, Kansas, heeft (geljjk reeds
in 't kort door ons is gemeld) een bende van
10 personen een aanval gedaan op de kan
toren van de eerste nationale bank en van
de bankiers Condon Co. Op klaarlichten
dag, 's ochtends te 10 uur, kwamen de wel
gewapende roovers de stad inrjjden en be
gaven zich naar de beide gebouwen. In de
bank dwongen zjj de aanwezige bedienden
hun al het geld, dat in de brandkast was,
af te staan en stopten het in daartoe mede
gebrachte zakken. Ondertusschen was alarm
gemaakt en twee personen, die de roovers
uit het kantoor zagen komen, vuurden op
hen, zoodat een der misdadigers neerviel.
my voor, dat haar linkerschouder ietwat
hooger is dan haar rechter.*
»Dat hindert niets,* antwoordde ijlings
do justitieraad; >dat hindert niets. Zjj is
een lief, braaf meisje en alle liefde en
achting waardig, evenals haar moeder. Ik
verzoek u met haar te dansenzjj wordt
eenigszins verwaarloosd, en ik verzeker u,
moeder en dochter verdienen dit niet. Wilt
gjj zoo vriendeljjk zjjn?*
»Dat spreekt van zelve,* antwoordde
Emil; »zeer gaarne zal ik u dezen dienst
bewjjzen 1*
»Ik dank u,« sprak de justitieraad met
vuur en vatte de hand zjj us zoons, wien
zulks niet weinig bevreemdde, want vader
was anders op het punt van teederheid niet
zeer vrygevig. »Ik dank u van harte,*
herhaalde hjj. »Gjj bewyst mij een grooten
dienst en bereidt my een oprechte vreugde.
Nogmaals mjjn dank, vergeet niet, zeer
vaak met haar te dansen.
En daarna doolden de oogen van den
justitieraad weer zoekende in de kamer
rond, tot hjj zich kort afwendde en een
kring van bejaarde heeren opzocht, welke
in een aangrenzend vertrek aan de whist
tafel hadden plaats genomen.
Met verbazing staarde Emil hem na en
maakte toen aanstalten, om Henriette
Winter op te zoeken, ten einde aan den
wensch zjjns vaders gevolg te geven.
NIEUWSBLAD
Uit het Duitsch
/Wordt vervolg dj
