et Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Boinnielerwaard.
EERSTE BLAD.
De Pleegzuster.
Brieven uit Amsterdam.
FEUILLETON.
Uitgever: L.. J. YJEERMAN, Heusden.
JXP. 1145. ZATERDAG 29 OCTOBER.
1892.
Dit blad verschgnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprjjs: per 3 maanden f l.OO.
Franco per post zonder prjjs verhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 60 ct. Elke regel
meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrjj dagmor
gen ingewacht.
Zoo uw lezers Amsterdam bezocht hebben,
zijn ze zeker ook in het Panopticum ge
weest. Geen vreemdeling zal deze beziens
waardigheid verzuimen. Wij, Amsterdam
mers hebben het allen bezocht en komen
er nu alleen, wanneer we logé's hebben en
wanneer in de Septembermaand de halve
entree verlokt tot hernieuwde kennismaking.
Het gaat er in den regel zeer kalmpjes toe
en vooral in de wintermaanden is het er
slap, zóó slap, dat ik u nooit aanraden zou
Panopticum-aandeelen te koopen, al staan
ze zeer laag (43). 't Is dan ook de vraag
of zoo'n blijvende tentoonstelling, waarvan
slechts een onderdeel nu en dan vervangen
wordt door iets nieuws, wel ooit in ons
kleine land en in onze, met betrekking tot
Berljjn en Londen kleine hoofdstad, tot een
winstgevende onderneming zal kunnen op
gevoerd worden.
Daarover wil ik het echter in deze regelen
niet hebben. Ik stel me voor, dat ieder, die
het Panopticum bezocht heeft, wel eens tot
anderen of tot zichzelf gezegd heeft; hoe
komen ze toch aan zulke uitmuntend ge
lijkende beelden Bjj ondervinding weet ik,
dat een oningewijde zich daarvan een geheel
f8rkeerde meening vormt. De weg, langs
welken men daartoe komt, is zoo interessant,
dat ik geen verschooning behoef te vragen,
dezen hier te beschrijven. Ik ben zeker, dat
zjj, die 't Panapticum bezocht hebben, dit
met me eens zullen zjjn, en zjj, die 't later
bezoeken, de beelden met een anderen blik
bekjjken zullendan waarmee 't groote
publiek er langs glijdt.
Neem aan, het Panopticum wil komen
in 't bezit van een beeld, voorstellende Dr.
Koch, den bacillen vader. Het eerste werk
is dan in diens woonplaats te informeeren
naar zjjn kleermaker en bjj dezen een pak
te bestellen, vervaardigd naar de juiste af
metingen des beroemden geneesheers. In
dit geval bestaat het pak uit zwarte stof
en is niet bijzonder duur: voor f 50 a f 60
zal men ongeveer klaar komen. Geldt deze
bestelling een gekroond hoofd of een per
soon in uniform, dan komt men met deze
s' m niet ver, want let wel, de kleeding mag
g'ip namaak zjjn in goedkooper stof, maar
moet echt wezen en voorzien zjjn van alle
(6
Het jonge meisje groeide stil op, verliet
de middelbare, school voor meisjes, nadat
daar voor haar niets meer te leeren viel en
belastte zich daarna met een gedeelte van
het huiseljjk bestuur. Wat van het jonge
meisje moest worden, wist eigenlijk niemand,
zelfs de justitieraad niet, ook Lucy zelve
niet; intusschen, voorshands was zjj eerst
achttien jaar oud; zjj leefde onbezorgd, naar
het scheen, ook zonder bjjzondere belang
stelling in het levenzjj had ook geleerd
bescheiden te zijn en zich met geen jjdele
hoop te vleien. Sedert zij de kinderschoenen
ontwassen was en de ernst des levens had
leeren kennen, stond zjj altjjd op den achter
grond, werd van haar geen nota genomen,
en menigmaal kwam zjj zich zelve als over
tollig, ook ten huize van den justitieraad,
voor. Maar voor haar bestond geen ander
toevluchtsoord als dit.
Het bewustzjjn harer overtolligheid echter
en de eigenaardige positie, welke zjj be
kleedde, bleef niet zonder invloed èn op haar
karakter èn op haar uiterljjk. In het stil,
bescheiden en terughoudend meisje had
niemand het aardig, lieftallig kind van eer-
tjjds herkend; zelts het vroeger zoo aanvallig
versierselen, knoopen, ridderorden enz. die
de persoon, wiens beeld gemaakt zal worden,
bjj officieele gelegenheden draagt.
Heeft men nu een compleet pak, waarbjj
ook de schoenen behooren, dan bezit men
alle afmetingen der lichaams-gestalte en
zoekt men onder het personeel of daar
buiten onder kennissen iemand, wien het
pak precies past. Na dien gevonden te
hebben, kan men beginnen een beeld te
vervaardigen dat volkomen overeenkomt
met den persoon, die in Kochs pak zich
thuis gevoelt.
Dat is niet het moeilijkste, maar wel het
lastigste deel der werkzaamheden.
Het model wordt in het atelier uitge-
noodigd zich te ontkleeden en na zjjn
lichaam met een soort olie ingewreven te
hebben, brengt men nu op romp, armen en
beenen, een dunne laag gips aan. Is die laag
een weinig vast geworden, dan drukt men
daarin op zekere afstanden draden vast,
waarvan de einden los hangen. Vervolgens
wordt op deze gips een nieuwe laag gelegd,
ter dikte van 3 a 4 cM. en deze laag overal
goed aangedrukt. Na een kleine poos is de
gips droog, althans zoover, dat ze zich door
aan de draadeinden te trekken, in stukken
laat snijden. Deze stukken worden voor
zichtig afgenomen en verder gedroogd, tot
ze hard zjjn. Het is duideljjk dat men, deze
stukken met gips op elkaar zettend, een
hol model vervaardigt, waarin Dr. Koch
juist zou passen. Het hoofd en de handen
ontbreken. Natuurlijk heeft men het model,
vóór het werk begon, in de houding gezet,
die men het wenschelijkst oordeelde.
In dezen hollen vorm wordt nu gips ge
goten en nadat deze droog is, de vorm ver-
wjjderd. Men heeft nu den betreffenden
persoon in gips klaar staan.
Thans worden de armen van het lichaam
genomen en midden in de borst een breed
gat gemaakt, waarin men de hand steken
kan.
Nu begint de kleeding en nadat de rok
aangetrokken is, schuift men daarin voor
zichtig de gipsen armen, die vervolgens door
de borstopening met schroeven aan den
romp worden bevestigd.
Wanneer de persoon met handschoenen
aan wordt voorgesteld, worden de handen
eveneens uit gips vervaardigd en daarover
onmiddelljjk de handschoenen getrokken.
Zal hjj met bloote handen staan, dan worden
deze uit was gemodelleerd en aan de armen
bevestigd.
Het meest kritieke deel van het werk blijft
kopje was nu ernstigerwel vertoonde het
nog de aangename, zachte vormen van weleer,
maar de schalkschheid, zelfs voor den knaap
Emil aantrekkelijk, de levenslust, die in de
gitzwarte oogen en den glimlach van het
meisje tintelde, was verdwenen. De geheele
ernst der volwassen maagd had zich op Lucy's
gelaat onuitwischbaar gegrift.
V.
Het ongeluk of noodlot had gewild, dat
Lucy met een geheim was bekend geworden,
hetwelk baar ondrageljjk scheen en dat haar
leven dreigde te verwoesten.
Den ganschen feestdag had zjj zich uit
louter bescheidenheid op een behoorlijken
afstand gehouden; zij moest eenigermate
achter de schermen gluren, opdat het feest
ongestoord kon voortgezet worden en het
den gasten evenmin aan attentiën als aan
beste bediening ontbrak. In spijt harer jeugd
beheerde zjj onberispelijk keuken en kelder,
en toen eindeljjk de gasten zich verwijderd
hadden, rustte zij niet, om nog in de ruime
lokalen terstond, nadat zij door de gasten
verlaten waren, alles aan kant te brengen,
opdat een en ander weer het alledaagsch
aanzien herkreeg. Zjj kende den justitieraad
te nauwkeurig, om niet te weten, hoe gaarne
bjj het had, wanneer het geheele huis na
zulke feestelgkheden terstond weer in orde
kwam. Zjj had het zich in haar kamers doen
verwittigen, toen de laatste gasten vertrok
ken waren, en kwam terstond, om het op-
ruimingswerk te leiden. Daar zjj zelve flink
intusschen het hoofd. Dit moet uit klei
geboetseerd worden en dit werk vordert al
de vaardigheid van een degeljjk kunstenaar.
Is met behulp eener nauwkeurige photografie
het hoofd klaar, dan neemt men daarvan
een afdruk in gips en bezigt den hollen gips-
vorm voor het gieten van een wassen hoofd.
Tot dit doel wordt volmaakt zuivere was,
zonder ander bjj mengsel dan wat vleesch-
kleur, in een pot gesmolten, daarna in den
vorm gegoten en deze voorzichtig naar alle
zjjden omgedraaid, zoodat de was overal
goed sluit en een laag vormt van een halven
cM. dik. Is de was gestold, dan legt men
den vorm in koud water en kan na enkele
uren van het wassen hoofd afgepeld worden.
Ofschoon dit hoofd slechts uit een dunne
laag was bestaat, is het zoo sterk, dat het
een krachtigen vuistslag verduren kan. Het
gelijkt op een doodshoofd, daar de oogen
geheel ontbreken. Nu warmt men een jjzeren
kogel, brengt die voorzichtigheid in het
hoofd, smelt op de plaatsen waar de oogen
zullen komen, de was en drukt van binnen
kunstoogen in.
Het hoofd is nu nog haar- en baardloos
en het publiek dwaalt, wanneer het meent
dat de beelden in het Panopticum van
paruiken voorzien zjjn. Geen enkele draagt
een pruik, ieder haar is door de hand eens
kunstenaar in de was vast gedrukt. Dat is
geen licht werk, zooals men begrjjpen zal
vooral op beelden van personen, die zich
in een dikken haartooi mogen verheugen.
Het is ook niet licht, wanneer het per
sonen van middelbaren leeftjjd geldt, de
nuances te vinden, die in haar en baard een
rol spelen. Toch wordt dat uitzoeken en
vaststeken met de grootste zorgvuldigheid
en jobsgeduld verricht. Wanneer men zich
de moeite getroost, de hoofden der beelden
nauwkeurig te beschouwen, zal men zien
dat het haar volkomen naar de natuur uit
hoofd en kin schjjnt voort te komen. Het
zit ook zoo stevig vast, dat men niet minder
kracht behoeft om dit kunsthaar dan om
een levend haar uit te trekken.
Het aanbrengen der wenkbrauw en oog
haartjes vordert nog grooter kunstvaardig
heid. Daartoe worden de einden van hoofd
haren gebezigd, waarvan het dunste eind
aan de buitenzjj blijft. Geschiedt dit in
zetten onvoorzichtig zoo loopt daardoor de
gelijkenis van 't gelaat groot gevaar. De
ooghaartjes brengt men aan door fijne pen-
seelharen met was op een strookje papier
te kleven dit om te keeren met een heet
jjzer aan het ooglid vast te drukken en
de handen uit de mouwen stak, had zjj zich
dermate aangekleed, dat rij zich wel is waar
niet voor het dienstpersoneel te geneeren
behoefde, maar toch ook niet in een kostuum
was, om zich den justitieraad of diens zoon
te vertoonen.
Zij had zooeven met haar arbeid een aan
vang willen maken, toen zjj de beide heeren
plotseling hoorde terugkomen. Zjj ontstelde,
niet beter wetende, dan dat het tweetal zich
reeds te ruste had begeven en vluchtte ijlings
in het studeervertrek van den justitieraad.
Onmiddelljjk daarna echter traden vader en
zoon daar eveneens binnen, zoodanig met
hunne gedachten bezig, dat zij niet be
merkten, dat achter de portière, welke den
eenen hoek afsloot, de ongelukkige Lucy
stond. Zoo werd zij nu, zonder het te willen,
getuige van het gesprek tusschen vader en
zoon.
Dat, wat zij hoorde, dreigde haar te doen
berstendat, wat zjj aan de bekentenis van
den vader tegen den zoon ontleende, dreigde
haar het verstand te ontrooven. En toch
was dit niet het verschrikkelijkste. Zjj moest,
neergezonken op een kleinen leunstoel, die
in dezen hoek verborgen stond, nu ook
nog getuige van den vreeseljjken zielestrijd
zjjn, dien Emil tot den aanbrekenden mor
gen te 8trjjden had. Wat had zjj er niet
voor gegeven, om hem te troosten, om hem
dit of dat te kunnen gevenZij was daarna
getuige van bet hartroerend tooneel tusschen
vader en zoon, toen de justitieraad, na de
slapeloos gesleten uren, voor den zoon een
voetval deed, om van hem de beslissing
daarna het papier weg te nemen.
Is men zoover gevorderd, dan begint des
schilders arbeid. Ook deze is zeer moeiljjk,
vooral het aanbrengen der roode kleur in
het aangezicht en op de plaats der bloed
aderen. De wangen worden gekleurd door
besprenkeling met olieverf door middel van
een borstel.
Op deze wjjze komen de beelden in het
Panopticum tot stand. Ik verbeeld me dat
uw lezers, thans het geheim kennende, met
nog grooter aandacht dan anders, de kost
bare kunstwerken dezer inrichting zullen
bezichtigen.
A., 24 Oct. 22. J. L.
Buitenland.
De belasting op het rijwiel is thans ook
door de begrootingscommissie van den
provincialen raad van Belgisch-Brabant
ingevoerd. Van elk rijwiel zal een belasting
van tien francs worden geheven.
De opbrengst zal uitsluitend worden
aangewend tot verbetering der wegen, over
welker toestand de wielrijders sedert lang
en met recht, klagen.
Volgens aan de Belgische regeering ver
strekte opgaven, zjjn er ongeveer 600 Bel
gische arbeiders uit Noord-Frankrjjk ver
dreven en zjjn meer dan 200 de slachtoffers
van ruw geweld geworden. Zjj moet dan
ook pjjnljjk zjjn getroffen door de vrij-
schenking der straf, die president Carnot
op zijne reis naar Rjjssel, aan de aanleggers
der tegen de Belgen gerichte onlusten heeft
gedaan.
De Belgische regeering is echter van
meening dat niet de Staat, maar de arbeiders
zelve om schadeloosstelling bjj het gerecht
moeten aankomen.
De nadere kennismaking met het wets
voorstel betreffende de legerorganisatie, het
eerst door de onthullingen der <Kölnische
Zeitg.« bekend geworden, valt, zegt de
»Freisinnige Zeitg.,« niet mede, daar de
legersterkte met bjjna 100,000 man ver
meerderd wordt. Dat de »persoonljjke,
maatschappeljjke en financiëele krachten
van het Duitsche rjjk« een dergeljjke uit
breiding toelaten, noemt het blad eene
groote dwaling, en op deze dwaling zal
het ontwerp schipbreuk ljjden.
De »Vossische Zei tg. beejjfert de ver
meerdering van het leger, die bjj dit ont
werp wordt voorgesteld op 84,000 man. Bjj
het cjjfer 586,983 (het tegenwoordige cjjfer)
waren de onderofficieren medegeteld en bjj
dat van 492,068 (het cjjfer in het ontwerp
over de eer en het leven te vernemen.
Eerst toen kon het jonge meisje de kamer
verlaten. In halve bewusteloosheid kwam
zjj naar haar kamer, om daar uren achtereen
te snikken en te weenen, om besluiteloos
de handen te wringen en vergeefsche pogin
gen te doen, slechts eenigermate klaarheid
in haar gedachten en gewaarwordingen te
brengen. Het was haar onmogelijk, den
omvang van het ongeluk te beseffen, dat
der familie, welke haar met weldaden over
laden had, treffen moest.
Het was haar duidelijk, dat de justitieraad
en met hem zjjn zoon onteerd waren, wan
neer iets van het geheim ruchtbaar werd.
Dat zij geen woord verraden zou, sprak
van zelve, maar zij beefde voor de gedachte
dat een bloot toeval als verrader kon op
treden; zjj was immers met de handels-
manipulatiën op het kantoor van den justitie
raad te weinig vertrouwd, om te kunnen
weten, van waar het geheim gevaar dreigde.
Zij gevoelde zoo veel dankbaarheid, zoo
veel hoogachting en toe wij ding voor den
justitieraad, haar pleegvader, dat reeds de
gedachte aan het ongeluk, dat hem treffen
kon, haar onverdrageljjk scheen. Iets echter
kwam er nog bjj, dat haar pjjnljjker was
dan die gedachte aan den pleegvader: dat
waren de gedachten aan Emil.
In de vreeseljjke uren, waarin zjj de
onzichtbare getuige zijner zielsfoltering ge
weest was, ontdekte zjj iets, dat haar met,
ontzetting vervulde en dat haar toch weer
een troost in die lg densuren toescheen zij
ontdekte, dat zjj Emil beminde!
vermeld) worden alleen gewone soldaten
bedoeld.
Er zjjn 66,952 onder-offieren, en worden
de voorstellen van generaal Vogel von
Falckenstein aangenomen, dan zullen er
weldra 12,000 bjjkomen. Het effectief van
het leger zou dus door het nieuwe leger-
ontwerp in werkelgkheid met ongeveer
84,000 man verhoogd worden.
De rjjkskanselier Von Caprivi heeft op
zjjn bureau een gestreng onderzoek laten
instellen, naar de verschaffing van de kopjj
der militaire wetten aan de >Kölnische
Zeitung.* Hjj is voornemens der justitie te
verzoeken het onderzoek voort te zetten,
bijaldien hjj niet tot eenig resultaat komt.
Uit de ontvangen aanvragen om subsidie
big kt, dat er op 't oogenblik te Hamburg
8000 kleinhandelaren of winkeliers nood-
ljjdend zijn en 15000 werkeloozen.
DeOostenrjjksche Toeristenzeitung geeft
een overzicht van de ongelukken aan toeristen
dit jaar in de Alpen overkomen, voor zoover
die haar bekend geworden zjjn. Op 32 tochten
zjjn 42 personen door ongevallen getroffen,
die aan 26 toeristen en 6 gidsen het leven
kostten, terwjjl 10 toeristen min of meer
zwaar gekwetst werden. Minstens vier vjjfden
van die ongelukken waren het gevolg van
gebrek aan voorzichtigheid en ervaring.
De Standardmeldt uit Odessa, dat de
Russische Stoomvaartcompagnie in overleg
met de Russische regeering drie nieuwe
Zwarte zee-stoombooten, elk van 3500 ton,
besteld heeft, welke als oorlogsschepen
kunnen dienen in geval van nood.
Te Oldham, in Engeland, werd in een
onbewoond huis onder een trap het ljjk
eener vrouw gevonden, met wonden in de
borst en bjjna afgesneden hals. Verder werd
een korset en andere kleedingstukken met
bloed bevlekt gevondenin meer dan een
vertrek waren bloedsporen, terwjjl in de
achterkeuken bljjkbaar een kuil was ge
graven, maar later weer gevuld. Volgens
een dokter moet de moord reeds eenige
weken geleden zjjn gepleegd. De laatste
bewoner van het huis werd spoedig in
hechtenis genomen. Hij stond rustig in een
tuin te werken. Zjjne vrouw was nergens
te vinden.
Het Noordsche stoomschip »Norman« is
op de Peseadores-eilanden (Chineesche zee)
gestrand. Slechts 2 van de 27 man sterke
equipage zjjn gered.
Van kindsbeen af had zjj voor den knaap,
die haar beschermer geweest was, belang
stelling betoondtoen zij later minder bjjeen-
kwamen, toen Emil uit het huis ging, was
die belangstelling wel bjj dezen verdwenen,
bjj haar echter niet, en de gedachten aan
haar pleegbroeder en hoe het hem wel gaan
mocht, vormden in haar eentonig leven een
aangename afwisseling. Voor haar was de
voortdurende herinnering aan hem en zjjn
welvaart in zekeren zin een behoefte ge
worden er ontwikkelde zich daaruit de ge
woonte aan hem te denken en mitsdien een
belangstelling, die meer en meer steeg. Wan
neer hij voor korten tjjd in het ouderljjk
huis terugkeerde en daarbjj met Lucy samen
kwam, waren dit voor hem wel vluchtige
ontmoetingen, maar voor Lucy waren het
oogenblikken van geluk, waarvan zjj maan
den en jaren achtereen teerde, die haar
voortdurend nieuwe stof tot gedachten en
gewaarwordingen gaven, die herinneringen
in haar deden ontwaken, welke zij tot geen
prjjs ter wereld had willen derven.
Wat het eigenljjk voor een gevoel was,
dat zij jegens Emil ondervond, had zjj ae-
z waar ljjk zelve kunnen beschrijven. Zij m-
dervond iets als wenschen of als reikhr zen
daarnaar, Emil te dienen, hem van d. ast
te zjjn, in zijn nabjjheid te wezen, oor
hem te kunnen werken en scheppen. iar
hoe was bjj haar de dwaze gedacht* ge
komen, aan een liefde tot den zool les
huizes, in hetwelk zij slechts geduld rd.
Uit het Duitsch.J
—BB—WWWW—1—BMIII—ICilliHK»
/Wordt vervolgt J